Bądź szybszy – zbadaj się i zachowaj zdrowie Rak piersi

Bądź szybszy – zbadaj się i zachowaj zdrowie
Program Badań Przesiewowych
Jednym z podstawowych zadań Narodowego Programu Zwalczania Chorób
Nowotworowych jest radykalna poprawa stanu edukacji społeczeństwa, w tym także środowisk
medycznych, w zakresie profilaktyki i zdrowego stylu życia oraz programów wczesnego
rozpoznawania nowotworów.
BEZPŁATNA INFOLINIA : 0 800 49 34 94
Istotnym elementem programu jest zwiększenie świadomości społeczeństwa na temat
konieczności wykonywania regularnych badań profilaktycznych w ramach programów
populacyjnych w kierunku wczesnego wykrywania raka piersi i raka szyjki macicy oraz raka jelita
grubego.
W przypadku wielu nowotworów szansa na wyleczenie znacznie wzrasta, jeśli choroba zostanie
rozpoznana we wczesnym stadium. Dlatego tak ważne są populacyjne badania przesiewowe,
które mają na celu wykrycie choroby we wczesnej, zwykle bezobjawowej fazie rozwoju.
Rak piersi
Rak piersi jest najczęstszym w Polsce kobiecym nowotworem złośliwym (blisko 22%
wszystkich zachorowań na nowotwory złośliwe). Stanowi główną przyczynę zgonów kobiet
z powodu chorób nowotworowych (13% wszystkich zgonów pacjentek onkologicznych).
Według Krajowego Rejestru Nowotworów w 2008 roku stwierdzono w Polsce 14 576 nowych
zachorowań na raka piersi. Od początku lat 60. obserwuje się w naszym kraju rosnącą
zachorowalność na ten nowotwór. W 2008 roku zarejestrowano 5 362 zgony
z powodu tego nowotworu. W Polsce dałoby się uratować rocznie dwa i pół tysiąca kobiet. Za to,
że tak się nie dzieje, w 80% przypadków odpowiada zbyt późna diagnoza.
Czynniki ryzyka
Przyczyny większości przypadków raka piersi nie są możliwe do ustalenia. Czynnikami
podwyższającymi ryzyko zachorowania są m.in.: wiek, rodzinne występowanie raka piersi,
pierwsza miesiączka we wczesnym wieku, menopauza w późnym wieku, późny pierwszy poród,
długotrwała hormonalna terapia zastępcza, mutacja genów BRCA-1 i BRCA-2.
Objawy





zmieniony kształt piersi,
wyczuwalny guzek lub stwardnienie,
na skórze piersi występują zmarszczenia, wciągnięcia, zmiana koloru,
brodawka jest wciągnięta, zaczerwieniona lub ma owrzodzenie,
z brodawki wydobywa się wydzielina.
Profilaktyka
Kobiety z rodzin wysokiego ryzyka dziedzicznego raka piersi powinny być objęte opieką
według indywidualnych wytycznych.
Samobadanie
Samobadanie piersi jest podstawowym, bardzo ważnym elementem w procesie wczesnego
wykrywania raka piersi. Składa się z dwóch etapów: oglądania stanu piersi oraz badania
dotykowego, tzw. palpacji. Samodzielne badanie piersi należy wykonywać systematycznie,
najlepiej w tej samej fazie cyklu miesiączkowego, tj. 2-3 dni po miesiączce, by wykluczyć
nadwrażliwość brodawek i bolesność piersi, a w przypadku kobiet niemiesiączkujących raz
w miesiącu np. w dniu urodzin. Podczas badania kobieta powinna zwracać uwagę na występujące
na piersiach:






brodawki i pieprzyki, przebarwienia – czy się nie powiększają, nie zmieniają koloru,
wycieki z brodawki,
otoczkę wokół brodawki – może zmienić swój dotychczasowy regularny kształt,
zmianę kształtu lub wielkości piersi,
obrzęki węzłów chłonnych pod pachą,
guzki i zgrubienia wyczuwalne na piersi, wokół sutka i pod pachą.
W przypadku wykrycia guzka w piersi konieczne jest równoczesne zbadanie tego samego
fragmentu drugiej piersi. Jeżeli kobieta zaobserwuje podobną zmianę to zazwyczaj nie jest ona
groźna (może być uwarunkowana genetycznie), ale wymaga konsultacji lekarza.
W pozostałych przypadkach powinna koniecznie skontaktować się z lekarzem i podzielić się
swoimi wątpliwościami.
USG piersi
USG piersi jest to metoda obrazowa badania z użyciem ultradźwięków. Przeprowadzane
jest ono w celu wspomagania i uzupełnienia badania mammograficznego, szczególnie
w diagnostyce sutków gruczołowych. USG skutecznie wykrywa łagodne oraz rakowe zmiany
w piersi. Zalecane jest kobietom między 20 a 40 rokiem życia, jak również pacjentkom powyżej
40 roku życia, z tego względu, że USG pomaga wykrywać zmiany, których nie wykaże badanie
mammograficzne. Jest to metoda nieinwazyjna, bezbolesna i całkowicie bezpieczna (można ją
stosować również u kobiet w ciąży i karmiących). Profilaktycznie USG piersi należy robić raz
w roku. Wskazaniem do badania mogą być różnego rodzaju stwardnienia, których wcześniej nie
było – np. guzki, czy tzw. zaciągnięcie skóry, nietypowy wyciek z sutka u kobiet, które nie są
w ciąży ani nie karmią, zmiany w brodawce lub guzki w dołach pachowych. Badanie to nie
wymaga specjalnego przygotowania, najlepiej wykonać je w pierwszej połowie cyklu
miesiączkowego.
Mammografia
Mammografia to rentgenowskie badanie piersi, które jest obecnie najlepszym sposobem
wykrywania raka piersi w jego wczesnym stadium rozwoju. Pozwala rozpoznać wczesne zmiany,
jak również te, które nie dają się wyczuć podczas badania palpacyjnego, wielkości 2-3 mm. Ucisk
stosowany w czasie mammografii nie uszkadza piersi; jest konieczny w celu uzyskania zdjęć
wysokiej jakości, a ponadto pozwala na obniżenie dawki promieniowania rentgenowskiego.
Mammografia pozwala wcześnie wykrywać 90-95 % zmian nowotworowych, a we wczesnej fazie
rozwoju każdy nowotwór może być całkowicie uleczalny.
Jeśli jesteś w wieku 50 – 69 lat oraz:



w ciągu ostatnich dwóch lat nie miałaś wykonywanej mammografii w ramach NFZ,
otrzymałaś w 2010 r. pisemne wskazanie do wykonania ponownej mammografii po 12
miesiącach,
nie miałaś wcześniej stwierdzonej zmiany nowotworowej piersi,
zgłoś się na bezpłatne badanie mammograficzne organizowane przez Populacyjny Program
Wczesnego Wykrywania Raka Piersi.
Na stronach Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ) podane są ośrodki medyczne,
w
których
można
wykonać
bezpłatną
mammografię
lub
cytologię.
Informacje o aktualnych miejscach wykonywania bezpłatnych badań w Programie profilaktyki
raka piersi i raka szyjki macicy znajdują się na stronach Wojewódzkich Ośrodków
Koordynujących populacyjne Programy Wczesnego Wykrywania Raka Piersi oraz Profilaktyki
i Wczesnego Wykrywania Raka Szyjki Macicy (WOK).
Więcej informacji na stronie: http://www.profilaktykaraka.coi.waw.pl/
Rak szyjki macicy
Każdego roku na świecie na raka szyjki macicy zapada około 500 000 kobiet.
W Europie, co 18 minut z jego powodu umiera jedna. Co roku około 3 500 Polek słyszy diagnozę
– nowotwór! Połowa z nich nigdy nie wyzdrowieje, ponieważ zgłosiła się do lekarza zbyt późno.
Oznacza to, że z 10 kobiet, u których codziennie wykrywa się w Polsce raka szyjki macicy,
5 umiera. Część z nich nie zdążyła po prostu wykonać badania cytologicznego.
Czynniki ryzyka
Rak szyjki macicy rozwija się bezboleśnie i długo. Przez wiele lat może nie dawać
żadnych objawów. Nie jest chorobą dziedziczną czy też uwarunkowaną genetycznie. Za rozwój
raka szyjki macicy odpowiedzialny jest powszechnie występujący wirus brodawczaka ludzkiego,
zwany HPV. Każda kobieta, niezależnie od wieku narażona jest na zakażenie się jego
rakotwórczymi typami. Istnieje wiele typów wirusa HPV, ale tylko niektóre z nich są rakotwórcze
i wywołują raka szyjki macicy. Do zakażenia może dojść w czasie stosunku płciowego, jak
również
w przypadku bezpośredniego kontaktu ze skórą osoby zakażonej. Wszystkie kobiety, które
rozpoczęły życie seksualne mogą mieć kontakt z zarówno z typami HPV niskiego ryzyka, jak
również tymi najgroźniejszymi. Około 80% kobiet aktywnych seksualnie ulega zarażeniu wirusem
HPV przynajmniej raz w ciągu całego życia.
Oprócz zakażenia HPV wymienia się szereg czynników, które istotnie zwiększają ryzyko
zachorowania na raka szyjki macicy. Głównymi czynnikami wpływającymi na powstanie
nowotworu są:






przewlekłe zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego HPV 16 i 18 lub innymi typami
onkogennymi, wiek,
wczesne rozpoczęcie współżycia płciowego,
duża liczba partnerów płciowych,
wieloletnie palenie papierosów,
niski status socjoekonomiczny,
śródnabłonkowa neoplazja szyjki ( CIN ) w wywiadzie.
Objawy
Rak szyjki macicy we wczesnym okresie przebiega bezobjawowo. Dlatego tak ważne są
badania przesiewowe. W późniejszej fazie mogą pojawiać się tzw. krwawienia kontaktowe.
W trakcie rozwoju choroby mogą wystąpić następujące objawy:







krwawienie, które pojawia się pomiędzy regularnymi krwawieniami miesięcznymi,
krwawienie po stosunku, prysznicu lub badaniu ginekologicznym,
krwawienie miesięczne, które trwa dłużej i jest bardziej obfite niż zwykle,
krwawienie po menopauzie,
obfite upławy z pochwy,
ból w podbrzuszu,
ból podczas stosunku.
Profilaktyka
Raka szyjki macicy można łatwo wykryć nawet we wczesnym stadium rozwoju.
Szczepienia przeciwko HPV – Profilaktyka pierwotna
Coraz powszechniejszą metodą profilaktyki raka szyjki macicy są powszechne szczepienia
przeciw wirusowi HPV u osób które nie rozpoczęły współżycia płciowego. Szczepienia według
prowadzonych badań eliminują w znacznym stopniu ryzyko zachorowania. Dotychczas 10 krajów
europejskich wydało już oficjalne rekomendacje dotyczące szczepień przeciw wirusowi
brodawczaka ludzkiego.
Cytologia – Profilaktyka wtórna
Cytologia jest badaniem pozwalającym na wykrycie raka szyjki macicy w początkowym
stadium. Polega ono na mikroskopowej ocenie komórek pobranych specjalną szczoteczką z szyjki
macicy. Dzięki niej można zdiagnozować nawet niewielkie nieprawidłowości zachodzące
w szyjce macicy. Wczesne zmiany, wykryte w komórkach szyjki macicy można całkowicie
wyleczyć. Badanie cytologiczne nie zapobiega zakażeniu wirusem HPV, który wywołuje raka
szyjki macicy. Pomaga natomiast w identyfikacji wczesnych oznak choroby. Z bezpłatnych badań
cytologicznych w ramach Populacyjnego Programu Profilaktyki i Wczesnego Wykrywania Raka
Szyjki Macicy mogą skorzystać kobiety w wieku 25-59, które nie miały wykonywanej cytologii
w ramach NFZ w ciągu ostatnich 3 lat. Doświadczenia krajów zachodnich, pokazują, że roli
profilaktyki w zapobieganiu rakowi szyjki macicy nie można przecenić. Choroba ma poważne
konsekwencje zdrowotne i społeczne, a jej leczenie pociąga za sobą znaczne koszty. Badania
przesiewowe oraz działania profilaktyczne, obejmujące szczepienia przeciwko HPV, mogą
ograniczyć ryzyko występowania raka szyjki macicy i przyczynić się do zmniejszenia następstw
psychospołecznych i ekonomicznych tej choroby.
Na stronach Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ) podane są ośrodki medyczne,
w
których
można
wykonać
bezpłatną
mammografię
lub
cytologię.
Informacje o aktualnych miejscach wykonywania bezpłatnych badań w Programie profilaktyki
raka piersi i raka szyjki macicy znajdują się na stronach Wojewódzkich Ośrodków
Koordynujących populacyjne Programy Wczesnego Wykrywania Raka Piersi oraz Profilaktyki
i Wczesnego Wykrywania Raka Szyjki Macicy (WOK)
Więcej informacji na stronie: http://www.profilaktykaraka.coi.waw.pl/
Rak jelita grubego
Rak jelita grubego to nowotwór złośliwy rozwijający się w okrężnicy lub odbytnicy.
Jest przyczyną 655.000 zgonów w ciągu roku na świecie. Najwyższe wskaźniki zapadalności
notuje się w Europie Zachodniej i Ameryce Północnej, a najniższe w rozwijających się krajach
Afryki i Azji. Co roku na raka jelita grubego zapada ponad 13.000 Polaków, z czego ponad 9.000
umiera.
Czynniki ryzyka:





Nadal nie są znane bezpośrednie przyczyny występowania raka jelita grubego, aczkolwiek
badania naukowe prowadzone od wielu lat pozwoliły wyróżnić następujące czynniki
ryzyka:
Wiek – rak jelita grubego raczej występuje u osób powyżej 50 roku życia, ale może też
zdarzyć się u osoby młodszej, nawet młodzieży,
Styl życia i dieta – obecnie uważa się, że palenie papierosów, brak regularnej aktywności
fizycznej oraz dieta bogata w czerwone i przetworzone mięso oraz uboga w błonnik
zwiększa ryzyko zachorowania,
Inne choroby towarzyszące – badania naukowe mówią o tym, że osoby, u których
rozpoznano otyłość, cukrzycę, raka piersi, macicy lub jajników są bardziej narażone na
wystąpienie raka jelita grubego. Ponadto osoby wcześniej chorujące na raka jelita grubego
mogą powtórnie na niego zachorować,
Wywiad rodzinny – krewni pierwszego stopnia (rodzice, rodzeństwo, dzieci) osoby chorej
na raka jelita grubego są bardziej narażeni na zachorowanie, zwłaszcza jeśli zachorowanie
wystąpiło przed 60 rokiem życia lub liczba krewnych z rozpoznaniem raka jelita grubego
jest większa niż jeden.
Objawy raka jelita grubego:
Nie ma swoistych wczesnych objawów raka jelita grubego. Objawy niepokojące, które często
występują dopiero w zaawansowanym procesie nowotworowym to:







Zmiana rytmu wypróżnień w ostatnich kilku miesiącach,
Krwawienie przy oddawaniu stolca,
Stolce ołówkowate,
Niedokrwistość,
Osłabienie,
Pobolewania brzucha,
Utrata masy ciała.
Profilaktyka
Wieloletnie, regularne zażywanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych może się
wiązać ze zmniejszonym ryzykiem zachorowania i śmierci z powodu raka jelita grubego, ale ich
stosowanie w profilaktyce nie jest obecnie zalecane z uwagi na ryzyko działań niepożądanych.
Test na obecność krwi utajonej w kale
W profilaktyce wtórnej raka jelita grubego użyteczne są testy na obecność w kale krwi
utajonej, pod warunkiem, że badanie jest wykonywane systematycznie, co rok lub co dwa lata.
Testy są łatwe do wykonania i możliwe do przeprowadzenia w warunkach domowych. Dlatego
w wielu krajach są one zalecane jako badania przesiewowe w kierunku raka jelita grubego.
Badanie per rectum
Nie jest badaniem przesiewowym, ale powinno być wykonane przez każdego lekarza w
sytuacji, gdy występują objawy mogące wiązać się z rakiem jelita grubego. Jest to badanie
polegające na wprowadzeniu przez lekarza palca do odbytnicy przez odbyt, aby sprawdzić czy nie
ma tam nieprawidłowości.
Sigmoidoskopia
Badanie to umożliwia lekarzowi zbadanie ostatnich 50-60 cm jelita grubego.
Polega ono na wprowadzeniu przez odbyt cienkiego, giętkiego wziernika i obejrzeniu wnętrza
jelita grubego.
Kolonoskopia
Jest to metoda umożliwiająca zbadanie całego jelita grubego po wcześniejszym jego
przygotowaniu środkiem przeczyszczającym. Polega ona na wprowadzeniu przez odbyt cienkiego,
giętkiego wziernika zakończonego kamerą i obejrzeniu wnętrza całego jelita grubego.
Jeśli:



jesteś w wieku 50-65 lat i nie masz objawów raka jelita grubego,
masz ukończone 40 lat i masz co najmniej jednego krewnego pierwszego stopnia
z rozpoznaniem raka jelita grubego,
jesteś w wieku 25-65 lat i pochodzisz z rodziny szczególnego ryzyka,
zgłoś się na bezpłatne badanie kolonoskopowe organizowane przez Narodowy Program
Zwalczania Chorób Nowotworowych.
Program Badań Przesiewowych (PBP) dla wczesnego wykrywania raka jelita grubego jest
zadaniem Narodowego Programu Zwalczania Chorób Nowotoworwych.
W ramach Programu Badań Przesiewowych, od 2000 roku wykonywana jest bezpłatna
profilaktyczna kolonoskopia. Od roku 2012 w ramach PBP wysyłane są imienne, jednokrotne
zaproszenia na kolonoskopię do osób w wieku 55-64 lata.
Więcej informacji na stronie:
http://pbp.org.pl/