Jesteśmy obywatelami. PromocJa obywatelskich
Transkrypt
Jesteśmy obywatelami. PromocJa obywatelskich
Jesteśmy obywatelami. Promocja obywatelskich postaw młodzieży w Gruzji Projekt współfinansowany w ramach programu polskiej współpracy rozwojowej Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP, Program „Wsparcie Demokracji” Nr projektu KD016/WD/2015 Realizowany przez Stowarzyszenie Ośrodek Współpracy Europejskiej w okresie: Maj—Grudzień 2015 Stowarzyszenie Ośrodek Współpracy Europejskiej Ul. Krasickiego 20 58-200 Dzierżoniów www.cooperationcentre.eu [email protected] Dzierżoniów 2015 Redakcja publikacji Paulina Truszko Megi Bibiluri Konsultacja Igor Waniurski Tłumaczenie Nino Karosanidze W opracowaniu materiałów publikacji udział wzięli uczestnicy projektu Teodor Sobczak Maciej Skwara Patryk Hałaczkiewicz 2 Drodzy czytelnicy! 2 Organizacje partnerskie 3 Edukacja obywatelska w Gruzji – wyzwania i osiągnięcia 5 Nana Nikolaszwili „Nasza europejska przyszłość” 11 Nino Niparishviili „Razem ochraniając przyrodę” 21 Hatuna Khmaladze „Współpraca dla nowych wyzwań” 34 Eka Sysmiwe „Uczymy się, żeby działać” 42 Maguli Sechniaszwili „Znęcanie się” 49 Ekaterine Ecatadze „Droga do zdrowia!” 54 Nato Mosakhliszwili „Pies i człowiek”. 59 Magdana Purtseladze- „Jesteśmy razem”. 65 Nino Chkhetia „Wsparcie neutralności religijnej w szkołach publicznych. 69 Lela Curcumia „Mówimy NIE alkoholowi”. 77 Vladimer Apkhazava „Duże problemy małym kosztem”. 87 Natia Goczaszwili „My tworzymy naszą przyszłość”. 96 Meri Beżuaszwili „Integracja mniejszości etnicznych” 101 Maja Gogoladze „Nasze decyzje, czyli cele dla skutków”. 109 Tamila Koszoridze „Edukacja obywatelskiej dla wszystkich pokoleń” 114 Materiały szkoleniowe moduł 1 - Działania lokalne - obywatelska aktywizacja młodzieży 120 Materiały szkoleniowe moduł 2 Wykorzystanie nowych technologii w procesie edukacyjnym 139 Materiały szkoleniowe moduł 3 - Psychologiczne aspekty zmiany postaw 156 Zespół projektowy 175 3 Drodzy czytelnicy! Z satysfakcją przedstawiamy Wam publikację, będącą efektem pracy, która trwała od maja do listopada 2015 roku, w ramach projektu „Jesteśmy obywatelami. Promocja obywatelskich postaw młodzieży w Gruzji”, współfinansowanego w ramach programu polskiej współpracy rozwojowej Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP w programie „Wsparcie Demokracji”. Założeniem projektu było wsparcie rozwoju edukacji obywatelskiej w Gruzji, poprzez skierowanie działań do grupy gruzińskich nauczycieli przedmiotu Edukacja Obywatelska. Wybór takich uczestników jest szczególny; nie będzie przesadą stwierdzenie, że przyszły kształt społeczeństwa gruzińskiego leży właśnie w rękach nauczycieli. Od tego jakie wartości przyswoi młodzież, zależeć będzie, czy w przyszłości będą stanowić społeczność świadomą swoich korzeni, posiadającą poczucie sprawstwa i odpowiedzialności za siebie oraz swoją lokalność, czy też odwrotnie, przyjmą postawę bierną, apatyczną wobec wyzwań rzeczywistości. Instytucja szkoły oraz składająca się na nią „mała społeczność” uczniów i nauczycieli stanowi przestrzeń, w której mają miejsce najważniejsze dla kształtowania postaw młodych obywateli dynamiki. Mamy nadzieję, że zawartość niniejszej publikacji, na którą składają się przygotowane przez uczestników projektu artykuły, będą interesującym wglądem w obszar edukacji obywatelskiej w Gruzji dla polskich edukatorów zainteresowanych tematem. Z drugiej strony, chcemy aby stanowiła ona inspirację do podejmowania działań w Gruzji i była bazą inspiracji dla gruzińskich edukatorów edukacji obywatelskiej (zarówno nauczycieli szkół jak i przedstawicieli instytucji edukacji nieformalnej). Na publikację składają się artykuły przygotowane przez uczestników projektu, będące swego rodzaju case-study dotyczących zdiagnozowanych w ich lokalności problemów społecznych. Poszukiwanie rozwiązań oweych problemów, przy wykorzystaniu wsparcia projektowego (szkolenia stacjonarne i on-line, wizyta studyjna w Polsce, konsultacje z ekspertami) było osią, wokół której zawierały się kolejne etapy działań. Pragniemy zaznaczyć, że powstałe teksty nie mają charakteru akademickiego, ich założeniem było oddanie szczerej, osobistej reflekcji autorów, na temat wyzwań, jakie spotykają w swojej codziennej pracy, a także proponowanych rozwiązań. Toteż do minimum ograniczyliśmy ingerencję redakcyjną w merytoryczną zawartość artykułów. Uzupełnieniem publikacji są materiały szkoleniowe wykorzystane w ramach szkoleń stacjonarnych w projekcie. 4 Organizacje partnerskie Stowarzyszenie „Ośrodek Współpracy Europejskiej” Polska organizacja pozarządowa istniejąca od 2001 roku, działająca w obszarach edukacji i wsparcia społeczeństwa obywatelskiego, partycypacji, rozwoju samorządności, aktywizacji społecznej, wolnych mediów, wsparcia przedsiębiorczości i innowacji. Stowarzyszenie realizuje swoje cele głównie poprzez projekty skierowane do różnych grup odbiorców, takich jak nauczyciele, NGO, samorządowcy i młodzież. Najważniejszym obszarem działania Stowarzyszenia są projekty pomocy rozwojowej w krajach byłego ZSRR. Najważniejsze działaninoa Stowarzyszenia w ostatnich latach to „Jesteśmy obywatlami...” - seria projektów mających na celu rozwój społeczeństwa obywatelskiego w krajach postsowieckich (Ukraina 2009, 2012; Gruzja 2015). „Innowacje. Informacje. Rozwój. Zwiększenie atrakcyjności inwestycyjnej małych miast obwodu czernihowskiego w Ukrainie” (2013) oraz drugi etap projektu w roku 2014. „Dialog obywatelski - współpraca samorządów – lepsza jakość usług publicznych” (Ukraina, 2015), „Agroturystyka inwestycją w rozwój. Budowanie potencjału doradztwa rolniczego na rzecz rozwoju obszarów wiejskich Mołdawii poprzez agroturystykę” (2015), „Załóż własną działalność na wsi. Pozarolnicza działalność gospodarcza na rzecz poprawy jakości życia ukraińskich mieszkańców terenów wiejskich”. Organizacja Most Przyjaźni „Kartlosi” Gruzińska organizacja pozarządowa powstała w rejonie konfliktu zbrojnego w Tskhinvali, w celu budowaniu porozumienia pomiędzy Gruzinami i Osetyjczykami. Organizacja prowadzi wiele działań mających na celu wzmocnienie udziału młodzieży, kobiet i mniejszości etnicznych w życiu społeczności lokalnej i rozwiązywanie konfliktów. Przygotowuje także młodych liderów do aktywnego promowania świadomości demokratycznej oraz obywatelskiej (np. poprzez projekty „Młodzieżowy Parlament” oraz „Szkoła Debat” realizowany w partnerstwie z Centrum Edukacji Obywatelskiej). Fundacja Wspierania Edukacji i Rozwoju „Innowatorium” Powstała w 2009 roku w Warszawie. Organizacja skupia doświadczonych trenerów, animatorów, twórów gier oraz szereg wolontariuszy i osób związanych z edukacją formalną i nieformalną. „Innowatorium” skupia się na dwutorowych działaniach: edukacji obuwatelskiej (uczniowie gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych) oraz edukacji humanistycznej (polonistycznej, historycznej, kulturalnej). Dodatkowym zakresem działalności Fundacji jest przygotowywanie i konsultowanie gier symulacyjnych, miejskich i planszowych. Fundacja prowadzi działania ciągłe, finansowane ze środków własnych oraz projekty z dofinansowaniem. 5 6 Edukacja obywatelska w Gruzji – wyzwania i osiągnięcia Giorgi Gakheladze –profesor Państwowego Uniwersytetu Ilii Wstęp Obecnie Gruzja znajduje się w trakcie tworzenia demokracji. O braku innych alternatyw głosi konstytucja państwa: „My, obywatele Gruzji, których twardą wolą jest ustanowienie demokratycznego ładu społecznego, wolności gospodarczej, państwa społecznego i prawnego, w celu zapewnienia powszechnie uznanych praw i wolności człowieka, w celu wzmocnienia niezależności państwa i pokojowych stosunków z innymi narodami, na podstawie wielewiekowych tradycji gruzińskiego ludu oraz dziedzictwa historycznego i prawnego konstytucji 1921 r., przed Bogiem i krajem głosimy niniejszą Konstytucję. Jest to możliwe tylko z aktywnymi i odpowiedzialnymi obywatelami cieszyć miło dostępne. Z kolei, ma zasadnicze znaczenie dla tworzenia takiego społeczeństwa opartego na wartościach demokratycznych, spójnego, systemu edukacji w akcji. Osiągniecie tych celów jest możliwe tylko w przypadku jedności aktywnych i odpowiedzialnych obywateli. Z kolei, dla tworzenia takiego społeczeństwa opartego na wartościach demokratycznych zasadnicze znaczenie ma spójny współczesny system edukacji. Od ogłoszenia niepodległości Gruzji aż do dnia dziesiejszego edukacja obywatelska stanowi jeden z najważniejszym filarów w demokratycznym społeczeństwie i jego rozwoju. Rozwoju jest bardzo skomplikowanym procesem, utrudnia go fakt, że nasze społeczeństwo ma charakter przekształcający. Instytucje państwowe i publiczne składają się z decydentów starszego pokolenia, którego w dużej mierze charakteryzuje myślenie i zachowanie wykreowane w warunkach totalitarnego doświadczenia radzieckiego społeczeństwa. Edukacja obywatelska oznacza uczyć się być obywatelem. Jest to los jedynie mieszkańców niezależnego państwa, którzy wierzą i chcą, aby zarówno oni, jak i przyszłe pokolenia żyły w niepodległym państwie. Do oceny stanu świadomości i edukacji obywatelskiej w Gruzji potrzebne jest zbadanie tej sprawy w kontekście rozwoju społeczno-politycznego i uwzględnić odpowiednie źródła informacji oraz fakty. W szczególności: · Gruzja jako państwo niepodległe istnieje od 23 lat; · Konstytucja Gruzji liczy tylko 20 lat; · Od dnia ogłoszenia niepodległości do dziś Gruzja nie odzyskała straconych terytorii. Dlaczego jest to ważne dla analizy edukacji obywatelskiej? Ponieważ edukacja jest świado- 7 mym procesem tworzenia nowych doświadczeń w oparciu o wcześniejsze doświadczenia. To jest doświadczenie rozwoju edukacji obywatelskiej na rzecz obywatelstwa. Doświadczenie Państwa Gruzińskie i jego obywateli dopiero teraz zbliżają się do wieku jednego pokolenia. Urodzeni jak i obywateli gruzińscy, tak i ich wychowawcy (rodzice, nauczyciele, itp) uczą się razem jak być obywatelami nowego państwa bez wcześniejszych doświadczeń, bez studiowania sztuki obywatelstwa, z tym że, doświadczenie radzieckiego obywatelstwa zupełnie się różni od obywatelstwa niezależnego kraju. Dyskusje na temat edukacji obywatelskiej w 2015 roku w Gruzji mogą być tym kluczowym momentem, w którym postawiono będzie cele i omówiono jakie działania trzeba podjąć, aby te cele osiągnąć. Jak wspomniano powyżej, rozwój państwa gruzińskiego i edukacji obywatelskiej zostało ujęte w przyjętej w 1995 roku konstytucji - stworzenie demokratycznego ładu społecznego. Jaki rodzaj edukacji może osiągnąć ten cel? Odpowiedź jest wydawane jest prawie 100 lat. John Dewey w 1916 roku pisał w swoim dziele „Edukacja i demokracja”: „Demokracja i silny system edukacyjny są to nierozłączne pojęcia. Demokracja ze swej natury nie jest tylko i wyłącznie systemem zarządzania państwem. Jest to nowoczesny styl życia społeczeństwa pełny wielostronnych relacji międzyludzkich. Zasady współistnienia człowieka, zgodnie z którymi w każdym z nas walczy o wspólny sukces oraz dostosowuje swoje poszczególnych wspólnych działań do interesów innych ludzi – proces tez zwie się demokracją”. Jeden z założycieli pierwszego i dość krótkotrwałego państwa gruzińskiego Dimitri Uznadze w 1917 roku widział cele edukacyjne w niezależnej demokratycznej Gruzji: „Demokratycznie zorganizowane państwo stara się szkolić nie tylko jednostki, ale przede wszystkim swojego obywatela. Nie ma wątpliwości, że demokracja jest zainteresowana kształceniem obywatela świadomego swoich możliwości, który ma potencjał, by ingerować w procesie rozwoju życia. Istotne jest nie ogarnięcie konkretnego (wąskiego) koła opinii, lecz wyszkolenie charakteru i siły woli obywatela. Cel ten może być realizowany w praktyce życia szkolnego. Szkoła jest małym osobnym państwem i jego mali obywateli są jego podopiecznymi. Niech szkoła będzie organizowana demokratycznie, niech zarządzanie szkoły w rzeczywistości przejdzie w ręce uczniów Praktyki zarządzania wyszkolą dorosłych, niezdeterminowanych w charakterze obywatelskim. Wprowadzenie samorządu jest najważniejszym środkiem podniesienia poczucia obywatelstwa. Szkoła przyszłości, której celem wyszkolenie charakteru myślącego w sposób obywatelski, 8 na pewno zastanowi się nad prowadzeniem aktywnych praktyk, które wzbudzą w dzieciach poczucie wytrwałości, odwagi i inicjatywę”. Pierwszy etap reformy edukacji w Gruzji rozpoczął się w 1996 roku. Edukacja obywatelska była pierwszym krokiem do wprowadzenia nauki Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka. Jednak w większości ze szkół było to czystą formalnością. Jednocześnie w Gruzji zostały uruchomione różnego rodzaju edukacyjno-społeczne projekty o różnych treści, czasu trwania i tematu przy pomocy różnych organizacji międzynarodowych . Aczkolwiek żaden z nich nie obejmował w pełni skali krajowej. Jednak takie „wyspowe” zróżnicowane doświadczenie pozostawiło swój ślad na systemie edukacji - wzrosła wartość uczenia się, stała się aktualna i w tym kierunku wyodrębniło się już kilkaset osób pragnący oświecenia. Od 2004 roku, rozpoczął się drugi etap reformy edukacji w Gruzji. Najbardziej potężna fala wykształcenie obywatelskiego spadła na system szkolnictwa powszechnego. W dokumencie określjącym cele powszechnego narodowego szkolnictwa czytamy: “System edukacji Gruzji ma na celu stworzenie korzystnych warunków dla wartości narodowych i uniwersalnych, do sformułowania, wykształcenia wolnego człowieka. Ponadto, system edukacji rozwija psychiczne i fizyczne umiejętności nastolatka, niezbędną wiedzę, postanowienia zdrowego stylu życia, ustala wartości liberalne i demokratyczne oparte na świadomości obywatelskiej i pomaga w zrozumienie swoich obowiązków wobec rodziny oraz ojczyzny”. Dokładnie take same stwierdzenie jest zawarte w celach polityki powszechnego prawa o szkolnictwie (2005). Główne osiągnięcia Dziś w Gruzji mamy do czynienia z następującymi osiągnięciami: §Od roku 2006 w ramach narodowego programu nauczania obowiązkową dyscypliną jest przedmiot edukacji obywatelskiej i ten program ciągle się rozwija. Jeśli na początkowym stopniu ten przedmiot był tylko na poziomie średnim i podstawowym (klasy 7-10), w krajowym programie nauczania dla 2016-2021 określone w projektu wdrażanie edukacji obywatelskiej od poziomu szkoły podstawowej (3 klasy). §Od roku 2008 istnieje profesjonalny standard nauczyciela edukacji obywatelskiej, który jest również w trakcie opracowywania. §W systemie szkolnictwa wyższego od 2010 roku do dziś wprowadzono kurs “obywatelstwa i demokracji” do 22 uniwersytetów kraju §W dziedzinie nieformalnej obywatelska edukacja w skali kraju funkcjonuje ponad 20 organizacji dla różnych grup docelowych. Dodatkowo, nieformalne centra edukacji 9 obywatelskiej zostały założone w kilku instytucjach, takich jak: szkoły demokracji, domów kształcenia dorosłych, centra zaangażowanie w demokrację, centrum Publicznego Obrońcy dla Centrów Edukacji Obywatelskiej, itp. §Te osiągnięcia nie byłoby możliwe bez motywacji i kompetencji w rozwoju zasobów ludzkich. W ciągu ostatnich 25 lat ciągle wzrasta liczby nauczycieli. Ważne jest to, że od 2011 roku do 3 organizacje wychowawców edukacji obywatelskiej, które w połączeniu dają w sumie ponad 400 nauczycieli. §Programy mające na celu podwyższenie kwalifikacji nauczycieli edukacji obywatelskiej obejmują na dzień dzisiejszy bardzo szeroką skalę i prowadzą intensywnej pracy od 2011 roku. §Certyfikacja nauczycieli edukacji obywatelskiej rozpoczął w 2011 roku. §Do krajowych egzaminów wstępnych edukację obywatelską dodano od 2015. §Liczba istniejących materiałów i zasobów informacyjnych w różnych językach etnicznych mniejszości żyjących na terytorium Gruzji liczy ponad 500 i dostępność tych materiałów rośnie. Główne problemy i wyzwania §Znaczenie edukacji obywatelskiej i nauki obywatelstwa deklarowane jest przez politykę państwa. Jednak głównymi problemami i wyzwaniami edukacji obywatelskiej pozostają: §Administratorzy szkół średnich i nauczyciele nie przekazują zachowania obywateli w życiu codziennym. Jest to spowodowane ciężkim niedoborem wartości demokratycznych w naszym społeczeństwie i systemie edukacji. Najczęściej uczymy demokratycznego obywatelstwa w warunkach niedemokratycznych działań. §Działania na rzecz nauki edukacji obywatelskiej wsparcia nie są wystarczające i zgodne z programem Nauczania. §Jeszcze nie wprowadzone do krajowego systemu oceny wyników edukacji obywatelskiej. §Stopień przeniesienia teoretycznej części na praktykę żart zbyt niskim. §Wśród darczyńców wspierające edukację obywatelska dominuje konkurencja i nie nie współpraca. §Współpraca elementów edukacji formalnej i nieformalnej w (uznanie, napełniania, koordynacji, itd.) jest za słaba.. §W systemie wykształcenia ogólnego odczuwa się poważny brak profesjonalistów dziedziny edukacji obywatelskiej. Na uczelniach wyższych nie prowadza się odpo- 10 wiedniego przygotowania nauczycieli. § Stopień współpracy głównych aktorów w dziedzinie edukacji obywatelskiej (rodzice, nauczyciele, szkoła, uniwersytet, organizacje pozarządowe, itp) jest nadal niski. To prowadzi do ponownego podejmowani działań na rzecz rozwiązania problemu, który był już opracowany wcześniej, co jest stratą czasu. §Najczęściej wydarzenia dotyczące edukacji obywatelskiej nie są przystosowane do mniejszości etnicznych, wciąż brakuje aktywności na rzecz ich integracji do procesów społeczno-gospodarczych i politycznych. §Instytucje edukacji formalnej i nieformalnej często są ofiarą nadmiernym wpływem sił politycznych w warunkach niekonkurencyjnego i niepluralistycznego środowiska. Podstawowe rekomendacje Aby przeciwstawić się istniejącym na dzień dzisiejszy wyzwaniom, trzeba: §Założenie niezależnej międzysektorowej koalicji mającej na celu adwokację I koordynację edukacji obywatelskiej; §Wprowadzenie na poziomie legislacyjnym autonomizacji różnego rodzaju instytucji edukacyjnych, demokratyzacji zarządzania, zarządzania równego udziału uczniów i studentów , rzecznictwo i wprowadzenie mechanizmu ochrony nierównych wpływów politycznych. §Rząd powinien zwiększyć finansowanie edukacji obywatelskiej na rzecz nauczania / uczenia się w celu poprawy jakości i szkolenia nauczycieli. §Podwyższenia dostępności podręczników edukacyjnych i metodycznych oraz poprawy jakości. Zachęcenie aktorów edukacji obywatelskiej i wydawców do ścisłej współpracy na rzecz tworzenia zasobów edukacyjnych, regulacji i dystrybucji na wszystkich etapach. §Organizacje zawodowe edukacyjno-obywatelskie (stowarzyszenia) i wzmocnienie ich wzajemnej niezależności. §Wspieranie i popularyzacja zawodu nauczyciela edukacji obywatelskiej ,przyciągania studentów szkolnictwa wyższego do tego kierunku. §Wzmocnienie instytutu wolontariuszy i stworzenie odpowiednich podstaw prawnych. §Prowadzenie różnych projektów, mających na celu większe zaangażowanie etnicznych mniejszości do udziału w promowaniu wspólnych programów z instytucjami edukacyjnymi i lokalnymi szczeblami rządowymi. §Ustalone w krajowych ramach kwalifikacji ewidencyjny spis kompetencji i umiejęt- 11 ności, wdrożenie tych zasad do odpowiednych instytucji. §W zarządzaniu uczelni wyższych opracowanie zasad demokracji i podstawowych praw człowieka, ochrony postępowania w formie kodeksu etycznego w akcji i jego powiązania z wymogami dotyczącymi zezwoleń. §Klarowny podział funkcji samorządu studenckiego na funkcje w innych typów (w tym politycznych) oraz funkcje stowarzyszeń studenckich. §Zapewnienie równości dla studentów / stowarzyszeń studenckich podczas procesów wyborczych na uczelniach wyższych, w tym na poziomie legislacyjnym. §Zapewnienie udziału niezależnych profilowych instytucji edukacyjnych w procesach wyborczych na uczelniach wyższych §Zapewnienie dostępu do finansowania stowarzyszeń studenckich i niedopuszczalności wyłączności czy stronniczości. Ostateczny standard koncepcji, której znaczenie coraz bardziej wzrasta, obejmuje również ideę wykształcenia. Jeżeli obywatelstwo tradycyjnie oznacza korzystanie z praw oraz spełnienie obowiązków, w tym przypadku możemy śmiało stwierdzić, że obywatelem się rodzi, obywatele się staje. Jak np. wierność i odpowiedzialność to cechy, które muszą być nauczane i ukształtowane w świadomości każdego obywatela. I jeżeli te cechy są fundamentalne do bycia obywatelem, wtedy prawdziwy obywatel musi być wyszkolony i wychowany w najszerszym pojęciu tego słowa. 12 Nana Nikolaszwili „Nasza europejska przyszłość” Trenerka Narodowego Centrum Profesjonalnego Rozwoju w zakresie edukacji obywatelskiej oraz nauczycielka przedmiotu edukacja obywatelska publicznej szkoły wsi Welisciche, gmina Gurdżaani Analiza problemu Gruzini to naród o wielkich wartościach kulturowych, wybitnej historii i przeszłości; jesteśmy dumni z naszych tradycji, kultury, zwyczajów itd. Przeżyliśmy dużo strasznych chwil, nasz naród dużo cierpiał, wiele razy staliśmy na drodze Golgoty, ale za każdym razem znajdowaliśmy w sobie siły, aby przezwyciężyć wszystkie trudności. Obecnie nasz kraj stara się o integrację do Unii Europejskiej, już została podpisana umowa o parafowanie ratyfikacji, Gruzji wzięła na swoje barki niektóre obowiązki w celu spełnienia niezbędnych europejskich standardów i teraz każdy obywatel stara się w ramach swoich możliwości pokonać nowe dla naszego kraju wyzwania. Problem, o którym chciałabym porozmawiać to jedna z najbardziej aktualnych i priorytetowych spraw XXI wieku i który koniecznie wymaga uregulowania; mianowicie chciałabym zwrócić uwagę na problem praw człowieka, i tego olbrzymiego tematu wybrać kierunek mówiący o problemie nielegalnych sposobów postrzegania praw człowieka. Problem ten można podzielić na następujące tezy: 1. Rozpowszechnione wśród ludzi stereotypy; 2. Omijanie prawa; 3. Niski poziom tolerancji w społeczeństwie; 4. Ograniczenia powszechnego narodowego planu nauczania; 5. Prawo i państwo. W naszym społeczenstwie panuje stereotypowy typ myślenia. Jako przykład mogę przedstawić życie naszej gminy, gdzie często mamy do czynienia z sprawami wymagającymi integracji prawnej, ale „dumni” Gruzini wolą rozwiązać problemy bez udziału policji czy organów prawnych. Nie piszą się skargi, nie składają się wnioski w lokalnych samorządach – przecież przestrzeganie prawa nie jest obowiązkiem. Słysząc krzyki i przekleństwa z sąsiednich domów wszyscy rozumieją, że mamy sytuację przemocy domowej, ale nikt nie zgłasza tego faktu na policję, bo uważają to za interwencję do życia prywatnego rodziny. W przypadku gdy skutki rodzinnej przemocy są przykre i są ofiary, wszyscy są bardzo zmartwieni i współczują tej osobie; tu muszę dodać, że mimo nieźle uporządkowanych przepisów prawnych na poziomie formalnym (baza 13 prawna Gruzji posiada duża historię, jeszcze w IX wieku funkcjonowały duże i małe prawa kanoniczne, później przy rządzie króla Giorgija V istniejąca księga prawa itd.), nie pamiętam ani jednego przypadku, w którym ktoś z naszego miasta zgłosiłby w policji fakty przemocy i tym uratowałby życie. Takie smutne fakty są wywołane właśnie przez panujące w naszym społeczeństwie stereotypy. Jak można? Dlaczego? Czy to mnie obchodzi? Czy to moja sprawa? – oraz inne podobne pytania doprowadzają do braku działań w krytycznych sytuacjach. Dane statystyczne mówią, że spora część zgonów w naszym kraju jest bezpośrednio zależna od aktów przemocy w szkołach, rodzinach itd. Kilka lat temu w rezultacie reformy systemu szkolnictwa, został wprowadzony instytut szkolnych kontrolerów – inaczej mówiąc służba kontroli porządku w szkołach. Te zmiany miały wpływ na szkolne życie, iż zmniejszył się procent bojek w szkołach, ale przykra prawa jest taka, że bójki między uczniami szkoły zaczęły się odbywać w ukrytych od kontroli miejscach. Na dzień dzisiejszy, w oczekiwaniu na nowe regulacje, jesteśmy świadkami wielu przykrych faktów. Większość ludzi nie wie albo nie chce wiedzieć, że tylko działając można osiągnąć zmiany, których potrzebujemy, że przestępca musi odpowiedzieć przed sądem, a nie paść ofiarą ulicznych bojek i że ukaranie osoby winnej takim sposobem jest jeszcze większym przestępstwem; oprócz tego my, nauczyciele, nie mamy sprawnej możliwości informowania naszych uczniów o takich moralnych i prawnych normach, dopiero od X klasy sylabus szkolny obejmuje przedmiot edukacji obywatelskiej i bardzo często jest już za późno. Niestety dużo uczniów kończą szkoły bez podstawowej wiedzy o tym, że przestępstwo jest zabronione przez prawo karne i że brak jakichkolwiek działań we wielu przypadkach tez jest ważnym przestępstwem. Jak zachowują się ludzie, kiedy są świadkami jakiegoś przestępstwa? Ukrywają to i tłumaczą się tym, że to nie ich sprawa, ale nie rozumieją, że ukrycie przestępstwa to też przestępstwo, czasami nawet gorsze. W naszym społeczeństwie nie ma zwyczaju złożenia skarg, reklamacji, nikt nie skarży się na sąsiada czy po prostu nieznajomego człowieka, nawet jeśli mają powody – przecież tak się nie robi, wszystkie problemy można załatwić między sobą, bez udziału policji. Ale w międzyczasie aktywnie składają skargi przeciwko władzom. Czy to jest nasz narodowy duch walki o sprawiedliwość? Czy to jest nasz patriotyzm? Co do patriotyzmu – tutaj też spotykamy problem, że dużo ludzi nie wie, jak wyglądają sądowe instancje we własnym kraju. Wartości naszej młodzieży bardzo często są błędne, co wynika z braku informacji, wychowania, wpływu większości itd. Mogłabym przedstawić dużo faktów i przykładów, ale wolała- 14 bym omówić sposoby rozwiązania tego problemu zaczynając od mojej gminy. Cel Dlaczego wzięłam się za ten problem? Co próbuję rozwiązać? I jak zamierzamy przybliżyć się do Europy? Biorąc pod uwagę trudną przeszłość mojego kraju i to, jak starannie Gruzini pokonywali wszystkich (albo prawie wszystkich) swoich wrogów, jak walczyli o niepodległość, o zachowanie swojej wiary, o swój kraj, można stwierdzić, że wszystko nie jest aż tak źle i że możemy walczyć również o miejsce pod europejskim niebem. Ale wracając do mojego tematu – ja chcę zmienić zwyczaj niskiego udziału w życiu prawnym mojej gminy, chcę podwyższyć poziom świadomości społeczeństwa. Czy to wystarczy aby nas przyjęła Europa? Oczywiście nie, ale wielkie zmiany zaczynają się z tych drobnych, na poziomie mentalności lokalnej. Jestem przekonana, że wraz z realizacją mojego projektu zacznę ruch innych społecznych projektów skierowanych na społecznie pozytywne zmiany. Dążymy do wstąpienia do UE, co znaczy tylko i wyłącznie dostosowanie się do europejskich standardów, co w naszym przypadku zaczyna się od znajdowania w sobie tych wad i tych cech charakteru, które powinny być zmienione, polepszone lub zaktualizowane. Jak mówi stare gruzińskie przysłowie: „jedna jaskółka nie przynosi wiosny”, ale za tą pierwszą zawsze stoją setki innych. Euro-integracja jest wiosną dla mojego kraju. Ja wierzę, że zmiana świadomości i mentalności ludzi, podniesienie poziomu informacji na temat funkcjonowania systemu prawnego, podniesienie tolerancji w społeczeństwie, łamanie stereotypów będzie jednym z pierwszych promieni słonecznych na drodze ku dużej wiośnie. Inspiracja i dobre praktyki ,,Jestem Gruzinem! A więc jestem Europejczykiem!” – te legendarne słowa Zuraba Żwanii (premier Gruzji w latach 2003-2005) kiedyś na pewno się spełnią. Nadejdzie czas, kiedy w umyśle każdego obywatela naszego kraju nastąpią mentalne zmiany; zmiany wartości i stereotypów da nam możliwość poczuć się częścią dużej europejskiej rodziny. Do skutecznego uregulowania interesującego mnie tematu potrzebuję praktyki innych szkół. Najlepsze wyjście to udział w webinariach, konsultacjach ekspertów oraz porady, które dostałam podczas staży i praktyk. Doświadczenie zagranicznych krajów, takich jak Polska, daje nam nadzieje, że różnego rodzaju projekty na rzecz dobra społecznego, mogą być realizowane za pomocą wspomagających programów, wydarzeń, aktywności oraz innych ciekawych pomysłów. 1. Kiedy napotykamy problem braku wiedzy o sposobach przestrzegania własnych praw , mamy do czynienia z alternatywnymi metodami rozwiązywania problemów i konflik- 15 tów. W umysłach naszych ludzi są sformułowane stereotypy, które czasami doprowadzają do chorego i nieadekwatnego zachowania w sytuacjach krytycznych, takich jak, np. załatwienie spraw między sobą, bez udziału policji czy innego instytutu prawnego. Skutki takich działań nierzadko są bardzo przykre. Pomysłem na rozwiązanie tego problemu może być doświadczenie innych szkół, które stosują pokojowe metody oraz zapewniają uczniom absolutne przestrzegania ich praw. Chciałabym zwrócić szczególna uwagę na praktykę współpracy między szkołami. Mówiąc konkretnie, utrzymuje się stały kontakt między nauczycielami i uczniami dwóch różnych szkół. Często uczniowie jednej szkoły piszą listy uczniom drugiej szkoły, gdzie opisują problemy szkoły i proszą o pomoc lub rady. Taka współpraca działa w obie strony i daje możliwość nie tylko nawiązywania kontaktów i znajdowania nowych przyjaciół, a także pomaga znaleźć alternatywne metody rozwiązania problemów za pomocą doświadczenia innych szkól. Taka forma współpracy, jak dowiedziałam się od polskich ekspertów, przynosi całkiem niezłe skutki. Bardzo ciekawe były dla mnie różne szkolne programy przedstawione podczas wizyty w Polsce przez jedną z organizacji pozarządowych, np. edukacja pokojowa, w ramach tego programu odbywają się różne projekty, gdzie uczniowie uczą się podstaw edukacji obywatelskiej, w tym spraw prawnych. W punkcie informacyjnym podczas naszej wizyty zostaliśmy poinformowani o takim programie, jak metodologia pracy z młodzieżą, nauczycielami i szkolną dyrekcją, omawiali realizację projektu mediacji rówieśniczej o nazwie „Współczesny dziennik Anny Frank”, „Sto lat pokoju” itd. Za pomocą tych projektów uczniowie nabywają poczucie empatii oraz odpowiedzialności, częściej zastanawiają się nad swoimi działaniami i kontrolują swoje negatywne uczucia czy agresję, co z kolej redukuje chęci łamania prawa albo popełnienia przestępstwa. Szczególnie spodobał mi się podręcznik z komiksami, za pomocą którego uczniowie uczą się jak rozwiązać różne konfliktowe sytuacja w sposób pokoju i nieagresywny, gry zawarte w podręczniku etapowo tłumaczą rodzaj sprawy i dowodzą do logicznego końca. Bardzo ciekawe i pouczająca była dla mnie praktyka projektowego nauczania, która obejmuje prowadzenie lekcji poza budynkiem szkoły: organizowały się wycieczki, wizyty w muzeach albo innych miejscach, gdzie uczniowie mogli w praktyce zobaczyć, usłyszeć, dotknąć to, czego się uczą w szkołach. Mówiąc szczerze taki format zajęć był dla mnie nie do końca zrozumiały, ale teraz wydaje mi się, że właśnie z pomocą takich praktycznych lekcji uczniowie mają możliwość nabyć takie niezbędne umiejętno- 16 ści, jak: tolerancja, empatia, poczucie odpowiedzialności, dyscyplina, praworządność oraz rozwinąć takie wartości, jak: patriotyzm, uwzględnianie zainteresowań społecznych, świadomość obywatelska itd. Szczególnie łatwo brzmiały wnioski jednego z ekspertów, który głosił, że podobne problemy rozwiązują zgodnie z wymaganiami istniejącego prawa. Ale co zrobić jeśli uczeń nie przestrzega prawnych wymagań, co robić w takich przypadkach? Odpowiedz brzmiała tak: „Wtedy wdrażane są odpowiednie sankcje!”. Co do naszego społeczeństwa, muszę powiedzieć, że samych regulacji prawnych będzie tu za mało! Myślę, że najlepszym sposobem na wykształcenie praworządnej młodzieży są specjalne treningi, wykłady na temat pokojowego rozwiązania konfliktów oraz umiejętności komunikacji; na tych treningach trzeba uczyć jak zachować się w krytycznej konfliktowej sytuacji, jakie prawne regulacje mogą nam pomóc w tym procesie, trzeba również czytać ustawy prawne, aby uczniowie cały czas mieli pojęcie o czym tak naprawdę rozmawiamy – wtedy możemy otrzymać bardzo efektywne rezultaty. Uważam, że w moim projekcie mamy do zrobienia, i mimo, że wzięłam się za niełatwe zadanie, jestem nastawiona bardzo pozytywnie i nie boję się trudności, które na pewno się znajda w trakcie projektu. Jak pierwszy krok ku celu, planuję zorganizować informacyjne treningi dla moich uczniów, gdzie opowiemy dzieciom o doświadczeniu i praktykach zagranicznych szkół, w tym oczywiście szkół polskich. Planuję również zorganizować różne wycieczki i wyprawy, gdzie w nieformalnej atmosferze możliwa będzie lepsza obserwacja zachowania dzieci w różnych sytuacjach. Zostaną prowadzone treningi o tytule: „Komunikacja” oraz „Struktura konfliktu i metody jego rozwiązania”. Po treningach zostaną wybrani najbardziej aktywni starsi uczniowie i ich zadanie będzie prowadzenie tych samych treningów uczniom młodszych klas, a także rodzicom, później nasze szkolenia mogą być przydatne dla innych szkół gminy i lokalnego samorządu. Moim celem jest popularyzacja pokojowych metod uregulowania konfliktu i zwracania się do systemu prawnego w podobnych sytuacjach w celu uniknięcia samosądu. Uważam, że to będą nasze pierwsze kroki w kierunku europejskich wartości Wielkie oczekiwania mam od współpracy z „Klubem Młodych Prawników”, w ramach którego starsi uczniowie przekażą swoje doświadczenia i wiedzę młodszym uczniom, pomogą im dostosować się do prawnych standardów, wytłumaczą kwestię pokojowych rozwiązań konfliktowych sytuacji. Takie kluby będą monitorować sposoby legalnego przestrzegania prawa i pracować z uczniami, którzy będą mieli taką potrzebę. 17 Poza tym zadaniem klubu będzie organizowanie różnego rodzaju aktywności: dyskusji, debat, wystąpień publicznych, rozpowszechniania informacji itd. Wszystkie te wydarzenia pomogą nam osiągnąć nasz główny cel. Jestem świadoma tego, że zmiana stereotypów to czasochłonny i skomplikowany proces, ale wierzę, że za pomocą klubu prawników będę miała duże wsparcie. Istnienie takich klubów da nam możliwość wnieść pozytywne zmiany do mentalności młodzieży oraz wychować i wykształcić osoby o nowych wartościach, nowoczesnych stereotypach oraz młodzież o wysokich wartościach obywatelskich To oznacza, że nawet zachowując nasze tradycje, mamy szanse do nabycia nowych europejskich wartości, a to z kolej może być szansą na integrację do Unii Europejskiej. Implementacja N Wydarzenia Aktywności Termin realizacji IX 23/IX X XI XII II Realizatorzy III IV 1 Prezentacja 2 Opracowanie ankiet badania 12/X Nana Nikolaszwili, uczniowie klubu edukacji obywatelskiej 3 Badania 23/X 20 uczniów początkujących klas, 20 podstawowych i 20 uczniów średnich klas, oraz nauczyciele i rodzice Nana Nikolaszwili, uczniowie klubu edukacji obywatelskiej 30/X 4 Analiza badania 2/XI Nana Nikolaszwili, uczniowie klubu edukacji obywatelskiej oraz rodzice 5 6 Trening komunikacji 10/XI 19/XI Nana Nikolaszwili 7 8 Trening religijnej tolerancji Monitoring V V Założenie klubu młodych prawników V 30/XI Nana Nikolaszwili V V V V Uczniowie – członkowie klubu Uczniowie klubu i samorząd 9 Zaangażowanie uczniów sąsiednich skół 26/X Samorząd szkoły gminyWelisciche oraz szkoły sąsiednich gmin 10 Przygotowanie do testu 8/X Nana Nikolaszwili, uczniowie klubu edukacji obywatelskiej, samorząd szkoły 18 11 Prowadzenie debaty 12 Prowadzenie treningów młodych prawników dla młodszych uczniów 13 Obserwacja 14 Badanie 10/XII Nana Nikolaszwili, uczniowie – członkowie samorządu szkolnego 4/II V V V V V Uczniowie/członkowie samorządu V V 1/III Nana Nikolaszwili, uczniowie klubu edukacji obywatelskiej, nauczyciele, rodzice 17/III 15 Analiza porównawcza 16 Wydarzenie końcowe Nana Nikolaszwili, uczniowie klubu edukacji obywatelskiej, administracja szkoły, nauczyciele 22/III Nana Nikolaszwili, uczniowie klubu edukacji obywatelskiej, samorząd szkolny, nauczyciele, rodzice 5/IV Wszyscy uczestnicy projektu Analiza SWOT Do realizacji projektu szczególnie ważne jest uwzględnianie dostępnych możliwości i szanse, które mogą pomóc w trakcie realizacji pomysłu, przytrzymywanie chromongramu oraz pamiętać te przywileje, które posiadamy. Przede wszystkim zamierzam wytłumaczyć znaczenie projektu moim uczniom i zaangażować ich w pracę, tym samym ułatwię sobie robotę, iż będę miała pomocników; ale najważniejsze to, że nauczę ich czegoś nowego, co może im się przydać w życiu. Chciałabym również podkreślić, że dysponujemy taką mocną stroną jak umiejętność skutecznego prowadzenia debat i dyskusji, mówię nie tylko o sobie czy innych nauczycielach, ale również o moich uczniach; zamierzam wykorzystać te profesjonalne nawyki młodzieży na korzyść mojego projektu. Kluczową rolę w tym procesie będą odgrywać członkowie „Klubu Młodych Prawników”, który istnieje już od prawie 2 lat. Dużo słyszałam o ich umiejętności robienia prezentacji, badań na różne tematy, jestem pewna, że oni z wielką przyjemnością wezmą się za nasz projekt i zaangażują się m.in. w opracowanie pytań testu, organizowanie sondażu itd. Bardzo ważne jest to, że w naszej szkole panuje bardzo dobra robocza atmosfera. Widać to przede wszystkim w tym, jak wspiera nas administracja szkolna oraz jest gotowa udostępnić wszystkie potrzebne zasoby ludzkie czy techniczne do realizacji mojego projektu. Mam również duże oczekiwania co do wsparcia i zaangażowania rodziców i innych nauczycieli. 19 Ogólnie mówiąc, posiadamy gabinet klubu, sprzęt techniczny, co daje nam możliwość zorganizować wiele ciekawych aktywności, takich jak spotkania, treningi, prezentacje, także możemy wydrukować ankiety bądź testy, innymi słowy jesteśmy przygotowani. Funkcjonujące w państwie, zgodne z międzynarodowymi normami i standardami, ustawy prawne, są doskonałe. Wystarczy przestrzegać prawa, aby rzeczywiście osiągnąć ten cel, który potrzebujemy w naszym kraju, chodzi tu o pozytywne zmiany nastwione na europejską przyszłość. Napotykamy tu problem zakorzenionych w społeczeństwie stereotypach, ale ja nadal wierzę, że to nie jest niemożliwe. Zmiany zaczynamy na lokalnym poziomie, zaczynamy uczyć ludzi dlaczego warto przestrzegać prawo i jakie pozytywne aspekty może to przynieść. Uważam, że nasza mocna strona to fakt, że jestem praktykującym trenerem, mogę bez problemu przygotować materiały treningowe dla uczniów, które będą przydatne dla wszystkich uczestników projektu; oprócz tego przekaże im wiedzę o podstawowych zasadach nieformalnej edukacji, pomogę stworzyć sylabus oraz raport treningu, przeprowadzić TOT, aby mogli łatwiej osiągnąć postawiony cel. Treściowa część naszego projektu odnosi się do europejskich wartości, dla mnie ważnym celem jest wytłumaczenie ludziom, że musimy, podkreślam, musimy zaakceptować i przestrzegać prawne ustawy przyjęte przez uprawnioną władzę i już funkcjonujące w kraju; oprócz tego przypomnieć, że poprzez podpisane umowy o ratyfikacji wzięliśmy na swoją odpowiedzialność niektóre obowiązki i musimy je spełniać. Bardzo ważnym elementem na tej drodze przyjęcia nowych dla nas norm i standardów jest pozbawienie się stereotypowego myślenia orz spowodowanym tym myśleniem tradycyjnej mentalności i/albo zmienianie go w sposób pozytywny, aby przezwyciężyć problemy naszego społeczeństwa. Wiadomo, że zmienić mentalność to bardzo trudne zadanie. Nieważne ile czasu damy ludziom – rok, dwa czy dziesięć – zmiany mentalności zawsze będą bardzo skomplikowanym i czasochłonnym procesem, które obejmuje ciągłe uczenie się, poznanie i zaakceptowanie czegoś nowego; natomiast najtrudniej jest zmienić ludzkie wartości. Nie mogę powiedzieć, że oczekuję realizację mojego celu w stu procentach, ale uważam, że robiąc pierwszy krok, dajemy początek pozytywnych zmian naszego społeczeństwa. Zagrożeniem projektu może być niepoprawna komunikacja, która może spowodować niezadowolenie rodziców. Trzeba uwzględnić fakt, że omawiany temat jest bardzo wrażliwy, dlatego każde pytanie w teście albo podczas sondażu lub przekazana przez uczniów informacja podczas treningów, prezentacji i debat będzie bardzo ostrożna. Jednym z bardzo poważnych zagrożeń może być niski poziom zaufania ze strony uczniów 20 albo ich słabe zainteresowanie naszym projektem, brak pozycji w tych problematycznych sytuacjach, o których idzie mowa w moim projekcie. Ten brak aktywnego udziału w takich projektach może być spowodowany niewłaściwą informacją, którą dzieci słyszą w domu, od rodziców, także strachem przed wykluczeniem ze społeczeństwa, krytyką ze strony rodziny, przyjaciół oraz ewentualnymi problemami w tym otoczeniu, w którym mieszkają i mają codzienny kontakt. Wyżej wymienione czynniki wpływają przede wszystkim na nieprawidłowe kształtowanie tożsamości, myślenia młodzieży, co powoduje hamowanie społecznego rozwoju, nabycia nowych umiejętności oraz wartości potrzebne do europejskiego rozowju naszego państwa. Niestety jeśli my nie zaczniemy coś robić w tym kierunku, większość młodych osób będą po staremu załatwiać konfliktowe sprawy unikając prawa. Uważam, że jeśli po tym projekcie zmienimy myślenie chociaż dwóch lub trzech uczniów, to już będzie dobry wynik. Nie wykluczam możliwego niezadowolenia ze strony społeczeństwa naszej gminy, mogą stwierdzić, że ten projekt służy tylko i wyłącznie niezdrowej propagandzie i narzuceniu europejskich wartości. Niestety spora część społeczności nie dostrzega najważniejszego – że my mamy takie negatywne cechy charakteru, mentalności, które musimy zmienić albo postarać się zmienić. Wiele narodów przeszło te przekształcenia i gruziński naród tez jest w stanie zmienić się w sposób pozytywny. Ludzie nie chcą albo nie mogą przyznać, że nie wszystko w nas jest idealne. Tak samo jest i w sprawie nie przestrzegania prawa - zapominają, że w kraju funkcjonują te prawne ustawy, które zostały przyjęte przez wybranych przez naród władze i że te ustawy są w pełni dostosowane do naszego codziennego życia. Jedną z mocnych stron projektu jest duże zainteresowanie tym tematem wśród osób wykształconych, inteligentnych. Wiem, że zainteresowani będą nauczyciele edukacji obywatelskiej innych szkół naszej lub sąsiednich gmin; wierze, że oni pomogą w osiągnięciu celu. Oprócz tego bardzo się cieszę, że będę miała możliwość przekazania mojego doświadczenia po wizycie w Polsce szerokim masom, opowiedzieć im o wartościach, o europejskiej praworządności. Co także jest bardzo ważne, za pomocą tego projektu uczniowie różnych szkół poznają się i możliwe, że będą współpracować i utrzymywać kontakt w przyszłości. Projekt ten będzie podstawą przyszłego rozwoju wysokich wartości obywatelskich w umysłach młodzieży, a wartości te są szczególnie ważne dla nas na drodze do przystosowania się do europejskiej świadomości. Cały proces zrealizowanego projektu zostanie udokumetowany i udostępniony w Internecie, żeby uczniowie innych szkół również mieli dostęp to informacji i w przyszłości mogli 21 także zrealizować dany projekt w swoich szkołach Wykorzystane źródła: Przy napisaniu projektu szczególnie pomogło mi zdobyte doświadczenie podczas polskiego projektu „Jesteśmy obywatelami. Promocja działań obywatelskich młodzieży”. https://wearecitizens.bitrix24.com/?current_fieldset=SOCSERV Teoretyczny kurs debaty autorstwa Karla Poppera Elektroniczne zasoby o umowie stowarzyszeniowej: http://eeas.europa.eu/delegations/georgia/eu_georgia/association_agreement/index_ ka.htm Konstytucja Gruzji; Podręczniki „Miasto sprawiedliwości”, ,,სამართლის ქალაქი“; „Praktyczne prawo”. 22 Nino Niparishviili „Razem ochraniając przyrodę”. Pedagog edukacji obywatelskiej oraz kierownik procesów organizacyjnych wieloprofilowej szkoły-gimnazjum Sp. z. o. o „Besik Niparishvili” Analiza problemu W moim kraju – Gruzji – problemy ekologiczne stają się coraz częstszym zjawiskiem nie tylko w dużych miastach, ale również na wsiach. Wiele żywych organizmów, licząc ludzi, są zagrożone. W czasy obecne już nie jest tajemnicą, że główną rolę w zanieczyszczeniu środowiska grają ludzie. Problem staje się poważniejszy na tle wysokiego poziomu indyferencji ludzi co do tego tematu. W naszym ciągle zmieniającym się świecie można śmiało powiedzieć, że stoimy przed katastrofą ekologiczną. W tym artykule chciałabym zwrócić uwagę na sytuację w moim mieście Kaspi oraz pokazać stosunek miejscowych do tego problemu. W mieście Kaspi mają miejsce następujące poważne ekologiczne problemy: ü Zaśmiecanie środowiska ü Obojętny stosunek społeczeństwa co do tego problemu ü Nisko poziom świadomości społeczeństwa ü Fabryki i zakłady przemysłowe Na terytorium Kaspi funkcjonuje wiele zakładów, które zanieczyszczają środowisko poprzez wyrzucanie odchodów przemysłowych w miejsca ekologicznie czyste. W naszym mieście została założona służba monitoringu, za pomocą której udało się zbadać problem i znaleźć miejsca, które znajdują się w najgorszym stanie; najcięższa sytuacja jest na obrzeżach miasta oraz cmentarzach. Ze wsparciem lokalnego samorządu na całym terytorium miasta zostały postawione dwa rodzaje koszy na śmieci: 1) metalowego koloru – dla odpadów komunalnych; 2) zielone – dla odpadów po towarach jednorazowego użytku. Niestety często jesteśmy świadkami nieodpowiedzialnego zachowania ze strony mieszkańców miasta, którzy często gromadzą worki ze śmieciami tuż przy swoich domach, blokach albo po prostu wyrzucają śmieci na ulicy, w centrum miasta, zdarzają się nawet uszkodzenia koszy na śmieci. Istniejący w Kaspi poważny problem ekologiczny pogarsza fakt funkcjonowania dużych zakładów oraz mała liczba zamontowanych w nich filtrów. Jako przykład opowiem o zakła- 23 dzie cementowym; z jednej strony istnienie takiego przedsiębiorstwa jest niezwykle ważne, ponieważ zapewnia ludziom miejsca pracy; ale z drugiej strony charakteryzuje się wyrzuceniem w powietrze dużej ilości emisji spalin, co negatywnie wpływa na zdrowie lokalnych mieszkańców. Dane statystyczne pokazują, że najwyższym odsetkiem ludzi chorych na tarczycę charakteryzuje się właśnie Kaspi. Aczkolwiek najważniejszym problemem pozostaje słaba świadomość ludzi, co stwarza poważne problemy w walce z problemami ekologicznymi. Chciałabym przedstawić wyniki sondażu, który przeprowadziliśmy w Kaspi, w sondażu wzięli udział – 132 uczniów, 50 sprzedawców miejscowego rynku, 50 rodziców (we wieku od 35 do 45). Zadawaliśmy im następujące pytania: 1. W jakim stanie jest miasto Kaspi pod względem zanieczyszczenia środowiska? 2. Czy nieprzetworzone odpady przemysłowe szkodzą żywym organizmom? 3. Czy dbacie o środowisko? 4. Czy rozumiecie różnicę pomiędzy różnymi kolorami koszy na śmieci? Wyniki sondażu pokazały: 55% - w ogóle nie zastawiali się nad ani jedną z tych spraw, 38% - nie udzielili odpowiedzi na postawione pytania, 7% - znali odpowiedzi na dane pytania, ale nie do końca rozumieli, dlaczego te sprawy dotyczą ich. Jak widzimy, duża część populacji naszego miasta nie jest świadoma tego, jakie przykre skutki może przynieść zaśmiecanie miasta i zanieczyszczenie środowiska, i nie tylko nam, a także następnym pokoleniom. Cel: Moim celem jest zwiększenie świadomości uczniów, rozwój społecznych umiejętności młodzieży, wypracowanie poczucia odpowiedzialności, współpraca z lokalnymi władzami w celu ich zaangażowania w projekt. Treningi i seminaria: Regularne prowadzenie treningów w szkołach, wybór jednego dnia w tygodniu, w którym uczniowie będą mogli robić swoje własne prezentacje na interesujące dla nich tematy. W taki sposób mamy szansę podnieść w nich stopień poczucia odpowiedzialności. Akcje oczyszczenia: Dobrą metodą jest pokazanie uczniom doświadczenia młodzieży innych krajów, dalej można wybrać ciekawe dla nich terytoria i zacząć prace, np. organizować akcje oczyszczenia terenu raz w miesiąc. Banery: Umieszczenie banerów w różnych częściach miasta z napisem „Proszę nie śmiecić!” 24 Monitoring: Ukształtowanie grupy, która pomoże w rozwoju niezbędnych umiejętności. Zadaniem tej grupy będzie sprawdzenie oczyszczonych miejsc, częstotliwość raz na 3 miesiące. Spotkania z lokalnymi władzami: Uczniowie będą mogli zwrócić uwagę samorządu na te konkretne problemy, które stoją na pierwszym miejscu. Poza tym będą mieli praktykę komunikacji z przedstawicielami władzy, zrozumieją na ile są ważni i jaką dużą rolę grają w życiu gminy. Spotkania odbędą się raz na dwa tygodnie. Sieć socjalna: udostępnienie informacji o różnych aktywnościach i przedsięwzięciach wpłynie na większe zainteresowanie i zaangażowanie młodzieży. Na przykład „Sprzątamy w zasięgu 1 metra”, taka akcja może przyjąć charakter wyzwania, młodzież w sieciach socjalnych będą wyzywać swoich znajomych i w taki sposób ta akcja może przynieść niezłe skutki. Konkurs rysunków: Zadaniem uczniów będzie namalowanie obrazu na temat „Bądź zmianą, która chcesz widzieć w świecie” Wizyta aktywnie zaangażowanych osób w sektorze publicznym: Raz w miesiąc takie osoby opowiedzą uczniom o swoim doświadczeniu, zmotywują dzieci do działania, uświadomią ich, że tylko i wyłącznie swoją pracą można coś zmienić, natomiast siedząc i narzekając problemów nie rozwiążesz. Inspiracje i dobre praktyki Zanieczyszczenie środowiska stanowi jeden z najważniejszych problemów współczesnego świata, ofiarami tego problemy padło wiele krajów i miast. Dużo państw opracowują specjalne programy walki z tym problemem. Dla nas ciekawe są właśnie takie projekty, doświadczenie innych w rozwiązywaniu tego problemu, jakimi metodami się kierowali i jakie skutki osiągnęli. Współpraca i konsultacje z ekspertami pokazały mi, że największe doświadczenie w tej sprawie na dzień dzisiejszy posiadają kraje skandynawskie, Niemcy, Austria oraz Polska. Ciekawe jest podejście każdego z tych państw do problemów ekologicznych. Po przeprowadzonym sondażu, jeszcze raz się przekonałam, że naszym głównym problemem jest niski poziom świadomości i przepływu informacji w społeczeństwie – konsultacje z ekspertami pokazały, że rozwiązanie tego problemu w takich krajach jak Austria lub kraje skandynawskie, zaczęło się z założenia eko-klubów. Członkami klubów byli najbardziej aktywni uczniowie różnych szkół. Zajmowali się badaniem problematycznych terenów, zbierali materiały fotograficzne, współpracowali z lokalnymi mediami, za pomocą tej współpracy pisały się artykuły, w szkołach pokazane były edukacyjne filmy, przygotowywały się informacyjne materiały, organizowały się akcje sprzątania. Pedagodzy biologii 25 aktywnie byli zaangażowani w proces przygotowania warsztatów i treningów dla uczniów. Poważny problem to brak grupy monitoringowej – w tym przypadku bardzo ciekawe jest doświadczenie Niemiec. W czasy, gdy Niemcy były podzielone na dwie części, w zachodniej części kraju zostało wprowadzone prawo odnoście zaśmiecenia miasta lub terenów natury. Takie działania karane były mandatem, natomiast we wschodniej części kraju to prawo nie działało. Po zburzeniu muru berlińskiego utworzyła się specjalna grupa monitoringowa. Ta grupa przeprowadziła odpowiednie badania i wyjaśniła, że po zachodniej części muru problemów ekologicznych prawie nie było, natomiast przypadki zanieczyszczenia środowiska w Niemcach wschodnich były dosyć częste. Uważam, że doświadczenie Niemiec powinno być przykładem dla wielu krajów. Jedną z problematycznych spraw jest wzbudzenie motywacji uczniów i zaangażowanie innych szkół w akcje i różne aktywności – po konsultacjach z ekspertami otrzymałam ważne i ciekawe porady oraz konkretne przykłady. Interesujące jest doświadczenie Polski w tej sprawie: ü W polskich szkołach istnieją specjalne rady uczniów, które organizują akcje sprzątania ulic albo miejsc o wartości przyrodniczej. üW polskim mieście Dzierżanów, gimnazjum #3, uczniowie corocznie zbierają nakrętki od butelek plastikowych, oddają je do utylizacji, a na zebrane pieniądze organizują ciekawe i przydatne dla całej szkoły wydarzenia. üWe wielu warszawskich szkołach postawione zostały specjalne kosze na baterie. W tej sprawie zostały prowadzone treningi i seminaria w celu wytłumaczenia uczniom jakie znaczenie niesie za sobą dokładna segregacja odpadów. Zostały zorganizowany konkursy między szkołami; szkoła, która zbierała najwięcej baterii, dostawała nagrody. Takie wydarzenia mają na celu podniesienie motywacji uczniów i ich zaangażowanie w proces segregacji i prawidłowej utylizacji odpadów. üWe wielu szkołach Polski uczniowie organizują wystawę ręcznie wyrobionych z plastiku oraz polietylenu eksponatów. Dzieci dzięki prawidłowemu wykształceniu, wiedzą, że plastik oraz podobne materiały sztuczne rozkładają się ponad 1000 lat. Z jednej strony poprzez takie aktywności oni dbają o środowisko, a drugiej strony realizują swoją wyobraźnie. üAktywność oraz zaangażowanie uczniów w życiu szkolnym pozwala na organizację wyjazdów do parków narodowych oraz innych miejsc rekreacyjnych; organizowane są akcje ekologiczne; uczniowie przygotowują specjalny program na Dzień Ziemi. üCzęsto organizowane są tematyczne flash moby w centrum miasta lub na terytorium 26 szkoły; taką praktykę spotkałam w szkołach Warszawy, Wrocławia oraz Dzierżanowa. üKonkretny przykład eko-działalności to inicjatywa uczniów gimnazjum #3 miasta Dzierżanów, gdzie uczniowie założyli i prowadzą blog związany ze sprawami ekologii. Nasze rozwiązania Bardzo ważnym krokiem ku rozwiązaniu problemu jest organizowanie masowego sondażu w mieście Kaspi. Organizacja tego przedsięwzięcia będzie całkowicie w rękach uczniów. Potrzebna będzie grupa z 20 osób, która opracuje kwestionariusz. Przykładowe pytania mogą brzmieć następująco: Ø Które terytorium w Kaspi jest najbardziej zanieczyszczone? Ø Czy emisje spalin lokalnych zakładów zanieczyszcza środowisko? Ø Który z problemów ekologicznych jest na dzień dzisiejszy najstotniejszy? Ø Czy brał Pan/Pani udział w akcjach ekologicznych? Ø Czy trzeba informować ludność o bieżących problemach ekologicznych? Zbieranie materiałów fotograficznych z miejsc zanieczyszczonych – w tej sprawie chciałabym zwrócić uwagę na doświadczenie Austrii i krajów skandynawskich. Po przeprowadzonym sondażu zostaną wybrane terytoria, które najbardziej potrzebują ekologicznego ratunku, natomiast uczniowie zaczną zbiór informacji o tych miejscach: zrobią zdjęcia, przygotują prezentacje; ważna jest współpraca z organami władzy, pokazanie im obecnej sytuacji, prezentację muszą zobaczyć również pracownicy służby oczyszczania miasta, a także rodzice, nauczyciele, przedstawiciele organizacji pozarządowych, członkowie lokalnej rady młodzieży, media. Po przedstawieniu problemu ważna jest organizacja dyskusji, która może przynieść konkretne decyzje. Treningi i warsztaty – aby wzmocnić świadomość populacji oraz zwiększyć poziom przepływu informacji, musimy wyjaśnić loklanym mieszkańcom kilka bardzo ważnych spraw: 1. „Jakie procesy mają miejsce w przyrodzie w przypadku pozostawienia nierozłożonych i nieprzerobionych odpadów komunalnych“ – trening zostanie prowadzony przez eksperta-biologa. 2. „Jak bardzo szkodliwe dla żywych organizmów są odpady komunalne” – trening zostanie prowadzony przez lekarza 3. „Czym jest odpowiedzialność społeczna” – trening zostanie prowadzony przez eksperta edukacji obywatelskiej 4. „Jak mogę zostać aktywnym obywatelem”– trening zostanie prowadzony przez psychologa. Na treningach obecni będą uczniowie, rodzicie, przedstawiciele różnych klas społęcz- 27 nych; w trakcie każdego treningu zostanie przeprowadzony pre- i post-test, mający na celu sprawdzenie czego uczestnicy projektu się nauczyli. Raz w tygodniu będą organizowane lekcje o ekologii, podczas których uczniowie starszych klas będą przekazywać informację o tym jak trzeba dbać o nasze środowisko młodszemu pokoleniu, a za pomocą nauczycieli na lekcjach odbędą się gry symulacyjne. Konkurs rysunków – we wszystkich szkołach Kaspi zorganizujemy konkursy rysunków na temat „Bądź zmianą, którą chcesz widzieć w świecie”. Poprzez swoje obrazy uczniowie przekażą nam swoje opinie i pomysły, opowiedzą w jakim świecie chcą żyć. Obrazy zostaną wystawione na finałowym spotkaniu i wszyscy uczniowie otrzymają certyfikaty. Spotkania z miejscowymi władzami – tutaj możemy skorzystać z doświadczenia polskiego, ale tez chciałabym dodać jedną ważną kwestię – memorandum; wizyty uczniów oraz członków rady młodzieży w samorządzie lokalnym będą organizować się regularnie, podczas spotkań odbędą się dyskusje na temat interesujących nas spraw oraz zaplanowane zostaną ważne wydarzenia. Zostanie podpisane memorandum z przedstawicielami naszej lokalnej służby oczyszczania miasta w celu regularnego organizowania akcji sprzątania ulic przez uczniów ze współpracą ze służba oczyszczania – ich zadaniem będzie wywóz śmieci na odpowiednie do tego terytoria. Spotkania z przedstawicielami dyrekcji lokalnych fabryk – zorganizujemy studyjne wizyty do zakładów produkcji cementu i cegły działających w Kaspi. Uczniowie zwiedzą fabrykę, zobaczą jak funkcjonuje w środku, możliwe jest organizowanie flash mobu, podczas których opowiemy o pozytywnych stronach zakładów, ale również na pomocą motywów humorystycznych zwrócimy uwagę za ewentualne zagrożenia. Akcje sprzątania – uczniowie zorganizują grupowe sprzątanie różnych części miasta, częstotliwość - 1 w miesiąc. W podobnych akcjach będą zaangażowani nie tylko dzieci, ale również rodzice oraz chętni mieszkańcy miasta. Informacja o każdej akcji zostanie rozpowszechniana za pomocą sieci socjalnych, zostaną stworzone specjalne eventy „Sprzątamy w zasięgu 1 metra”. Udostępnimy filmiki informacyjne również poprzez socjalną sieć. Zaczną się negocjacje z samorządem, aby już w oczyszczonych miejscach publicznych, takich jak parki, skwery, zostały postawione banery z napisem – „Proszę nie śmiecić!”, „Droga śmieci do kosza przechodzi przez naszą świadomość!”. Grupa monitoringu – w związku z tą sprawą możemy wziąć przykład z doświadczenia niemieckiego, ale w węższym aspekcie. Stworzymy grupę monitoringową która przeprowadzi badania na już oczyszczonych terenach, grupa zostanie ukształtowana z uczniów starszych klas. 28 Wymiana doświadczeń – raz w miesiąc do szkoły zostaną zaproszone doświadczone i aktywne w sektorze publicznym osoby, absolwenci naszej szkoły, którzy brali udział w różnych wymianach międzynarodowych; oni opowiedzą uczniom o swoim doświadczeniu życiowym i zawodowym. Wydarzenie końcowe – w centrum miasta, przed budynkiem centrum kultury zostanie zorganizowany flash mob na temat „Ziemia to nasz dom”; w centrum kultury odbędzie się wystawa obrazów uczniów. Dalej zacznie się główna część wydarzenia – prezentacje: co robiliśmy, co osiągnęliśmy, dlaczego jest takie ważne zaangażowanie i uczestnictwo miejscowych dla osiągnięcia wspólnego celu, wszystkie prezentacje zostaną zrobione przez uczniów. Zostanie zagrany spektakl „Wyrok tlenu”, w którym uczniowie zagrają rolę różnych elementów chemicznych, spektakl będzie opowiadać o procesie sądowym, gdzie widać będzie jaka wina w zanieczyszczeniu planety leży na barkach człowieka. Mieszkańcom naszego miasta przekażemy bardzo ważne hasło: „Dbajmy o środowisko, bo Kaspi to nasz dom!”. Po zakończeniu wydarzenia odbędzie się koncert szkolnego zespołu, który zagra znane dla wszystkich piosenki. Wszystkim uczestnikom projektu zostaną wręczone certyfikaty. Na owe wydarzenie zostaną zaproszeni przedstawiciele samorządu lokalnego, dyrekcja zakładów cementu i cegły, przedstawiciele biznesu prywatnego, dyrektorzy szkół publicznych, nauczyciele, uczniowie, członkowie rady młodzieży Implementacja Okres trwania projektu to 3 miesiące, do realizacji projektu musimy stworzyć grupy, które podczas projektu będą wykonywać różnego rodzaju zadania. Członkami grup będą uczniowie 9 i 10 klasy. Z uwzględnieniem czynników ryzyka, projekt jest rozpisany w tygodniach, a nie w konkretnych dniach - jest to niezbędne aby uniknąć wypadków nieprzewidzialnych. 29 Co ? Kiedy? Sondaż: Ø Dobór pytań Pierwszy tydzień projektu Ø Opracowanie kwestionariusza Ø Podsumowanie wyników Ø Prezentacja ( Czyste kartki formatu A4, długopisy, drukarka, kartridż, laptop, rzutnik) Zdjęcia: Ø Wybór najbardziej zanieczyszczonych miejsc w m. Kaspi Ø Odwiedzenie danych miejsc i zrobienie zdjęć Ø Organizowanie wystawy przygotowanych zdjęć ( aparat fotograficzny, kolorowe markery, flip czart) W drugim tygodniu projektu zostaną wybrane najbardziej problematyczne terytoria i odbędzie się zbiór materiałów fotograficznych W trzecim tygodniu organizowana zostanie wystawa zdjęć Treningi/seminaria: Ø „Jakie procesy mają miejsce w przyrodzie w przypadku pozostawienia nierozłożonych i nieprzerobionych odpadów komunalnych“ Ø trzeci tydzień Ø trzeci tydzień Ø „Jak bardzo szkodliwe dla żywych organizmów są odpady komunalne „ Ø „Czym jest odpowiedzialność społeczna” Ø czwarty tydzień Ø„Jak mogę zostać aktywnym obywatelem (czyste kartki formatu A4, długopisy do pre- i post-testu, rzutnik, monitor, pendrive) 30 Ø czwarty tydzień Analiza SWOT Kryteria · Zaangażowanie uczniów · Doświadczenie uczniów · Zaproszeni eksperci · Możliwości finansowe (S) MOCNE STRONY ü (W) SŁABE STRONY ü ü · Nowe pomysły · Konkurencyjność · Kwalifikacja ü ü (O) SZANSE · Sesja zdjęciowa ü · Badania ü · Potrzeby społeczne · Nowe możliwości · Współpraca: 1. Władze lokalne 2. Zakłady przemysłowe 3. rodzice 4. nauczyciele 5. inne szkoły ü ü ü ü · środowisko społeczne ü 31 (T) ZAGROŻENIA ü Wykorzystane źródła: Ø „Globalne zmiany klimatu i Gruzja” - © 2011 CENN Ø „Formy i metody społecznego zaangażowania” - © Instytut wolności (თავისუფლების ინსტიტუტი) Ø „Przejściowy okres demokracji i aktywne obywatelstwo” - © DVV Ø „Współpraca dla dobra społecznego” (podręczniki ucznia i nauczyciela) – wydanie edukacji obywatelskiej i doskonalenia kwalifikacji nauczycieli Ø „Jak być aktywnym obywatelem” (podręczniki ucznia i nauczyciela) – wydanie edukacji obywatelskiej i doskonalenia kwalifikacji nauczycieli Ø „Umiejętność korzystania z informacji” © Instytut wolności (თავისუფლების ინსტიტუტი) Ø https://ka.wikipedia.org Ø https://www.WWF.org Ø http://www.nplg.gov.ge/ec/ka/nmat/catalog.html?pft=biblio&from=101&rnum=10&udc=502 Ø http://www.civitas.ge Ø http://w3.cenn.org Ø http://greenalt.org Ø http://www.greenway.ge Ø http://www.cicd-us.org Ø http://www.greens.ge Ø https://www.youtube.com/watch?v=OXYmuWp-Ofg Ø http://www.ecology.com 32 Hatuna Khmaladze „Współpraca dla nowych wyzwań”. Dyrektor Akhalcychskiego Centrum Zasobów Edukacyjnych, trener zawodowego rozwoju nauczycieli Narodowego Centrum Edukacji Obywatelskiej Analiza problemu Edukacja obywatelska i działalności z nią związane są priorytetem dla państwa i poprawy jakości życia obywateli. Społeczeństwo oparte na wiedzy nie sprawdzi się i nie będzie gotowe na nowe wyzwania, jeżeli członkowie tego społeczeństwa nie będą aktywnymi obywatelami. Strategicznym celem programu edukacji obywatelskiej jest praktyczne zastosowanie przez uczniów wiedzy uzyskanej na lekcjach w szkole. Oprócz tego dla nich muszą być stworzone odpowiednie warunki i środowisko, w którym oni będą mogli wykosrzystać swoją wiedzę i bezpośrednio lub pośrednio zaangażować się w procesach cywilnych i demokratycznych. Centrum Rozwoju Zawodowego Nauczycieli ma na celu stworzenie wszystkich warunków i zapewnienia niezbędnych środków dla podnoszenia umiejętności nauczycieli w celu rozwoju jakości pojawiają się pozytywne tendencji, chociaż jest jeszcze wiele pracy do zrobienia w tym kierunku. W Akhaltsikhskim Rejonie funkcjonuje 38 szkoły publicznych i jedna prywatna, w tym placówka ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi; w Rejonie są także 14 nie-gruzińsko języczne szkoły, studiuje 6119 uczniów, zatrudniono 900 nauczycieli; Przeprowadziliśmy wywiad z 80 studentami, badanie zostało zaprojektowane tak, aby określić liczbę uczniów, którzy mieli możliwość korzystania z nabytej wiedzy w praktyce, 61,4% respondentów (49 uczniów), powiedziało, że nie mieli takiej możliwość, 38,6% uczniów badanych (31 uczniów), w ciągu ostatnich lat podczas udziału w cywilnych czy demokratycznych procesach miało możliwość wykorzystania zdobytej wiedzy w praktyce co najmniej raz. Uczniowie, którzy powiedzieli, że co najmniej raz mieli okazję wykorzystania zdobytej wiedzy w praktyce, zauważyli, że taką możliwość dała im szkoła, organizacje pozarządowe czy lokalny samorząd, chociaż w tematyce działań możliwości studentów okazało się, że są małe, nie wszyscy studenci mogli uczestniczyć, także brak środków i krótkotrwałość. Miałam spotkanie z 35 nauczycielami Edukacji Obywatelskiej, którzy potwierdzają niski 33 poziom aktywności studentów w działalności cywilnej, podczas badania przyczyn, - jakie przeszkody istnieją w nauczaniu edukacji obywatelskiej , i to, co było powodem, dla niskiej aktywności uczniów podczas lekcji, przegląd 20 nauczycieli edukacji obywatelskiej, pokazał, że kompleksowemu (Teoria i praktyka) nauczaniu przedmiota edukacji obywatelskiej tworzą problemy następujące czynniki: Ø Uczniowie nie mają możliwości wykorzystania wiedzy zdobytej podczas lekcji edukacji obywatelskiej : ØNieefektywność procesu nauczania edukacji obywatelskiej, nauczyciele mają trudności ze zdobyciem różnych źródeł informacji, materiałów pomocniczych czy wizualnych, nieodpowiednio rzadkie stosowanie metody nauczania projektowego, niskie precedensy wolontariatu; Ø Nauczycieli nie mają zawodowej komunikacji w celu wymiany doświadczenia i informacji między kolegami Ø Uczniowie i nauczyciele w procesie nauczania edukacji obywatelskiej mniej mają kontakt ze społecznością szkolną i są mniej skłonni do współpracy z samorządem lokalnym, uczniowie nie uczestniczą w procesie podejmowania decyzji w szkole, również nie mają okazji spotkać się z doświadczonymi ludźmi dla prowadzenia dyskusji . Ø Istniejące podręczniki edukacji obywatelskiej i dzisiaj dostępne zasoby edukacyjne wymagają poprawy i zaktualizowania, w tym procesie niezbedne jest uczestnictwo nauczycieli; Ø Częste są połączenia przedmiotu „Edukacji obywatelskiej”. Większa część tego rzedmiotu (ok. 81,8%), również uczy innych przedmiotów i nie jest specjalistą, dlatego nie robi na studentów pożądanego efektu; Te materiały pozwalają stwierdzić, że nauczanie edukacji obywatelskiej dla zaangażowanych w to studentów nie przynosi pożądanego efektu, jest fakt, że studenci nie w wystarczającym stopniu wykorzystują zdobytą na lekcjach edukacji obywatelskiej wiedzę w praktyce, Aby pomóc nauczycielom stworzyć możliwość dla studentów do samodzielnego planowania i realizacji projektów na rzecz społeczności, rozwiązać potrzeby ich szkoły i społeczności drogą współpracy z władzą lokalną, organizacjami pozarządowymi oraz innymi grupami społecznymi , uważam, że jest ważne stworzyć odpowiednią platformę i impulsy dla młodych ludzi; Cel: 34 Uczniowie dziewiątego – jedenastego klasów Akhaltsikhskiej Szkoły Społecznej muszą aktywnie angażować się w działania cywilne i robić przydatną pracę dla swoich rówieśników i społeczności, dlatego powstał Centrum Współpracy Młodzieży i Nauczycieli Edukacji Obywatelskiej od 01 października 2015 roku do dnia 30 grudnia 2016 roku, w celu stworzenia odpowiednich warunków z odpowiednimi zasobami i sytuacjami; Cel pomocniczy 1. Przygotowanie w czasie planu obywatelskiego, w którym wszystkie zainteresowane strony będą mogły angażować się i podjąć w nim wygodne dla siebie „korzyści”; Cel pomocniczy 2. Przygotowanie bazy technicznej, odpowiednich aktywów, biblioteki tematycznej, nagrania video i innych potrzebnych zasobów edukacyjnych Cel pomocniczy 3. Stworzenie odpowiednich aktywności dla uruchomienia mechanizmu w celu wspierania i współpracy między uczniami, nauczycielami, rodzicami i innymi przedstawicielami społeczeństwa; Cel pomocniczy 4. Utworzenie specjalnej strategii dla etapowego włączenia uczniów (uczniowie 9-11 klasów około 800 osób) Inspiracja i dobra praktyka Dowiedziałam się o pracy i odpowiednich aktywnościach niektórych centrum i teraz mogę przedstawić informację o nich: 1. W Stanie Ohaio istnieje centrum ‘Keith B Key’ dla młodych studentów, gdzie młode ludzie mogą rozwinąć umietności przewódstwa i inne,także dzielić się różnymi inicjatywami obywatelskimi między sobą. Co więcej, ten ośrodek oferuje wiele programów i zawiera wiele funkcji, wspiera udział studentów w projektach i pomaga im uzyskać sukces w wprowadzeniu nowych inicjatyw, projektów koncentrujących się na wartościach obywatelskich - dobre obywatelstwo, przywództwo, itp. Centrum jest bogaty w zasoby, współpracuje z bibliotekami, z różnymi organizacjami i oferuje szeroki wybór literatury w razie potrzeby. 2. CCR (Centre for Civic Reflection) – Centrum aktywność obywatelskiej i zaangażowania. Ośrodek ten ma na celu wspierać już istniejący zespoł i inicjatywy obywatelskie. Pomaga inicjatorom w realizacji projektów i prowadzeniu społeczeństwa obywatelskiego, które są ułożone według ich pragnień i możliwości. Ponieważ aktywni obywatele nie czekając na innych, sami działają według swoich inicjatyw i innowacyjnych pomysłów. Gromadzą zespoły inicjatywne i prowadzą dyskusje na temat różnych spraw obywatelskich. 3. Knowledge Centre on European Citizens’ Initiative - Centrum Edukacyjne Inicjaty- 35 wy Obywateli Europejskich i, które przedstawia platformę internetową dla obywateli europejskich (w tym młodych ludzi), co pozwala obywatelom składanie do Komisji Europejskiej (European Comission) inicjatyw i wniosków legislacyjnych,także projektów, aktów prawnych w różnych sprawach cywilnych. To online centrum ma na celu motywację społeczeństwa obywatelskiego i zaangażowanie między innymi młodych ludzi w różne kampanie obywatelskie, zostać inicjatorami polityki publicznej, twórcami i bardziej aktywnymi obywatelami. Ośrodek zapewnia również ważne i niezbędne informacje dla obywateli. 4. RP Polska ( w ramach wizyty edukacyjnej): 1. Miasto Wrocław centrum wsparcia organizacji pozarządowych, wspiera organizacji pozarządowe w celu zwiększenia zaangażowania i uczestnictwa obywatelskiego, w szczególności, oferuje: szkolenia, doradztwo, działania informacyjne, budownictwo i wiele innych usług; Celem jest, aby nauczyć ich organizacji partnerskich - jak pracować samodzielnie i sprawnie, a co najważniejsze, zostać demokratycznymi 2. Miasto Krzyżowa, Fundusz „Krzyżowa” Jest to nowoczesny ośrodek szkolenia i konferencyj, międzynarodowy centrum konferencyjny, należy do „Krzyżowa” (NGO), które działa na rzecz wzmocnienia tolerancji, pokoju i europejskich wartości w krajch UE; Tutaj organizowane są obozy międzynarodowe, w których młodzi ludzie z różnych krajów uczestniczą w ciekawych wydarzeniach i programach kulturalnych i edukacyjnych; Wybrana praktyka W przedstawionej przeze mnie sytuacji – dla osiągnięcia celu i rozwiązania problemów ze wszystkich praktyk z róznych krajów wybrałam następujące najbardziej korzystne podejścia i praktyki: I. Z Centrum Keith B Key ze Stanu Ohaio – fajna mozliwość i muszę ją zrealizować: 1. Współpraca z bibliotekami – w przypadku zapotrzebowania literatury, 2. Współpraca polskich i gruzińskich partnerskich NGO – w przypadku wymiany doswiadczeń II. CCR (Center for Civic Reflection) – podobało mi się podejście tego centrum: 1. „Aktywni obywateli nie czekając na innych, sami działają według swoich inicjatyw i różnych innowacyjnych pomysłów.” – to będzie hasłem mojego centrum, 36 2. ‘Gromadzą zespoły inicjatywne i prowadzą dyskusje wokół różnych spraw obywatelskich’ – załorzę centrum dyskusyjne, gdzie każda strona bedzie mogła wziąć udział w dyskusji; III. Knowledge Centre on European Citizens’ Initiative – w tym online centrum mi sie podoba to, że pozwala obywatelom składanie do Komisji Europejskiej (European Comission) inicjatyw i wniosków legislacyjnych, także projektów, aktów prawnych w różnych sprawach cywilnych. W moim centrum stworzę wszystkie warunki dla młodych ludzi, dlatego żeby wszystkie inicjatywy dotyczące spraw obywatelskich napełno trafili do Ratusza; IV. Podczas wizyty w centrum wsparcia współpracy z NGO we Wrocławiu,Polsce spotkaliśmy się z Panem Grzegorzem Tomosczykiem (prezydent miasta), który powiedział, że w organizacji pracuje prawnik, który poznaje kazdego obywatela i dowiaduje się o jego potrzebach, w zależności od tego kieruje go do konsultanta, żeby zainteresowana osoba dostała pełną informację od profesjonalisty odnośnie interesującego go tematu; podobna praktyka będzie równiez w moim centrum; Spotkanie w mieście Kszyżowa z przedstawicielem Fundusza „Krzyżowa” Panem Danielem Bodilą (który jest wykładowcą i trenerem) było dla mnie imponującym - Podobała mi się praktyka – jest ośrodek dla międzynarodowych konferencji, pracuje na rzecz wzmocnienia tolerancji, pokoju i wartości europejskich w krajach UE; w tym centrum organizowane są obozy międzynarodowe, nasz centrum będzie miał partnerstwo i memorandum o współpracy właśnie z tym Funduszem, co zostało omówione w trakcie wizyty, my będziemy mieli rozmowy przez Internet, dobrze poznamy ich doświadczenie i razem będziemy pracowali nad projektami; to jest dobra praktyka i nasze centrum będzie również uczestniczyć: 1. W konferencjach międzynarodowych. 2. Obozach międzynarodowych. Młodzi ludzie z naszego centrum za pośrednictłem wyżej podanych aktywności bedąmogli spotkać się z rówieśnikami z innych krajów, podzielić się pomysłami i razem wziąć udział w kulturowo-edukacyjnych wydarzeniach, co zwiększy ich motywację i aktywność; Implementacja Cel: Uczniowie dziewiątego – jedenastego klasów Akhaltsikhskiej Szkoły Społecznej muszą aktywnie angażować się w działania cywilne i robić przydatną pracę dla swoich rówieśników i społeczności, dlatego powstał Centrum Współpracy Młodzieży i Nauczycieli Edu- 37 kacji Obywatelskiej od 01 października 2015 roku do dnia 30 grudnia 2016 roku, w celu stworzenia odpowiednich warunków z odpowiednimi zasobami i sytuacjami; Potrzebne zasoby: üZespół inicjatywne, stworzony z 5 uczniów, 4 rodziców i 2 nauczycieli, ze strony polskiej ( przedstawiciel Funduszu ‘Krzyżowa’, Pan Daniel Bodyla) i ze strony gruzińskiej przedstawicieli partnerskich organizacji (trwają negocjacji z przedstawicielami pracującymi w organizacjach z zakresów ochrony srodowiska,turystyki, tolerancji, edukacji pokojowej, kultury,biznesu, polityki) razem przygotuje projekt (czas: 01.11.2015r. – 30.12.2015r.) ü Projekt zostanie przedstawiony organizacjom darczyńców i fundacji do zebrania niezbędnych środków finansowych (nie posiadamy finansami), (czas: 05.01.2016 r- 01.03 2016 r.) ü Potrzebujemy współpracę z ekspertami lokalnymi i międzynarodowymi w tej dziedzinie, razem z nimi stworzymy literaturę pomocniczą, edukacyjne zasoby elektroniczne, różne wizualizacje. Odbyła się umowa o współpracy z lokalnymi i międzynarodowymi ekspertami, którzy są gotowi do udziału w projekcie i pomóc nam odpowiednimi zasobami (czas:. 01.11.2015 r - 10.02 2016r.) ü Mamy budynek, który potrzebuje odpowiedniego wyposażenia i zaopatrzenia technicznego (czas:. 01.03.2015 r - 01.04 2016) W tych procesach aktywnie bedą brali udział uczniowie; Realizacja niżej podanych celu/celów pomocniczych/zadania,na podstawie których zostaną zrealizowane przydatne aktywności, potrzebna jest dla uczniów, dla ich rówieśników i dla społeczeństwa, żeby ulepszyć stan bycia; Hasło: „Aktywni obywatele nie czekając na innych, sami działają według swoich inicjatyw i różnych innowacyjnych pomysłów.” Cel pomocniczy 1. Drogą współpracy między uczniami,rodzicami i nauczycielami edukacji społecznej stworzenie w czasie planu, gdzie każda strona bedzie brała udział i znajdzie dla siebie w tym ‘korzyść’; Dla osięgnięcie tego celu pomocniczego przeprowadzimy następujące aktywności: Organizacja spotkań i dyskusji z następującymi grupami zainteresowanymi; 1. Z uczniami 9-11 klasów 38 2. Nauczycielami edukacji społecznej i dyrektorami szkół; 3. Rodzicami; 4. Z samorządem; 5. Z organizacjami pozarządowymi; 6. Przedstawicielami biznesu; Z przedstawicieli tych grup zainteresowanych zostanie stworzona rada, ci ludzie przeprowadzą dyskusje w swoich grupach i przedstawią odpowiednie propozycje, również wezmą udział w sprawach organizacyjnych centrum i przeglądu w sprawach projektów; Cel pomocniczy 2. Stworzenie odpowiedniej bazy technicznej centrum, zaopatrzenie wymaganych aktywów, biblioteki tematycznej, nagrania video i innych odpowiednich zasobów edukacyjnych Dla osięgnięcie tego celu pomocniczego przeprowadzimy następujące aktywności: 1. Zostanie przygotowany projekt 2. Prezentacja projektu dla org. Darczyńców,innych funduszy; 3. Spotkania z ekspertami, przedstawicielami biznesu, znanymi i sukcesownymi ludzmi; Cel pomocniczy 3. Zaplanowanie aktywności wspierających mechanizm współpracy i partnerstwa miedzy uczniami, nauczycielami, rodzicami i innymi przedstawicielami społeczeństwa Rejonu Akhaltsikhe; Dla osięgnięcia tego celu pomocniczego przeprowadzimy następujące aktywności: 1. W Centrum Współpracy uczniowie będą mieli możliwość współpracy z rówieśnikami na poziomie lokalnym i międzynarodowym (konferencje, udział w obozach, podzielić się pomysłami, doświadczeniami i wspólnie wziąć udział w zajęciach kulturalnych i edukacyjnych) oraz zaplanują aktywności obywatelskie w następnych kierunkach: • Ochrona Środowiska i Turystyka, Tolerancja, Przedsiębiorczość, Edukacja POkojowa; • Udział w zyciu politycznym, kulturalnym, społecznym i gospodarczym inicjatywy, propozycji itp. • Aktywności dowolne W związku z tymi tematami studenci spotkają się z ekspertami, osobistościami, aktywnymi i doświadczonymi przedstawicielami pozarządowych i rządowych organizacji, otrzymają rekomendacje i doradztwa w zakresie odpowiednich działalności , ustawiona zostanie Rada 39 rówieśników (uczniów i studentów), która dokona przegląd proponowanych aktywności, wybierze nominowane na nagrody udane projekty w różnych kategoriach, przygotuje odpowiednie zalecenia przedstawi ich grupie inicjatywnej, będziemy korzystali z różnych forem zachęcenia dla sukcesywnych; Cel pomocniczy 4. Musi być stworzona strategia etapowego włączenia aktywnych uczniów dla podniesienia jakości działalności w procesach obywatelskich; Dla osiągnięcia tego celu pomocniczego przeprowadzimy następujące aktywności: Odzyskamy projekty od uczniów, trzech uczniów będą mogli zaproponować dwa projekty kierując następującymi zasadami: jeden z podanych projektów zostanie zafundowany, drugi powinien zostać zrealizowany na podstawie wolontariatu; Ci studenci będą mieli możliwość: wypełnić specjalną ankietę, aby wyrazić to, co jest potrzebne ze strony naszego centrum, my z kolei oferujemy im: informacje teoretyczne i porady od doświadczonych ekspertów, będzie możliwość korzystania z wyposażenia technicznego i niezbędnych zasobów edukacyjnych w naszym centrum, także wdrożenie samoorganizujących działań (projektów); SWOT a Analiza Kriteria · kwalifikacja współpracy · organizacje partnerskie (S) Silne (W) Słabe ü ü ü · możliwość finansowa · przewaga konkurencyjna ü · pomysły innowacyjne ü · eksperci z odpowiedniej dziedziny ü ü · doświadczenie uczniów · zaangażowanie uczniów w znalezieniu zasobów i wzięcie pod uwagę ich głosu (O)możliwości 40 (T) zagrożenia · faktor socjalny ü · informacja i badania ü · otoczenie legislacyjne ü · wymagania ze strony społecznej ü · propozycja nowych możliwości ü · współpraca z: ü a)uczniami ü ü b) rodzicami c) nauczycielami · partnerstwo miedzy uczniami a starszymi ü ü Te działania pozwolą nam na wypracowanie podejścia i wsparcia tych uczniów, którzy podczas nauki, rozwoju i aktywnego uczestnictwa mają pewne trudności, aby dać im okazję wykorzystania wiedzy pobranej w szkolnej (na lekcji edukacji obywatelskiej, i tak dalej) w praktyce, biorąc pod uwagę „głos” uczniów i dać im szansę, aby wzięli udział w całym procesie, zrealizowali pełną partycypacja obywatelską i zrobili zacną pracę dla rówieśników i społeczeństwa, która przyczyni się do poprawy sytuacji na lepsze. Część końcowa W systemie ogólnego kształcenia Gruzji wychowanie obywatelskie zajmuje dosych ważne miejsce, im więcej, w naszym kraju ogólne kształcenie ma obywatelski charakter, dlatego że ma na celu ‘wychowanie obywatela Gruzji i przygotowanie go dla następnego zawodowego czy społecznego życia’. Po ukończeniu edukacji uczeń musi nabyć się trzech wzajemnie powiązanych elementów kompetencji obywatelskiej: wiedzy obywatelskiej, umiejętności obywatelskich i postaw obywatelskich. Tak naprawdę aktywny udział uczniów, ich rodziców, nauczycieli, administracji i lokalnej społeczności sprawia sukces w realizacji celów kształcenia ogólnego jego jakości i osiągnięć, jak mówi się w ‘Celach Narodowej Edukacji Ogólnej”. My stworzymy uczniom możliwość regularnej refleksji jak na przewództwo, samorząd, działalność społeczną tak i na własne doświadczenie, co pomoże młodym ludziom w przyszłym zawodowym czy obywatelskim życiu. 41 Wykorzystane zasoby http://www.mes.gov.ge/ - Ministerstwo edukacji i nauki Gruzji http://www.tpdc.ge/ - Narodowe centrum profesjonalnego rozwoju nauczycieli http://ohiounion.osu.edu/get_involved/csls/the_keith_b_key_center_f http://civicreflection.org/resources/plan-a-discussion/ http://fundacja-umbrella.org.pl/about-us/ http://www.krzyzowa.pl/?l=en 42 Eka Sysmiwe „Uczymy się, żeby działać” Nauczycielka WOS’u (Wiedza o społeczeństwie) Zatrudniona w szkole publicznej nr 1 wsi Geguti Samorząd Ckaltubo Trener WOS’u w Narodowym Centrum Rozwoju Zawodowego Analiza problemu: Zgodnie z prawem samorządowym, urząd wsi ma następujące obowiązki: ma współpracować z mieszkańcami wsi, ma się interesować problemami ludności i ma działać na rzecz uregulowania tych spraw, uwzględniając potrzeby i priorytety mieszkających we wsi ludzi. Mimo to, z jednej strony ani kierownictwo nie interesuje się tym, jakie potrzeby mają mieszkańcy tej miejscowości, z drugiej strony ludność tej wsi też nie chce zawracać głowy pracownikom urzędu. Mowa jest o wspólnych problemach, które dotyczą wszystkich. Brak regularnych spotkań pomiędzy władzą lokalną a mieszkańcami skutkuje tym, iż nie dochodzi do wymiany poglądów, dyskusji odnośnie współpracy na tym poziomie. Przyczyn można szukać wszędzie – niska świadomość mieszkańców, brak zaufania w stosunku do władz samorządowych, brak wiary w siebie, niska samoocena. Warto zaznaczyć, że duża część obywateli nie wciąż nie wie, jaka jest rola samorządu terytorialnego, jakie funkcje ma Interesujemy się tymi sprawami od wielu lat – ja jako nauczycielka WOS’u oraz klub edukacji obywatelskiej „My samodzielnie”, który już od trzech lat pracuje w szkole nr 1 wsi Geguti samorząda Ckaltubo. Przeprowadziliśmy badanie, które polegało na zbadaniu relacji na poziomie władze samorządowe – mieszkańcy. Na podstawie wyników stwierdziliśmy, że większość mieszkańców nie wie o funkcjach i zadaniach samorządu nic. Okazało się nawet, że nawet sam jako mieszkaniec nie jest zainteresowany rozwiązaniem problemów wokół niego. Trzeba również zaznaczyć, że ludność wsi prawie nie ma dostępu do informacji, dotyczącej aktualnej działalności władz samorządowych, różnych procesów – to wszystko przez to, że samorząd niedostatecznie nakreśla i pokazuje społeczeństwu czym się zajmuje; nie przekazuje mieszkańcom dostatecznej treści co do już zrealizowanych i przyszłych projektów. Aby pokazać skalę tego problemu, to powołuję taki przykład: na poziomie samorządu lokalnego działa projekt, na podstawie którego mieszkańcom przekazuje się pewna kwota, która może być rozdysponowana według potrzeb określonych przez wyznaczoną przez władze samorządowe mniejszą grupę mieszkańców. Widzimy, że w procesie podjęcia decyzji samorząd lokalny odgrywa wielką rolę, natomiast większa część mieszkańców nie ma prawa głosu. W związku z powyższym, podjęte decyzje nie są do końca demokratycz- 43 ne, ponieważ nie odzwierciedlają opinii większości. Takie podejście wcale nie jest dobrym przykładem dla przyszłych pokoleń, tych uczniów, którzy w przyszłości będą poprawiać sytuację. Dlatego tak bardzo ważne jest zaangażowanie uczniów. Podczas pracy w projekcie uczniowie zapoznają się z regulacjami prawnymi, będą mieli okazję spotkać się zarówno z przedstawicielami samorządu lokalnego, jak i z mieszkańcami miejscowości. Dzięki takiego rodzaju inicjatywom kształtujemy społeczne - obywatelskie kompetencje, rozwijamy różnego rodzaju umiejętności uczniów. Ostatecznie zaangażowanie uczniów przełoży się na kształtowanie kompetencji obywatelskich u innych osób. Aktywizacja mieszkańców pomoże wspólnie rozwiązać wszelkie problemy i stojące przed ludźmi wyzwania. Warunki mieszkaniowe na wsie się poprawią, młodzież zobaczy pozytywne skutki współpracy i doceni własne możliwości i zachodzące zmiany. Natomiast samorząd lokalny zobaczy, że łatwiej rozwiązywać problemy razem z mieszkańcami, niż samodzielnie. Cel: Zwiększenie świadomości mieszkańców wsi i wzrost zaangażowania mieszkańców w rozwiązywaniu problemów. Wyznaczenie priorytetów i celów wraz z władzami lokalnymi. Uwzględnienie opinii mieszkańców przez samorząd terytorialny. Poprawa jakości komunikacji na poziomie władza lokalna – mieszkańcy. Edukacja obywatelska skierowana w grupę uczniów Rola poszczególnych osób i odpowiedzialność tych osób w kształtowaniu lepszej przyszłości całej wsi Ostateczny cel do osiągnięcia – ukształtowanie aktywnego społeczeństwa obywatelskiego Cel szczegółowy 1. Badanie poszczególnych grup w celu zbadania sytuacji i zaplanowania dalszego postępowania zgodnie z wynikami badań Cel szczegółowy 2. Organizowanie spotkań informacyjnych. Rozprzestrzenianie ulotek informacyjnych. Cel szczegółowy 3. Rozpoczęcie współpracy z organizacjami – NGO’s, fundacje, itp. Rozpoczęcie partnerstwa ze Stowarzyszeniem Młodych Prawników Gruzji (filia w Kutaisi) – udostępnienie wiedzy i doświadczenia Cel szczegółowy 4. Nakreślenie najważniejszych problemów związanych z tym zagadnieniem i zaplanowanie dalszego postępowania na rzecz rozwiązania tych problemów. Inspiracja i dobre praktyki: Podczas planowania badania, w kwestionaiuszu zostały zawarte pytania odnoszące się do świadomości mieszkańców. W jakim stopniu byli oni informowani o funkcjach i obowiąz- 44 kach władz samorządu, jak często mieszkańcy zwracali się do władz lokalnych z prośbą o pomoc i na ile aktywni byli mieszkańcy podczas nakreślenia najważniejszych problemów na wsi? Korzystaliśmy z doświadczenia Stowarzyszenia Młodych Prawników Gruzji, które w tym celu przeprowadziło szkolenia dla uczniów w tej sprawie. Podczas szkoleń Odnośnie metodologii badań miałam okazję porozmawiać osobiście i zadać kilka pytan polskiemu ekspertowi. Najbardziej mi się spodobały konsultacje indywidualne, podczas których dowiedziałam się o ciekawych metodach prowadzenia badań – o zbieraniu danych za pomocą ankiety i flipchartów, o analizie SWOT istniejącej sytuacji na wsi. Wykorzystaliśmy różne metody i okazało się, że wyniki były identyczne. Przygotowaliśmy informacyjne ulotki, zorganizowaliśmy kilka spotkań informacyjnych. Po rozmowie z przedstawicielami władzy lokalnej się okazało, że samorząd jest chętny do współpracy i uwzględni wszystkie problemy mieszkańców, które zostały ujawnione podczas prowadzenia badań. Wśród nich chodziło o takie istotne kwestie, jak: üBrak drogi dojazdowej na wsi üBrak systemu automatycznego nawadniania üBrak w niektórych miejscach na wsi śmietników Warto zaznaczyć, że śmietniki i pojemniki na śmieci zainstalowano w różnych częściach miejscowości. Na wsi działa program tzw. program działań, który uwzględnia rozwiązanie problemów mieszkańców dzięki sfinansowaniu różnego rodzaju projektów z budżetu miejscowości. Doszło do spotkania władzy z mieszkańcami, ale znowu to była mniejsza grupa ludności mieszkającej na wsi. Chcieli oni wybudować stadion szkolny, w którym chciano zatrudnić kilka osób z tej małej grupki. Ja, jako przedstawicielka szkoły, wraz z uczniami ponownie zbadałam to, jaki problem jest najbardziej aktualny na dzień dzisiejszy. Okazało się, że większość mieszkańców domagała się rozpoczęcia budowy przedszkola, ponieważ niemal w każdej rodzinie dziecko albo nie chodziło do przedszkola, albo chodziło do przedszkola w mieście. Dzięki temu, udało się ponownie zorganizować zebranie i teraz w Geguti otwarto nowe przedszkole, a nie stadion w szkole. Dobre praktyki: Zrealizowany przez kierującego klubem edukacji obywatelskiej w szkole w Czibati Lado Apchazawa oraz członków klubu projekt „wybór mieszkańców” można zaliczyć do przykładu dobrych praktyk. Według władz lokalnych, na żądanie mieszkańców miał powstać 45 skwer. Po zbadaniu sytuacji okazało się jednak, że otwarcie skweru władza lokalna zleciła znajomej firmie, natomiast mieszkańcom najbardziej zależało na stworzeniu systemu automatycznego nawadniania i na oczyszczeniu ścieków. Dzięki zaangażowaniu uczniów, projekt otwarcia skweru został zmieniony. Zgodnie z wypowiedzią kierującego klubem edukacji obywatelskiej, od tego czasu władze lokalne i mieszkańcy wsi bardziej intensywnie współpracują i spotykają się częściej w celu zbadania problemów, dotyczących większości mieszkańców. Podczas wizyty studyjnej miałam okazję zobaczyć w jakim stopniu interes społeczny jest uwzględniony w działaniach samorządu terytorialnego w RP. Jestem niezmiernie wdzięczna, że udało nam się spotkać z przedstawicielami samorządu terytorialnego, porozmawiać z nimi. Polskie władze lokalne doskonale wiedzą o problemach swoich mieszkańców i robią wszystko w celu rozwiązania takich kwestii. Warto wziąć pod uwagę, że relacje na poziomie władza lokalna – mieszkańcy są prawnie uregulowane. Okazało się, że samorząd terytorialny w RP w swoim budżecie dysponuje środkami, które kieruje na sfinansowanie różnego rodzaju projektów, inicjatyw w szkołach, co przekłada się na zwiększenie motywacji wśród uczniów i nawet nauczycieli. Konsekwencją takich projektów jest kształtowanie świadomości społeczeństwa, aktywnego społeczeństwa obywatelskiego. W taki sposób starałam się Państwu pokazać przykłady dobrych praktyk. W prowadzeniu badań z nami współpracowało Stowarzyszenie Młodych Prawników Gruzji. Uważam, że w przyszłości w gruzińskich samorządach lokalnych trzeba będzie uwzględnić doświadczenie polskich partnerów oraz strategie działań polskiego samorządu terytorialnego. Wdrożenie: Niestety bardzo trudno osiągnąć cele projektu „Sprawnie zarządzana przyszłość” w realich gruzińskich, biorąc pod uwagę istniejącą sytuację w samorządzie lokalnym. Ale uczestnicy projektu starali się chociażby coś zmienić w relacjach pomiędzy samorządem a zwykłymi mieszkańcami. Najważniejszym problemem podczas przeprowadzenia badania okazał się brak świadomości mieszkańców co do znajomości funkcji i obowiązków samorządu terytorialnego. Uczniowie na podstawie dostępnych źródeł przygotowali prezentacje, ulotki informacyjne. Zgodnie z planem, spotykaliśmy się w celu. Zorganizowaliśmy również spotkania z prawnikami ze Stowarzyszenia Młodych Prawników Gruzji w biurze stowarzyszenia w Kutaisi. Pan Nodar Dżikia w tym celu przeprowadził specjalne szkolenie dla uczniów. Później uczniów podzielono na grupy 3-4 osobowe, aby mogli oni sprawniej przeprowadzić rozmo- 46 wy z mieszkańcami poszczególnych dzielnic wsi Geguti. Większość mieszkańców z zainteresowaniem odnosiła się do tego, co mówili uczniowie, zadawała pytania, rozmawiała z uczniami o swoich problemach. Ale byli i tacy, którzy rezygnowali z wywiadu z uczniami i generalnie z niechęcią odnosili się do uczniów, mówiąc „jestem zajęty” albo „jestem zmęczony”. Ale warto zaznaczyć, że mimo licznych trudności, uczniom udało się nawiązać kontakt z większością, przekazali oni mieszkańcom ulotki, prezentacje itd. Po zakończeniu wywiadów z mieszkańcami, uczniowie zbierali się w siedzibie klubu edukacji obywatelskiej w szkole i dzielili się wrażeniami. Później uczniowie zorganizowali spotkanie z kierownictwem samorządu lokalnego, na którym obecni byli również przedstawiciele Stowarzyszenia Młodych Prawników Gruzji. Uczniowie przekazali władzom najważniejsze problemy mieszkańców, które zostały uwidocznione podczas badania. Myślę, że warto wymienić chociażby kila z nich: 1. Brak drogi dojazdowej na wsi; 2. Zła jakość wody pitnej; 3. Niedostateczna liczba pojemników na śmieci na ulicach; 4. Stan awaryjny budynku szkoły; 5. Stan awaryjny Domu Kultury; 6. Oczyszczenie ścieków i brak systemu automatycznego nawadniania. 47 Analiza SWOT Kryteria Aktualność problemów Organizacje partnerskie (S) Mocne strony (W) Słabe strony Ø Ø Ø Zaangażowanie mieszkańców Zaangażowanie uczniów Ø Doświadczenie uczniów i kształtowanie relacji Ø Innowacyjne idee Eksperci branży Ø Ø Ø Rozwiązanie konkretnych problemów Możliwości finansowe (O) Szanse Czynnik społeczny Ø Informacja i badania Ø Płaszczyzna prawna Ø Zapotrzebowanie ze strony społeczeństwa Ø Nowe propozycje Ø Współpraca: ა)z mieszkańcami (T) Zagrożenia Ø Ø ბ)z samorządem Partnerstwo i współpraca pomiędzy uczniami a osobami starszymi Podsumowanie: Samorząd lokalny zgodził się na rozpoczęcie współpracy i odpowiedział na wszystkie pytania, zadane przez uczniów. Mimo tego, iż odpowiedzi przedstawicieli samorządu lokalnego nie były zawsze pozytywne, dzięki zaangażowaniu uczniów, zdali oni sobie sprawę, jak istotna jest współpraca z mieszkańcami i działanie władz z uwzględnieniem potrzeb mieszkańców wsi. Podczas spotkania poruszono również kwestię programu, skierowanego na rzecz mieszkańców wsi Geguti. Uczniowie byli zainteresowani, dlaczego mieszkańcy nie mają dostępu do takiej informacji, jak: ile wynosi budżet tego projektu? Kiedy odbywają się spotkania w celu omówienia priorytetów w świetle tego programu? Odpowiadając na pyta- 48 nia uczniów, usprawiedliwiając się samorząd narzekał na bierność mieszkańców, która nie przychodziła na spotkania i nie chciała być zaangażowana w taki program. Podczas badania okazało się jednak, że mieszkańcy nawet nie dysponowali taką informacją. Uczniowie zaoferowali swoją pomoc przedstawicielom samorządu w rozprzestrzenianiu się informacji. Liczymy na to, że w 2016 roku więcej osób zaangażuje się w podejmowaniu decyzji na rzecz rozwiązywania wspólnych problemów w ramach specjalnego programu dla wsi. Co do braku wystarczającej liczby śmietników i pojemników na śmieci, ten problem jest nadal aktualny na wsi. Dosyć często spóźnia się również śmieciarka. Dzięki zaangażowaniu administracji szkoły, władz samorząda Ckaltubo udało się wybudować nową szkołę. Wyremontowano również Dom Kultury. Zaplanowano oczyszczenie ścieków. Uczniowie zapoznali się z „Kodeksem ustroju samorządu terytorialnego Gruzji”, z i obowiązkami władz samorządowych. Uczniowie teraz są bardziej aktywni, posiadają dużą wiedzę. Jako pełnoprawni członkowie społeczeństwa obywatelskiego będą w przyszłości kontrolować władzę i w sposób aktywny będą zaangażowani we współpracę z samorządem terytorialnym. Wykorzystana literatura: 1. Kodeks ustroju samorządu terytorialnego 2 “Komentarz do kodeksu o samorządach terytorialnych w Gruzji“. 3. Poradnik dla uczniów : „Współpraca z samorządem lokalnym” http://www.tpdc.ge/ - Narodowe Centrum Rozwoju Zawodowego Nauczycieli (strona internetowa) Konstytucja Gruzji; Podręczniki: „Miasto prawa“; ,,Prawo w praktyce“. 49 Maguli Sechniaszwili „Znęcanie się” Publiczna Szkoła im. Waży Pszawela Nr 9 w Gori pedagog wiedzy o społeczeństwie trenerka edukacji obywatelskiej w centrum zawodowego rozwoju nauczyciele Analiza problemu Znęcanie (ang. Mobbing) to jeden z typów przemocy, które ma miejsce wśród dzieci w klasie lub grupie. Istnieją trzy typy znęcanie: emocjonalne, ustne i fizyczne. To zjawisko społeczne, które zazwyczaj można spotkać wśród dzieci (lub w szkole). Ofiarą przemocy może być każde dziecko. Zwłaszcza jeżeli dziecko różni się od rówieśników fizycznie, psychologiczne lub jest przedstawicielem innej narodowościowi itd.. Do czynienie z znęcenie / mobbing mamy nie tylko w przypadku chłopców (dostawanie kopa lub popychanie) czyli taka fizyczna przemoc, to również jest wśród dziewcząt (płotki) innego typu przemoc. Ze zwyczaj spotykamy się z znęcaniem u dzieci w wieku dzieciństwa i wcześniejszego dojrzewania. Znęcania ma dwie pozycji (roli): jedna to dziecko- agresor (przemocodawca), a drugie to dziecko-ofiara przemocy. Dziecko- agresor (przemocodawca),- to dziecko które zawsze stara się zachować niegrzecznie wobec nauczyciele, rodziców, rodzeństwa, aby pokazać swoją silę, w relacjach szanują tylko silę i przemoc. Takie dziecko uważa, że uregulowanie jakiego kol wiek problemu, jest możliwe tylko z pomocy siły. Ze zwyczaj dziecko-agresor ma wysoką samoocenę i stara się podkreślić preferencję (pierwszeństwo) społeczną wśród swego otoczenia. Czasami jest zamknięte w sobie o mniej kontaktowe, ale od czasu do czasu wybucha z gniewu bez żadnych przyczyn. To jest dziecko zbyt energiczne, elokwentne, mające o sobie zbyt wysokie zdanie, ma umiejętności manipulowania. Czasami przycina agresji, może być wywołana z powodu: chęci zwracanie uwagi i zdobycie popularności; zbyt wysoka lub niska opinia o sobie; brak umiejętności przyjaźni; brak uczucia winny. Ofiara znęcania - to jest dziecko, które różni się od swoich rówieśników, nie zawsze wpada do oku, jest słabe i małe, stara się nie brać udziału w imprezach. Nie ma znaczeni, czy dziecko będzie wysokie czy niskie, chude czy grube, z biednej czy zamożnej rodziny itd. to jest dziecko depresyjne, które często myśli o samobójstwie. Znęcenie- to problem społeczny, który wynika z powodu braku informacji i bierności społe- 50 czeństwa. Ani uczniowie ani rodzice nie wiedzą jak ochronić siebie prze przemocą, nie są im znane możliwości zapobiegania przemocy. Po wprowadzeniu kwestionariusza w szkole z pytanie o typu przemocy (fizyczna, psychologiczna) z którym uczniowie mieli do czynienia lub byli świadkami okazało się, że z każdym typem przemocy. Grupa docelowa – uczniowie 7, 11 klasy, rodzice i przedstawiciele wspólnoty. Cel Moim celem jest podwyższenie świadomości uczniów i zmiana podstawy wspólnoty, aby wspierać aktywności obywatelskie pod czas rozwiązania problemów. Ważne jest żeby uczniowie wiedzieli , że przemoc – jest jednym z rodzajów przestępstwa . Uczniowie będą mieli możliwość zapoznania się z Kodeksem i przekazania tej wiedzy innym. Inspiracja i dobry praktyki Jak pokazuje polskie doświadczenie oraz doświadczenie innych państw, okazuje się, że dany problem jest najaktualniejszym z problemów w szkołach Pod czas konsultacji z polskim ekspertem okazało się, że w Polsce aktywnie walczą z znęcaniem w szkołach po przez pracę jak z ofiarą przemocy oraz z przemocodawcem. Ta praca odbywa się w następnych kierunkach: przy istnieniu problemu zaczynamy zadawać aktualne pytania, nazywamy emocje, które przeżywa dziecko, przy tym trzeba pamiętać że zbyt ważne jest zdobycie zaufania dziecka. Zadajemy pytanie: co Ci pomoże? Czegoś by zrobił w takiej sytuacji? Dziecko ma mieć możliwość wyrzucenia negatywnych emocji, aby pozbyć stress. Podczas omówienia problemu, warto wspominać o własnym doświadczeniu w podobnej sytuacji, dlatego że dzieci w tej sytuacji potrzebuje wsparcie. Dzięki wspomnianej strategii, będziemy mogli zarządzać procesem. Badania wskazują na możliwość rozwiązania istniejącego problemu we wspólnocie poprzez zapobiegania: Kiedy znęcenia ma miejsce: ü Poważne zastanowić się nad potrzebami dziecka; ü Okazanie wsparcia ofiarę przemocy, aby ona nie miała uczucia odrzucenia; ü Postarać się pokazać przemocodawce pozycję ofiary przemocy. ü Stosowanie sankcji przeciw przemocodawcy, ale to trzeba robić bardzo ostrożne; ü Trzeba wytłumaczyć przemocodawcy dlaczego jest karanym (z czego wynika konsekwencja). üTrzeba również wytłumaczyć, że nie mamy zamiaru nie reagować na agresji, że możemy pomóc w jej poradzeniu; üNauczyć dziecko rozwiązywać problemy bez używania przemocy . 51 üW trudnych przypadkach trzeba zgłosić się z problemem do psychologa oraz poprosić o konsultacji prawnika. Każde wydarzenie, które jest związane z znęceniem ma być zidentyfikowane. Trzeba okazać kwalifikacyjną pomoc ofiarę przemocy i przemocodawcy, aby wychować dobrych obywateli, które nie będą straszyć społeczeństwo. Implementacja Dla zrealizowania danego projektu potrzebny są materialne i ludzkie zasoby. Dla osiągnięcia celu projektu potrzebne są 6 tygodnie, aktywności które będą prowadzone są opisane według tygodni co? kto? kiedy? Poszukiwanie informacji Uczniowie czytają różne materiały (elektroniczne oraz wydrukowane publikacji) związane z tematem, a także zbierają informację - wywiady. uczniowie rozdadzą kwestionariuszy wśród uczniów w szkole i tym samym będzie mogli zidentyfikować znęcenie uczniowie Pierwszy tydzień Komputer, internet, rzutnik Po odpytywaniu , wypracowanie diagramów . stworzenie kwestionariusza Zdobywanie informacji Wypracowanie diagramu i rozdawanie kwestionariusze Pierwszy tydzień Drugi tydzień rodzice wspólnota komputer, drukarka, papier Xbieranie informacji, opracowanie i zachowanie informacji w formie elektronicznej . Aparat fotograficzny Komputer organizowanie spotkań, znalezienie miejsca dla spotkań 52 uczniowie Trzeci tydzień Spotkanie ze stowarzyszeniem młodych prawników. Temat spotkania: jakie wyniki może mieć znęcenie i jakie są możliwości zapobiegania, aby ochronić się przed znęcaniem znalezienie miejsca dla zorganizowania spotkania Spotkanie z psychologiem temat spotkania: jakie aspekty psychologiczne mają wpływ na to żeby dziecko stało przemocodawcem lub ofiarą przemocy znalezienie miejsca dla zorganizowania spotkania Spotkanie z przedstawicielami samorządu lokalnego na rzecz zidentyfikowania istniejących problemów. znalezienie miejsca dla zorganizowania spotkania Stworzenie bloga zbieranie informacji ulotki i sortowanie kolorowe kserowanie i kolorowy papiery Zakończenie projektu prezentacja wyników w szkole. Wystawa fotograficzna Uczniowie, rodzice Trzeci tydzień dyskusja Uczniowie, rodzice Czwarty tydzień dyskusja Rodzice, uczniowie, spotkanie ze wspólnotą, dyskusja Piąty tydzień Uczniowie Piąty tydzień kierownik projektu Uczniowie Szósty tydzień Kierownik projektu Uczeń, psycholog, prawnik, przedsta- Szósty tydzień wiciele wspólnoty,przedstawiciele samorządu lokalnego, nauczyciele i rodzice Ø Ø Znalezienie informacji. Uczniowie czytają materiały związane z tematem, spotykają się z dyrektorem, ze stowarzyszeniem młodych prawników oraz prowadzą dyskusję aby znaleźć rozwiązania. Ø Uczniowie biorą udział w odpytywaniu, wypełniają ankietę, dzięki której uda się wyjaśnić czy uczniowie były lub są ofiarami przemocy. Ankiety są animowane. ØSortowanie znalezionej informacji, przeniesie informacji w format cyfrowi. Ø Stworzenie bloku Ø Przygotowanie ulotek 53 Ø Przetwarzanie i zamieszczanie materiału w blogu Stałość projektu : podpisanie memorandum z stowarzyszeniem młodych prawników, raz miesiąc wsparcie psychologiczne dla nauczyciela , spotkanie i dialog rodziców a nauczyciele, pod czas których zostaną omówieni problemy i wszyscy kto są zainteresowani danym problemem mogą zdobyć informacji. Źródła üJak stać aktywnym obywatelem- dodatkowy podręcznik przedmiotu Wiedzy o Społeczeństwie . Podręcznik wydany przez Centrum rozwoju nauczyciele przedmiotu Wiedzy o Społeczeństwie üSłownik edukacji obywatelskiej- Stowarzyszenie młodych prawników, fundusz wsparcia edukacyjnego üKultura prawna – dodatkowe podręczniki dla szkół prywatnych i państwowych üeducation.ge›index.php ü slideboom 54 Ekaterine Ecatadze „Droga do zdrowia!” prywatna szkoła w Tbilisi, „Polus” wieloprofilowa szkoła pedagog Historii i Wiedzy Społeczeństwa Diagnoza projektu : Badania w szkole i wspólnocie ujawniły, że dla większej liczby uczniów najważniejszym problemem jest niezdrowe odżywianie - stosowanie niezdrowych i niskiej jakości produktów zamiast ekologicznych. Dla rozwoju osobistego ważne jest zdrowe środowisko i zdrowy tryb życia. Młodzież rzadko prowadzi zdrowy tryb życia, a uczniowie starszej klasy używają alkoholu i palą papierosy. Chociaż w każdym sklepie spotykamy się z napisem: „ nie sprzedajemy alkoholu i papierosów, osobom niepełnoletnim”, rzeczywistość pokazuje, że osoby niepełnoletnie bez problemów kupują takie produkty. Od pasywnego użytkownika stają się nałogowcami. Badania pokazują, że nawet pasywni palacze są zagrożeni chorobami układu krążenia i nowotworami układu oddechowego. Wyniki badań pokazują, że dzieci palących rodziców mają problemy z układem oddechowym i mają syndrom nagłej śmierci. Ø Palenie papierosów wywołuje brak apetytu, co ze swej strony przeszkadza młodemu organizmowi w rozwoje i roście. Ø Palenie pod czas ciąży może wywołać zwiększenia się ryzyka: samoistnego poronienia, porodu przedwczesnego, krwawień z dróg rodnych, łożyska przodującego, przedwczesnego odklejenia łożyska; urodzenia martwego dziecka, wczesnej śmierci noworodka lub zespołu nagłej śmierci niemowlęcia. Ø Dlatego zbyt ważne jest przekazać informację o skutkach palenia wśród młodzieży. Ø Nie mniej szkodliwe dla młodzieży jest uzależnienia od alkoholu. Alkohol zaburza wzrost i rozwój młodocianego organizmu. Większa część młodzieży uważa, że użycie alkoholu w małych ilościach nie jest szkodliwe dla organizmu człowieka, ale w przypadku jego systematycznego używania powstają poważne szkody dla zdrowia. Pod wpływem alkoholu istnieje ryzyko wzrostu przestępczości wśród młodzieży. Zamiast uprawienia sportu, spędzają większość wolnego czasu na ulicy i właśnie wtedy używają alkoholu i palą papierosy. Spędzania „wolnego czasu” w taki sposób, powoduje następnie uzależnienie ich od tych substancji, co że swej strony ma zły wpływ na stan zdrowia. Używanie alkoholu podczas ciąży może wywołać zagrożenie rozwoju u noworodka. Dlatego zbyt ważna jest promocja zdrowego trybu życia i przekazanie informacji o szkodliwym wpływu alkoholu i tytoniu. Takie działania 55 Cele projektu: Celem projektu jest popularyzacja: zdrowego trybu życia, zdrowe odżywienie i stworzenie zdrowego środowiska. Ważne jest żeby młodzież , tylko sama odrzucała palenie i picie alkoholu, ale również sama przekazywała informację o szkodliwym wpływu alkoholu i tytoniu wśród rówieśników. Uczniowie mają jasne rozumieć na czym polega zdrowy tryb życia, uprawienie sportem oraz znaczenia zdrowego środowiska nie tylko fizycznego a duchownego. Zadania projektu: a) poinformowanie młodzieży o zasadach zdrowego trybu życia b) rozwój umiejętności samokontroli i zarządzania u uczniów c) możliwość zapoznania się z zasadami zdrowego i bezpiecznego trybu życia d) zapoznanie się z wynikami towarzyszącymi używaniu alkoholu i tytoniu e) młodzież-jako edukatorzy rówieśnicy, którzy promują zdrowy tryb życia. Slogan - Wybieramy zdrowy tryb życia! Implementacja i dobra praktyka Wyniki badań pokazują, ze jest mnóstwo państw w których promouje się zdrowy tryb życia oraz zapobiega używania alkoholu i tytoniu w młodym wieku. Podobne działania prowadzą częściowo w Gruzji. Na przykład: Decyzja o ograniczaniu miejsc do palenia, co wywołało zmniejszeniu palenia. Również zaplanowane jest zabronienie sprzedaży tytoniu i alkoholu w pobliży szkół i przedszkoli, lub miejscach gdzie młodzież może mieć zajęcia. To oczywiście też będzie miało wpływ na ograniczenie używanie alkoholu i tytoni wśród młodzieży oraz mamy wprowadzany mandat za sprzedaż alkoholu i papierosów osobom niepełnoletnim. Od czasu do czasu organizowane są spotkania z znanymi ludźmi, między innymi z lekarzami, sportowcami. Oni razem z młodzieżą dyskutują na temat używania alkoholu i tytoni w młodym wieku oraz o skutkach je używania. Również prowadzane są zawody sportowe, dla wsparcia zdrowego trybu życia. Oczywiście, że nie da się dotrzeć do wszystkich. W Gruzji już istnieje przepisy prawne, według których nie wolno : · sprzedawać alkohol, piwo i tytoń osobom niepełnoletnim; · realizowanie alkoholu, piwa i tytoniu przez osoby niepełnoletnie; · Realizowanie alkoholu, piwa i tytoniu na terenie placówek edukacyjnych Chociaż nie udało się zaktualizować wszystkich puntków, to promowanie zdrowego trybu życia jest bardzo aktualnym tematem. W danym kierunku prowadzą działania wprawie w każdym państwie na świecie. Badania prowadzone przez BBC wyjawia, że w Europie 20% młodzieży w wieku 13 lat używa alkoholu i tytoiu. Lekarzowi w Wielkiej Brytanii proszą 56 rodziców wstrzymać się wdawaniu alkoholu nawet w małych dozach dzieciom. Według statystyki w Wielkiej Brytanii młodzież chociaż raz w tygodniu pije alkohol i ciągle pale. Polscy eksperci potwierdzili istnienie podobnego problemu w Polsce. Dla młodzieży organizowane są spotkania, które mają charakter zapobiegający oraz spotkania wzbudzają świadomość na rzecz szkodliwości przy używania alkoholu i tytoniu w młodym wieku. Prowadzą różne konkursy i zawody sportowe, które pomagają przekazywaniu informacji przez młodzież. Dla rozwiązania tego problemu w Norwegi znaleźli inne podejście. Cena na alkohol i tytoń jest na 259% wyższe niż średnia cena w Europie. W Norwegii uważają, że czym wyższa jest cena ta dane produkty tym mniej użytkowników. W związku z tym zmniejsza ilość użytkowników wyższej wspomnianych produkcji wśród młodzieży. Chociaż w Macedonii ceny na jedzenie są najniższe na całym kontynencie, ceny na alkohol i tytoń są wysokie- co powoduję zmniejszenie ilości użytkowników. Pod czas pracy nad danym projektem pomocne mi były szkolenia – webinariumy, z których miałam okazje kożystać. Uczestnicy: uczniowie IX-X klasy mocne i słabe strony- analiza (SWOT) kryteria (S) mocne strony üKwalifikacja współpracy ü üOrganizacji partnerskie ü üMożliwości finansowe (W) słabe strony ü üPomysły innowacyjne ü üEksperci w danej brąży ü üDoświadczenia uczniów ü ü Zaangażowanie uczniów w poszukiwanie zasobów. (O) szanse 57 (T) zagrożenia üCzynniki społeczne ü üInformacja i badania ü üŚrodowisko prawne ü üWymaganie społeczne ü üMożliwość przedstawiania nowych pomysłów üWspółpraca: ü a) z uczniami b) z rodzicami ü ü ü ü c) z nauczycielami üpartnerstwo pomiędzy dorosłymi a uczniami Oczekiwane wyniki/ problemy: 1. Uczniowi zastaną wychowani jako osoby promujące zdrowy tryb życia. 2. Dzięki konsultacji z ekspertami, uczniowie zapoznają się z ryzykami związanymi z używaniem narkotyków, alkoholu i tytoniu. Zmieni się podeście do zdrowego trybu życia. 3.Dzięki zawodów sportowych uda się wyznaczyć liderów wśród uczniów, którzy będą przykładami dla innych uczniow. 4.Podwyższy się świadomość uczniów na rzecz znaczenia zdrowego środowiska i jego ochrony 5. Rozwój umiejętności u ucniów: komunikacji ,prezentacji, organizacji czasu, samooceny i doceniania się. Działania projektowe ( aktywności): 1.Konsultacji lekarza-zdrowe odżywianie i zdrowy tryb życia. 2. ,, Nie produkcji GMO i innych szkodliwym produktom”- Wystawa, prezentacja grupy zaangażowanej w akcji- pokazywanie sladów w Power Poncie. 3. Przygotowania przez grupy uczniów kwestionariusze w programie Word, opracowanie danych (diagramy) w programie Exell przeprowadzenie analizy badan. 4. Wykłady nauczycieli przedmiotów chemii i biologii na temat szkodliwych wyników wpływu alkoholu i tytoniu na zdrowie młodocianego. 5.,,Nietytoniu,niealkoholu”–Akcjauczniów,rozdawanieulotek,przygotowanychw programieWord. 6. Nielegalne antynarkotyczne środki i inne środki narkotyczne, oraz ryzyka związane z ich stosowaniem-warsztat-konsultacje prowadzone przez policjanta. 58 7.wredne środki przeciwko zdrowemu trybu życia i sportu.” (Mała) Olimpiada szkolna pomiędzy uczniami starszej klasy. zawody siłowania na rękę. siatkówka szachy 8. Nagroda zwycięzca w Olimpiadzie szkolnej 9. ,, Zdrowy duch w zdrowym środowisku”– akcja sprzątania w miejscach publicznych. 10. Gazeta szkolna, w której są umieszczone informacji o działaniach w ramach projektu. Źródła : W ramach Polsko- Gruzińskiego projektu ,, Jesteśmy obywatelami. Promocja obywatelskich postaw młodzieży w Gruzji” prowadzone webinariumy i konsultacji oraz rady ekspertów http://www.mes.gov.ge/ - Ministerstwo edukacji i nauki w Gruzji http://fudacja-umbrella.org.pl/about-us/ http://www.krzyzowa.pl/?l=en Konstytucja Gruzji Ustawa organów Gruzji 59 Nato Mosakhliszwili „Pies i człowiek”. Szkoła-liceum im. Św.Giorgiego w Gori pedagog wiedzy o społeczeństwie Diagnoza W Gori istnieje poważny problem bezdomnych psów. Nie da się ich nie zauważyć, wszystkim one wpadają w oczy (lokalni mieszkańcy, turyści, itd.) podczas spaceru po ulicach Gori i tworzą niebezpieczną atmosferę. Po zanalizowaniu problemu, wyjaśniłam, że w Gori od 2012 r. istnieje schronisko bezdomnych zwierząt. Podjęłam decyzję tam pójść i zobaczyć to schronisko. Sytuacja wygląda następująco: budynek jest awaryjny, wprawie nie ma dachu, podczas deszczu teren schronisko jest zalewany, z powodu braku wystarczającej ilości klatek (w całości 12 klatek w tym 6 kwarantannych) zwierzęta biegają na terenie schroniska. Nie ma kanalizacji i istnieje brak ogrzewania i wody. Schronisko w Gori wygląda zw, że wszystkich, są tam ponad 130-psów i 40 szczeniąt. Schronisko dostaje corocznie finansowanie w kwocie 100000 lari z samorządu lokalnego Gori. T kwota jest wydana na wynagrodzenia personelu, usługi komunalne, wakcynacji, leczenie zwierząt, pokarm. To jest minimalna kwota. Oprócz tego schronisko robi sterylizacje-kastracje, wakcynacje-założenie oznaczeń i wracanie do miejsca dyslokacji. Problem polega na tym, że w schronisku pracuje tylko jeden weterynarz, a to nie jest wystarczające na taką ilość psów. Badania laboratoryjne i USG prowadzone są w Tbilisi, dlatego że schronisko nie ma odpowiedzialnego sprzętu, - a to dodatkowe koszty. Jeszcze istnieje nie mniej ważny problem który jest związany z brakiem informacji i obawami-fobią mieszkańców, którzy widzą rosnącą ilość psów na ulicach. Aby zidentyfikować problem, zdecydowałam zrobić odpytywanie mieszkańców na ulice, pod czas którego zostało zapytano 48 osób w wieku od 14-56 lat. Pytanie które zostało przez mnie zadane wymagało odpowiedz «tak» lub «nie». Okazało się, że 80% (38 osób) są niezaspokojone z powodu bezdomnych psów na ulice; 75%- ( 36 osób ) są przestraszone psami na ulicach; 35% ( 17 osób ) nie posiadają informacją o istnieniu schroniska w Gori; 85 % ( 40 osób) zauważyli założone oznaczenia-typu oznaczeń na uszach psów; 60% (28 osób ) uważa, że tak zwane «oznaczenia»- oznaczają wściekłość psów. Kiedy mówimy o bezdomnych psach, o tym dlaczego lub jak one z psów domowych stanowią się psami bezdomnymi, niemożna ominąć panujących stereotypów : 60 üUważają, że pies gdy szczeka przeszkadza sąsiadom i wyrzucają go na ulice üW przypadku urodzenia w rodzinie nowego dziecka, rodzina uważa, że sierść i ślina psa są niebezpieczna dla dziecka. Niestety nie zdają sprawy, że w przypadku zapobiegań weterynaryjnych pies nie jest nośnikiem złośliwych infekcji dla człowieka üZazwyczaj suczka rodzi kolo 8 szczeniaków rocznie. Właściciele psów nie wiedzą co robić ze szczeniakami, starają się ich pozbyć- podarować i jeżeli to im się udaje to nie zawsze ich interesuje w jakich warunkach będą mieszkach szczeniaki. Nie zawsze właścicielom stać na sterylizacje psów i dlatego one okazują się na ulice. üCzęsto z powodu braku środków finansowych właściciele nie mogą zapewnić usług weterynaryjnych oraz nie mogą nakarmić psów – to też powód wyrzucania psów na ulice. üZazwyczaj społeczeństwo dba i opiekuje psami rodowitymi i nie za bardzo ich obchodzą psy bezrodowodu. üGruzja odróżnia się od krajów rozwiniętych tym, że nie stać nas na spis psów przez założenia czipa . üJeżeli chodzi o prawach zwierząt, to Gruzja jedna z najbardziej zacofanych krajów, co wynika z postaw społeczeństwa. Nawet dzisiaj istnieją zdarzenia mechanicznego likwidowania psów oraz agresywne nastawienie przeciwko je, niestety to jest bezkarne W związku z wyższe przeze mnie wspomnianymi problemami, przyszłam do wniosku, że to wszystko wynika z powodu braku świadomości, bo ani w szkole ani w przedszkolu nikt nie wygłasza tego problemu. Zostało wyznaczone więcej niż jeden problem. Cel projektu Celem projektu jest zaangażowanie uczniów do brania udziału w projekcie „pies i człowiek”. To będzie miało wpływ na podwyższenie ich poziomu odpowiedzialności i świadomości. Ważne jest żeby mieniły się warunki sanitarne i weterynarie w schronisku. Istotnym jest, aby uczniowie nauczyciele i rodzice zmienili swoje podeście wobec psów oraz przekazanie mieszkańcom informacji o schronisku. Inspiracja i dobra praktyka Miałam okazję zapoznać się: z działalnością różnych centrów, z radami ekspertów pod czas konsultacji w ramach projektu „Jesteśmy obywatelami”, z dobrymi praktykami itd.. Chciałabym podzielić się z radami ekspertów i działalnością centrów: Polska (podczas wizyty studyjnej) 61 We Wrocławiu w Liceum N7, jest klub, który działa na podstawie zaangażowania społeczeństwa w życie społeczne, uczniowie organizują różne akcji, w tym akcji wparcia schroniska bezdomnych psów i zwierząt. Akcji typu: koncertów charytatywnych, wystawa-sprzedaż rękodzieł itd., pieniądze z akcji są przekazane schronisku http:// ks.lo7.wroc.pl/index.php/2014-09-12-18-38-46/411-goscie-z-wilna-w-lovii. http:// ks.lo7.wroc.pl/index.php/2014-09-12-18-38-46/390-wizyta-gosci-z-gruzji Ameryka Animal Planet. (Planeta Zwierząt). To jeden z kanałów telewizyjny (TV satelita i kabel), który ma na celu podwyższenia świadomości i poinformowanie społeczeństwa na rzecz aktywności związanych ze zwierzętami: organizowanie w szkołach klubu dziękczynienia zwierząt, sprzątanie terenu schroniska. Odbywają wizyty do centrum przyrody. Zaproszenie weterynarza na „dzień zawodu”. Zapobieganie agresji przeciw zwierząt wśród wspólnoty. Organizowanie ekspedycji do dzikiej przyrody oraz świętowanie urodzin ukochanych zwierząt. Stworzenie grupy wolontariuszy przy schronisku. http://www.animalplanet.com/helping-pets/roar/awareness/ Piotr Sienkiewicz (ekspert z Polski) .W Polsce uczniowie aby poinformować rówieśników i społeczeństwo prowadzą szkolenia, blogi, przez media i internet rozprzestrzeniają informację o psach (zwierzętach). W ich działaniach aktywne jest zaangażowany kościół oraz aktywna jest współpraca z samorządem lokalnym. Uczniowie w dzień ochrony zwierząt organizują wystawę zwierząt i akcję zapobieganie przeciw przemocy nad zwierzętami. Iza Strzeszewska (ekspert z Polski). W Polsce często są zorganizowane akcję charytatywne, i wszytnie pieniędzy są przekazane schroniskom. Podczas koncertów psy są wprowadzane na scenę i to pomaga w poinformowaniu społeczeństwa oraz często zdarza się, że znany ludzie występują w Tv i opowiadają o schroniskach, artyści robią ujęcia ze zwierzętami z schronisk a te zdjęcia są opublikowane w gazetach i czasopismach. Często artyści adoptują psów i to stanowi się popularne, oraz opublikowane są artykule o wzruszających historiach ze szczęśliwym końcem. Niemcy. Dzięki owocnej współpracę pomiędzy NGO a Rzecznikiem praw zwierząt, wypracowane zostały zmiany w ustawie o ochronie zwierząt. Chciałabym przedstawić przekład takiej zmiany: w 2011r., została wprowadzana zmiana w art. 20, według której zwierzęta tak samo jak ludzie mają swoje prawa i wartości, które mają być chronione . http://www.theguardian.com/world/2002/jun/22/germany.animalwelfare Wybrana praktyka 62 Dla rozwiązania wyznaczonego przez mnie problemu, zdecydowałam zapożyczyć ze zaproponowanych przez ekspertów rozwiązań: 1) Polska - Doświadczenie Liceum N7, we Wrocławiu organizowanie: koncertów charytatywnych, wystawa-sprzedaż rękodzieł itd., a pieniądze z akcji zostaną przekazane schronisku 2) w ramach projektu „Jesteśmy obywatelami”- konsultacja z Piotrem Sienkiewiczem i jego propozycja powodzenia warsztatów przez uczniów wśród rówieśników lub uczniów młodszej klasy. Zorganizowanie przez uczniów wystawę pod sloganem „nie kupuj psa, adoptuj go” oraz organizowanie akcji zapobieganie przeciw przemocy nad zwierzętami. Ø Ameryka Animal Planet - (planeta zwierząt). Uczestniki klubu razem z wolontariuszami odwiedzą schronisko i posprzątają teren schroniska. Zorganizujemy „dzień zawodu” na który zaprosimy weterynarza oraz rzecznika praw zwierząt. Dla przekazywanie informacji prowadzenie warsztatów. Implementacja Okres trwania projektu -3 miesiące. W projekcie będą brali udział uczniowie (7,8 i 9 klasy), nauczyciele oraz rodzice. Podczas realizowania projektu uczniowie będą mieli do czynienia z czynnikami ryzyka, oraz z działaniami, które są opisane według tygodni i dni, aby omijać sytuacji niezaplanowane. Co? Kto? Kiedy? spotkanie z uczniami Øzapoznanie się z problemem Øprzygotowanie pytań Øprezentacja ( papier A4 , długopisy, drukarka, toner, laptop, rzutnik) 63 Uczniowie VII, VIII, IX klasy- 20 osób Pierwszy tydzień projektu a) wizyta do schroniska: üzapoznanie się z problemem na miejscu. Uczniowie -VII, VIII, IX klasy- 15 osób Drugi tydzień i nauczyciel projektu üZrobienie zdjęć terenu, oglądanie terenu b) wyjście na ulice Trzeci tydzień projektu- wyjście na ulice Øfotografowanie psów na ulice. üWystawa zdjęć ( aparat fotograficzny, kolorowe mazaki, flipcharty) uczniowie IX klasy Czwarty tydzień projektuorganizowanie wystawy warsztaty/szkolenia: ü,, Co zrobić, aby uratować sobie od chorób którymi się można zakazić od psów (zwierząt) bezpańskich, „ Øpies i kot -to nasze przyjaciele Ø„ Na czym polega odpowiedzialność obywatelska “ Weterynarz Pięty tydzień rzecznik praw zwierząt Pięty tydzień nauczyciel wiedzy o społeczeństwie Pięty tydzień Øfobia psów- obawy przed psami ( papier-A4 długopis, monitor dla rzutnika, pendrive) Wizyta do samorządu m. Gori : 5. Spotkanie z radnym 6. spotkanie ze służbami sprzątania ( papier-A4, długopis ) 64 psycholog -razem 4 osoby Pięty tydzień Uczniowie VII, VIII, IX- klasy, wolontariusze, rodzice i nauczyciele . ( 20 osób) Szósty tydzień siódmy tydzień Akcja na ulice: Ørozdawanie ulotek Uczniowie VII, VIII, IX -40 osób (uczniowie, wolontariusze, rodzice i nauczyciele ) Dziewiąty tydzień ( koszule, z nazwą projektu) Akcja charytatywna : szkoła – liceum im. Św. Giorgiegouczniowie, rodzice i nauczyciele (150 osób) Dziewiąty tydzień Øzbieranie rzeczy dla schroniska. uczniowie IX klasy Ø Organizowanie charytatywnego koncertu . Dziesiąty tydzień (laptop, rzutnik, monitor, pendrive, audio sprzęt (aparatura) ,koszuli z nazwą projektu) ØFacebook - organizowanie imprez: ( laptop) Uczniowie IX klasy (4 osoby) Jedenasty tydzień Østworzenia grupy monitoringu Jedenasty tydzień Źródła http://www.jav.ge/index.php?option=com_content&view=article&id=494%3A2014-12-2018-04-15&catid=60%3A2011-11-06-17-52-06&lang=ka http://www.gspsa.org.ge/home.php?option=more&cat=publ&id=203&stat=active&lang=ge#.ViqMhdLhAdU http://ks.lo7.wroc.pl/index.php/2014-09-12-18-38-46/411-goscie-z-wilna-w-lovii. http:// ks.lo7.wroc.pl/index.php/2014-09-12-18-38-46/390-wizyta-gosci-z-gruzji http://www.animalplanet.com/helping-pets/roar/awareness/ http://www.theguardian.com/world/2002/jun/22/germany.animalwelfare 65 Magdana Purtseladze- „Jesteśmy razem”. Nauczycielka edukacji społecznej w prywatnej szkole Davitiani w Bolnisi. Opis problematyki: Grupa etniczna to uwarunkowana historycznie, stabilna wspólnota ludzka, która występuje na obcym terytorium oraz różni się od reszty społeczeństwa swoim językiem, obyczajami, kulturą, a także religią. Gruzja jest krajem wieloetnicznym. Pomiędzy Gruzinami a wieloma mniejszościami etnicznymi istnieją negatywne stosunki. Duża część mniejszości etnicznych nie czuje się wartościowymi obywatelami Gruzji. Obecne w społeczeństwie negatywne stereotypy tworzą poważne zarzewie konfliktów. Źródłem takich relacji może być brak wiedzy o kulturze, języku oraz religii mniejszości – zazwyczaj, przedstawiciele większości społeczeństwa boją się i mają stronnicze nastawienie wobec „obcych”. Na tle takiej rzeczywistości, gdzie mocno czuć deficyt tolerancji i równości, utrudniona jest integracja przedstawicieli mniejszości etnicznych w społeczeństwie gruzińskim. Dolna Kartlia jest regionem wieloetnicznym. Gminę Bolnisi gęsto zamieszkują mniejszości etniczne różnych religii i narodowości (66% społeczeństwa to Azerowie, a 5.9% to przedstawiciele ormiańskiego etnosu). W gruzińskich szkołach gminy Bolnisi tylko małą cześć uczniów stanowią mniejszości etniczne. Oprócz braku znajomości państwowego języka istnieją również inne czynniki stojące na przeszkodzie unormowania stosunków. Na przykładzie szkoły Dawitiani, gdzie na 127 uczniów 22 jest przedstawicielami mniejszości etnicznych (Ormianie i Azerowie). Znają dobrze język gruziński, mimo to nie tworzą wartościowych przyjaźni z pozostałymi uczniami (szczególnie w starszych klasach). Mimo tego, że samą wizją administracji szkoły jest pomoc w integrowaniu oraz ustanowienie równość między uczniami, uczniowie, szczególnie narodowości gruzińskiej, karmią się negatywnymi stereotypami, istniejącymi w rodzinie lub w społeczności, z których pochodzą, co w niektórych przypadkach rodzi przemoc. Ten problem jest dwustronny. Do rozwiązania go potrzeba aktywnego udziału dwóch stron, aby przyspieszyć Integrację pomiędzy przedstawicielami mniejszości etnicznych a dziećmi i młodzieżą narodowości gruzińskiej. Jednocześnie, należy podkreślić, że jeżeli różnice religijne i kulturowe, z jednej strony, stanowią źródło konfliktu i frustracji, z drugiej mogą stać się powodem jedności i solidarności międzyludzkiej. Chociaż, aby wzajemna akceptacja odmiennych kultur była możliwa, potrzeba ich odpowiedniej znajomości. W związku z tym Gruzini powinni się nauczyć i zrozumieć światopogląd, wiarę oraz kulturę swoich współobywateli, po to, aby uwolnić się od 66 negatywnych stereotypów i religijnego fanatyzmu. Międzynarodowe doświadczenie i wiele różnych badań naukowych świadczą o tym, że zmuszanie ludzi, szczególnie młodych, do poznania innych kultur i religii, nie jest szczególnie efektywne dla szerokiego propagowania idei tolerancji. Znacznie przydatniejsze i efektywne jest zasadzać ziarno tolerancji krok po kroku w młodych ludziach. Idea projektu buduje właśnie takie podejście. Cel: Pomóżmy: üW zakorzenieniu zasad równości i tolerancji w Gruzji; üW integracji pomiędzy dziećmi i młodzieżą mniejszości etnicznych a narodowości gruzińskiej w rejonie Bolnisi. Wspólne cele: Należy wybrać uczniów z gruzińskich, ormiańskich i azerskich szkół publicznych. Należy zaplanować wspólne wydarzenia: Należy prowadzić szkolenia na temat tolerancji. Należy umożliwić im uczestnictwo we wspólnych przedsięwzięciach. Młodzieży, uczestniczącej w projekcie, należy się rola nośnika, który będzie rozpowszechniał w swoim otoczeniu zdobytą wiedzę. Inspiracja i dobra praktyka: Praktyczne przedsięwzięcia realizowane w innych krajach przez organizacje pracujące nad integracją mniejszości etnicznych: Mimo tego, że mniejszości etnicznych zamieszkujących terytorium Rzeczpospolitej Polskiej nie jest dużo, a te które są obecne, są już zasymilowane i zintegrowane, społeczeństwo stara się pielęgnować i szanować unikatowe tradycje i obyczaje, do tego często w kulturowej codzienności kraju realizowane są wydarzenia, w których uczestniczą mniejszości etniczne: Wystawiają teatralne wystąpienia o ich tradycjach i obyczajach, co wspiera propagowanie kultur mniejszości. Organizuje się kulinarne festiwale. Wystawia i umożliwia degustację tradycyjnych potraw. Kulinaria jako część kultury. Organizuje się wydarzenia sportowe, zawody mieszanych drużyn. Organizuje się wycieczki do krajów pochodzenia mniejszości. Zwiedzanie zabytków, poznawanie miejscowych kultur i historii. Organizuje się treningi i seminaria o tematyce tolerancji. 67 Prowadzi się nauczanie języka państwowego i języków mniejszości etnicznych. Ciekawe doświadczenia w dwujęzycznym nauczaniu mają Stany Zjednoczone. Na przykład w stanie Teksas anglojęzyczni uczniowie mają możliwość uczyć się języków mniejszości etnicznych, przez co realizowana jest popularyzacja języków mniejszości etnicznych. Poprzez mój projekt „Jesteśmy razem” planuje się: integrację pomiędzy młodymi przedstawicielami mniejszości etnicznych a dziećmi i młodzieżą narodowości gruzińskiej poprzez organizację grupowych wydarzeń; Sposoby realizacji: Uczniowie 9 i 10 klas. Po dwie osoby narodowości gruzińskiej (ze wsi Rachisubani i Ratevani), dwie ormiańskiej (ze wsi Bolnisi i Kianeti) i dwie azerskiej (ze wsi Kvemo Bolnisi i Savaneti) z publicznych szkół będą mogły uczestniczyć w konkursie na esej o tematyce: „co wiemy o sobie?“ (O naszym kraju? O Gruzji? lub „Kim jesteśmy?“) 1) Z każdej szkoły wybiera się po dwóch zwycięzców (w sumie 12 osób). Nauczyciele języka gruzińskiego, edukacji społecznej i historii szkoły Davitiani (Którzy będą brali udział w projekcie, chociaż uczniowie tej szkoły nie będą uczestniczyć w tym projekcie) oraz przedstawiciel organizacji pozarządowej ,,Bolnisis enis sakhli” ogłaszają zwycięzców konkursu. 2) Uczniowie 9, 10 klas prywatnej szkoły „Davitiani“ z pomocą ekspertów przygotowują temat prezentacji ,,Tolerancja i równość“. 3) Przygotowują zabawy i gry zespołowe. 4) Zwycięzcy konkursu i ich nauczyciele (Z każdej klasy 1 przedstawiciel i 1 rodzic) z prywatnej szkoły „Davitiani” będący uczniami 9–10 klas. Będą oprowadzać wycieczkę po okolicach miasta Bolnisi. 5) Zaproszony gość z pozarządowej organizacji „Bolnisis enis sakhli”, wraz z uczniami z 9, 10 klas prywatnej szkoły „Davitiani” podczas nieformalnej uroczystości przeprowadzi szkolenie z młodzieżą na temat „Tolerancja i równość”. 6) W drugiej części dnia będzie zorganizowany piknik oraz gry i zabawy zespołowe. Zespoły będą równo podzielone ze względu na płeć, wiek i pochodzenie etniczne. Poprzez losowanie stworzą 2 zespołów, w których będzie 6 uczestników (2 z narodowości gruzińskiej, 2 narodowości ormiańskiej, 2 narodowości azerskiej). 7) Zwycięskie drużyny ogłoszą obecni nauczyciele oraz gość i rodzice. Implementacja: Projekt ,,Jesteśmy razem“ 68 Czas trwania –1 miesiąc Beneficjent: 27 uczniów. W sumie 46 osób Źródła: Edukacja społeczna IX-X klas podręcznik – Tbilisi 2012 Pomocnicze podręczniki edukacji społecznej - Project Harmony 2015 Dialog kultur i świadomość społeczna – Religijna trójwymiarowość Interkulturalnego wykształcenia – CIPDD Tbilisi 2010 Strategie komunikacji – CIPDD Tbilisi Biblioteka edukacji społecznej – http://civics.ge/ Narodowa biblioteka gruzińskiego parlamentu – www.nplg.gov.g http://www.tavisupali.ge/ http://www.netgazeti.ge/ http://www.radiotavisupleba.ge/ 69 Nino Chkhetia „Wsparcie neutralności religijnej w szkołach publicznych. Pedagog literatury i języka gruzińskiego oraz edukacji obywatelskiej, szkoły im. Andrija Razmadze N41, m. Kutaisi Analiza problemu W procesie szkolnego nauczania szkoły im. Andrija Razmadze w Kutaisi, gdzie pracuję jako nauczycielka kilku przedmiotów, naruszony jest ten standard ochrony wolnego wybory religii, który jest zawarty w prawie o powszechnym szkolnictwie Gruzji („Prawo o neutralności i niedyskryminacji”), art. 13, p. 2: „ Niedozwolone jest wykorzystanie procesu nauczania do celów religijnej indoktrynacji, prozelityzmu lub przymusowej asymilacji w szkołach publicznych”. W gruzińskich publicznych szkołach uczenie przedmiotu religia nie jest przewidziane przez narodowy plan kształcenia, ale pomijając ten fakt w naszych szkołach często spotykamy sytuację, w które prawosławni nauczyciele uważają za swój obowiązek wykorzystać swoje religijne poglądy w procesie nauczania, np. nauczanie przedmiotu literatura gruzińska z punktu widzenia prawosławnej cerkwi, organizacja wspólnej modlitwy na lekcjach itd. Na dzień dzisiejszy jesteśmy świadkami faktu pełnej integracji religii z edukacją, iż we wielu gruzińskich szkołach została ona częścią procesu nauczania, co jak już wspominałam wcześniej, jest zabronione zgodnie z naszym prawem. Szczególne oznaki indoktrynacji i narzucania uczniom poglądów religijnych spotkać można na lekcjach literatury i języka gruzińskiego, co objawia się w absolutnej przewadze prawosławia, iż jest to religia większości populacji kraju; w podręcznikach często są pokazane fakty historyczne i społeczne właśnie z punktu widzenia cerkwi i w kontekście chrześcijańskim. Przykre jest to, że częste są próby moralnego wpływu na mniejszości religijne regionu, starając przekonać ich w prawidłowości prawosławnej religii i zrezygnowania ze swojej własnej. W dzisiejszej gruzińskiej szkolnej przestrzeni była radziecka walka klasowa otrzymała kontekst religijny, co faktycznie znaczy fakt istnienia prozelityzmu religii większości w szkolnym społeczeństwie. Dany problem jest wynikiem następujących zjawsk: a) Nauczyciele publicznej szkoły im. A. Razmadze N41 nie są zapoznani z aktami międzynarodowymi oraz zawartego zgodnie z prawem powszechnego szkolnictwa Gruzji standardem wolnej religii; nie posiadają potrzebnych umiejętności przestrzegania tych zasad w szkole; 70 b) Uczniowie należący do mniejszości religijnych publicznej szkoły im. A. Razmadze N41 i ich rodzice nie są zapoznani z aktami międzynarodowymi oraz zawartego zgodnie z prawem powszechnego szkolnictwa Gruzji standardem wolnej religii oraz nie posiadają wiedzy na temat ochrony swoich praw w tym zakresie; c) Regulamin wewnętrzny publicznej szkoły im. A. Razmadze N41 nie przewiduje odpowiedzialności administracyjnej lub kary w przypadku łamania gruzińskiego prawa o powszechnym szkolnictwie, art. 13 – Prawo o neutralności i niedyskryminacji, co powoduje nieodopowiedzialne zachowanie ze strony nauczycieli. O faktach narzucaniu asymilacji, indoktrynacji oraz prozelityzmie jednej konkretnej religii dowiaduję się najczęściej od moich współpracowników podczas spotkań nauczycieli między lekcjami, zdarzyło mi się zobaczyć ten proces na żywo obserwując lekcje języka i literatury gruzińskiej oraz słuchając opowieści uczniów należących do mniejszości religijnych i ich rodziców. Cel Obniżyć liczbę faktów narzucania religijnej asymilacji, indoktrynacji oraz prozelityzmu jednej religii w mojej szkole - publicznej szkole im. A. Razmadze N41 miasta Kutaisi do maksymalnie niskiego stopnia oraz przestrzegać prawo o wolnej religii w szkołach publicznych Gruzji. Podcele (zadania) a) Działania na rzecz zapoznania się nauczycieli publicznej szkoły im. A. Razmadze w Kutaisi z funkcjonującymi w ramach prawa powszechnego szkolnictwa Gruzji standardami wolności religijnej oraz sposobu przestrzegania tych standardów w szkole; b) Działania na rzecz zapoznania się przedstawicieli mniejszości religijnych (uczniów i ich rodziców czy innych członków rodziny) publicznej szkoły im. A. Razmadze w Kutaisi z funkcjonującymi w ramach prawa powszechnego szkolnictwa Gruzji standardami wolności religijnej oraz sposobu przestrzegania tych standardów w szkole; c) Wpisanie naruszenia wyżej wymienionych standardów zawartych w art. 13 Prawo o powszechnym szkolnictwie Gruzji, Neutralność i niedyskryminacja, na listę wykroczeń regulaminu wewnętrznego publicznej szkoły im. A. Razmadze w Kutaisi , wprowadzenie odpowiedzialności dyscyplinarnej oraz nałożenie odpowiednich dyscyplinarnych sankcji. Inspiracja i dobre praktyki W celu rozwiązania wyżej wymienionego problemu, zostały zbadane analogiczne sprawy 71 w szkołach państw europejskich i USA, które okazały się bardzo róźnorodne. Model relacji pomiędzy państwem a kościołem w dużej mierze zależy od specyfiki państwa: jaką rolę odgrywa religia i kościół w życiu społeczeństwa, czy jest religia częścią narodowych wartości, czy jest religia związana z historią, polityką lub strukturą wykształcenia. W krajach świata zachodniego wolność religii jest przestrzegana prawem, ale w rzeczywistości wciąż można zauważyć różnego rodzaju ślady stosunku dyskryminacyjnego; np. jeśli w pewnym państwie mamy do czynienia z jednym wyraźnie dominującym wyznaniem, możemy być pewni, że życie społeczne, kultura oraz wykształcenie religijne będą pod wpływem tego konkretnego wyznania. Według niektórych autorów badających ten problem, istnieje dwa typu neutralności w związku między religią a systemem publicznej edukacji: a) Pasywny model państwa – państwo nie wtrąca się do obszarów religijnych, co znaczy zarówno oddzielenie spraw religii od systemu wykształcenia; b) Model regulacyjny – państwo częściowo unika aktywności związanych z religią, aczkolwiek pozwala za uczestnictwo podmiotów kościelnych (religijnych) w systemie edukacji z tym, że prowadzi kontrolę nad nimi. Zachowanie neutralności, z jednej strony, redukuje wpływ państwa na kościół, a z drugiej, wpływ kościoła na państwo. Za przykład państwa pasywnego modelu możemy wziąć Francję, która klarownie oddziela politykę od kościoła. Konstytucja tego kraju już na samym początku głosi: „Francja jest zjednoczona, sekularna, demokratyczna i społeczna republika, która zapewnia swoim obywatelom równość wobec prawa niezależnie od pochodzenia, rasy czy religii. Francja szanuje wszystkie religie „. Rozdzielenie kościoła i państwa jest oparte o prawo 1905 roku i od tamtych czasów jest surowo przestrzegane. We Francji przedmiotu religia nie obejmuje plan nauczania. W 1882 roku we Francji przyjęto prawo, które oficjalnie zabrania nauczanie religii w publicznych szkołach. Zamiast został wprowadzony nowy przedmiot – edukacja obywatelska, który między innymi, miał na celu uczyć etyki. Nie można tu nie wspomnieć, że w kraju funkcjonuje dobrze rozwinięta sieć szkół prywatnych (inaczej katolickich); w takich szkołach uczą się 20% wszystkich uczniów kraju. Uwzględniając ten fakt, nie jest zadziwiające, że większość naukowców badających ten problem, są przekonani, że wykształcenie religijne w szkołach publicznych jest zbędne, skoro interesujący się tym tematem uczniowie mogą zacząć/kontynuować naukę w jednej z takich szkół. Aczkolwiek w wyniku poważnych dyskusji wśród nauczycieli i przedstawicieli francuskiego systemu edukacji, doszło do wniosku, że uczniowie po prostu nie mogą zrozumieć i w właściwy sposób odebrać narodową historię czy sztukę bez podstawowej wiedzy 72 na temat religii. Dlatego pojawiła się inicjatywa wdrożenia religii do niektórych szkolnych przedmiotów, co później przerosło w rekomendacje na poziomie ministerstwa edukacji, a na końcu zostało zrealizowane i funkcjonuje do dzisiaj. Bardzo ciekawe procesy możemy zaobserwować we Wielkiej Brytanii, gdzie do 1988 roku działało przyjęte w 1870 r. „Prawo o wolności szkół od religijnej katechezy wymuszonej przez jakiekolwiek wyznanie religijne”. Takie sformułowanie prawa okazało się bardzo skutecznym w historii systemu religijnej edukacji Brytanii, którą śmiało możemy zaliczyć do państw pasywnego modelu, aczkolwiek tylko do czasów konserwatywnego rządu Margaret Thatcher, w warunkach którego pozycje anglikańskiego kościoła poważnie się wzmocniły. Po długich dyskusjach została opracowana międzyreligijna koncepcja religijnego wykształcenia, która obejmowała jak pozycje anglikańskiego kościoła, tak wymagania religijnego pluralizmu. W rezultacie mamy sytuację, w której swoją pozycję w edukacyjnych administracyjnych jednostkach trzymają przedstawiciele powszechnego anglikańskiego kościoła, i również członkowie wspólnot różnych wyznań; natomiast plany nauczania są pisane z uwzględnieniem tej różnorodności. W roku 1988 po przyjęciu ustawy reformy edukacji, Wielka Brytania przechodzi na model regulacyjny. W ustawie spotykamy następujące słowa o religijnym wykształceniu: „Tradycje religijne we Wielkiej Brytanii są przeważnie chrześcijańskie. I to powinno być pokazane w procesie nauczania szkolnego, chociaż uwzględniać fakt istnienia zarówno i innych religii w procesie nauczania. Celem sylabusu nie powinno być narzucanie uczniom jednej konkretnej religii lub indoktrynacja”. W Szwajcarii nie ma żadnych konstytucyjnych regulacji odnośnie religijnego wykształcenia, a za system edukacji odpowiedzialne są lokalne władze – federalne jednostki, inaczej kantony. Szwajcaria charakteryzuje się różnorodnością kulturową i historyczną w zależności od części kraju; w związku z tym mamy do czynienia z modelami wyznaniowymi lub nie wyznaniowymi w różnych regionach. Pomimo kulturowej i religijnej różnorodności kantonów, w ciągu ostatnich 10 lat szwajcarski system edukacji rozwija się w dosyć jednolity sposób: państwo aktywnie zaangażowało się w organizacji i realizacji religijnej edukacji – są organizowane szkolenia i warsztaty dla nauczycieli, publikowane podręczniki, czyli tworzy się odpowiednia koncepcja. W szkołach niektórych kantonów proces nauczania religii przyjął bardziej neutralny charakter, np. w kantonie Zurychu zamiast „religii”, do sylabusu szkolnego wprowadzono przedmiot „Religia i kultura”. W związku z tą zmianą odpowiedzialna instytucja rządowa za system edukacyjny kantonu stwierdziła: „Dziś żyjemy w pluralistycznym, wielokulturowym i wieloreligijnym społeczeństwie, w którym możliwe jest współistnie- 73 nie różnych światopoglądów. Dla takiej integracji model wyznaniowej edukacji jest za wąski. Ten przedmiot musi dać uczniom możliwość zapoznania się z innymi religijnymi i kulturowymi postawami”. W Stanach Zjednoczonych na razie nie istnieje społeczny konsensus o związkach religii i państwa, mimo tego, że według pierwszej poprawki konstytucji USA w roku 1791: „Kongres nie może, z jednej strony, przyjąć prawa mającego na celu ustalenie religii państwowej, jak i prawa zabraniającego wolność religijnych wyznań z drugiej strony”. Ta poprawka faktycznie odseparowała amerykański rząd od kościoła i vice versa. W 1962 roku Sąd Najwyższy Stanów zabronił wspólną modlitwę w szkołach publicznych (zob. sprawę Engel v. Vitale), ponieważ to przeciwstawiało pierwszej poprawce konstytucji USA. Co więcej, zabrania się również czytanie fragmentów Biblii, jako utworu literackiego, przed rozpoczęciem lekcji. Mimo tego, niektóry szkoły wprowadziły kurs uczenia się Biblii, co sąd uznał za naruszenie konstytucji państwowej; sędziowie uznali, że jest to zawoalowana próba nauczania jednego konkretnego znaczenia/treści Biblii. Chociaż uczniowie publicznych szkół USA mają prawo do założenia religijnych (czy jakichkolwiek innych) kół lub klubów i organizowania spotkań, kursów, lekcji po zajęciach, mogą nawet zaprosić na te spotkania osobę duchowną do przeprowadzenia lekcji, wspólnej modlitwy, oglądania tematycznych filmów lub organizacji dyskusji na interesujący dla nich temat. Uczniowie mogą wykorzystać w swoich celach budynek szkoły i potrzebny sprzęt. Innymi słowy, aby konstytucja amerykańska nie została naruszona, religia w publicznych szkołach kraju występuję jako lekcja akademicka, fakultatywna, a oprócz tego uczniowie muszą mieć dostęp do idei czy wiedzy o powstaniu innych religii. Zaistniały i wyżej przeze mnie wymieniony problem w szkole N41 im. A. Razmadze nie jest obcy większości szkół naszego kraju, o czym świadczy również rozpowszechniona informacja w mediach. Chociaż ja mam na celu znaleźć rozwiązanie tego problemu w skali mojej szkoły, co mam nadzieję, w przyszłości będzie miało charakter systematyczny i ogólnokrajowy. Nasz problem polega na tym, że ustawa o standardach wolności religii nie jest przestrzegana w praktyce w naszej szkole. Do osiągnięcia tego celu potrzebne są działania, bazujące na wymienionych niżej zadaniach: a) Prowadzenie treningów i seminariów dla nauczycieli na temat przyjętych przez ustawy międzynarodowe oraz prawo o powszechnym wykształceniu Gruzji standardów wolności religii (Neutralność i niedyskryminacja). Na treningach będzie mowa również o tych mechanizmach, za pomocą których możliwe jest uruchomienie standardów 74 oraz ich przestrzeganie w procesie szkolnego nauczania. Treningi zostaną prowadzone przez specjalnie zaproszonych ekspertów, uczestnikami będą nauczyciele historii, języka i literatury gruzińskiej, a także nauczyciele szkoły podstawowej. Jest to kontyngent pedagogów, którzy najczęściej naruszają praktyczne zastosowanie ustawy o Neutralności i niedyskryminacji. b) Dla uczniów przedstawiających mniejszości religijne oraz dla uczniów o poglądach ateistycznych i ich rodziców zostaną prowadzone treningi i seminaria na temat przyjętych przez ustawy międzynarodowe oraz prawo o powszechnym wykształceniu Gruzji standardów wolności religii (Neutralność i niedyskryminacja). Na treningach będzie mowa również o tych mechanizmach ochrony praw mniejszości religijnych oraz omówione zostaną działania w przypadku naruszenia praw człowieka. Treningi zostaną prowadzone przez specjalnie zaproszonych ekspertów i odbędą się w szkole. c) Zostanie złożony wniosek w kuratorium oraz szkolnej dyrekcji z prośbą o wpisanie na listę wykroczeń szkolnych naruszenie ustawy o neutralności i niedyskryminacji, a także nałożenie kary dyscyplinarnej. Dyskusje na temat tej sprawy odbędą się z uczestnictwem nauczycieli, rodziców i uczniów. Implementacja N Aktywność I miesiąc 1 1 Treningi i seminaria dla nauczycieli 2 Treningi i seminaria dla uczniów, ich rodziców oraz mniejszości religijne Organizacja dyskusji 3 4 2 II miesiąc 3 1 2 3 Wprowadzenie poprawek do wewnętrznego regulaminu szkoły Czas trwania projektu – 2 miesiące. W ramach projektu odbędą się zaplanowane aktywności (zob. plan wydarzeń) w następującej kolejności: 1. Szkolenia dla nauczycieli publicznej szkoły im. Andrija Razmadze N41, m. Kutaisi Cel zaplanowanych szkoleń to dostarczanie informacji i wiedzy nauczycielom w zakresie standardów wolności religii przyjętych w ramach prawa o powszechnym wykształceniu Gruzji (Neutralność i niedyskryminacja). W szkoleniach wezmą udział 15 nauczycieli języka 75 i literatury gruzińskiej, 4 nauczycieli historii, 5 nauczycieli klasów szkoły podstawowej oraz 1 nauczyciel edukacji obywatelskiej. Szkolenia odbędą się w pierwszej dekadzie pierwszego miesiąca. Szkolenia i seminaria zostaną prowadzone w szkolnych aulach i wykorzystane będą szkolne zasoby techniczne. Prowadzone zostaną przez zaproszonych trenerów. Szkolenia potrwają 3 dni. Oprócz nauczenia standardów prawnych, na szkoleniach będą omawiane wykorzystanie owych standardów w praktyce na najlepszych przykładach innych krajów. 2. Szkolenia dla uczniów i rodziców Cel zaplanowanych szkoleń to dostarczanie informacji i wiedzy uczniom i ich rodzicom przedstawiających mniejszości religijne lub osoby o poglądach ateistycznych w zakresie standardów wolności religii przyjętych w ramach prawa o powszechnym wykształceniu Gruzji (Neutralność i niedyskryminacja). W szkoleniach wezmą udział 14 uczniów i 14 rodziców. Szkolenia odbędą się w drugiej dekadzie pierwszego miesiąca. Szkolenia i seminaria zostaną prowadzone w szkolnych aulach i wykorzystane będzie szkolne zasoby techniczne. Prowadzone zostaną przez zaproszonych trenerów. Szkolenia potrwają 3 dni. Oprócz nauczenia standardów prawnych, na szkoleniach będą omawiane wykorzystanie owych standardów w praktyce na najlepszych przykładach innych krajów. 3. Dyskusje na temat uwzględnienia naruszenia religijnej neutralności i niedyskryminacji w procesie nauczania w wewnętrznym regulaminie szkoły Z inicjatywy autora projektu w szkole odbędzie się dyskusja na temat naruszenia religijnej neutralności i niedyskryminacji ustalonej w ramach prawa o powszechnym wykształceniu Gruzji oraz wpisania tych naruszeń na listę wykroczeń szkolnych a także nałożenie kary dyscyplinarnej. Zaplanowana jest organizacja trzystopniowych dyskusji według poziomu ich zaawansowania, w których wezmą udział uczniowie, nauczyciele, rodzice, przedstawiciele dyrekcji szkoły i kuratorium, Dyskusje są zaplanowane na trzecią dekadę pierwszego miesiąca oraz pierwszą drugiego miesiąca. Spotkania się odbędą się w sali szkolnej, prowadzącym będzie organizator projektu. Temat dyskusyjny: Czy naruszenia ustawy o neutralności religijnej i niedyskryminacji powinny być wpisane na listę wykroczeń w ramach działającego regulaminu szkolnego i jeśli tak jaka kara dyscyplinarna będzie nałożona. 4. Wprowadzenie poprawek do regulaminu szkolnego w celu ochrony zasad religijnie neutralnego procesu nauczania Przez autora projektu, który również jest członkiem szkolnego kuratorium, zostanie przygotowana petycja o dodaniu do szkolnego regulaminu punktu o naruszeniu ustawy o religijnej neutralności i niedyskryminacji w procesie nauczania oraz nałożenie dyscyplinarnej kary. 76 Petycja zostanie rozpatrzona na posiedzeniu szkolnego kuratorium. Te aktywności odbędą się w budynku szkoły, w drugiej i trzeciej dekadach drugiego miesiąca. Analiza SWOT 1) Mocne strony Jedną z mocnych stron projektu jest fakt, że projekt ma na celu ustalenie tych norm i standardów w codziennym życiu społeczeństwa, które są deklarowane przez prawo państwa. Jeszcze jedna mocna i ważna strona projektu, to jego stosunkowa łatwość ze względu na przygotowane zasoby potrzebne do wykorzystanie podczas projektu oraz jego krótkotrwałość. Oprócz tego, ważne jest to, że organizator i autor projektu jest jednym z członków samorządu szkolnego, co w dużej mierze ułatwi ewentualne zmiany regulaminu. 2) Słabe strony Słaba strona projektu polega na tym, że dotyczy dosyć bolesnego tematu dla większości etnicznej i religijnej – zakazu prozelityzmu prawosławia oraz indoktrynacji religijnej w szkole, które mają ukształtowany w ciągu wieków charakter tradycji i części kultury narodowej. Chociaż trzeba podkreślić, że ta słaba strona projektu rekompensowana jest tym faktem, że na poziomie prawnym ta kwestia została już rozwiązana, a stwierdzenie o tym, że standardy prawne muszą działać nie tylko na papierze, ale tez w praktyce, nie powinno byc dla nikogo przedmiotów protestów. 3) Szanse (czynniki wewnętrzne) Jako szansą wewnętrzną tego projektu na sukces możemy rozważać dyrektora szkoły, którzy jest bardzo praworządnym człowiekiem i zawsze chętnie akceptuje wszelkie inicjatywy, mające na celu realizację ustaw prawnych czy innych regulaminów w praktyce. Wsparcie dyrektora szkoły to połowa drogi do sukcesu. 4) Zagrożenia: Zagrożeniem zewnętrznym może być istniejące w gruzińskiej społeczności stereotypy o przewadze religijnego wyznania większości nad mniejszościami etniczno-religijnymi. Część gruzińskiego społeczeństwa uważa, że prawosławni chrześcijanie w Gruzji mają większe prawa niż przedstawiciele innych wyznań religijnych, i stad wynika, że dla sporej części populacji nie stanowi problemu religijny prozelityzm i indoktrynacja panująca we wielu naszych szkołach. Spodziewać się można interwencji przedstawicieli duchowieństwa do projektu w celu udowodnienia swojej przewagi. Zneutralizować te nieprzyjemne reakcje można poprzez przypomnienie o istnieniu prawnej ustawy o neutralności religijnej w szkole, a dla wszystkich oczywiste i wiadome jest, to że nikt nie ma prawa do propagowania naruszenia prawnych ustaw albo innych podobnych działań. 77 Wykorzystane źródła: Wolność religii, Instytut Wolności, 2004 r; Ustawa prawna o powszechnym wykształceniu Gruzji, art. 13; http://azrebi.ge/index.php?pid=1235 http://religiebi.info/admin/editor/uploads/files/gamocem-bolo.pdf http://www.tolerantoba.ge/index.php?id=1281619861&kat=313 http://sarjveladze.blogspot.com/2014/02/swot.html 78 Lela Curcumia „Mówimy NIE alkoholowi”. Publiczna szkoła N 12 miasta Gori Nauczycielka i trenerka edukacji obywatelskiej oraz pedagog historii Diagnostyka problemu Moje głębokie zainteresowanie wyżej wspomnianym problemem wywołało aktualność tej sprawy, natomiast do napisania projektu zmotywowała mnie istniejąca sytuacja, która niepokoi mnie i moich uczniów, o czym nie raz rozmawialiśmy. W dzisiejszych czasach potrzeba oraz skłonność do spożycia alkoholu znacznie wzrosła, nie tylko w naszym kraju, ale także w całym świecie. Trzeba podkreślić, że obecnie alkohol zajmuje trzecie miejsce wśród najbardziej popularnych „szkodliwych” towarów, znajduje się tuż po broni i narkotykach. Śmiało można powiedzieć, że alkohol to najbardziej powszechny socjalny narkotyk, który znajduję ogromną liczbę konsumentów. Mówiąc o uzależnionych od alkoholu osobach, muszę powiedzieć, że liczba takich ludzi nieustannie rośnie, co wywołało więcej przypadków chorób związanych z alkoholowym uzależnieniem. Dla wszystkich jest jasne jakie zagrożenia dla zdrowia niesie za sobą alkohol, iż zalicza się do preparatów narkotycznych, wpływa na centralny nerwowy system, na jego najważniejsze funkcje. Badania twierdzą, że nawet minimalna dawka alkoholu wpływa na psychikę człowieka, oczywiście w sposób negatywny. Spożycie alkoholu hamuje motorykę ciała, także negatywnie wpływa na wszystkie procesy przebiegające w organizmie człowieka. Naukowcy twierdzą, że alkohol szkodzi nawet normalnemu funkcjonowaniu mózgu, układu sercowo-naczyniowemu i innym (prawie wszystkim) organom. Regularne spożycie alkoholu często doprowadza do degradacji człowieka jako części społeczności oraz uzależnia go; nie mówiąc już o tym, że alkohol przenika głęboko do krwi i wywiera utratę koordynacji, zmienia charakter i nastrój. Szczególnie zgubny wpływ alkohol ma na młodzież, iż poważnie szkodzi ich układu odpornościowemu, psychice; wywiera impotencję, natomiast regularne i częste spożycie alkoholu może doprowadzić nawet do psychozy. Alkohol zrobiony w warunkach domowych, bez specjalnych urządzeń oraz umiejętności, zabija dwa razy więcej ludzi na świecie niż np. wypadki samochodowe, mowi statystyka. O przykrych skutkach spożycia alkoholu można mówić i pisać dużo, ale przejdźmy do rzeczy. Ten problem nie jest problemem jednolitym, lecz składa się z całego szeregu aspektów, które w sposób aktywny lub pasywny wpływają na rozwój oraz pogłębienie naszego problemu; wśród takich czynników są np. słaba świadomość i wiedza 79 wśród społeczeństwa, wpłym reklamy oraz element kulturowy. Podwyższenie świadomości społeczeństwa oraz ostrzeganie o zgubnych skutkach regularnego spożycia alkoholu przebiega w sposób nieprawidłowy, jeśli nie rzec, takiego procesu nie widać (albo ledwo widać). Weźmy pod uwagę ogromne kampanie reklamowe (reklama telewizyjna, banery na ulicach, filmiki w Internecie itd.) mające na celu popularyzację różnego rodzaju trunków alkoholowych, wmawiających konsumentom, że alkohol jest (musi być) częścia naszego życia codziennego, podwyższa naszą klasę osobistą oraz pomaga znaleźć miejsce w społeczeństwie. I mimo, że takiego rodzaju reklamy są przeznaczone dla konkretnej grupy docelowej, „ofiarami” tego PR-u są ludzie wcale nie mające związku z tą własnie grupą. Trzeba również podkreślić, że pomijając wszystkie zakazy ze strony służby zdrowia państwa, na promocje trunków alkoholowych przeznaczane są ogromne pieniądze; dochodzi do tego czynnik kulturowy, ludzie od najdawniejszych czasów wyrabiają własny alkohol domowy na użytek własny lub na sprzedaż. Biorąc przykład Gruzji, tradycję robienia i picia alkoholu sięgają daleko w przeszłość, potwierdzają te znalezione przez archeologów części glinianych naczyń, które były używane nie tylko do picia, ale też do robienia trunków alkoholowych, mianowicie wina. Ta tradycja jest mocno zakorzeniona w umysłach ludzi, chociaż na tle tej pozytywnej części naszej kultury nie można nie zauważyć negatywnych jej skutków, a mianowicie pogorszenia stanu zdrowia. Wracając do historii – nadużycie alkoholu nigdy nie było i nie jest problemem tylko XXI wieku; jeszcze znany grecki naukowiec Plutarch pisał: „Pijacy rodzą pijaków”, co może oznaczać, że już wtedy w świecie istniał ten problem. Chciałabym zwrócić uwagę na istnienie tego problemu oraz związanego z nim ryzyka w naszej gminie, w miejscu, gdzie żyją nasze dzieci – moje uczniowie. Problem nadużycia alkoholu istnieje w naszym lokalnym społeczeństwie i tego nie da się ukryć albo nie zauważyć. Najgorsze jest to, że rodzice z alkoholowym uzależnieniem negatywnie wpływają na dzieci, na ich życie społeczne oraz na zdolności uczenia się; zdarzają się przypadki rodzinnej przemocy, często można zobaczyć bójki na ulicach zaczęte przez tych ludzi bez jakiegokolwiek poważnego powodu, co wywiera poważne psychologiczne problemy u ich dzieci. Obserwacja pokazuje, że dzieci z takich rodzin są mało produktywne w szkole, mają osłabioną psychikę, ciągle zły nastrój, mają trudności ze szkolną integracją, nie maja motywacji, charakteryzują się niską samooceną i wiarą w siebie, oprócz tego są w ciągłym stresie, co skutkuje ich zainteresowanie środkami narkotycznymi albo trunkami alkoholowymi. Osobiście uważam, że mamy do czynienia z problemem globalnym i rozwiązanie tego problemu może wymagać dużego zaangażowania i siły, aczkolwiek można postarać się osła- 80 bić zagrożenie wynikające z tego problemu na poziomie miejscowym, przede wszystkim za pomocą zaangażowania i uczestnictwa młodzieży. Cel Zwiększenie informowania społeczności o negatywnych stronach spożycia alkoholu, zmiana podejścia do problemu i wyciągnięcie odpowiednich wniosków. Nawet nie biorąc pod uwagę faktu, że ten projekt jest niezwykle aktualny w dzisiejsze czasy, ma równiez masę innych stron, które w sposób pozytywny wpływają za nasze społeczeństwo, takie, jak np. zaangażowanie młodzieży, zwiększenie stopnia ich partycypacji w projektach społecznych, co z kolej rozwija w nich poczucie odpowiedzialności oraz potrzebę opieki nad swoją gminą, mieszkańcami tej gminy itd. Rozpatrując sprawę w skali globalnej można śmiało powiedzieć, że uczestnictwo w takich projektach kształtuje młodego człowieka w produktywną oraz wielofunkcyjną część społeczeństwa; właśnie po takich projektach młodzież bierze na swoje barki ciężar pracy społecznej, co może skończyć się działaniem na wyższym stopniach organów władzy. W ramach projektu zaplanowane są takie aktywności jak: przygotowanie danych statystycznych, przeprowadzenie badań problemu, rozpowszechnienie materiałów reklamowych, prezentacja doświadczenia innych państw oraz ich podejście do rozwiązania danego problemu, analiza, przygotowanie artykułów prasowych oraz filmików i udostępnienie tej informacji za pośrednictwem Internetu, nawiązywanie kontaktu z zainteresowanymi projektem organizacjami pozarządowymi i współpraca z nimi. Właśnie takie działania mogą pomóc w procesie zmiany mentalności oraz stosunku społeczeństwa do problemu, co z kolej skutkować będzie osłabieniem danego problemu w gminie. Implementacja, dobre praktyki Jak już wspominałam na początku mojego artykułu, nadmierne spożycie trunków alkoholowych oraz ślad, który ten proces zostawia w rozwoju człowieka, kreuje sytuację, w której potencjalna „ofiara” alhololizmu stanowi zagrożenie dla społeczeństwa. Według obserwacyjnych badań oraz statystyk istnieje nieprzerywany związek pomiędzy spożyciem alkoholu a pogorszeniem stanu zdrowia, prowokacją przemocy oraz wyższym odsetkiem liczby zgonów z powodu alkoholizmu. Wywiera negatywny wpływ na psychikę człowieka, zwiększa liczbę konfliktowych sytuacji w rodzinie, w gronie przyjaciół czy na miejscu pracy, co z kolej stanowi czynnik zachęcający do działań antyspołecznych. Nadużycie alkoholu oraz uzależnienie ma swoje charakterystyczne cechy: konsument alkoholu czuje wiekszą swobodę działań, znajduje się w stanie podniecenia, charakteryzuje go poczucie „wszechmocy”, zwiększa się stopień impulsywności oraz ryzyko agresywnej reakcji. Jednym z naszym ce- 81 lów jest dokładne badanie tego powiązania oraz udostępnienie informacji społeczeństwu, w którym istnieje problem alkoholizmu, przede wszystkim chodzi tu o związek między nadużyciem alkoholu a ryzykiem przemocy, zarówno jak na ulicach, tak i w rodzinach itd. Nadmierne spożycie alkoholu oraz poźniejsze uzależnienie może być wywołano różnymi powodami, np: stresem związanym z bezrobociem, co rodzi masę konfliktów rodzinnych. Na tle wielu problemów istniejących w naszym społeczeństwie, walkę z alkoholizmem trzeba zaczynać na wcześnim etapie, przeprowadzić t.z. prewencję; najlepiej w tym wieku, kiedy kształtuje się tożsamość, swiadomość społeczna człowieka, aby od początku dać rozwojowi dziecka właściwy kierunek. Oczywiste jest, że dla osiągniecia tego celu potrzebne jest zaangażowanie wszystkich instytucji biorących udział w rozwoju i wychowaniu dziecka. I tu nie mogę nie wspomnieć szkołę. Potrzebne jest aby, w szkołach istniał konkretny kurs, szkolenie, mający na celu przygotować uczniów szkoły oraz dzieci wieku pozaszkolnego do życia w normalnym zdrowym społeczeństwie; dyskusja o szkodliwych nawykach, opracowanie programów, lekcji na temat pokojowych działań w stresowych sytuacjach, wytłumaczenie uczniom najprostszych zasad demokracji i innych wartości wspólczesnego świata, rozwiązanie konfliktów drogą pokojową oraz sztuka kompromisu; oprócz tego niezwykle ważne są zajęcia poza budynkiem szkoły, aby dzieci miały możliwość na własne oczy zobaczyć jakie problemy istnieją w lokalnym społeczeństwie oraz jak w przyszłości mogłyby te problemy rozwiązać. W taki oto sposób uczniowie mają się przygotować do spokojnego zdrowego życia rodzinnego, co w konkretnym stopiu obejmuje również prewencję przyszłego ewentualnego nadużycia alkoholu. Takie aktywności muszą być przeprowadzone za pomocą organów władzy, takich jak administracja szkoły, samorząd gminy oraz zainteresowanych organizacji pozarządowych; działania te mogą mieć nie tylko charakter prewencyjny, ale również mogą nieść pomoc rodzinom z problemem alkoholizmu. Potrzebna jest kampania reklamowa, która musi być przeprowadzona w sposób prawidłowy, tzn z uwzględnieniem wartości lokalnych, tradycji, aspektów kulturowych; przekaż informacji musi być klarowny i dostępny dla większej części społeczności. Jak już wspominałam wcześniej dużą rolę w tym procesie mogą zagrać organizacje pozarządowe, np. nawiązać kontakty z miediami, udostępnić materiały reklamowe itd. Wyobraźmy sytuację, w której nastolatki we wieku 15-18 lat, którzy nie podlegają wychowaniu ani w rodzinie, ani w szkole; którzy są na bardzo ważnym etapie kształtowania świadomości społecznej, sami, dobrowolnie biorą udział w projektach mających na celu przygotowanie dzieci do praktycznego używania nabytej wiedzy w życiu po ukończeniu szkoły. Nie mniej ważne jest zaangażowanie rodziców w owym procesie, czego można osiągnąc 82 poprzez szkolne zebrania, spotkania rodziców i nauczycieli, gdzie rodzicom zostanie przekazana informacja o zagrożeniach wynikających z spożycia alkoholu, tytoniu czy środków narkotycznych ze szczegółowym naciskiem rodziny z dziećmi w wieku przejściowym. Obserwujemy dobre praktyki szkół polskich – mamy do czynienia z doświadczeniem przeprowadzonych dyskusji na temat zagrożenia uzależnienia od alkoholu nie tylko przez organizacje pozarządowe, a również na poziomie lokalnym, np. w szkołach i lokalnych wspólnotach. Jednym z kroków ku sukcesu jest wywiad ze znaną osobą, celebrytą, która w przeszłości przechodziła trudny okres walki z alkoholizmem i która z chęcią podzieli się swoim doświadczeniem; alternatywna opcja to nagranie promocyjnego filmiku z udziałem tej osoby i jego rozpowszechnianie w lokalnej telewizji; możliwe jest organizacja takiego spotkania z uczniami w szkole, ale musimy pamiętać, że zaproszona przez nas osoba musi być nastawiona pozytywnie, aby to spotkanie nie zostawiło cieniu smutku i negatywnych emocji. Pomysłów może być wiele: pokazywanie tematycznych filmików i spektakli w szkole albo w miejscach publicznych, dalsza wspólna dyskusja tematu. Praktyki pokazują, że bardzo skuteczne są rozmowy indywidualne, kiedy rozmowca ma możliwość być szczery i bezpośredni, natomiast my możemy wyrazić swoją empatię i chęć pomocy. Bardzo ważne są działania przygotowawcze, mające na celu ustalenie czynników zewnętrznych danego problemu, takie jak,np: badanie stopnia świadomości wśród ludzi za pomocą pre-testu, sondaż na temat alkoholizmu, zbieranie naukowych materiałów o szkodliwych właściwościach alkoholu oraz udostępnieie statystycznych danych o licznie zgonów w wyniku nadmiernego spożycia alkoholu; oprócz tego niezbędne jest porównanie statystycznych danych Gruzji z danymi innych krajów, analiza wyników, badanie przyczyn wywołujących uzależnienie alkoholowe. Dużo czasu i wysiłku trzeba poświęcić znalezieniu przyjaznych organizacji pozarządowych, za pomocą których można będzie przeprowadzac zdrową propagandę. Na podstawie posiadającej przez nas informacji stworzony może być t.z. informacyjny komiks. Informacyjny komiks może mieć formę książki, gazety lub bukletu, w którym koniecznie muszą być zawarte nazwy i imiona oraz dane kontaktowe wszystkich organizatorów i beneficjantów projektu. Ważnym elementem projektu jest udział w nim młodzieży i zainteresowane problemem osób. Podsumowując temat artykułu, realizacja projektu musi przebiegać w dwóch najważniejszych etapach: opracowanie strategii zdrowej propagandy oraz informowania ludzi o realnych zagrożeniach spożycia alkoholu w dużych ilościach, co wymaga wiedzy, materiałów naukowych lub innych źródeł informacji, co ma na celu podniesienie stopnia świadomości oraz orientacji w problemie wśród lokalnego społeczeństwa; drugi etap – używanie techno- 83 logii, reklamy, telewizji; wszystkiego, co pomoże udostępnić informację dla jak największego grona odbiorców. Przeprowadzony w sposób prawidłowy projekt może przynieść niespodziewanie pozytywne efekty i zacząć walkę z alkoholizmem już na poziomie prewencyjnym. Czego, kogo i ile czasu potrzębuję za realizację projektu Dla realizacji projektu „Nie alkoholowi” ważne jest zdobycie materialnych i ludzkich zasobów, musimy poważnie się zastanowić jakie narzędzia, jacy ludzie i jaki okres czasu będzie nam potrzebny aby dojść do naszego celu i tym osiągnąć potrzebne rezultaty. Projekt „Nie alkoholowi” składa się z dwóch etapów: 1. Opracowanie systemu informowania szkolnej społeczności o szkodliwych właściwościach alkoholu; zaangażowanie szkoły, jako instytucji niezależnej, do działania, do uczestnictwa w projekcie. 2. Zaangażowanie uczniów szkoły i z ich pomocą wzmocnienie świadomości lokalnej ludności, przekazanie im zdobytej wiedzy, informacji i doświadczenia w walce z alkoholizmem. Projekt trwa 6 tygodni. W ramach projektu będą pracować grupy odpowiedzialne za konkretne aktywności. Plan projektu zawiera wypisane czynniki ryzyka, plan czasowy jest przedstawiony wg. tygodni. Co ? üdostarczanie informacji w celu stworzenia grup projektowych; ü komputer-Internet; üZdobycie materiałów z różnych źródeł informacyjnych (złe nawyki, alkohol itd.) Kto? üukształtowanie grupy roboczej; üpodział obowiązków między grupami Økierownik projektu ükamera cyfrowa ürozpowszechnienie informacji, prezentacja o rozpoczęciu projektu ükamera cyfrowa ügrupa robocza üuczniowie (kl. 8 ,9,10 ,11) üNauczyciele ØKierownik projektu 84 üudostępnienie informacji o szkodliwych właściwościach alkoholu üpoinformowanie nauczycieli/ pracowników szkoły o problemie przez grupy robocze üInformacja o wolontariacie üprzeprowadzenie prezentacji w klasie, dalej ukształtowanie grup wolontariuszy, którzy będą potrzebni do drugiego etapu projektu üprezentacja Økierownik projektu üprzygotowanie prezentacji üInternet üpodręczniki ükamera cyfrowa ü,,Nie alkoholowi „ – konsultacja lekarza. Ten etap może być przeprowadzony: 1. Prezentacja z poradami lekarza i dalsza dyskusja Ølekarz Øgrupa robocza Øgrupa wolontariuszy Økierownik projektu 2. Zaproszenie lekarza, wykładdyskusja Øfotokamera Øwideokamera Ølaptop Ørzutnik üZnalezienie uzależnionej od alkoholu w przeszłości osoby (prawa tej osoby zostaną w pełni przestrzegane) 85 üGrupa robocza üpokazanie prezentacji w szkolnym korytarzu üDane Przygotowanie do drugiej części projektu ügrupa robocza ügrupa wolontariuszy ümedia üWydrukowanie pre-testu: np. Co Pan/Pani wie o szkodlich właściwościach alkoholu? ØZwiększenie poziomu informacji w gminie Test będzie prosty, od 3 po 5 pytań üPrzygotowanie bukletu informacyjnego „Nie alkoholowi” ØKierownik projektu 5. Czyste kartki 6. Kolorowe kartki 7. drukarka 8. wkład do drukarki ükamera cyfrowa üudostępnienie informacji: ürozdawanie pre-testu, rozdawanie ulotek „Nie alkoholowi”, w którym będą zawarte podstawowe informację na temat negatywnego wpływu alkoholu na zdrowie człowieka üaparat fotograficzny, kamera üPodsumowanie wyników pre-testu üGrupa robocza ØKierownik projektu üStatysczne dane o liczbie zgonów w wyniku uzależnienia alkoholowego. Dane Gruzji i innych krajów, porównanie, analiza ØNawiązanie współpracy z pozarządowymi ogranizacjami 86 Grupa robocza Kierownik projektu Grupa robocza Kierownik projektu Przygotowanie informacyjnego komiksu jako książki, gazety lub broszury . O wyglądzie i treści komiksów zdecydujemy po dyskusji z uczniami szkoły Wystawa komiksów w szkole oraz innych miejscach publicznych Wykorzystanie Internetu: - napisanie artykułu o szkodliwych właściwościach alkoholu Rysownik, projektant Grupa robocza Kierownik projektu Grupa wolontariuszy Grupa robocza Kierownik projektu - założenie blogu - nagranie filmiku o tytule „Nie alkoholowi” oraz jego udostępnienie w Internecie Przygotowanie post-testu i rozpowszechnienie w szkole i gminie ØGrupa robocza ØKierownik projektu (Post-test będzie prowadzony w celu sprawdzenia czego się nauczyli uczestnicy projektu i jak postrzegają problem po zakończeniu projektu ØPorównanie wyników pre-testu i posttestu, analiza ØZebranie materiałów, przygotowanie do prezentacji ØGrupa robocza ØKierownik projektu ØWywołanie zdjęć ØPrezentacja w szkole: Co osiągnieliśmy i jak do tego doszliśmy ØWręczenie certyfikatów wszystkim uczestnikom projektu ØGrupa robocza ØKierownik projektu ØAdministracja szkoły ØUczniowie szkoły ØLekarz ØPrzedstawiciele organizacji pozarządowych ØPrzedstawiciele medii ØDyrekcja szkoły 87 Ø Prowadzenie blogu, umieszczenie na blogu informacji Członkowie grupy roboczej ØPrzygotowanie filmików informacyjnych, pokazywanie tych filmików w szkole, na korytarzach i w klasach, przygotowanie dostępnej dla wszystkich chętnych prezentacji, aby miejscowi mogli się dowiedzieć co się działo w szkole w ciągu 6 tygodni 4 . Źródła, literatura: Ø Podręcznik edukacji obywatelskiej – 2012 r Ø Podręcznik „Przydatne umiejętności dla młodzieży-to Twój wybór” - Lions Club International Foundation, Lions Club Georgia, 2014 r. Ø Konsultacja polskiego eksperta – p. Agnieszka Kowalska Ø Doświadczenie „Domu pokoju”, m. Wrocław Ø Statystyczne dane o poziomie alkoholizmu: https://www.drugabuse.gov/drugs-abuse/alcohol , http://www.niaaa.nih.gov/, http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs349/en/,http://janmrtelobainfo.ge/?page_id=3073 88 Vladimer Apkhazava „Duże problemy małym kosztem”. Gmina Lanchkhuti, wieś Chibati Nauczyciel średniej szkoły, przedmiotu Edukacja Obywatelska Analiza problemu: Na jednej z lekcji powiedziałem moim uczniom, że zamierzam zorganizować wycieczkę do budynku lokalnego samorządu. Dzieci były podekscytowane i z radością zatwierdziły mój plan. Ustaliliśmy termin wycieczki, wybraliśmy taki dzień tygodnia, który został ogłoszony przez władze samorządu dniem spotkań z ludnością. Na takie spotkania przychodzi zwykle dużo ludzi, każdy czeka na swoją kolej, aby osobiście spotkać się z przewodniczącym rady miejskiej albo gubernatorem i opowiedzieć o swoim problemie Zacząłem od tego, że dałem moim uczniom przezroczyste pudło pełne kolorowych kartek i poprosiłem każdego wyciągnąć jedną kartkę po kolej. Za pomocą tej metody rozdzieliłem dzieci na dwie grupy – drużyna czerwonych i zielonych. Niezwłocznie zacząłem tłumaczyć uczniom ich zadania, które musiała wykonać każda z grup. Zadanie było takie: czerwoni musieli słuchać i zapisywać, z jakiego typu problemami przychodzili do urzędu ludzi, czy to były sprawy prywatne czy społeczne. Zieloni natomiast mieli zadanie przeprowadzić rozmowy z ludźmi po ich spotkaniu z urżędnikami i dowiedzieć się, czy udało się w pełni przedstawić i wytłumaczyć zaistniały problem, czy udało się przekonać władze gminy o znaczeniu tej sprawy. Jakie wrażenie zrobili? Czy dostaną pomoc? Razem opracowaliśmy kodeks zachowania, czyli jak się zachowywać się w sposób kulturalny i profesjonalny w budynku urzędu, który wyszedł bardzo interesujący. Skoro mieliśmy kilka dni do wycieczki, starałem się czytać uczniom nasz kodeks codziennie. Złożyliśmy wniosek z prośbą o pozwolenie na wycieczkę w administracji szkoły, otrzymaliśmy pisemną zgodę, a nawet zaproponowali nam skorzystać ze szkolnego transportu. Nie mogliśmy zrezygnować z takiej możliwości i uprzejmie się zgodziliśmy. Termin wycieczki się zbliżał, o tej sprawie zrobiło się głośno w całej szkole, dostawaliśmy prośby od uczniów innych klas o przyłączeniu do naszej wyprawy, inni też chcieli wziąć udział w naszym eskperymencie. Niestety musieliśmy odmówić dużej części chętnych, bo liczba uczestników projektu osiągnęła swojego maximum; chociaż obiecaliśmy reszcie, że po powrocie szczegółowo przedstawimy wyniki badań oraz opublikujemy zdjęcia na stronie naszej szkoły. 89 Nadszedł dzień wycieczki. Bardzo chciałem przyjść pierwszy i czekać na wszystkich w szkole, ale z jakiegoś powodu przyszedłem ostatni. Moi uczniowie czekali na mnie przed budynkiem szkoły, z czystymi kartkami i długopisami, przygotowani do wielkiej przygody. Wyruszyliśmy tak, że nawet nie miałem czasu wejść do szkoły i przywitać się z kolegami. Weszliśmy do urzędu i oni nie dali mi nawet chwili, abym mógł przypomnieć im nasz kodeks, wszyscy zajęli swoje miejsca i zaczęli wykonywać swoją pracę z zachowaniem absolutnego porządku i spokoju. Nie mogłem uwierzyć własnym oczom. Po jednej godzinie zdecydowałem skończyć naszą pracę, ale patrząc na dzieci widziałem z jaką pasją i profesjonalizmem oni wykonywali swoje zadania i wtedy zdecydowałem dać im więcej czasu. Nasz eksperyment trwał 3 godziny 20 minut. Obie drużyny pracowały sprawnie, dzielili się obowiązkami, wysłuchiwali, rozmawiali, robili notatki i zdjęcia. Wśród przybyłych było dużo ludzi z naszej wioski, którzy także zostali wypytani przez moich uczniów. Dzieci starały się zwracać uwagę na problemy naszej wsi, skąd te problemy pochodzą i jakie ewentualne rozwiązania można znaleźć. Nic nie podsumowaliśmy jak skończyliśmy pracę. Poszliśmy razem na spacer, a potem wróciliśmy do szkoły. Na pożegnanie powiedziałem im, żeby pomyśleli o tym co robili przez cały dzień i sami doszli do odpowiednich wniosków. Na drugi dzień każdy wchodził do mojego gabinetu, żeby porozmawiać na temat wczorajszego dnia, ale nie mieli dużo czasu, bo musieli uciekać na lekcje. Lekcję edukacji obywatelskiej, czyli mój przedmiot, dzieci miały ostatnią w planie zajęć. Na lekcji dzieci usiadły się grupowo – osobno grupa czerwona i zielona. Dałem im zadanie: każda grupa musiała przygotować prezentację o naszej wizycie w urzędzie, szczegółowo opisać wykonaną pracę, wyodrębnic te pozytywne i negatywne strony, które niesie za sobą nasza wycieczka, także opowiedzieć o wyciągniętych wnioskach. Na prezentację każda grupa miała po 30 minut. Na prezentacji nie mogłem poznać swoich uczniów. Czerwoni aktywnie protestowali przeciw działaniom mieszkańców gminy oraz ich postawy do problemów, natomiast zieloni przekonująco opowiadali o braku kompetencji ze strony władz lokalnego samorządu. Po otrzymanych ciekawych wynikach pracy moich uczniów, wystąpiliśmy z nowa inicjatywą. Zaczęliśmy identyfikować problemy naszej gminy. Uczniowie szukali co martwi populację naszej wsi, a ja codziennie dostawałem długie listy problematycznych spraw. Kiedy o tym wszystkim opowiadałem współpracownikom, byli niezadowoleni: „Przecież to nie nasze problemy!”- odpowiadali. Uczniowie dowiedzieli się o braku uwagi na te problemy i zorganizowali szkolne spotkanie, na które zaprosili nauczycieli naszej szkoły. Na spotkaniu opo- 90 wiadali nauczycielom i administracji szkoły o wynikach naszej wizyty: „Wszyscy przyszli do urzędu ze swoimi prywatnymi problemami, nie spotkaliśmy ani jednego obywatela, którego martwiłyby problemy ich wsi albo całej gminy. Przeprowadziliśmy rozmowy z dużą częścią ludzi i bardzo się zdziwiliśmy ich podejściem do problemów. Myślimy, że właśnie dlatego państwa nie zainteresowała lista problemów, które starannie zbierałyśmy, bo to nie są państwa sprawy, tylko innych obcych ludzi. W międzyczasie znaleźliśmy sporo problemów wspólnych, problemów naszej gminy, rozwiązanie których pomoże wielu mieszkańcom. Niestety mało kto o tym myśli. Biorąc prosty przykład: za budynkiem naszej szkoły znajduje się dosyć głęboki rów, do którego już spadło trzech uczniów i czternastu mieszkańców wsi, co skończyło się poważnymi kontuzjami. Spotkaliśmy w urzędzie rodziców tych dzieci, którzy prosili o pomoc finansową przeznaczoną na koszty leczenia. Trzeba podkreślić, że nikt, ani mieszkańcy naszej wsi, ani urzędnicy nie wpadli na pomysł, że rozwiązać ten wspólny problem można bardzo łatwo – postawić płot wokół rowu. Teraz państwo widzą czym się zajmujemy i mamy nadzieję, że z pomocą całej szkoły rozwiążemy ten problem; tym celom służy właśnie nasze dzisiejsze spotkanie” – tak brzmiał wstęp prezentacji moich uczniów. Minęło kilka dni. O tym wszystkim w szkole prawie nikt nie mówił. Zdecydowaliśmy zacząć działać – napisaliśmy projekt z propozycjami rozwiązania tego problemu i złożyliśmy papiery w urzędzie. Wkrótce zadzwonili do nas i poprosili napisać wniosek inaczej używając specjalnie przygotowanego formularza. Zrobiliśmy wszystko zgodnie z instrukcjami, oprócz tego napisaliśmy wszyscy razem krótki opis problemu: „Za budynkiem średniej szkoły Chibati, w centrum wsi, gdzie porusza się wiele uczniów oraz mieszkańców wsi, znajduje się głęboki rów, który nie jest zabezpieczony żadnym płotem czy barierą. Ostatnio częste są przykre wypadki związane z tym problemem – do rowu spadają ludzi, którzy później potrzebują poważnego leczenia. Istnienie takiego rowu w okolicach szkoły stanowi poważny problem oraz zagrożenie przede wszystkim uczniom szkoły oraz wszystkim mieszkańcom Chibati. Zwracamy się z prośbą ubezpieczenia rowu za pomocą metalowego płotu lub barierki”. Cel projektu Stworzenie bezpiecznego środowiska dla uczniów oraz wszystkich mieszkańców wsi poprzez zabezpieczenie znajdującego się koło szkoły głębokiego rowu metalowym płotem lub barierką. W rezultacie tych działań okolice szkoły będą bezpieczne dla wszystkich. Dużo myśleliśmy jak nazwać nasz projekt, uczniowie chcieli, żeby nazwa była nie tylko rzeczowa, ale tez pozytywna, dlatego wybraliśmy hasło: Duże problemy małym kosztem 91 Inspiracja i praktyka Zostawiliśmy projekt w administracji samorządu, powiedzieli nam, że dostaniemy odpowiedz po 10 dniach. Minęło 2 lata i nie dostaliśmy żadnej informacji na temat naszego projektu. Na szczęście pojawił się projekt „Jesteśmy obywatelami. Obywatelska postawa młodzieży w Gruzji”, w ramach którego miałem możliwość współpracy z polskimi ekspertami, uczestniczyłem w webinariach, zadawałem pytania i ciągle się uczyłem. Następnym krokiem była studyjna wizyta w Polsce, gdzie na własne oczy zobaczyłem różnego rodzaju aktywności oraz przedsięwzięcia organizowane przez organizacje pozarządowe i szkoły publiczne. Właśnie po tej wizycie pojawiło się dużo ciekawych pomysłów. Miałem okazję wykorzystać w praktyce, to co widziałem, to czego się nauczyłem. Nie zastanawiałem się dwa razy i od razu zacząłem działać. Razem z moimi uczniami zorganizowaliśmy spotkanie, na którym zaczęliśmy planować kolejne kroki naszego projektu. Za pomocą facebook’a poinformowaliśmy mieszkańców naszej gminy o zorganizowaniu forum młodzieży, gdzie młodzi ludzie z całej gminy mogli wziąć udział i opowiedzieć o problemach swoich miejscowości, zrobiliby prezentacje o sobie, w przypadku potrzeby przedstawiliby interesujące ich sprawy w formie wykresów, zdjęć, obrazów i przeprowadziliby rozmowy i dyskusje o tym, co chcą zmienić w swoich szkołach albo wsiach. Skontaktowało się z nami wiele szkół, ludzie chcieli wiedzieć termin naszego forum. Datę forum ustaliliśmy dopiero wtedy, jak otrzymaliśmy obietnicę obecności na naszym forum od przewodniczącego rady samorządu. Oprócz tego zaprosiliśmy przedstawicieli różnych organizacji oraz instytucji publicznych. Do realizacji projektu potrzebni byli facylitatorzy. Spotkaliśmy się z nauczycielami innych szkół przedmiotu edukacji obywatelskiej, wytłumaczyliśmy im naszą sytuację, opowiedzieliśmy o naszym projekcie i znaczna ich część zgodziła się na udział. Zdecydowaliśmy wybrać pięciu facylitatorów, co pozwoliłoby na pracę pięciu grup. Dużo myśleliśmy jak powinno było wyglądać i funkcjonować forum młodzieżowe, i w końcu wszyscy razem doszliśmy do wniosku, że pięć grup pod przewodnictwem swoich facylitatorów będą opracowywać pięć różnych projektów jednocześnie, do momentu przyjścia gości. Uczniowie planowali spotkać gości z wyciętymi z kolorowych papierów figurkami z napisami: „pełne dofinansowanie”, „częściowe dofinansowanie”, „pomoc”, „współpraca” i innymi napisami, które obejmowały udział władz w rozwiązaniu problemów. Nadszedł dzień młodzieżowego forum. Liczba uczestników sięgnęła 60 osob. Uczestników rozdzieliliśmy na pięć grup zgodnie z wcześnie ustalonym planem. Podział na grupy 92 miał charakter geograficzny, ze względu na kto, z których wiosek naszej gminy pochodzili uczestnicy. Każda grupa liczyła 12 członków. Pracę nad projektami zaczęliśmy 3 godziny przed rozpoczęciem forum. Uczniowie skupili się nad problemami swoich wsi, zrobili listę takich spraw, które ich zdaniem potrzebowały niezwłocznej interwencji, wydzielili priorytetowe sprawy. Z pięciu sali centralnej biblioteki słyszeliśmy aktywne dyskusję młodych ludzi. Jako pierwsi na forum przybyli redaktorzy miejscowych gazet i dziennikarze, zaznajomili się ze sytuacją, tematem forum i oczywiście czekali na decyzję samorządu co do wsparcia projektów lokalnych szkół. W międzyczasie przyjechali goście – zaproszeni na forum przedstawiciele samorządu oraz różnego rodzaju instytucji. Sala dyskusyjna wypełniła się ludźmi. Uczestnicy projektu podziękowali gości za przyjęcie zaproszenia i przybycie na forum, a dalej zaczęli tłumaczyć zasady głosowania rozdając kolorowe kartki. Goście musieli przeczytać każdy z przedstawionych projektów i wyrazić swoje zainteresowanie jednym z nich. Nie mogliśmy oderwać oczu od tego procesu, nie mogliśmy doczekać się wyników głosowania. Minęła godzina i prawie nic nie było widać, aktywnemu głosowaniu towarzyszył hałas dyskusji i sporów. W końcu, kiedy wszyscy zajęli swoje miejsca, zobaczyliśmy, że nasza prezentacja otrzymała dużo kolorowych kartek. To była ogromna radość! Najbardziej ucieszyło nas to, że dofinansowanie dostał projekt, o realizację którego ubiegaliśmy na samym początku składając wnioski w urzędzie i czekając 2 lata nie mając żadnej informacji o tym, czy coś się robi w tym kierunku. Moi uczniowie czuli, że naprawdę ważne dla całej gminy problemy zostaną rozwiązane i wszystko dzięki naszym staraniom. „Jeden z przedstawionych tu projektów został złożony u nas w zeszłym roku, ale niestety nie udało się uzyskać funduszy na jego realizację. Muszę podkreślić, że nie zwróciwszy uwagi na ów projekt, straciliśmy wiele, iż teraz zamiast jednego projektu, musimy finansować trzy na raz. Pochwalmy więc młodzież, która wymyśliła świetną metodę, abyśmy nie mieli innego wyjścia poza zgody na te projekty. Serdecznie dziękujemy im za tą aktywność!” – powiedział uczestnikom forum Gogi Kheladze, przewodniczący rady gminy. Projekty, które później przedstawiliśmy w urzędzie, ostatecznie wyglądali w taki sposób: Projekt sfery zachodniej Projekt dotacyjny: Poprawienie problemów infrastruktury za pomocą lokalnych władz Nazwa projektu: ,,Duże problemy małym kosztem” – Lesa” Godność i stanowisko organizatora: Aslan Kamadadze, pedagog średniej szkoły, wieś Lesa Nazwa szkoły: Średnia szkoła wsi Lesa 93 Adres wnioskodawcy: Gmina Lanczchuti, wieś Lesa Krótki opis projektu: Cel projektu oraz oczekiwane rezultaty Projekt ma na celu stworzenie bezpiecznego środowiska dla uczniów średniej szkoły wsi Lesa, mianowicie zabezpieczenie znajdującego się w okolicach szkoły głębokiego rowu poprzez zamontowanie metalowych barier. W wyniku tych działań terytoria szkoły będą bezpieczne dla dzieci i młodzieży. Opis wymagań/problemu (proszę szczegółowo opisać problem, który stanowi cel projektu): Istniejący koło szkoły rów oraz most bez żadnych barierek stanowi niebezpieczeństwo dla uczniów szkoły. Projekt ma na celu zabezpieczenie mostu oraz krajów rowu metalowym płotem. Jakie działania zostaną podjęte do realizacji celów projektu: a) przeprowadzenie prac pomiarowych na konkretnym obiekcie; b) przygotowanie gleb do prac montażowych; c) montaż przygotowanych konstrukcji. Realizatorzy/potencjalni partnerzy: · Rada gminy Lanczchuti · Samorząd lokalny wsi Lesa · Dyrekcja szkoły · Mieszkańcy wsi Lesa · Służba regionalnej infrastruktury Beneficjanci projektu: · Uczniowie średniej szkoły wsi Lesa · Pedagodzy szkoły · Lokalni mieszkańcy Proszę opisać stan projektu po jego realizacji: Po realizacji projektu środowisko zostało w większej mierze przystosowane do bezpieczeństwa uczniów, nauczycieli oraz mieszkańców wsi, osiągnięcie celu pozwoliło na bezpieczny ruch na określonym terytorium. Projekt obszarów górskich Projekt dotacyjny: Poprawienie problemów infrastruktury za pomocą lokalnych władz Nazwa projektu: ,,Duże problemy małym kosztem” Godność i stanowisko organizatora: Nana Kalandia, pedagog publicznej szkoły wsi 94 Supsa Nazwa szkoły: Szkoła publiczna wsi Supsa Adres wnioskodawcy: Gmina Lanczchuti, wieś Supsa Krótki opis projektu: Cel projektu oraz oczekiwane rezultaty. Celem projektu jest stworzenie dostosowanego do wymagań ubezpieczeniowych środowiska, mianowicie zbudowanie mostu na znajdującym się na szkolnym terytorium kanale. Za pomocą tego mostu uczniowie dostaną się z podwórka szkoły na stadion. Opis wymagań/problemu (proszę szczegółowo opisać problem, który stanowi cel projektu): Na terytorium publicznej szkoły wsi Supsa znajduję się głęboki kanał, który nie jest zabezpieczony mostem. Nie ma żadnej możliwości na przejście na drugą stronę kanału, gdzie znajduje się stadion. Trzeba podkreślić że kilka razy został zamontowany tymczasowy most, ale nie wytrzymywał aktywnego użytku. Na dodatek kanał nie jest zabezpieczony płotem, co stanowi ryzyko dla uczniów szkoły. Jakie działania zostaną podjęte do realizacji celów projektu: a) przeprowadzenie prac pomiarowych na konkretnym obiekcie; b) zbudowanie mostu. Realizatorzy/potencjalni partnerzy: · Rada gminy Lanczchuti · Samorząd lokalny wsi Supsa · Dyrekcja szkoły · Służba regionalnej infrastruktury Beneficjanci projektu: · Uczniowie średniej szkoły wsi Supsa · Pedagodzy szkoły · Lokalni mieszkańcy Proszę opisać stan projektu po jego realizacji: Po realizacji projektu środowisko zostało w większej mierze przystosowane do bezpieczeństwa uczniów, nauczycieli oraz mieszkańców wsi, osiągnięcie celu pozwoliło na bezpieczny ruch. Projekt dotacyjny: Poprawienie problemów infrastruktury za pomocą lokalnych władz Nazwa projektu: ,,Duże problemy małym kosztem” Godność i stanowisko organizatora : Lado Apkhazawa,m pedagog szkoły publicznej 95 wsi Czibati Nazwa szkoły: szkoła publiczna wsi Czibati Adres wnioskodawcy: Gmina Lanczchuti, wieś Nigwziani Numer telefonu (kom.): 555 32 28 66 Krótki opis projektu: Cel projektu oraz oczekiwane rezultaty. Projekt ma na celu stworzenie bezpiecznego środowiska dla uczniów średniej szkoły wsi Czibati, mianowicie zabezpieczenie znajdującego się w okolicach szkoły głębokiego rowu poprzez zamontowanie metalowych barier. W wyniku tych działań terytoria szkoły będą bezpieczne dla dzieci i młodzieży. Opis wymagań/problemu (proszę szczegółowo opisać problem, który stanowi cel projektu): Przed budynkiem szkoły Czibati znajduję się głęboki rów, który nie jest zabezpieczony barierą. Istnienie rowu na terytorium szkoły stanowi poważne zagrożenie życiom uczniów oraz reszty mieszkańców, dlatego potrzebne jest zabezpieczenie rowu poprzez zamontowanie metalowego płotu lub barierki. Jakie działania zostaną podjęte do realizacji celów projektu: a) przeprowadzenie prac pomiarowych na konkretnym obiekcie; b) przygotowanie gleb do prac montażowych; c) montaż przygotowanych konstrukcji. Realizatorzy/potencjalni partnerzy: · Rada gminy Lanczchuti · Samorząd lokalny wsi Czibati · Dyrekcja szkoły · Służba regionalnej infrastruktury Beneficjanci projektu: · Uczniowie średniej szkoły wsi Czibati · Pedagodzy szkoły · Lokalni mieszkańcy Proszę opisać stan projektu po jego realizacji: Po realizacji projektu środowisko zostało w większej mierze przystosowane do bezpieczeństwa uczniów, nauczycieli oraz mieszkańców wsi. Podsumowanie Projekt w końcu został dofinansowany i zostanie zrealizowany w najbliższym czasie. Cho- 96 ciaż wtedy, kiedy już osiągnęliśmy nasz cel, pojawiły się pytania: dlaczego nie dostaliśmy dofinansowania dwa lata temu? Co albo kto był tego przyczyną?.. Czyja to była wina? Trudno było przyznać, ale to była wina nie moich uczniów, tylko moja. Kiedy po raz pierwszy złożyliśmy wniosek w urzędzie, organizatorzy poprosili napisać projekt łatwiejszym, bardziej dostępnym dla wszystkich językiem, ale zamiast poprawić nasze błędy, przestaliśmy współpracować z samorządem lokalnym. I tylko dzięki konsultacjom polskich ekspertów wróciliśmy do problemów naszej gminy oraz opcji ich rozwiązania. Konsultacje oraz porady ekspertów, które na początku mówiąc szczerze nie wzbudzały we mnie większego zaufania, bo z jakiegoś powodu uważałem to przedsięwzięcie za beznadziejne i nigdy tego nie ukrywałem, pomogły nam znowu zacząć walkę o bezpieczeństwo i ład dla naszej wsi. Dzięki tej współpracy otrzymałem olbrzymie doświadczenie. Już teraz moi uczniowie i ja wiemy, że jeśli zamierzamy wziąć się za rozwiązanie problemów naszej wsi albo całej gminy, musimy być bardzo cierpliwi; a projekt musi być napisany w sposób prosty i lakoniczny, w taki sposób, aby był zrozumiały dla wszystkich. Najważniejsze jest klarownie przekazać drugiej stornie czego wymagamy, czego potrzebujemy. Uczenie edukacji obywatelskiej nie ogranicza się lekcjami w szkole. Potrzebne jest stworzenie odpowiedniego środowiska, przenieść lekcje z budynku szkoły na zewnątrz, trzeba zaangażować dzieci w dodatkowe aktywności, aby w praktyce się przekonali, że mogą wykorzystać w realnym życiu nabyte w szkole umiejętności i wiedzę. Dlatego staram się często zabierać moich uczniów na wycieczki, pokazywać jak funkcjonuje samorząd, spotykamy się z pracownikami służby lokalnej infrastruktury i rozmawiamy o projekcie, staramy się przekazać jak najwięcej informacji, jak najwięcej szczegółów, aby lepiej wytłumaczyć realizatorom projektu, czego się spodziewamy od realizacji naszego planu. Teraz, patrząc na wszystko co przeszliśmy aby dojść do celu, jestem niezwykle dumny z tej lekcji, na której po raz pierwszy zaproponowałem moim uczniom wycieczkę do samorządu miejscowego. Ale jeszcze bardziej jestem dumny ze studyjnej wizyty w Polsce oraz z tego doświadczenia, która niesie za sobą ta wizyta. 97 Natia Goczaszwili „My tworzymy naszą przyszłość”. Szkoła publiczna nr 51, Tbilisi Nauczyciel wiedzy o społeczeństwie Radna samorządu Kareli Analiza problemu Gruzja jest krajem postradzieckim, któremu nie udało się dołączyć do wielkiej rodziny państw Unii Europejskiej. Tym, co może wzmocnić nasz kraj i podwyższyć jego rangę na arenie międzynarodowej jest edukacja na wysokim poziomie. Z powodu problemów ekonomicznych, zmian geopolitycznych większa część młodzieży przeniosła się do stolicy Gruzji liczącej ponad 1000000 mieszkańców, przy czym zaludnienie całej Gruzja wynosi 3 700 000 osób. Dlatego regiony i małe samorządy, by zatrzymać migrację młodzieży do stolicy oraz zachęcić ją do pozostania w regionach, potrzebują silnego systemu edukacjnego. Dobrze rozwijające się regiony mają kluczowe znaczenie dla kraju. W Gruzji, a szczególne w regionach ludzie nie wiedzą na czym polega ochrona praw człowieka: nie mają świadomości własnych praw podczas wyborów; urzędnicy nie są w stanie respektować prawa pracy; organ samorządu lokalnego nie może niezależnie podejmować decyzji, bo w jego kompetencje ingeruje władza centralna; większość mieszkańców nie interesuje się budżetem rejonu (powiatu), nie są obecni na posiedzeniach rady; ciągle są łamane prawa kobiet; często spotykamy się z przemocą w rodzinie, gdzie ofiarą przemocy jest kobieta, oraz z przemocą fizyczną i psychologiczną wobec osób niepełnoletnichi; niestety wzrosły przypadki samobójstwa wśród młodzieży itd. Wspomniane problemy zazwyczaj pojawiają się w regionach i wynikają właśnie z deficytu wiedzy. Na przykład w Kareli zaangażowanie młodzieży w życie społeczne jest niskie. Młodzież migruje do stolicy, co hamuje rozwój samorządu lokalnego, bo tam gdzie nie ma młodzieży życie zamiera. Często jest tak, że społeczność czeka na zbawiciela lub na grupę ludzie czy też na państwa zaprzyjaźnione, wierząc że z ich strony przyjdzie ratunek. Ważne jest, żeby młodzież też była aktywna i odpowiedzialna, bo to ma wpływ na rozwój państwa. Aby to nastąpiło, niezbędna jest baza edukacyjna. Jednakże przekazywanie wiedzy opartej na wartościach demokratycznych i europejskich może nie być łatwe dla nauczycieli w różny sposób przesiąkniętych pozostałościami systemu komunistycznego, który panował w Gruzji 69 lat. Według badań ONZ Gruzja zajmuje pierwsze miejsce wśród państw, gdzie bezrobocie dotyka 98 wysoki procent ludzi z wyższym wykształceniem. Cel Projekt „My tworzymy naszą przyszłość” jest adresowany do uczniów szkół samorządu lokalnego w Kareli, którzy uczą się lub uczyli się przedmiotu: wiedza o społeczeństwie. W ramach projektu został stworzony klub „edukacji obywatelskiej”. Ma on służyć rozwojowi wiedzy o społeczeństwie w danym środowisku. Celem działania klubu jest przygotowanie młodzieży do działalności politycznej, pracy w lokalnych urzędach, aktywności w biznesie i do pełnienia roli aktywnego obywatela, w pełni świadomego swych praw i umiejącego z nich korzystać. Ważne jest, że ta młodzież będzie pracować w służbach samorządu lokalnego w Kareli, przez co wzbogaci go w wykształcone młode pokolenie. Wiedza o społeczeństwie odgrywa bardzo ważną rolę zarówno dla kraju jak i dla lokalnego społeczeństwa. Gruzja pragnie być krajem demokratycznym, gdzie społeczeństwo wychodzi z inicjatywami, a rząd jest instytucją wykonawczą. Aby do tego doszło, potrzebna jest większa samoświadomość społeczna. Dzięki temu projektowi uczniowie zapoznają się z różnymi służbami i ich obowiązkami, co będzie stanowić etap przygotowawczy. Inspiracja i dobra praktyka Założenie klubu „ edukacji obywatelskiej” w Kareli, daje nam: aktywne pokolenie, wyborców z wysokim poziomem świadomości obywatelskiej, obywateli (aktywnych i biernych) z prawem głosowania, krytycznych obywateli, obywateli znających swoje prawa i obowiązki. W Gruzji aktywnie zaczął się proces pogłębienia wiedzy w dziedzinie edukacji obywatelskiej w szkołach i w organizacjach pozarządowych. Projekty związane z wiedzą o społeczeństwie są realizowane w klubach „edukacji obywatelskiej” i w szkolnych samorządach. Jako przykład można podać: Gimnazjum im. Św. Giorgia Mtatsmindeli- klub „edukacji obywatelskiej” w Kareli , samorząd młodzieżowy w Kutaisi, samorząd młodzieżowy w Telawi, samorząd młodzieżowy w Gori itd. Kutaisi, Gori i Telawi stanowią centra regionalnych administracji, w których działają uniwersytety państwowe i prywatne, uczelnie specjalistyczne, czyli ośrodki, które wychowują aktywną młodzież. W ich samorządach młodzieżowych są uczniowie i studenci. Ze względu na mniejszy rozwój urbanistyczny niż w stolicy, tutaj młodzież jest bardziej zaangażowana w życie społecz- 99 ne. W Gori, Kutaisi i Telawi lokalny samorząd młodzieżowy bierze udział w posiedzeniach rady, w wykładach publicznych, bada opinię publiczną odnośnie aktualnych problemów. Aktywność młodzieży działa stymulująco na innych oraz ma pozytywny wpływ na demokratyczny rozwój państwa. Co dotyczy klubu „edukacji obywatelskiej” szkoły im. Św. Giorgia Mtatsmindeli - działa on na poziomie szkolnym, jednak jego działania nie mają większego rezonansu. Dlatego klub „edukacji obywatelskiej” w Kareli będzie bardziej aktywny i widoczny w środowisku, w swej działalności będzie czerpać z bogatego doświadczenia pracy w Gori, Kutaisi i Telawi. Wybrana praktyka Aktywność młodzieżowa w Kareli i Chaszuri jest porównywalna, co jest spowodowane podobieństwem obu miejscowości pod względem rytmu i tempa życia. Obydwa samorządy mają takie same problemy - migracja młodzieży, brak uniwersytetu i szkoły zawodowej - istnieją tylko szkoły średnie, wśród radnych rzadko można spotkać młodą osobę, organizacje pozarządowe nie są zbyt aktywne, młodzież nie jest zaangażowana w życie polityczne. Wszystko to hamuje demokratyczny rozwoju regionu. Dzięki klubowi „edukacji obywatelskiej” i zaangażowaniu młodzieży uda się ożywić takie regiony jakimi są Kareli i Chaszuri. Młodzież będzie mogła prowadzić badania opini publicznej odnośnie istniejących problemów oraz będzie miała możliwość zapoznać się z pracą samorządu lokalnego i wystąpić z inicjatywami i projektami przed Radą Miejską. Będzie także możliwość zorganizowania publicznych wykładów i zaproszenia znanych ludzi, by podzielili się wiedzą i doświadczeniem w dziedzinie edukacji obywatelskiej. Wyższej wspominane działania pozwolą młodzieży zapoznać się z celem projektu i zrozumieć na czym polega odpowiedzialność obywatelska. Implementacja Projekt „My tworzymy naszą przyszłość” jest adresowany do uczniów szkół samorządu lokalnego w Kareli, którzy uczą się lub uczyli się przedmiotu: wiedza o społeczeństwie. W ramach projektu został stworzony klub „edukacji obywatelskiej”, którego zadaniem jest podwyższeniu poziomu edukacji obywatelskiej i jej popularyzacja. Członkami klubu będą uczniowie z państwowych i prywatnych szkół Kareli, którzy zostaną wybrani na podstawie konkursu. W klubie będzie 25 uczniów, projekt będzie trwać 6 miesiące, spotkania będą się odbywać 2 razy w tygodniu. W klubie „edukacji obywatelskiej” uczniowie zapoznają się z różnymi zagadnieniami, takimi 100 jak: konstytucja Gruzji, deklaracja praw człowieka, wybory. Ponieważ spotkania będą się składać z części teoretycznej i praktycznej, uczniowie będą brać udział w symulacji wyborów, dowiedzą się jak wyglądają poszczególne szczeble władzy, władza wykonawcza, władza ustawodawcza, władza sądownicza itd. Uczniowie będą mieli możliwość uczestnictwa w procesach sądowych, w posiedzeniu parlamentarnym, w posiedzeniu Rady Miejskiej w Kareli oraz zapoznają się z mechanizmami kontroli władzy, z alternatywnym organem samorządu lokalnego, a także zbudują grupę branżową, która będzie obserwować pracę różnych branż, będą mieli możliwość współpracy z samorządem lokalnym. W klubie uczniowie będą prowadzić debaty na różne tematy oraz będą uczestniczyć w spotkaniach z ciekawymi ludźmi. Zorganizowanie i przeprowadzenie badania opinii publicznej pomoże zidentyfikować problemy istotne dla regionu i kraju. Harmonogram projektu üListopad- rekrutacja uczniów z pięciu szkół w Kareli: Nr 1; Nr 2; Gimnazjum Św. Giorgia Mtatsmindeli; szkoły we wsiach Agari i Bebnisi. Na podstawie konkursu zastanie wybranych po pięciu uczniów z każdej szkoły. Uczniowie, którzy będą zainteresowani projektem będą musieli napisać list motywacyjny, a potem będą zaproszeni na rozmowę kwalifikacyjną. üGrudzień – klub „edukacji obywatelskiej“- prezentacja. Wśród zaproszonych gości będą przedstawiciele samorządu lokalnego, przedstawiciele mediów, nauczyciele wiedzy o społeczeństwie i aktywna młodzież. Zostaną omówione plany działalności klubu; spotkania klubu będą odbywać się dwa razy w tygodniu: sobota-niedziela. Będą przeprowadzone warsztaty: szkolenia na rzecz demokracji. 10 grudnia odbędzie się uroczystość poświęcona deklaracji praw człowieka, w związku z tym będą zaproszeni trenerzy. üStyczeń – warsztaty: podział władzy. Zapoznanie się z organami samorządu lokalnego, branie udziału w posiedzeniu rady i posiedzeniu komitetu itd. üLuty - zapoznanie się z władzą sądowniczą, zaproszenie trenerów. Wzięcie udziału w rozprawie sądu okręgowego, a później przygowtowanie symulacji sądu itd. üMarzec - warsztaty: władza ustawodawcza. Wizyta w Parlamencie Gruzji w Kutaisi itd. üKwiecień- warsztaty: wybory; symulacja wyborów itd. üMaj- przeprowadzenie badania opinii publicznej na temat samorządu lokalnego, zaproszenie prasy i omówienie problemów; prezentacja wyników badań klubu „edukacji obywatelskiej”. Spotkanie podsumowujące na temat edukacji obywatelskiej i planów 101 na przyszłość w samorządzie lokalnym. Zasoby ludzkie: Trenerzy - prowadzenie wyborów; trenerzy - prawa człowieka; trenerzy - współpraca z mediami; trenerzy - Gender; przedstawiciele samorządu lokalnego, nauczyciele wiedzy o społeczeństwie, przedstawiciele organizacji pozarządowych, urzędnicy, dziennikarze, mieszkańcy i inny. Zasoby przedmiotowe: Biuro do przeprowadzania spotkań klubu; okrągły stół na 25-27 osób, 30 krzeseł, tablice, papier, długopisy, kartki samoprzylepne, mazaki itd. Środki finansowe: Wyjazd 25 uczniów do Parlamentu w Kutaisi itd. Literatura: Konstytucja Gruzji; Deklaracja praw człowieka; „Przewodnik demokratyczny dla Gruzji“- niezależna grupa ekspertów; Umowa partnerska pomiędzy Gruzją a UE- NIMD (wielopartyjna instytucja demokratyzacyjna w Niderlandach). 102 Meri Beżuaszwili „Integracja mniejszości etnicznych” Gori OPPS, szkoła N 7, pedagog wiedzy o społeczeństwie Założycielka Związku pedagogów “Przewodnik„, Trenerka w Centrum Narodowej Edukacji Procesjonalnej dla Nauczyciele, Dyrektor NOP „ Stowarzyszanie Przewodnik Obywatelski” Diagnoza celu: W Gori i jego okolicach można obserwować proces integracji mniejszości etnicznej z ludnością rdzenną. Niestety dotyczy to tylko miasta, natomiast stytuacja w wioskach jest zgoła odmienna. Historia kultury Gruzji prezentuje region Szyda Kartli (Wewnętrzna Kartlia), którego sercem jest Gori, jako centrum ekonomiczno – handlowe. Właśnie przez ten region przechodziły drogi tranzytowo - handlowe, które miały wpływ na rozwój gospodarki naszego kraju. Pod względem etnicznym ludność zamieszkująca Gori jest bardzo różnorodna - tu do dziś mieszkają: Żydzi, Ormianie, Rosjanie, Azerowie, Osetyjczycy. Jako pierwsi osiedlili sie tu i zintegrowali z Gruzinami Żydzi. Kwestią różnicującą obie nacje była religia i związane z nią zwyczaje. Należy podkreślić, iż mieszkający tu Żydzi zawsze odnosili się z miłością i szacunkiem do ziemi, w której wyrośli. Rosjanie dotarli do Gori w wieku XIX, i zazwyczaj mieszkali w mieście W miejscach ich osiedlenia powstawały dzielnice „rosyjskojęzyczne” - tam byli zlokalizowane rodziny rosyjskich wojskowych. Etyczność rosyjska wyrosła w czasach radzieckich, kiedy w Gori otworzyły zakład produkcji bawełny. Najpierw przyjechali tutaj specjaliści z Iwanowa, a później z innych republik Związku Radzieckiego. Ten moment można uznać za kluczowy dla integracji Rosjan z Gruzinami. Ormianie mieszkający w Gori są wyznania gregoriańskiego ich integracja tak samo jak i integracja Osetyjczyków ma długą historię, czego ilustracją są niektóre zwyczaje. W Gori i jego okolicach mieszkają Azerowie, którzy biorą aktywny udział w życiu miasta. Zachowali oni swoją religię i tradycje. Azerowie, którzy mieszkają na wsiach: Ortaszeni, Tedotsminda, Lewitanaszi z kotliną Tana są mniej zintegrowani z Gruzinami. Wśród Azerów zamieszkujących wioski akceptowane jest wstępowanie nieletnich w związki małżeńskie. Chociaż wsie, w których większość stanowią Azerowie są zlokalizowane niedaleko Gori, to nie da się nie zauważyć, iż zwyczaj ten utrudnia proces integracji z Gruzinami. Należy zaznaczyć, że problem bardziej dotyczy dziewczyn, które, poprzez wcze- 103 sne zamążpójście, są zmuszone do opuszczania szkoły, nie majac tym samym możliwości zdobycia jakiegokolwiek wykształcenia. Wydaję mi się, że wczesne śluby, które są norma dla Azerów i wynikają z ich tradycji są łamaniem praw człowieka pod przykrywką religii i zwyczajów. Naukowcy gruzińscy aktywnie badają tradycje narodowe. Do dzisiaj przetrwały zabytki historyczne i kulturowe, energia narodowa i kreatywność twórcza. Dzięki zabytkom kultury materialnej mamy możliwość zapoznania się: ze sztuką dawnych epok, z techniką budownictwa oraz z umiejętnościami i zdolnościami rzemieślników tamtych czasów; staramy się chronić stare tradycje i tym samym wzbogacać ducha narodu. W XXI wieku w warunkach globalizacji powoli zanikają niektóre tradycje, ale nie wszędzie - na wsiach tradycja jest wciąż żywa, co sprawia, iż czasami ludzie nie mogą znaleźć swego miejsca w rozwijającym się społeczeństwie. Cel 1: Uczniowie mają zapoznać się z tradycjami ślubnymi kultywowanymi nie tylko przez Azerów, ale również przez Gruzinów, Ormian, Żydów i innych. Będą mieli możliwość krop po kroku poznać postać Gendera i instytucje broniące praw człowieka. To pomoże w zdobywaniu wiedzy na temat równouprawnienia kobiet i mężczyzn oraz stworzy negatywny stosunek do wczesnych ślubów. Jednocześnie będzie to działaniem prewencyjnym przeciw temu zjawisku ze strony etnicznej ludności oraz ze strony przedstawicieli innych grup etnicznych. Stworzy to możliwość nawiązywania kontaktów społecznych, integracji grup etnicznych oraz wzrost akademiczki u uczniów i studentów, współpraca, badanie, myślenie krytyczne, umiejętność zanalizowania informacji. Cel 2: Partycypacja uczniów i młodzieży, informowanie społeczeństwa odnośnie tradycji narodowych oraz zapoznanie się z tradycjami grup etnicznych, umiejętność badania dziedzictwa kulturowego, odpowiedzialność, pozytywne nastawienie, wzbudzanie zainteresowań, partnerskie stosunki pomiędzy młodzieżą a dorosłymi. Przypomnienie zapomnianych tradycji, co będzie owocować wzmocnieniem wiary Rozbudzanie wiedzy o społeczeństwie wśród młodzieży i wspólnoty, co pozwoli zrealizować pomysły związane z ulepszeniem otoczenia. Inspiracja Przedstawiony przeze mnie projekt nosi nazwę: „Integracja mniejszości etnicznej” . Wydaję mi się, że po konflikcie rosyjska-gruzińskim zmniejszyła się integracja z mniejszościami narodowymi. W rdzennych mieszkańcach obudził się wewnętrzny protest przeciwko przed- 104 stawicielom innej narodowości. O ile wcześniej istniała przyjaźń pomiędzy Osetyjczykami, Abchazami, Żydami, Ormianami itd., to po ingerencji trzeciej strony ta przyjaźń straciła swoją wartość. Kraj, który odniósł zwycięstwo zdołał tym samym zniszczyć przyjaźń, która kwitła przez lata. Wśród ludzi pojawiły się opinie, że jeżeli Osetyjczycy i Abchazowi wbili nam nóż w plecy, to czego możemy oczekiwać od Ormian, Azerów, Żydów i innych. Owocem tego toku myślenia jest zanik integracji wśród młodzieży, która nie znane już tradycji mniejszości etnicznych. Do zmiany tej sytuacji mogą przyczynić się różne projekty, których głównym celem będzie integracja mniejszości etnicznych, czyli działania stwarzające możliwość zapoznania się z tradycjami i kulturą odmiennych etnicznie sąsiadów oraz wielostronny przepływ informacji o zwyczajach innych nacji. Do osiągnięcia danego celu jest potrzebne wsparcie organizacji pozarządowych lub struktur rządowych, będzie to pomocne w przekazywaniu informacji wśród danej grupy mieszkańców i umożliwi wymianę pomysłów pomiędzy nimi. Młodzież ma stworzyć otwarte środowisko obywatelskie, które pozwoli na zrozumienie: praw i obowiązków obywatelskich, wartości europejskich oraz pomoże im wyzbyć się myślenia socjalistycznego. Ważną rolę odgrywają tu organizacje międzynarodowe, które wspierają rozwój demokracji wśród obywateli i tworzą zdrowe podłoże dla wymiany pomysłów. Tu chciałabym podkreślić ważną rolę Polski, która jest zaangażowana w rozwój procesów demokratycznych oraz rolę państw postradzieckich. Dobre praktyki Podczas webianarium i konsultacji mieliśmy możliwość otrzymania ważnych informacji, chociaż nie mogę powiedzieć, żeby one były ściśle związane z tematem mojego projektu. Dlatego wybrałam działania, które zostały wymienione podczas konsultacji i webinariu. Według mnie ważne jest, żeby z projektem „Integracja mniejszości etnicznych” zapoznali się nauczyciele, administracja szkolna i rodzice. Można poprosić ich o wypełnienie ankiety, w której zastaną zapytani czy będą chcieli uczestniczyć w projekcie. W ten sposób społeczność zostanie poinformowana. Można również otworzyć Uniwersytet Rodziców, który będzie składać się z przedstawicieli mniejszości etnicznej i ludności rdzennej . Ten pomysł pozyskałam od polskiego eksperta – w „Kawiarni pomysłów” rodzice razem z dziećmi będą mieli możliwość popracować nad rozwiązaniem wspólnego problemu, co pomoże mniejszości etnicznej w integracji z Gruzinami. Podczas rozmów uda się rozpoznać stanowisko każdej ze stron i określić ich oczekiwania. Można wykorzystać z gry miejskiej „Ożywiona Historia” i zaangażować w to przedstawicieli starszego pokolenia . Nasze miasto słynie z różnorodności etnicznej. Bardzo ważne jest podkreślanie tolerancji 105 religijnej. Podobało mi się, kiedy moi koledzy podczas wizyty studyjnej w Polsce odwiedzili groby rodaków, w ogóle pomysł opiekowania się grobami bardo mi się spodobał, szczególnie w kontekście sytuacji, kiedy mnóstwo Osetyjczyków i Abchazów wyjechało z Gruzji pozostawiając groby swoich przodków bez opieki. Młodzież potrafi korzystać z różnych technologii informacyjnych, co daje możliwość wykorzystania Internetu do przekazywania informacji oraz dzielenia się doświadczeniem. Z pomocą Internetu w różne podejmowane przez nas działania można zaangażować obywateli prawie całej Gruzji, w tym mniejszości etniczne. Można to zrealizować poprzez czasopisma elektroniczne, strony internetowe, protale społecznościowe. Realizacja Nr 1 Działania Stworzenie grup inicjatywnych w szkołach na terenie Gori i w jego okolicach. 2 Zaproszenie młodzieży do otwarcia letniego „centrum etnicznego” . Prowadzenie warsztatów na temat „mniejszości etnicznych ” i przekazywanie informacji dotyczącej celów i zadań projektu . 3 Działanie: „Pokaz sztuki walki gruzińskiej ” 4 5 W domu sprawiedliwości przeprowadzenie warsztatów na te15 lipca mat praw człowieka. Dyskusja pomiędzy przedstawicielem centrum prewencji przestępstwa a młodzieżą. Mecz piłki nożnej z udziałem dziewczyn 6 19 lipca 23 lipca 7 8 9 10 Zaproszenie specjalisty. Warsztaty na temat „Wczesne zawieranie małżeństw i negatywne strony zjawiska ”, pokaz filmu Spotkanie w muzeum etnograficznym i zapoznanie się z archiwum – pierwsza polowa dnia . Spotkanie z socjologami i zapoznanie się z kwestią badawczą- druga polowa dnia . Praca młodzieży 3 grupy zgodnie z przydzielonymi zadaniami Praca grupowa : I grupa- kotlina Ateni, II grupa – Ortaszeni i Tedotsminda, III grupa – tereny ze wsiami przygranicznymi ( Dici, Tergwisi, Arbo, Karbo, Kordi ). Prezentacja wykonanej pracy przez grupy robocze w centrum etnograficznym dla etnografów. Podsumowanie wykonanego zadania i przygotowanie się do nowego etapu. Drugi etap pracy. W tym samym terenie 106 termin 28-29 czerwca 3-5 lipca 8 lipca 28 lipca 3 sierpnia 10 sierpnia 15 sierpnia 11 12 13 14 15 Spotkanie robocze w „ letnim centrum etnicznym” i podsumowanie wyników . Prowadzenie quizu na temat : „Gender, prawa człowieka, przedwczesne zawieranie małżeństw, mniejszości etniczne, dziedzictwo kulturowe ” Przygotowanie się do nakręcenia filmu krótkometrażowego Eseje etnograficzne i wydanie albumu Kronika letniego muzeum etnograficznego Prezentacja filmu Eseje etnograficzne i albumu elektronicznego oraz archiwizowanie wyników pracy centrum etnograficznego w muzeum Wizyta do aparatu rzecznika praw człowieka i centrum informacyjnego UE – NATO Wizyta w gabinecie rzecznika praw człowieka i w siedzibie centrum informacyjnego 18 sierpnia 25 sierpnia 10 września 25 września 28 września Zaangażowane zasoby ludzkie w projekcie 20 uczniów, szkoła publiczna N 7 w Gori, klub obywatelski „Altruiści“, 3 nauczyciele, studenci Uniwersytetu w Gori, centrum zasobów, uczniowie ze szkół miasta Gori i z okolic miasta, uczniowie ze szkół Ateni i Ortaszeni, Muzeum Etnograficzne w Gori, socjolog i lekarz szkolny, federacja piłki nożnej, Związek Szyda Kartli (Wewnętrzna Kartlia), „ Sztuki gruzińskiej walki”-szawparosnebi, Centrum Rozwoju w Gori, Centrum Prewencji Przestępstwa, „Dom liderów- Gori”, centrum informacyjne UE – NATO, centrum tolerancji. Projekt został sfinansowany przez samorząd miasta Gori i Centrum Rozwoju Edukacji. Projekt jest również wspierany przez Centrum Rozwoju Gori, ONZ. Beneficjanci projektu:. Uczniowie ze szkół publicznych w Gori, Przedstawiciele mniejszości etnicznych, 3 wsie przygraniczne Kotlina Atena i Tedotsminda Analiza SWOT Kryteria 107 (S) mocna strona (W) słaba strona Kwalifikacja pracowników Ø Organizacje partnerskie Ø możliwości finansowe Ø przewaga konkurencyjna Ø pomysły innowacyjne Ø eksperci branży Ø doświadczenie uczniów Ø zaangażowanie uczniów w poszukiwanie zasobów i dawanie możliwości zabierania głosu przez uczniów (O) Możliwości Czynnik społeczny ü badanie i informacja ü środowisko prawne ü zapotrzebowanie społeczeństwa ü propozycja nowej możliwości ü współpraca: ü a) z uczniami ü b) z rodzicami c) pedagogami 7. partnerstwo uczniów z dorosłymi osobami (T) Obawy ü ü ü W przypadku zrealizowania projektu - Dany projekt ma przynieść korzyści dla uczniów w 40 szkołach w Gori (dla Gruzinów i nie Gruzinów). Po zakończeniu projektu z jego owoców będą mogli korzystać członkowie grup etnicznych oraz przedstawiciele mniejszości etnicznych. Dzięki realizacji projektu podniesie się poziom: wiedzy, świadomości i zaangażowania w działania społeczne. Wzrośnie zainteresowanie materialnym i niematerialnym dziedzictwem kulturowym, co także spowoduje rozwój turystyki. Wzbogaci się wiedza ludzie odnośnie praw człowieka, równouprawnienia kobiet i mężczyzn oraz ukształtuje się negatywny stosunek do wczesnych ślubów. Powstanie możliwość wzajemnego zapoznawania się z tradycjami. Zmieni się podejście uczniów oraz studentów do nauki. Dzięki stworzonym warunkom do realizacji własnych pomysłów, uczniowie będą odczuwać satysfakcję, co przełoży się na wzrost poziomu nauczania oraz zwiększenie motywacji uczniów, a także na polepszenie relacji pomiędzy nauczycielami i uczniami. Letnia szkoła etniczna 108 będzie sprzyjać rozwojowi społeczeństwa demokratycznego, co stanowi cel projektu oraz pozwoli uczniom sensownie spędzić czas wakacyjny. Projekt jest trwały, pod względem ilościowym a jakościowym. Jest osiągalny, realistyczny i konkretny. Wniosek Projekt tego typu poprzez różne działania pozwala zintegrować i zaangażować społeczność Gruzińską oraz przedstawicieli mniejszości etnicznych, w tym nauczycieli i uczniów. Będą dostępne różne małe granty na rzecz: konferencji, okrągłego stołu, konferencji prasowej, warsztatów, olimpiady sportowej itd. - gdzie uda się wyznaczyć zwycięzca. To spowoduję wzrost zainteresowania się projektem nie tylko w Gori, ale w całym regionie Kartlia Wewnętrza (Szyda Kartli). Skontaktujemy się z różnymi agencjami turystycznymi, spróbujemy razem zaplanować atrakcję turystyczne sprzyjające rozwojowi turystyki w Gruzji. Oprócz szkoły letniej będą obozy artystyczne, obozy ekologiczne, obozy prasowe i inne. Żródła Podczas pisania projektu bardzo przydatne dla mnie były konsultacje i webinaria, które zostały prowadzone przez polskich ekspertów w ramach polsko- gruzińskiego projektu „Jesteśmy obywatelami” https://wearecitizens.bitrix24.com/?current_fieldset=SOCSERV Podręcznik : Szkoła debaty - autor: Antoni Stzremieczny, Michał Tragasz, Andrzej Witkowski, Eudyta Ziedkowska Kursy merytoryczne - Uczenie się obywatelstwa demokratycznego, autor: Giorgi Gacheladze. Podręcznik Umiejętności dla młodzieży, autor: Karol Keisiter, Karol Apaki, Katherine Berger Key, Linda Bar Państwowe badania dotyczące przemocy- Ministerstwo Edukacji i Nauki . Podręcznik Zapoznajmy się z Europą - Komisja Europejska, Dyrekcja Generalna ds Komunikacji Podręcznik: Kultura prawna, autor: Nino Eremaszwili, Maka Peradze, Elgudża Makalatia, Giorgi Gacheladze. Zasoby elektroniczne dotyczące podpisania umowy partnerskiej: http://eeas.europa.eu/delegations/georgia/eu_georgia/association_agreement/index_ka.htm Konstytucja Gruzji; Podręczniki: Miasto sprawiedliwości; Praktyka prawna 109 Tamila Koszoridze „Edukacja obywatelskiej dla wszystkich pokoleń” Gimnazjum im. Ojca Giorgiego Mtatsmindeli w Gori pedagog historii i wiedzy o społeczeństwie Diagnoza: Po rozpadzie Związku Radzieckiego Gruzji stała na drodze rozwoju demokratycznego. Zostały tu założone NGO, Fundusze, Stowarzyszenia itd. Te organizacji po przez swoje działania starają się zbudować społeczeństwo obywatelskie, a to nam pomoże wejść do wielkiej europejskiej rodziny. Chociaż w Gori (tak samo jak i w całej Gruzji) zostały zrealizowane różne projekty związane z rozwojem demokracji oraz edukacją obywatelską, nie da się powiedzieć, ze wśród społeczeństwa jest wysoka świadomość obywatelstwa. Mieszkańcy miasta (starsze pokolenie) nie za bardzo chcą brać udział w aktywnościach, które są zrealizowane przez NGO. Pro- blem polega nie na tym, że NGO nie są otwarte dla społeczeństwa, a to że mieszkańcy nie są gotowi do działań obywatelskich. Większość nie zna na czym polega „edukacja obywatelska”. Chciałabym podkreślić, że w Gruzji świadomość edukacji obywatelskiej nie jest powszechna, tu nie można nie wspomnieć o patriotyzmie Gruzinów i myśleniu obywatelskim. Dla naszych przodków, na pierwszym miejscu były sprawy dotyczące rozwoju kraju i społeczeństwa. Zmiana mentalności w Gruzji powstała po aneksji Rosji (jeszcze w 1801r). Jak wspominałam w Gori większa część społeczności nie angażuje się w aktywności społeczne. To zazwyczaj dotyczy starszego pokolenia- pokolenie z czasów epoki Związku Radzieckiego. W tych czasach ludzie samodzielnie nie podejmowali decyzję, i dlatego teraz czują się zagubieni. Społeczeństwo podzieliło się na dwie części: jedna część ufa i wielkie nadzieje wobec aktywności obywatelskiej, a druga część- przeciwnie. Niestety większa część społeczeństwa myli aktywności obywatelskie z aktywnościami politycznymi. Wyższej wspomniany problem można omówić na poziomie państwowym i samorządnym. Okazało się ze większa część z naszych pracowników, który brali udział w wywiadzie nie wiedzieli na czym polega „wiedza o społeczeństwie” (trzeba uwzględnić,że oni zajmują ważne miejsce w społecznym życiu naszego miasta ), bo przedstawiają większą część elektoratu. W związku z tym mamy pracować z nimi, aby przekazać im więcej informacji o prawach i obowiązkach obywatelskich. Problem nie wynalazł się wśród uczniów i studentów, dlatego, że kluby „edukacji obywatel- 110 skiej” i sam przedmiot Wiedzy o Społeczeństwie podwyższają świadomość obywatelską u uczniów. Młodzież jest lepiej poinformowana o ogólnych i konkretnych zasadach demokratycznych. Trochę gorzej jest w szkołach prywatnych. Na przykład: szkoła w której pracuję jest religijna i w niej mniej uwagi zwracają na przedmiot Wiedzy o Społeczeństwie, na dzień dzisiejszy staramy się zmienić sytuację. Wprowadzenia zmian będą możliwe dzięki niżej opisanego projektu. Cel: üPoprzez aktywność młodzieży podwyższyć świadomość o edukacji obywatelskiej u starszego pokolenia. ü W szkołach publicznych i prywatnych (w tym nasza szkoła) stworzenia grup mobilnych z uczniów starszej klasy, którzy będą zaangażowani w projekt i będą pracować z starszym pokoleniem. Działania tej grupy będą koordynować przedstawiciele NGO i nauczyciel Wiedzy o Społeczeństwie. üDzięki różnym aktywnościom będziemy wspierać edukacje obywatelską wśród pracowników w samorządach lokalnych i innych służbach samorządu w Gori, co zwiększy poziom świadomości obywatelską. Postaramy się zaangażować ich w życie społeczne. Problem jest zbyt specyficzny i trudny, chociaż wydaje mi się , że dzięki realistycznego zaplanowania działań, uda się osiągnąć wyniki za rok. Inspiracja Nazwa mojego projektu brzmi: „Edukacja obywatelskiej dla wszystkich pokoleń”. Wydaje mi się, że aktualizacja danego problemu wyjawiła się w ostatnich latach, kiedy w Gruzji zaczęło się promowanie Wiedzy o Społeczeństwie. Istnieją liderzy, który ukrywają się pod maską patriotyzmu i starają się dyskryminować Edukację Obywatelską, a część społeczeństwa nie ma społecznych narzędzi krytycznej refleksji wobec takich głosów. Przed mną a uczniami trudna droga, aby osiągnąć cele naszego produktu. To , że naszym celem jest zaangażowanie starszego pokolenia w życie społeczne, rodzi dodatkową trudność, bo trudno uzasadnić osobie w starszym wieku, że młodzież „wie więcej”. Wydaje mi się, że pierwszy etap - to organizowanie spotkania roboczego z działającymi NGO w Gori. Przekazanie informacji o treści projektu, konsultacji i propozycji ze strony NGO, oraz wymiana doświadczeń. Dla nas jest ważna współpraca z NGO, która nie będzie na podstawie jednego spotkania. Ze strony NGO będą odbywać się konsultacjie związane z celem naszego projektu, oraz planowanie wspólnych działań. 111 Dobra praktyka Podczas webinariów i konsultacji, zostały omówione ważne tematy, chociaż wynikają z mojego problemu , trudno mi było wynaleźć konkretne rozwiązania, dlatego z każdego tematu wybrałam dla siebie różne aktywności. Ważne jest przedstawienie projektu „Edukacja obywatelska dla wszystkich pokoleń” kierownikom szkół, uczniom, nauczycielom i rodzicom. Przeprowadzić badania, aby zdefiniować ich udział w projekcie. Stworzenie klubu, gdzie będą odbywać dyskusji w których będą uczestniczyć przedstawiciele różnych pokoleń. Miejscem dla spotkań klubu wybraliśmy w muzeum historio-etnicznym w Gori. Wydaję mi się, że muzeum to jest odpowiednie miejsce, bo tam można poznać przeszłość i zaplanować przyszłość. Właśnie tutaj podczas dyskusji każda ze stron będę mogła powiedzieć czego oczekuję. Razem z pracownikami muzeum, chcemy przeprowadzić „grę miejską- Historia na żywo” w której będą brać udział młodzież i starsze pokolenie. Na ten pomysł wpadliśmy dzięki polskiemu doświadczeniu. Biorąc pod uwagę profil naszej szkoły, ważne jest prowadzić takie aktywności, których głównym celem będzie promocja tolerancji religijnej. Podobało mi się polskie doświadczenie: opieka nad grobami Żydów. W Gori mieszkają przedstawiciele różnych narodów, kiedyś mieliśmy sporą diasporę Żydów, którzy wyjechali do ojczyzny historycznej, ale zostały tu groby Żydowskie, i my chcemy się opiekować je razem z tym pokoleniem które pamięta o Żydach mieszkających w Gori. Większa część średniego pokolenia nie umie obsługiwać komputera w tym są dobre uczniowie. Pomyślałam tu o doświadczeniu polskim z Seniorami. Uczniowie mogą nauczyć obsługi komputerów pracowników muzeum, oraz można zaangażować rodziców które nauczą uczniów gotować lub rękodziełu (zgodnie z potrzebami). Projekt ma charakter długoterminowy, realizowane działania odbywać się będą krok po kroku, co również zostało potwierdzone polskim doświadczeniem. Czyli mają to być ciekawe aktywności dla młodzieży a starszego pokolenia. Implementacja Cel: Podwyższenie świadomości mieszkańców Gori na rzecz Edukacji Obywatelskiej – to będą realizować uczniowie IX i X klasy szkół prywatnych i państwowych. Ważne jest zbudzić w nich motywację demokratyczną a w uczniach wiarę we właśnie możliwości. Potrzebne Zasoby: Grupa inicjatywna- w każdej grupie 8 uczniów, 2 nauczycieli, 2 przedstawiciele NGO z Gori 112 (szkoła demokracji, Stowarzyszenie „Kartlosi”, Stowarzyszenie „Biliki”), oraz 2-3 rodziców (w przypadku istnienia takiej chęci). Grupa wspólnie przygotuje projekt(10.11.2015-25. 12. 2015). Dla znalezienia dodatkowego źródła finansowego prezentacja projektu organizacjom Donarskimi Funduszom (10.01.2016-5.03.2016). Dlatego, żeby nasz projekt był skutecznym potrzebna jest współpraca z przedstawicielami sektora lokalnego i ekspertami międzynarodowymi, aby stworzyć bazę zasobów edukacyjnych (elektroniczną) wydać publikację itd(10.11.2015 წ - 10.02. 2016). Miejsce spotkań- muzeum historio-etnicznym w Gori, gdzie istnieje odpowiednia przestrzeń a my mamy przenieść odpowiedni sprzęt (07.03.2016 წ - 07.04. 2016) w procesie będą brali udział uczniowie; Wyznaczone cele i pod-cele mają służyć zbliżeniu młodego i starszego pokolenia. Slogan: „ Razem zmieńmy przyszłość !“ Pod-cel 1. Delegowanie zadań w odpowiednim terminie wśród zaangażowanych: uczniów, nauczycieli, rodziców, przedstawicieli społeczne i NGO. Zaplanowane działania mają być „korzystne” dla każdego uczestnika. Dla otrzymania „korzyści” są potrzebne następne aktywności: Ø spotkania informacyjne w: szkołach, NGO i jednostkach samorządu lokalnego; Ø dyskusja z uczniami, z nauczycielami Wiedzy o Społeczeństwie, dyrektorami , rodzicami Dla zrealizowania danego pod-celu jest potrzebne: Organizowanie spotkań i dyskusji dla grup zainteresowań; 1. uczniowie klasy IX-XI; Ønauczyciele Wiedzy o Społeczeństwie a dyrekcją; Ø przedstawiciele samorządu ; ØNGO; Øprzedstawiciele biznesu ; Przedstawiciele grup zainteresowań będą prowadzić dyskusji i organizować spotkania w swoich organizacjach. Pod-cel 2. Organizowanie spotkań i dyskusji grup zainteresowania - wyposażyć salę spotkań odpowiednim sprzętem i zasobami edukacyjnymi. Dla zrealizowania danego pod-celu trzeba zrobić prezentację dla organizacji Donarskich, NGO i sektora biznesowego. 113 Pod-cel 3. Wszystkie działania zaplanowane przez grupę zainteresowań mają służyć głównemu celu naszego projektu- czyli podwyższeniu świadomości na rzecz edukacji obywatelskiej wśród starszego pokolenia Gori. Będziemy rozmawiać na takie tematy, jak: demokracja, zasady demokratyzacyjne, oraz organizowanie spotkań z ekspertami znanymi ludźmi, aktywnymi NGO i przedstawicielami władz lokalnych. To działania są konieczne dla zrealizowania projektu i otrzymaniu rad i rekomendacji. Pod-cel 4. Dla zaangażowania uczestników, zostanie wypracowana strategia, która ma służyć ich partycypacji w rozwój aktywności młodzieżowej. Mocne i słabe strony- analiza ( SWOT ) Kryteriა üKwalifikacja i motywacja uczestników üOrganizacji i fundusze partnerskie (S) mocne strony (W) słabe strony Ø Ø üMożliwości finansowe Ø üPomysły innowacyjne Ø üEksperci Ø üDoświadczenia uczniów Ø ü Zaangażowanie uczniów w poszukiwanie zasobów. (O) szanse üCzynniki społeczne (T) zagrożenia Ø üInformacja i badania Ø üAnkieta-wywiad Ø üWymaganie społeczne Ø üMożliwość przedstawiania nowych pomysłów Ø üWspółpraca: Ø a) z uczniami Ø b) z rodzicami Ø c) z nauczycielami Ø d) z NGO-sami Ø e) samorządy lokalne üpartnerstwo pomiędzy dorosłymi a uczniami Wymienione działania dają możliwość wypracować nowe podejścia do tematu. Uczniowie zrozumieją na ile jest przydatna posiadająca przez nich wiedza (otrzymana podczas zajęć 114 Wiedzy o Społeczeństwie). To jest okazja która pokaże uczniom że od nich tez można się nauczyć i ze Oni przedstawiają sobą znaczną część społeczeństwa. Wyniki Nasz projekt ma służyć podwyższeniu świadomości o edukacji obywatelskiej wśród starszego pokolenia Gori. Problem ten jest bardzo aktualny. Szkolny przedmiot „Wiedza o Społeczeństwie ” stoi przed wyzwaniem z powodu środowiska społecznego. Nasz projekt, który zawiera zasady demokracji będzie służyć przykładem współpracy młodzieży a starszego pokolenia. Źródła : Pod czas pisania projektu skorzystałam z prowadzonych webinariumów, konsultacji oraz rad ekspertowych w ramach Polsko- Gruzińskiego projektu ,, Jesteśmy obywatelami. Promocja obywatelskich postaw młodzieży w Gruzji”.http://www.mes.gov.ge/ - Ministerstwo edukacji i nauki w Gruzji ttp://www.tpdc.ge/ - Centrum Doskonalenia zawodowego nauczycieli 115 Materiały szkoleniowe moduł 1 - Działania lokalne - obywatelska aktywizacja młodzieży Uczestnictwo obywatelskie młodzieży – zasady skutecznej pracy partycypacyjnej. 1. Partycypacja a partycypacja młodzieży 1.1 Partycypacja (z łaciny particeps - biorący udział, z ang. participation – uczestniczenie) – uczestnictwo, udział obywateli w większej grupie, formacji, projekcie czy instytucji. W kontekście aktywności obywatelskiej młodzieży pojęcie partycypacji należy wiązać z udziałem osób w wieku 12-25 lat w podejmowaniu decyzji „politycznych i ekonomicznych”, współpracą między szkołą, innymi instytucjami a nimi samymi. Teoria wyróżnia rożne poziomy partycypacji, czyli współpracy „władzy” z obywatelami. W ich zilustrowaniu pomocna jest drabina: Partycypacja interaktywna Współpraca i współdecydowanie Konsultacje społeczne Konsultacje z liderami Zasięganie opinii Informowanie i uzasadnianie Informowanie Brak partycypacji Komunikacja dwustronna Komunikacja jednostronna Źródło: http://geokonsultacje.edu.pl/zainspiruj-sie/abc-partycypacji/30-drabina W stanie idealnym wszystkie procesy społeczne, w których uczestniczy młodzież powinny darzyć́ do pełnej, partycypacji interaktywnej. Niestety względy praktyczne niemal zawsze utrudniają partycypację. Nie może to jednak zniechęcać nikogo w dążeniu do osiągnięcia najwyższego stopnia partycypacji, przedstawionego w poniższym schemacie. Stopień partycypacji Inicjatywy zainicjowane przez młodzież, decyzje podejmowane wspólnie z dorosłymi Inicjatywy zainicjowane i kierowane przez młodzież Inicjatywy zainicjowane przez dorosłych, decyzje podejmowane wspólnie z młodzieżą ̨ Inicjatywy konsultowane i podane do wiadomości Inicjatywy wyznaczone, ale podane do wiadomości Źródło: Working effectively with young people A guide to youth participation Pokonując kolejne stopnie hierarchii partycypacji powinniśmy dążyć do modelu inicjatyw prowadzonych i kierowanych przez młodzież̇. Jest to docelowy stan idealny. Dotarcie na sam szczyt tej drabiny wymaga czasu i zastosowania praktycznych zasad zachęcających do pełnej i praktycznej partycypacji. 116 1.2 Uczestnictwo (partycypacja) młodzieży Uczestnictwo ludzi młodych dotyczy rozwijania partnerstwa pomiędzy młodymi ludźmi a dorosłymi na wszystkich poziomach życia, by umożliwić́ osobom młodym objecie znaczących pozycji i ról w społeczeństwie, aby w ten sposób społeczeństwo jako całość́ (jak również̇ młodzi ludzie) mogli korzystać́ z ich wkładu, pomysłów i energii. Źródło: The Australia Youth Fundation – Youth Partnership & Participation http://www. youngaustralians.org/library 1.3 Poziomy uczestnictwa młodzieży Uczestnictwo młodzieży występuje na trzech, nie wykluczających się wzajemnie poziomach: Poziom ogólny: przedstawiciele młodzieży, jako obywatele kraju mają prawo uczestniczyć́ w jego życiu społecznym, kulturowym, politycznym i ekonomicznym (edukacja, rynek pracy, wybory itd.). Poziom organizacji: realizacja prawa ludzi młodych do podejmowania decyzji w polityce, projektach umożliwiających im uczestnictwo w funkcjonowaniu kraju (np. zaangażowanie młodzieży w doradcze role w projektach młodzieżowych). Poziom osobisty: prawo młodzieży do bycia włączonym i poinformowanym o decyzjach dotyczących ich życia 2.4 Teorie uczestnictwa młodzieży 2.4.1 Drabina uczestnictwa Rogera Hart ‘a 117 Inicjatywa młodzieży, decyzje podejmowane z dorosłymi – projekty są ̨ inicjowane przez młodzież,̇ natomiast decyzje podejmowane są ̨ wspólnie przez młodzież i dorosłych. Projekty realizowane na tym poziomie dają ̨ młodzieży władzę jednocześnie umożliwiając dostęp do wiedzy dorosłych i uczenie się ̨ od nich. Inicjatywa i kierownictwo młodzieży – młodzież inicjuje i zarządza projektem. Rola dorosłych ogranicza się do działań wspierających. Inicjatywa dorosłych, decyzje podejmowane z młodzieżą ̨ – projekty inicjowane są przez dorosłych, natomiast decyzje podejmowane są ̨ wspólnie z młodzieżą. Konsultacje i informowanie – młodzież wyraża swoją opinię na temat projektów tworzonych i zarządzanych przez dorosłych. Jest informowana o sposobach uwzględniania jej wkładu oraz o rezultatach decyzji podejmowanych przez dorosłych. Przydzielenie zadań́ i informowanie – przydzielane są ̨ konkretne zadania młodzieży, oraz informuje się ją jak i dlaczego jest angażowana w projekt. Uczestnictwo na pokaz – młodym ludziom pozornie udziela się ̨ głosu. W rzeczywistości młodzież nie ma wpływu na sposób uczestnictwa w projekcie. „Dekoracja” – wykorzystuje się młodzież we wsparciu projektu w sposób pośredni, natomiast dorośli nie udają, że projekt jest inspirowany przez młodzież. Manipulacja –młodzież jest wykorzystywana przez dorosłych do wsparcia swoich projektów i udają,̨ że są ̨ one inspirowane przez młodzież. Źródło: Pakiet Edukacyjny Pozaformalnej Akademii Jakości Projektu, Część 1, Uczestnictwo młodzieży Trzy dolne szczeble drabiny odnoszą̨ się̨ do zaangażowania młodzieży, które nie jest prawdziwym uczestnictwem, podczas gdy kolejne pięć́ szczebli określa prawdziwe uczestnictwo. 2.4.2 Model uczestnictwa Shiera Innym modelem uczestnictwa ludzi młodych jest model uczestnictwa Shiera Continuum. Model Shiera opiera się̨ na pięciu poziomach uczestnictwa, które są̨ podzielone na trzy etapy zaangażowania: gotowość́, możliwości i zobowiązania. Młodzież̇ wspólnie z dorosłymi zarządza organizacją 118 GOTOWOŚĆ MOŻLIWOŚCI ZOBOWIĄZANIA Czy jesteście gotowi, aby wspólnie zarządzać́ waszą organizacją z młodymi ludźmi? Czy w waszej organizacji istnieje procedura, która umożliwia młodzieży i dorosłym wspólne zarzadzanie organiacją? Czy macie wypracowane standardy działań́ gwarantujące młodzieży i dorosłym wspólne zaczadzanie organizacją? Młodzież̇ jest włączana Czy jesteście gotowi w podejmowanie depozwolić ́ młodzieży cyzji włączyć ́ się ̨ w podejmowanie decyzji? Czy istnieje w waszej organizacji procedura umożliwiająca włączanie się ̨ młodzieży w podejmowanie decyzji? Poglądy młodzieży są ̨ brane pod uwagę ̨ Czy jesteście gotowi, aby brać ́ pod uwagę ̨ Czy w podejmowaniu decyzji bierzecie pod poglądy młodzieży? uwagę ̨ poglądy młodzieży? Młodzież̇ jest wspierana w wyrażaniu własnych poglądów Czy jesteście gotowi wspierać ́ młodzież ̇ w wyrażaniu własnych poglądów? Młodzież̇ jest słuchana Czy jesteście gotowi, aby słuchać ́ młodzieży? Czy macie wypracowane standardy działań́ gwarantujące zaangażowanie się ̨ młodzieży w podejmowanie decyzji? Czy macie wypracowane standardy działań́, które gwarantują,̨ że przy podejmowaniu decyzji liczycie się ̨ z poglądami młodzieży? Czy macie odpowiednią Czy macie wyprailość ́ pomysłów i dziacowane standardy łań́, które pomagają ̨ działań́, gwarantujące młodzieży w wyrażaniu wspieranie młodzieży własnych poglądów? w wyrażaniu własnych poglądów? Czy pracujecie w sposób, który umożliwia Czy macie wypracowane standardy działań́, słuchanie młodzieży? gwarantujące to, że młodzież ̇ zostanie wysłuchana? Źródło: Pakiet Edukacyjny Pozaformalnej Akademii Jakości Projektu, Część 1, Uczestnictwo młodzieży. 2.4.3 Teoria trójkąta uczestnictwa Teoria ta zakłada, że do aktywnego zaangażowania się̨ młodzieży w życie społeczne, niezbędna jest równowaga pomiędzy trzema wymiarami: wyzwaniami, możliwościami i powiązaniami. Najważniejszym z tych wymiarów jest WYZWANIE. Jest ono podstawowym bodźcem do podejmowania uczestnictwa. Wyzwaniami są wszystkie sprawy – w wymiarze osobistym i społecznym, którym młodzi ludzie chcą poświęcić swój czas. Aby móc sprostać wyzwaniom, młodzież musu skorzystać z MOŻLIWOŚCI, rozumianych jako wiedza, doświadczenia i umiejętności. Tylko dzięki możliwością, młodzi ludzie mogą sprostać wyzwaniu. Możliwości spowodowania zmiany wpływają̨ bezpośrednio na poziom zaangażowania. Wyzwania i możliwości są ze sobą ściśle powiązane. Trzecim wymiarem niezbędnym do uruchomienia uczestnictwa młodzieży są POWIĄZANIA. Młody człowiek musi odczuwać więź i wsparcie innych ludzi, instytucji czy organiza- 119 cji, po to, by wspólnie móc angażować się w pracę nad konkretnym wyzwaniem. Źródło: Opracowanie własne na podstawie Pakietu Edukacyjnego Pozaformalnej Akademii Jakości Projektu, Część 1, Uczestnictwo młodzieży 3. Wpływ otoczenia na uczestnictwo w działaniach lokalnych młodzieży 3.1 Mapa interesariuszy Młodzi ludzie nie są odizolowani od otaczającego ich świata. Funkcjonują w ramach danej struktury społecznej, a wpływ na nich wywiera wiele osób organizacji: rodzice, nauczyciele, rówieśnicy, władze lokalne. Nauczyciel pracujący z młodzieżą musi brać pod uwagę wpływ jaki wywiera na nią jej otoczenie. Planując projekty kierowane do młodych osób warto zadbać o zdiagnozowanie potencjalnego - pozytywnego lub negatywnego - wpływu otoczenia. Narzędziem umożliwiającym dokonanie takiej diagnozy jest mapa interesariuszy. Mapa identyfikuje trzy typy interesariuszy, czyli osób oraz instytucji wywierający bezpośredni lub pośredni wpływ zarówno na projekt, jak też jego uczestników: Interesariusze główni to osoby i instytucje bezpośrednio uczestniczący w projekcie Interesariusze drugorzędni to osoby i instytucje, które nie biorą bezpośrednio udziału w projekcie, ale są powiązane z nim różnymi relacjami i interesami, np. mogą to być osoby lub instytucje również działające na rzecz uczestników naszego projektu. Pozostali interesariusze to osoby i instytucje, które nie biorą udziału w projekcie, ale poprzez choćby to, że działają w tej samej strukturze społecznej, mogą oddziaływać na nasz projekt i działającą w jego ramach młodzież. Tak więc interesariusze to osoby i instytucje, które mogą – bezpośrednio lub pośrednio, pozytywnie lub negatywnie – wpływać na nasz projekt lub podlegać jego wpływom. Znajo- 120 mość interesariuszy, reprezentowanych przez nich interesów i możliwości oddziaływania mają istotne znaczenie na uczestnictwo młodzieży i jej aktywność w ramach naszego projektu. Celem analizy interesariuszy jest określenie ich przewidywanych reakcji (pozytywnych i negatywnych na nasze działania w ramach projektu, opracowanie przeciwdziałań niwelujących negatywne reakcje i zachęcenie do pozytywnych działań wspierających nasze przedsięwzięcie. Analizę interesariuszy należy zacząć od ich identyfikacji. Będą to osoby i instytucje: - na które projekt może mieć wpływ - które mogą wpłynąć na projekt - które mogą być pomocne w realizacji projektu - które mogą postrzegać projekt jako zagrożenie dla swoich interesów - które i tak zostaną zaangażowane w projekt Po zidentyfikowaniu i pogrupowaniu interesariuszy należy przeprowadzić analizę ich przewidywanych zrachowań oraz charakteru uczestnictwa w projekcie wg. następujących kryteriów: 1. Charakterystyka poszczególnych interesariuszy z punktu widzenia społecznego i organizacyjnego (ich status społeczny, jak są zorganizowani) 2. Interesy i oczekiwania interesariuszy, relacje pomiędzy poszczególnymi grupami interesariuszy 3. Mocne i słabe strony interesariuszy, potencjalny wkład w projekt 4. Konkluzje i zalecenia dla projektu – jakie działania powinniśmy podjąć wobec poszczególnych interesariuszy, jaką obrać strategię Formularz analizy interesariuszy 121 IMPLIKACJE INTERESY I OCZEKI- SŁABE I SILNE CHARAKTERYSTYKA I WNIOSKI DLA STRONY WANIA interesariuszy z punkPROJEKTU tu widzenia istotnych - dostępne - interesy, w projekcie elementów: - plazasoby cele interenowane i środki sariuszy - społeczno-ekodziałania nomicznych - wiedza - oczekiwawobec i doświnia wobec - demograficinteresariadczenie projektu znych uszy - wpływ na - strategia projekt współpracy ze stronami 1. GŁÓWNI INTERESARIUSZE 1.1 … INTERESARIUSZE 1.2 … 1.3 … 2. INTERESARIUSZE DRUGORZĘDNI 2.1 … 2.2 … 2.3 … 3. POZOSTALI INTERESARIUSZE 3.1 … 3.2 … 3.3 … UWAGI ROBOCZE Analizę rozpoczynamy od wyszczególnienia grup głównych interesariuszy, która jest najbardziej istotna dla powodzenia przedsięwzięcia. W przypadku projektów młodzieżowych mogą to być przykładowo: 1. młodzież biorąca udział w projekcie 2. ich rodzice 3. wychowawcy i inni nauczyciele W kolejnym kroku przechodzimy do opisania interesariuszy drugorzędnych. W przypadku projektów młodzieżowych mogą to być: 1. pedagodzy szkolni, dyrektorzy szkół 2. lokalne władze 3. rówieśnicy uczestników projektu nie biorący w nim bezpośrednio udziału Na koniec zajmujemy się interesariuszami pozostałymi do których w przypadku 122 projektów młodzieżowych możemy zaliczyć: 1. media lokalne 2. lokalne organizacje pozarządowe 3. pozostali mieszkańcy Poniżej prezentujemy przykładową mapę interesariuszy projektu NAZWA MOC ODDZIAŁYWANIA POZYTYWNY WPŁYW NEGATYWNY WPŁYW MINIMALIZACJJA NEGATYW OWAŃ Aktywni i chętni do współpracy Brak zainteresowania projektem Słomiany zapał Włączenie młodzieży do działań́ Postawy roszczeniowe Materializm Dobór atrakcyjnych dla m wsparcia Niskie ambicje Efektywny monitoring d 5 - duży wpływ 1- minimalny wpływ Uczniowie 5 Młodzi jako kreatorzy nowych pomysłów Współrealizatorzy działań́ Mogą ̨ stworzyć ́ w swoim środowisku pozytywne wzorce społeczne Właściwy dobór uczestn Odpowiednie motywow dzanie Ustalenie kontraktu Rodzice 5 Współrealizacja działań́ Zawyżone lub zaniżone aspiracje rodziców – demotywacja dzieci Lobbowanie w lokalnym środowisku Dysfunkcyjność ́ rodzin Motywowanie dzieci do uczestnictwa w projekcie Współfinansowanie części działań́ Funkcje edukacyjne – wykorzystywanie umiejętności, talentów rodziców do realizacji projektu 123 Podważanie autorytetów społecznych i wychowawczych. Negatywne wzorce Spotkania informacyjne dla Stała współpraca z punktam rodzin Edukacja i pedagogizacja ro Aktywne angażowanie rodz cję projektu. Szkoła Burmistrz 5 4 Udostepnienie zasobów insty- Cześć ́ kadry nauczycielskiej jest niechęttucjonalnych i kadrowych na do pracy społeczKreatywny i doświadczony nej – złe wzorce dyrektor Cześć ́ dzieci postrzega Stały kontakt z dziećmi i ich szkołę ̨ jako „zło korodzicami nieczne” Prestiż ̇ funkcji Możliwość ́ wsparcia finansowego i rzeczowego Blokowanie dostępu do środków gminy Wpływ na szkołę ̨ i dyrekcję jako jednostkę ̨ Możliwość ́ wykorzystania konpodległą taktów, lobbowanie na rzecz Brak wsparcia i rekoprojektu mendacji ze strony Dostęp do specjalistów współurzędu gminy pracujących z gminą Organizacja spotkań́ informacyjnych dla nauczycieli na temat wpływu i korzyści płynących z naszych działań́ dla dzieci i nauczycieli Wskazanie, iż ̇ w dodatkowych projektach będą ̨ mogli być ́ dodatkowo wynagradzani, a relacje z dziećmi mogą ̨ ulec poprawie Dostarczenie kompletnych i rzeczowych materiałów o planowanych działaniach, ich celowości, sposobach realizacji i oczekiwanych rezultatach Promocja osoby burmistrza jako wspierającego działania prospołeczne Poproszenie burmistrza o objecie patronatu nad naszym projektem lub zaproszenie go jeszcze na etapie planowania współautor pomysłu. Pokazanie korzyści z realizacji programu dla gminy i burmistrza 124 I t o ( P j r S j O o w t t S w Lokalne stowarzyszenie Indywidualne spo- działające na rzecz dzieci tkanie z dyrektorem i młodzieży 5 Możliwość ́ wykorzystania kadry, doświadczenia Możliwość ́ wykorzystania osobowości prawnej do aplikowania o środki zewnętrzne i wewnętrzne – sponsoring oraz oficjalne pismo (na spotkanie pójdzie Pani Zosia, ponieważ ̇ Brak zaufania ze strony organizacji i traktowanie jako potencjalnych konkurentów Traktowanie organizacji jak partnerów Zaproponowanie do udziału w planowaniu działań́ i określeniu interesów stron Jasne określenie oczekiwań́ ról i zadań́ oraz korzyści. Indywid mowy z dyrekto Spotkan Znajomość ́ środowiska dzieci i młodzieży. jest sąsiadką dyrektora i znają ̨ się ̨ od lat) Wykorzystanie pozytywnego PR i prestiżu organizacji Spotkanie informacyjne dla kadry szkoły Wykorzystanie pozytywnych wzorców liderów społecznych i zaangażowania społecznego. Zaufanie rodziców Oficjalne zaproszenie Firma X oraz osobista rozmo- wa z udziałem dyrek- tora szkoły, na spo- tkanie umówi nas pan Staszek – przyjaciel wójta od szkolnych lat 125 1 Możliwość ́ pozyskania lokalnego sponsora (środki finansowe, rzeczowe lub usługowe) Zwiększenie prestiżu naszych działań́, gdyż ̇ jest to duża firma Brak wsparcia lokalnego biznesu Przeprowadzenie spotkania z szefem firmy oraz przedstawienie mu naszego projektu, jego wpływu na rodziny pracowników firmy X oraz możliwości poprawy wizerunku Na spot umówić w godzi jak twie sekretar ciel firm ty i w do Źródło: Między Liderem a zmianą, wyd. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Warszawa 2010 126 127 3.2 Wpływ obszarów otoczenia młodzieży na jej uczestnictwo Otoczenie młodego człowieka podzielić można na cztery obszary: dom, najbliższa okolica, szkoła, czas wolny. W każdym z tych obszarów młodzież wchodzi w interakcje z różnymi osobami: rodziną, kolegami, innymi uczniami, sąsiadami, nauczycielami itd. Każda z tych osób wpływa w inny sposób na zachowania młodego człowieka. Obszar nr 1 - Dom Wpływ tego obszaru wydaje się być kluczowy. Gdyż udział młodego człowieka w planowanym przedsięwzięciu często jest uzależniony zgody rodziców lub opiekunów. Sposobem na pozyskanie poparcia rodziców może być́ zorganizowanie godzin konsultacyjnych lub wizyt domowych. W pozyskiwaniu poparcia środowiska domowego należy przygotować się na liczne trudności w postaci: braku czasu, obowiązków domowe czy brak zaufania do oficjalnych instytucji. Sposobami na minimalizację tych trudności jest organizacja spotkań w miejscach neutralnych (biblioteka, domy kultury). Istotnym jest, by zbudować zaufanie rodziny wobec osoby pracującej z młodzieżą. Obszar nr 2 - Okolica Obszar ten tworzą przede wszystkim mieszkańcy sąsiedztwa oraz przyjaciele i znajomi. Utrzymywanie dobrych relacji z sąsiadami młodych ludzi sprawia, że osoby te, będą̨ pozytywnie nastawione do podejmowanych przez nas działań, chętniej będą je wspierać, a gdy lokalnie będą pojawiać się ewentualne problemy będą je sprawnie nam przekazywać. Sposobem na budowanie poprawnych relacji i budowanie swojego wizerunku wśród mieszkańców okolicy jest współpraca z i zaangażowanie lokalnych mediów. Lokalne media mogą̨ odegrać́ ważną rolę w budowaniu wizerunku naszych przedsięwzięć́. Informowanie społeczności o naszych działaniach buduje relację opartą na zaufaniu. Natomiast pozyskanie poparcia przez przyjaciół i znajomych naszych podopiecznych jest istotne przede wszystkim ze względu na fakt, że ich opinia wpływa na ocenę naszych działań przez młodego człowieka. Obszar nr 3 – Szkoła Szkoła – z punktu widzenia osoby pracującej z młodzieżą – jest źródłem cennych informacji (liczba młodzieży w okolicy, poziom nauczania, zwyczaje, struktura społeczna i kulturowa itd.) Nauczyciele pracujący w szkole są doskonałym kanałem informacyjnym, za pomocą którego możemy informować młodzież o naszych działaniach i możliwościach, jakie tworzymy dla młodzieży. Posiadanie dobrych relacji ze szkołą jest możliwość́ korzystania zasobów szkolnych (sprzęt, pomieszczenia). Pewnym zagrożeniem jest w tym przypadku fakt, że część młodzieży jest negatywnie nastawiona do tej instytucji co może skutkować 128 niechęcią do spędzania swojego wolnego czasu na jej terenie. Obszar nr 4 – Czas wolny Budowanie aktywności obywatelskiej młodzieży realizowana jest najczęściej w obszarze czasu wolnego. Budowanie relacji z innymi ludźmi podczas organizowania zajęć́ w czasie wolnym umożliwia wymianę̨ pomysłów, doświadczeń́ i zasobów odnoszących się̨ do pracy z młodymi ludźmi o mniejszych szansach. 4. Sposoby badania potrzeb młodzieży Trafne zdiagnozowanie potrzeb młodych ludzi ma kluczowe znaczenie dla zapewnienia atrakcyjności planowanych przez nas działań, jak również budowania motywacji do aktywnego uczestnictwa samej młodzieży, pozwala uniknąć znużenia, niezadowolenia czy niskiej frekwencji. Wachlarz metod i narzędzi badania potrzeb jest niezwykle szeroki, często ograniczany jedynie wyobraźnią i zasobami osoby pracującej z młodzieżą. Poniżej przedstawiamy jedynie wybrane z nich, najczęściej stosowane w praktyce. 4.1 Obserwacja uczestnicząca Obserwacja uczestnicząca polega na wejściu badacza w określone środowisko społeczne i obserwowaniu danej zbiorowości od wewnątrz tj. jako jeden z jej członków, uczestniczący wraz z nią w codziennym życiu. Zaletą takiej metody jest przyjęcie punktu widzenia badanej społeczności i „zasmakowanie” w życiu i kulturze jej członków. Badacz może od razu robić notatki lub w inny sposób zapisywać swoje obserwacje (fotografia, film, nagrania audio). Wadą jest natomiast fakt, że osoba prowadząca badania musi przyjąć punkt widzenia badanego obiektu wyrzekając się jednocześnie własnego poglądu, stereotypów czy przeświadczeń na temat badanych, co nie jest łatwe. 4.2 Zogniskowany wywiad grupowy (tzw. Focus) Zogniskowany wywiad grupowy skupia się na aktywności badawczej polegającej na tym, że moderator prowadzi dyskusję zaproszonych wcześniej respondentów, dobranych zgodnie z kryteriami wynikającymi z celów projektu. Grupa dyskusyjna liczy 6 – 8 osób. Jedna sesja trwa zwykle około 2 godzin. Prototypem takiej sytuacji są autentyczne spotkania i dyskusje ludzi w świecie naturalnym. Dyskusja jest prowadzona według opracowanego wcześniej scenariusza, opisującego cele każdego etapu badania (czyli jakie informacje chce się uzyskać podczas tego etapu), czasem (ale nie jest to konieczne) zawierającego także dosłowne brzmienia pytań, które będą zadawane uczestnikom badania. Przebieg dyskusji jest zwykle nagrywany na taśmie magnetofonowej i/ lub video, może być także obserwowany. Ważną zaletą grupowego wywiadu zogniskowanego, jest jego dynamika oraz obecność 129 interakcji. Kontakt z innymi w grupie może stymulować działania twórcze, ułatwiać wyrażanie emocji, wychodzenie poza racjonalny dyskurs w sferę treści nieświadomych lub trudnych do wyrażenia. - Badając potrzeby młodzieży z wykorzystaniem tego narzędzia wybrać różne jego typy: - Grupy wydłużone lub rozszerzone (extended) – trwają ponad 2 godziny (czasami nawet cały dzień) - Mini – grupy (Mini FGI) – w których uczestniczy 4-6 osób, które mają więcej czasu na wypowiedź i silniej angażują się w dyskusję - Eksperckie (Delfickie) – prowadzone z ekspertami, specjalistami w danej dziedzinie - Clash – grupy konfliktowe, w których grupa jest dzielona na 2 części o antagonistycznych opiniach, które są konfrontowane (np. ‚obrońcy życia vs. obrońcy wolności kobiety; palacze vs. niepalący). Grupę taką czasami prowadzi dwóch moderatorów Kreatywne – gdzie zadaniem specjalnie zrekrutowanych uczestników jest wykonywani zadań twórczych lub wymyślenie nowego rozwiązania. W celu zwiększenia prawdopodobieństwa trafności ustaleń w ramach projektu należy przeprowadzać przynajmniej kilka grup fokusowych. Barierą dla dużej liczby dyskusji są koszty oraz ograniczony czas na realizację badania. 4.3 Wywiad Wywiad jest to jedna z podstawowych metod badawczych. Polega na zadawaniu badanym przez ankietera (prowadzącego wywiad) mniej lub bardziej sformalizowanych pytań. W przypadku gdy badany odpowiada sam na pytania zawarte w przesłanym mu lub podanym kwestionariuszu, technika ta określana jest jako ankieta. W praktyce badawczej wyróżnić można kilka typów wywiadów: - Wywiad ustny i pisemny. - Wywiad swobodny (najmniej skategoryzowany) – „luźna” rozmowa na określony temat. Prowadzący wywiad ma w tym przypadku tylko tak zwane dyspozycje do wywiadu, zawierające listę̨ problemów, które należy poruszyć́ w trakcie rozmowy. - Wywiad niestandaryzowany – rozmowa o ustalonym schemacie wątków tematycznych. Kolejność́ poruszanych problemów w trakcie wywiadu jest dowolna. - Wywiad częściowo standaryzowany – prowadzący wywiad korzysta z określonego scenariusza i pytań́, które mają charakter pytań́ otwartych. Może zmieniać́ ich kolejność́ 130 albo wyjść́ poza schemat w celu uzyskania jakichś́ cennych informacji. - Wywiad standaryzowany – przeprowadzany przy pomocy kwestionariusza lub ankiety. Forma i kolejność́ pytań́ jest tutaj ściśle określona metodą ilościową. - Wywiad jawny i ukryty. - Wywiady indywidualne i zbiorowe. - Wywiad panelowy – kilku badających zadaje pytania jednemu respondentowi podczas co najmniej dwóch spotkań́ odbywających się̨ w ciągu określonego czasu lub też jeden badacz zadaje pytania kilku respondentom na co najmniej dwóch spotkaniach w odstępie czasowym. Czynniki, od których zależy poprawne przeprowadzenie wywiadu to: dobre przygotowanie wywiadu, umiejętność́ nawiązywania rozmowy, umiejętność́ formułowania pytań́, atmosfera wywiadu oraz miejsce jego przeprowadzenia. 4.4 Analiza problemów Sposobem na szersze spojrzenie na potrzeby młodzieży jest przeprowadzenie analizy problemów, dotykających ją w danej społeczności lokalnej. Narzędziem do przeprowadzenia analizy problemów jest „Drzewo problemów”. Przeprowadzenie analizy pozwala określić negatywne aspekty obecnej sytuacji młodzieży w danym środowisku i ustanawia związki przyczynowo-skutkowe pomiędzy występującymi problemami, umożliwiając skupienie naszej pracy na tych kluczowych 131 Problemy w schemacie wpisano w układzie przyczyna à skutek. Poniżej problemu kluczowego wpisano jego przyczyny. Powyżej wymieniono skutki problemu kluczowego. 1. Kroki budowy drzewa problemów: 2. Identyfikacja głównych problemów charakteryzujących sytuację wejściową̨ 3. Wybór problemu kluczowego 4. Identyfikacja problemów związanych z problemem startowym 5. Określenie związków przyczynowo – skutkowych 6. W analogiczny sposób postępujemy ze wszystkimi problemami Łączymy problemy strzałkami ilustrującymi związki przyczynowo – skutkowe 7. Weryfikujemy poprawność́ i kompletność́ diagramu 5. Lista wskazówek w pracy nad obywatelską aktywnością młodzieży Praca z młodzieżą̨ zaczyna się̨ tam, gdzie są̨ młodzi ludzie ze swoim widokiem na życie, świat, ze swoimi zainteresowaniami. Ale tam się̨ nie kończy – praca z młodzieżą̨ polega na zachęcaniu młodych ludzi do myślenia krytycznie o swoim życiu, o wartościach, oferując nowe doświadczenia i wyzwania, zwiększając ich możliwości, ale i aspiracje. Aby ułatwić ten proces, na zakończenie prezentujemy listę praktycznych wskazówek ułatwiających pracę z młodymi ludźmi: Uczestnicz z przyjaznym nastawieniem do młodzieży Bądź́ gotów do zmiany własnych poglądów Słuchaj głosu młodzieży Miej szacunek dla poglądów młodych ludzi Zaangażuj młodych ludzi w cały proces Umożliw młodym ludziom zbudowanie holistycznego środowiska młodzieżowego Zaangażuj młodych ludzi w proces tworzenia modelu partycypacyjnego Bądź́ świadom istnienia przyjętych z góry założeń́ i stereotypów Przekrocz istniejące granice w relacjach dorosłych z młodzieżą̨ poprzez zrzeczenie się̨ i podzielenie się̨ władzą Uzgodnij realistyczne ramy czasowe Używaj odpowiedniego języka, który będzie zrozumiały dla wszystkich Nagradzaj zaangażowanie młodych ludzi Wyraź uznanie dla wkładu młodych ludzi za pomocą̨ środków formalnych, jak referencje Umożliw młody ludziom pełną partycypację Pozwól młodzieży na rezygnację z uczestnictwa w procesie Wspieraj młodych ludzi w pozyskiwaniu środków finansowych i zasobów 132 Bądź́ szczery. Źródło: „Skuteczna praca z młodzieżą̨. Przewodnik po partycypacji młodzieży.” Bibliografia: „Edukacja obywatelska w działaniu”, Red. A. Kordasiewicz i P. Sadura, wyd. Scholar, Warszawa 2013 „Skuteczna praca z młodzieżą̨. Przewodnik po partycypacji młodzieży” wyd. Pracownia Badań i Innowacji Społecznych Stocznia Pakiet Edukacyjny Pozaformalnej Akademii Jakości Projektu, Część 1, Uczestnictwo młodzieży, wyd. Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji Między Liderem a zmianą, wyd. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Warszawa 2010 Zarządzanie Cyklem Projektu, wyd. Polski Instytut Demokracji Lokalnej, Warszawa 2009 133 Materiały szkoleniowe moduł 2 Wykorzystanie nowych technologii w procesie edukacyjnym 1.1. Czym są narzędzia TIK? Dynamiczny rozwój nowoczesnych technologii oraz powszechny do nich dostęp wymuszają na nauczycielach odejście od tradycyjnych metod pracy z uczniami i ciągłe dokształcanie się w zakresie wykorzystania na lekcjach tabletów, projektorów, laptopów, smartfonów, aplikacji mobilnych i szeroko pojętych multimediów. Dlatego od kilku lat w Polsce duży nacisk kładzie się na wdrożenie w szkołach i upowszechnianie narzędzi TIK, czyli programów i urządzeń wykorzystujących technologie informacyjno-komunikacyjne. Jak bezboleśnie wprowadzić nowoczesne technologie do szkół? Jak pokonać własny strach przed technologią i przybliżyć uczniom zasady bezpiecznego korzystania z Internetu i komputerów? W końcu, jak wykorzystać nowe zdobycze we wspieraniu procesu edukacyjnego i rozwijaniu postaw demokratycznych u młodych ludzi? Niniejsza publikacja będzie próbą odpowiedzi na te pytania, ale też zbiorem inspiracji, opartych na naszych doświadczeniach z TIK w polskich szkołach. 1.2. Dlaczego warto wykorzystywać narzędzia TIK w nauczaniu? Po nowe technologie sięgają coraz młodsi użytkownicy, a ich twórcy prześcigają się w dostosowaniu narzędzi i aplikacji do potrzeb dzieci i młodzieży. Niezależnie jednak od tego, w którą stronę zmierza rozwój nowych technologii, warto pamiętać, że TIK to nie tylko kolorowe gry, serwisy społecznościowe i zajmujące aplikacje. Zadaniem nauczycieli jest takie przygotowanie ucznia do korzystania z komputera, Internetu, smartfona itp., aby w bogatej ofercie potrafił znaleźć elementy rozwijające jego potencjał i znał zagrożenia wynikające z korzystania z sieci. Na szczęście rynek szybko reaguje na potrzeby edukacyjne uczniów, a oferta pożytecznych stron czy aplikacji jest wciąż rozbudowywana. Nie da się ukryć, że żyjemy w społeczeństwie informacyjnym. Na co dzień możemy obserwować zmiany sposobu przekazu i tempa informacji. Mamy dostęp do różnych źródeł i kanałów komunikacji, często z odbiorców zamieniamy się w nadawców (na przykład publikując komentarze na portalach, w serwisach społecznościowych lub prowadząc własne strony i blogi). Podobnie w sieci funkcjonują nasi uczniowie. Internet staje się dla nich źródłem wiedzy, a także encyklopedią zachowań i norm społecznych. W związku z tym nauczyciel powinien pokazać uczniom, jak w morzu informacji skutecznie wyszukiwać, jak krytycznie podchodzić do tego, co możemy przeczytać w sieci, prasie itp, a także jak porządkować informacje pochodzące z różnych źródeł i legalnie je przetwarzać. Nowe kompetencje, które ze szkoły wyniosą uczniowie, pomogą im zarówno w przyszłym życiu zawodowym, jak 134 i w codziennym obcowaniu z nowymi technologiami. • Wprowadzenie TIK na lekcjach daje nauczycielowi możliwość urozmaicenia i uatrakcyjnienia zajęć, nawiązania młodzieżą wspólnego języka i zachęcenia ich do aktywnego uczestniczenia w procesie edukacyjnym. Ponadto rozwija w uczniach umiejętności: • uczenia się – przez wprowadzenie nowych sposobów zdobywania wiedzy i umiejętności oraz udostępnienie narzędzi do pracy grupowej, organizowania wiedzy i przetwarzania jej; • twórczego myślenia; • działania – dzięki narzędziom usprawniającym organizację pracy; • wyszukiwania i weryfikowania źródeł; • komunikowania się na wielu płaszczyznach, z wykorzystaniem różnych narzędzi; współpracy, również tej wykraczającej poza klasę i grupę rówieśniczą, a nawet poza granice kraju. 1.3. Uczeń i nauczyciel w sieci Pisaliśmy o wdrażaniu nowoczesnych technologii do szkół, tymczasem wcale nie musimy ich tam wprowadzać. One już w tam są i tego procesu nie cofniemy. Naszym zadaniem jest jednak takie wychowanie uczniów, aby przygotować ich do roli webkonsumentów i uświadomić im zarówno korzyści wynikające z zastosowania TIK, jak i istnienie zagrożeń, jakie niesie za sobą korzystanie z komputera, smartfona, Internetu itp. Warto mówić o ryzyku uzależnienia od sieci, zerwania kontaktu z rzeczywistością oraz o zagrożeniach takich jak kontakt z niebezpiecznymi ludźmi za pośrednictwem sieci czy wpadnięcie w pułapki oszustów. Jeśli uczymy uczniów rozsądnego korzystania z sieci, sami powinniśmy być jej użytkownikami. Inaczej stracimy wiarygodność. Nie musimy być ekspertami od sieci. Pozwólmy czasem poprowadzić się uczniom, zwłaszcza jeśli chodzi o tematy im bliskie (sieci społecznościowe, gry i portale). Starajmy się jednak być na bieżąco jeśli chodzi o nowe technologie, monitorujmy trendy i nowości, a jeśli to konieczne, nie obawiajmy się wprowadzania zmian i poprawienia naszych sprawdzonych technik pracy. To, co było skuteczne w ubiegłym roku, dziś może nie przynosić tak samo pożądanych efektów. Elastyczność to kluczowa umiejętność współczesnego nauczyciela. Z nowoczesnych technologii powinniśmy korzystać z głową i tego samego uczyć naszych uczniów. Jeśli już w klasie rozmawiacie o zagrożeniach, nie ograniczajcie się jedynie do 135 straszenia uczniów. Internet jest lub będzie ich naturalnym środowiskiem. Nie zapominajcie więc o korzyściach płynących z wykorzystywania nowoczesnych technologi w nauczaniu. · Korzyści z zastosowania narzędzi TIK w procesie edukacyjnym: · uczniowie mają szerszy niż dotychczas dostęp do wiedzy; · projekty realizowane w klasie zyskują na atrakcyjności; · uczniowie zdobywają szereg praktycznych umiejętności, przydanych potem w życiu zawodowym; · zyskujemy nowe narzędzia komunikacji i wymiany myśli, również na odległość; · znacznie wzrasta motywacja uczniów; możemy wdrażać projekty wykraczające swoim zasięgiem poza klasę czy szkołę (np. prowadząc bloga lub stronę internetową).2. Wybrane narzędzia wspierające pracę nauczyciela i ich praktyczne zastosowanie na lekcjach Zacznijmy od klasyfikacji narzędzi TIK, aby na jej podstawie omówić najbardziej przydatne w nauczaniu narzędzia i ich praktyczne zastosowanie. L.p. Kategoria 1 Edytory tekstu 2 Arkusze kalkulacyjne 3 Multimedia 4 Chmury 5 Wyszukiwarki 6 Komunikatory 7 Wiki 8 Strony i platformy edukacyjne Definicja Narzędzia służące do tworzenia i przetwarzania teksów Przykładowe narzędzia Microsoft Word, Google Docs, OpenOffice Writer Narzędzia, za pomocą których można zbierać i przetwarzać dane (głównie liczbowe) Strony i oprogramowania służące do samodzielnego tworzenia mediów (obrabiania zdjęć, muzyki, filmów, prezentacji multimedialnych, itp.) Strony i aplikacje służące do gromadzenia danych, przechowywania, edytowania i udostępniania plików Programy umożliwiające wyszukiwanie informacji w sieci Aplikacje służące do porozumiewania się na odległość z innymi użytkownikami sieci Microsoft Excel, OpenOffice Calc Serwisy umożliwiające współtworzenie stron internetowych, repozytoriów i wirtualnych encyklopedii Społeczności i platformy umożliwiające naukę przez Internet 2.1. Edytory tekstu 136 PowerPoint, Windows Movie Maker, Photoshop, Gimp, Prezi Dropbox, Dysk Google Google, Wikiwix, Yahoo! Poczta elektroniczna, Skype, Hangouts, Facebook Messenger, WhatsApp, chaty Wikipedia, Wiki Cytaty, wikispaces. com YouTube, Khan Academy, społeczności tematyczne, blogi edukacyjne, fora internetowe, wirtualne wycieczki, TED To programy i narzędzia umożliwiające tworzenie i obrabianie tekstów na komputerze oraz urządzeniach mobilnych. Możemy wybierać z wielu dostępnych na rynku edytorów tekstu, warto jednak dodać, że programy udostępniane na wolnej licencji (bezpłatne) nie odbiegają wiele od swoich komercyjnych odpowiedników. Obecnie coraz większą popularnością cieszą się edytory on-line, które umożliwiają współdzielenie plików i pracę wielu osób naraz na jednym dokumencie. Dokumenty współdzielone umożliwiają uczniom: · wspólne robienie notatek, · pracę nad projektem w grupie, · szybkie udostępnianie prac domowych nauczycielowi, · wspólne redagowanie tekstów do szkolnej gazetki. Dzięki możliwości dodawania komentarzy do tekstu, dokument tworzony na dysku Google jest idealnym narzędzie do dawania uczniom informacji zwrotnej. Zadanie: Razem z uczniami stwórzcie wspólną bazę wiedzy. Możecie w tym celu skorzystać z dokumentów współdzielonych. Zacznijcie od ustalenia zasad pracy. Zaplanujcie kto będzie dodawał treść do bazy wiedzy, ile czasu poszczególne grupy mają na zdobywanie informacji, które źródła uznajemy za wartościowe, a na które lepiej się nie powoływać [Patrz rozdział: 2.5. Wyszukiwarki] oraz to, jak powinna wyglądać modelowa definicja. Teraz podaj uczniom listę haseł, podziel ich na grupy i przydziel każdej z nich pracę. Podsumowując projekt zapytaj swoich uczniów, jak pracowało im się w projekcie: czego się nauczyli i jak w przyszłości mogą wykorzystać zdobyte umiejętności. Może razem wpadniecie na pomysł do czego jeszcze można wykorzystać słownik, który stworzyli. 2.2. Arkusze kalkulacyjne Arkusz kalkulacyjny to program przedstawiający dane, umożliwiający automatyczną ich obróbkę i przedstawianie w wersji graficznej: wykresów, grafów, osi. Arkusze ułatwiają organizowanie wiedzy według przypisanych wcześniej kategorii. Podobnie jak w przypadku edytorów tekstu, arkusze on-line umożliwiają pracę wielu użytkowników nad jednym plikiem (również w tym samym czasie). Dzięki wykorzystaniu arkuszy kalkulacyjnych uczniowie będą mogli szybko zebrać i porównać ze sobą odpowiedzi, jakie otrzymali w szkolnej ankiecie, a także tworzyć wygodne listy, zestawienia i inne. Do tego dane zebrane w dokumencie można jednym kliknięciem myszy przedstawić w formie wykresu i wykorzystać potem w prezentacji lub podsumowaniu projektu. 2.3. Tworzenie i przetwarzanie mediów: obrazów, prezentacji, filmów i muzyki. Wprowadzenie do klas odtwarzaczy multimediów pozwoliło wzbogacić i uatrakcyjnić lekcje. Dobrze dobrana i spójna z tematem lekcji muzyka lub film, przez oddziaływanie na zmysły 137 uczniów, sprzyjają lepszemu zapamiętywaniu i łączeniu faktów. Jeszcze lepsze efekty możemy osiągnąć, gdy zaangażujemy uczniów w proces tworzenia mediów. Na rynku dostępnych jest wiele bezpłatnych programów, które mogą zostać z powodzeniem wykorzystane w szkole. Jak? Zobaczcie sami. Zastosowanie filmów i platformy YouTube na lekcjach Uczniom coraz trudniej pracuje się z tradycyjnym tekstem. Przyswojenie materiału może pójść im znacznie szybciej, jeśli przedstawimy go w bardziej atrakcyjnej formie. Przewaga filmu nad tradycyjną książką została dostrzeżona już dawno, teraz jednak, w obliczu przyspieszonego rozwoju nowoczesnych technologii, twórcą filmu może zostać każdy, a dzięki smartfonom i tabletom możemy oglądać je w niemalże każdym miejscu. Jak w szkole możemy wykorzystać potencjał nowych mediów? Pamiętajmy, że projekty, w których uczniowie tworzą filmy lub animowane prezentacje, są zwykle oceniane jako ciekawsze i bardziej angażujące. Nie bójcie się więc chwycić za kamerę. Zadanie: Zacznijcie nagrywać prezentacje uczniowskie. Dziś większość telefonów ma wbudowaną kamerkę internetową. Jeśli w klasie nie ma nawet jednego telefonu lub używanie ich w waszej szkole jest niemile widziane, możecie wykorzystać szkolną kamerę cyfrową. Pamiętajcie, aby filmy nagrywane telefonem były możliwie jak najkrótsze i dynamiczne (odpowiedni efekt możecie uzyskać dzięki dobremu montażowi), w innym przypadku zanudzicie swoich odbiorców. Nad jednym filmem powinna pracować grupa uczniów. Dzięki temu nie tylko nauczą się współpracy, ale też szybciej uporają z tym trudnym zadaniem. Gotowe filmy możecie opublikować na klasowym kanale YouTube i stworzyć ogólnodostępną bazę wiedzy, z której mogą korzystać również uczniowie z innych szkół. Takie zadanie pokaże waszym uczniom, że mają kontrolę nad technologią, a końcowy efekt ich pracy zależy od nich. Robienie notatek od ręki Nie zawsze mamy przy sobie kartkę i długopis, natomiast telefon już tak. Taka idea przyświecała twórcom aplikacji do sporządzania notatek i utrwalania refleksji. Uczniowie mają do dyspozycji wiele programów ułatwiających im to zadanie. Ich ciekawa forma i przyjazny interface sprzyjają zapamiętywaniu, lepszej organizacji pracy, a co najważniejsze angażują uczniów. Przykładowe programy do tworzenia notatek dostępne na urządzenia mobilne to OneNote 2013 Microsoftu oraz Evernote. Atrakcyjne prezentacje Młodzi ludzie oczekują od mediów, że będą atrakcyjne i dynamiczne. Dlatego bardziej niż oklepaną prezentację wykonaną w nieco anachronicznym programie PowerPoint, będą cenili sobie prezentację w Prezi. Prezi umożliwia tworzenie prezentacji on-line,w związku z tym nie ma potrzeby pobierania 138 na dysk specjalnego oprogramowania. Nie musimy nawet ściągać gotowej prezentacji na nasz komputer, ponieważ program, już w podstawowym – darmowym pakiecie, udostępnia nam miejsce na wirtualnym serwerze w chmurze. Prezi od PowerPointa różni to, że nie pracujemy już na slajdach, ale na wirtualnym płótnie, które oddalamy, przybliżamy i obracamy w zależności od swoich potrzeb. Przejścia pomiędzy poszczególnymi elementami prezentacji są dynamiczne, a sama prezentacja nabiera dzięki temu lekkości i wygląda bardzo spektakularnie. Jak ciekawie podsumować projekt? Sprawozdanie podsumowujące projekt, napisane w formie tradycyjnego raportu, będzie dla uczniów nudne i mało ambitne. Więcej korzyści wyniosą z pracy nad podsumowaniem, gdy zachęcisz ich do wybrania atrakcyjnej formy. Może to być film nagrany i zmontowany przez uczniów, prezentacja ze zdjęciami i wykresami lub infografika, czyli obraz prezentujący dane lub wiedzę na jakiś temat w postaci diagramu, osi czasu, wykresu czy mapy. Zadanie: W ramach przygotowań do sprawdzianu zachęć uczniów do zebrania swoich notatek w postaci mapy myśli. Mogą wykorzystać w tym celu dostępne w sieci programy do tworzenia map myśli, programy do obróbki grafiki (takie jak MS Paint) lub narzędzia służące do przygotowania prezentacji (PowerPoint, Prezi). Zachęć ich, aby podzielili się z innymi efektami swojej pracy. Jeśli spodobała im się taka forma przyswajania materiałów, zastanówcie się, czy w przyszłości nie stworzyć Szkolnego Banku Map Myśli – zbioru materiałów stworzonych przez uczniów, umożliwiających szybką powtórkę przed egzaminem. 2.4. Praca w chmurze Do niedawna większość użytkowników komputerów pracowała korzystając z aplikacji instalowanych lokalnie na komputerach. Obecnie coraz bardziej popularna jest praca w chmurze, czyli tworzenie tekstów i mediów z wykorzystaniem aplikacji lub usług, udostępnianych przez Internet. Pliki, które tworzymy, trzymane są nie na naszym komputerze, ale na zdalnym serwerze, udostępnianym przez dostawcę chmury. Aby móc pracować w chmurze, nie musimy instalować dodatkowego oprogramowania, wymagana jest jedynie przeglądarka internetowa. Co więcej, pracą w chmurze jest także współdzielenie dokumentów, o którym pisaliśmy w podrozdziale dotyczącym edytorów tekstu, a także tworzenie prezentacji w Prezi. Poniżej przedstawiamy główne korzyści pracy w chmurze: • do naszych plików mamy dostęp z każdego komputera podłączonego do Internetu; · aby przenieść pliki między komputerami, nie musimy korzystać z płyt CD/DVD czy pendrive’ów, które są zawodne, podatne na wirusy, utrudniają dzielenie się danymi, czy aktualizowanie dokumentów; 139 · pliki i foldery, nad którymi pracujemy, możemy udostępniać innym użytkownikom, a nawet zezwalać im na wspólną pracę nad jednym dokumentem; · znika problem z ustaleniem aktualnej wersji pliku. Chmura pokazuje historię zmian i informacje o tym, jakie zmiany wprowadziły osoby współtworzące dokument; · nie tracimy naszych danych nawet w przypadku awarii sprzętu, czy jego wymiany. Chmury doskonale sprawdzają się w szkołach, gdzie uczniowie nie mają spersonalizowanych komputerów. Są świetnym narzędziem do pracy przy projektach, w których działania powinny być zaplanowane i skoordynowane ze sobą. Co więcej, dzięki chmurom, pracę rozpoczętą na lekcji można skończyć w domu. Wystarczy komputer z dostępem do sieci. Korzystając z chmury warto jednak pamiętać, że tak jak każdy magazyn z danymi, również chmury są narażone na włamanie i kradzież danych. Dlatego nie trzymajmy na dyskach danych wrażliwych, wybierajmy zaufanego dostawcę i pamiętajmy o podstawowych zasadach bezpieczeństwa [Patrz rozdział 3: Bezpieczeństwo w sieci]. 2.5. Wyszukiwarki Uczniowie powinni w szkole zostać wyposażeni w umiejętności ułatwiające im zdobywanie wiedzy z wykorzystaniem Internetu, czyli: · umiejętność skutecznego wyszukiwania informacji w sieci; · umiejętność oceny wiarygodności źródeł; · umiejętność zestawiania ze sobą i porównywania informacji pochodzących z różnych źródeł. Zasoby internetowe powiększają się każdego dnia, dlatego w naszej codziennej pracy korzystamy z wyszukiwarek, czyli narzędzi i stron, które ułatwią nam wyszukanie w sieci potrzebnych informacji. W tej chwili najpopularniejszą i najczęściej używaną wyszukiwarką jest wyszukiwarka Google. Poniżej kilka cennych wskazówek, które ułatwią wam korzystanie z wyszukiwarek internetowych: · operujcie hasłami, a nie całymi zdaniami; · korzystacie z wyrazów bliskoznacznych, które mogą zawęzić krąg waszych poszukiwań; · jeśli chcecie wyszukać dokładny cytat, ujmijcie go w cudzysłów; · zapoznajcie się z opcjami wyszukiwania zaawansowanego i korzystajcie z nich, aby wyświetlić jak najbardziej trafne wyniki; · aby zawęzić wyniki wyszukiwania, używajcie znaku minus „-”. Wykluczycie wtedy wszystkie strony zawierające hasło wpisane po tym znaku; · jeśli chcecie przeszukać zasoby jednej strony możecie użyć operatora „site:” i wpisać 140 po nim adres tej strony. Jak ocenić wiarygodność stron internetowych? Nauczyciele często podważają wiarygodność źródeł internetowych, natomiast uczniowie przestali już niemalże wyszukiwać informacji w innych źródłach. Co z tym zrobić? Na pewno nie ma sensu pozbywać się tak rozbudowanej encyklopedii, jaką jest Internet. Należy jednak uczyć uczniów umiejętnego wyszukiwania w sieci i zachęcać do korzystania z informacji, które znaleźli na wiarygodnych stronach. Jak sprawdzić, czy nasze źródło jest zaufane? Oto kilka wskazówek: • sprawdźcie, czy strona lub artykuły na niej są podpisane przez autora. Wpisy anonimowe są z zasady mniej wiarygodne niż te, które stworzył ekspert w danej dziedzinie (zwłaszcza, jeśli posiada udokumentowany tytuł naukowy lub osiągnięcia); • oceńcie, w jaki sposób formułowane są informacje na stronie. Wiarygodne źródła powinny być obiektywne. Unikajcie powoływania się na informacje ze stron firmowych i sponsorowanych, na których autorzy próbują namówić użytkowników do zakupu danego produktu lub usługi; • sprawdźcie, czy na stronie nie ma błędów językowych, słownikowych lub merytorycznych; • poszukajcie informacji kiedy stworzone zostały artykuły na stronie, jak dawno temu była aktualizowana oraz czy linki, które się na niej znajdują, są nadal aktywne. Praca metodą WebQuestu Gdy wasi uczniowie dowiedzą się jak szukać w sieci wiarygodnych informacji, możecie zaproponować im projekt naukowy nazywany WebQuestem, który utrwali zdobytą wiedzę i w praktyczny sposób sprawdzi ich umiejętności. Metoda WebQuestu wykorzystuje naturalne zainteresowanie uczniów nowymi technologiami. Uczy mądrego korzystania z zasobów sieci, porównywania informacji pozyskanych z różnych źródeł i twórczego ich wykorzystywania. Pokazuje również, że sieć może być użyteczna w pracy i nie służy jedynie rozrywce. Typowy WebQuest składa się z: • przystępnie sformułowanego tematu; • wprowadzenia, które powinno nie tylko przybliżyć uczniom tematykę projektu, ale też zaciekawić i zmotywować do pracy; • zadania, czyli informacji dla uczniów, co i w jakiej formie będą robić; • opisu procesu, czyli określenie sposobu i miejsca pracy, czasu realizacji, podziału na grupy, sposób prezentacji efektów itp.; 141 • wykazu zalecanych źródeł informacji; • informacji o tym, w jaki sposób WebQuest będzie oceniany; • podsumowania. WebQuest idealnie sprawdza się jako narzędzie pracy w grupie, a efekty pracy uczniów mogą zostać przedstawione w formie plakatu, pracy pisemnej, prezentacji multimedialnej lub ustnie. 2.6. Komunikatory Sieć globalna ułatwia komunikację na niespotykaną dotąd skalę. Nie ma już problemu, aby porozmawiać lub nawet zobaczyć się ze znajomymi, nawet jeśli przebywają akurat w odległych zakątkach świata. W ubiegłym dziesięcioleciu użytkownicy Internetu komunikowali się głównie za pomocą poczty elektronicznej, forów internetowych i czatów. Dziś osobny komunikator posiada niemalże każda platforma społecznościowa, a dostawcy prześcigają się w ilości funkcjonalności i wirtualnych gadżetów. W wielu przypadkach widzimy, czy nasz rozmówca przygląda się rozmowie, nie ma problemu, abyśmy do wiadomości dołączyli załącznik, możemy nawet prowadzić wideokonferencję z wieloma użytkownikami, pracując jednocześnie nad wspólnym dokumentem. Korzystając z komunikatorów ich użytkownicy mogą kontaktować się ze sobą w czasie rzeczywistym, dlatego szybkie i proste w obsłudze programy przesyłające proste wiadomości tekstowe, głosowe czy wideo wypierają stopniowo zbyt powolną już komunikację mailową. W jaki sposób możemy wykorzystać komunikatory w edukacji? Przede wszystkim są świetnym wsparciem pracy w projekcie: umożliwiają komunikację wewnątrz grupy bez konieczności organizowania spotkań. Można je również, jak już wcześniej wspominaliśmy, wykorzystać do wspólnej pracy nad dokumentem (regulaminem, konspektem, itp.). Dzięki komunikatorom proces edukacyjny może wyjść poza mury szkoły, a uczniowie odpowiedzi na nurtujące ich pytania mogą dostawać od ręki. Coraz częściej spotkania za pośrednictwem komunikatora zastępują tradycyjne spotkania. Wideokonferencja może być także dobrym rozwiązaniem dla uczniów niepełnosprawnych lub przewlekle chorych, których fizyczna obecność na lekcji nie jest możliwa. 2.8. Czym jest wiki? Pisaliśmy już o tym, że współcześnie zaciera się granica między odbiorcą a nadawcą treści w Internecie. Każdy młody człowiek, prowadząc własną stronę, bloga lub komentując działania innych, staje się twórcą komunikatów. Potrzebę tworzenia i zapał wolontariuszy z całego świata wykorzystują serwisy typu wiki, które zawierają treści dodawane i uaktual- 142 niane przez użytkowników. Najpopularniejszą platformą wiki jest Wikipedia, multimedialna, międzynarodowa encyklopedia. Inne strony wiki są często wykorzystywane do pracy nad projektami, również tymi uczniowskimi. Zadanie: Skorzystajcie ze strony www.wikispaces.com, aby stworzyć encyklopedię swojego przedmiotu. Do wspólnej pracy możecie zaangażować uczniów z różnych klas. Wasi podopieczni będą lepiej zmotywowani, jeśli do projektu wprowadzicie elementy grywalizacji: zaprojektujcie odznaki za poprawnie dodane hasła lub wykonane zdjęcia, możecie też przyznawać tygodniowe, przechodnie medale dla najbardziej aktywnego lub pomocnego ucznia. 2.7. Strony i platformy edukacyjne Sieć oferuje nam ogrom materiałów i zasobów, dzięki którym możemy urozmaicić lekcje i przekazać uczniom wiedzę w niebanalny sposób. Poniżej kilka przykładowych zastosowań platform edukacyjnych. Wykorzystanie blogów w edukacji Ucząc młodych ludzi tego, jak poruszać się w sieci, nie zapominajmy o ważnym dla nich elemencie tworzenia i współtworzenia treści. Wiąże się to bezpośrednio z potrzebą dowartościowania się i zaistnienia, nawet anonimowo, w większej społeczności (fanów serialu, gry, aktora lub miłośników zdrowej kuchni). Dlatego rolą nauczyciela jest wykształcenie w uczniach dobrych nawyków, dzięki którym staną się odpowiedzialnymi uczestnikami wirtualnego dialogu. Aby uczniowie mogli ćwiczyć pisanie, publikowanie i planowanie, zaproponuj im poprowadzenie własnego bloga (lub bloga klasy). Blogowanie można zacząć od darmowych serwisów, takich jak Blogger lub Wordpress, które są dość proste w obsłudze i mają wszystkie najważniejsze funkcjonalności. Pamiętajcie, że w prowadzeniu bloga liczy się systematyczność i oryginalność. Gry i aplikacje edukacyjne W sieci znajdziemy dziesiątki stron, które oferują gry i aplikacje edukacyjne. To, w jaki sposób wykorzystamy je na lekcjach zależy wyłącznie od nas. Idealną stroną dla nauczycieli jest www.learningapps.org, platforma umożliwiająca tworzenie własnych gier i narzędzi, na podstawie dostępnych na stronie szablonów. Przygotowanie gry dla uczniów może zabrać nam trochę czasu, jest to jednak świetny sposób na atrakcyjne przedstawienie materiału lub zaprojektowanie ćwiczeń dedykowanych konkretnej klasie lub nawet uczniom z konkretnymi problemami. Doświadczenie pokazuje, że uczniowie najbardziej lubią sprawdzać swoją wiedzą za pomocą dynamicznych quizów. W przygotowaniu szybkich i ciekawych testów pomoże nam 143 platforma www.quizizz.com Stworzone w niej quizy możecie udostępnić swoim uczniom on-line, aby rywalizowali ze sobą w czasie rzeczywistym. Co powiecie na taki sprawdzian? Nieco młodszym uczniom można zaproponować platformę www.gonoodle.com, na której zgromadzono krótkie filmy z ćwiczeniami fizycznymi oraz piosenkami dla dzieci i młodzieży. Materiały dostępne na stronie można wykorzystać jako przerywnik na lekcji, okazję do pobudzenia lub wyciszenia grupy, a także pretekst do poćwiczenia z uczniami języka angielskiego (wielu anglistów chętnie pracuje z tą stroną). Cały świat na wyciągnięcie ręki – wirtualne spacery, Google maps i wikimapia Gdy mamy dostęp do Internetu nie musimy ruszać się z domu, aby zwiedzić dalekie kraje, czy zobaczyć cenne dzieła sztuki. Wiele muzeów, instytucji, a nawet miast udostępnia na swoich stronach internetowych możliwość odbycia wirtualnego spaceru i zapoznania się z dużą częścią zbiorów on-line. Wirtualne wycieczki mogą mieć różną formę. Przykładem jest interaktywny filmu, w którym na spacer po muzeum zaprasza nas lektor. Tak wygląda spacer po Muzeum Powstania Warszawskiego. http://en.1944.wp.pl/ Innym pomysłem jest wirtualny spacer po mieście, w którym sami wybieramy trasę i kolejne etapy zwiedzania. W wirtualnej wycieczce może towarzyszyć nam lektor, który pełni rolę przewodnika. Tutaj wirtualny spacer po Krakowie http://wirtualnyspacer.krakow. pl/?EN#/52619/0 Na podobne spacery możemy wybrać się w dowolne miejsce, korzystając z map Google. Uwaga, zwiedzanie w ten sposób wciąga. 3. Bezpieczeństwo w sieci Sieć internetowa nie jest niestety środowiskiem bezpiecznym. Korzystając z blogów, serwisów społecznościowych, komunikatorów czy poczty e-mail, możemy spotkać się nie tylko ze złośliwym oprogramowaniem (tzw. wirusami) ale również z ludźmi, którzy wykorzystując anonimowość w sieci będą próbowali nas skrzywdzić lub oszukać. Dlatego uświadomienie uczniom zagrożeń wynikających z korzystania z sieci, jest tak samo ważne jak nauczenie ich bezpiecznego przechodzenia przez jezdnię. Niebezpieczne i niepokojące zjawiska, na które możemy natknąć się w sieci: • hateing (z ang. nienawidzenie) – zjawisko polegające na obrażaniu innych użytkowników sieci, krytykowaniu ich twórczości, atakowaniu postaw i wypowiedzi, a także 144 publikowanie wulgarnych i obraźliwych komentarzy, nawoływanie do nienawiści, itp. • trolling – to obrażanie i ośmieszanie innych użytkowników sieci przez wysyłanie często nieprawdziwych informacji oraz prowokowanie w celu wywołania kłótni lub dyskusji na dany temat, • cyberbullying – zachowanie zawierające elementy hateingu i trollingu polegające na prześladowaniu i obrażaniu nastolatka w sieci przez jego rówieśników: ośmieszanie, zawstydzanie, upokarzanie i krytykowanie przejawów jego internetowej twórczości, rozsyłanie obraźliwych wiralowych filmów oraz publikowanie gróźb za pośrednictwem Internetu lub telefonów komórkowych; • grooming – to zachowanie dorosłego, który korzystając z anonimowości zapewnianej przez sieć i komunikatorów internetowych, stara się namówić dziecko do spotkania (często podając się za jego rówieśnika); • stalking – prześladowanie innej osoby i uporczywe jej nękanie, również z wykorzystaniem nowoczesnych technologii (Internetu i telefonii komórkowej). Wymienione powyżej zachowania to tylko przykład tych, z którymi mogą zetknąć się wasi uczniowie. Ważne jest, abyście rozmawiali z nimi o konsekwencjach ich zachowań w sieci, aby nie stali się w przyszłości prześladowcami lub ofiarami cyberprzemocy. Ważnym elementem nauczania z wykorzystaniem nowoczesnych technologii jest stworzenie kodeksu bezpiecznych zachowań w sieci. Na takie działanie warto poświęcić całą lekcję. Koniecznie porozmawiajcie z uczniami o zagrożeniach, z którymi wiąże się przebywanie w sieci i spiszcie zasady korzystania z serwisów społecznościowych, komunikatorów oraz stron internetowych. Swoje strony, dostęp do konta czy poczty chrońcie mocnym hasłem. Pamiętajcie również, aby zabezpieczać swoje i szkolne urządzenia aktualnymi programami antywirusowymi. Niezabezpieczony komputer może stać się celem cyberataku. Nie logujcie się do swojej poczty e-mail ani nie sprawdzajcie stanu konta z niedostatecznie zabezpieczonego komputera, gdyż złośliwy program może przejąć wasze hasła i inne dane. Zadanie 1: Podziel klasę na klika mniejszych grup (po 4-5 osób). Wręcz im karty pracy i poproś, aby każda grupa wypisała jakie zagrożenia mogą czyhać na użytkowników sieci. Propozycji powinno być tyle, ile jest grup. Na Twoje hasło grupy zamieniają się kartami pracy. Teraz zadaniem grup jest znalezienie kreatywnych rozwiązań jednego z wypisanych problemów. Grupy zmieniają się kartami dopóki wszystkie problemy nie zostaną rozwiązane. Wspólnie przeczytajcie wyniki waszej pracy i porozmawiajcie o bezpieczeństwie w sieci. 145 Zadanie 2: Wspólnie z uczniami opracuj katalog przydatnych stron internetowych oraz multimedialnych programów edukacyjnych, z których możecie korzystać na lekcjach i przy odrabianiu prac domowych. W spisie uwzględnij bezpieczne strony, na których pojawiają się informacje z wiarygodnych źródeł, a materiały dostępne na wolnej licencji. 4. Prawa autorskie – czyli jak korzystać z sieci legalnie Wszystko, co zostało opublikowane w sieci, ma autora, który posiada prawa osobiste i majątkowe do swoich dzieł. Oznacza to mniej więcej tyle, że korzystanie i kopiowanie własności innych jest kradzieżą, podobnie jak podpisywanie się swoim nazwiskiem pod pracą innej osoby. Aby chronić prawa autorów i ułatwić użytkownikom sieci korzystanie z udostępnionych w niej mediów, wprowadzone zostały licencje określające możliwości użytkowania utworu. Użytkownik może mieć prawo: • zapoznać się z utworem (przeczytać, posłuchać, obejrzeć) i odtwarzać go; • rozpowszechniać utwór, czyli dzielić się z innymi; • adaptować utwór do swoich potrzeb, tworzyć utwory zależne; • rozpowszechniać adaptacje. Licencje określają, na jakich warunkach może wykonywać wyżej wymienione czynności. Niektóre utwory zamieszczone w sieci (dotyczy to również całych stron internetowych) oznaczone są symbolem Copyright określającego prawa autora do rozporządzania swoim dziełem. Stosowanie tego symbolu nie jest konieczne, ponieważ we wszystkich krajach, które ratyfikowały konwencję berneńską uznaje się, że autor ma prawa do swojego utworu z tytułu jego stworzenia. W sieci możemy często spotkać się z terminem Creative Commons, którym oznaczane są utwory na tak zwanej wolnej licencji. Najczęściej w sieci możemy zobaczyć oznaczenia CC BY (Creative Commons Uznanie Autorstwa). Utwory objęte tą licencją możemy wykorzystywać, rozpowszechniać i udostępniać pod warunkiem, że w wygodnym dla siebie miejscu umieścimy informacje o autorze dzieła. Podobnie działa licencja CC BY-SA (Creative Commons Uznanie Autorstwa Na Tych Samych Warunkach), jednak autor dodatkowo zastrzega w niej, że nowy utwór, w którym wykorzystano dzieło objęte licencją CC BY-SA musi zostać opublikowane na tej samej licencji. Innym rodzajem licencji jest Copyleft, która zezwala na modyfikowanie utworu i dalszą jego redystrybucję na identycznych warunkach (taką licencją oznaczane są niektóre wolne oprogramowania, które rozwijane są potem przez wolontariuszy na całym świecie). 146 Więcej o wolnych licencjach możecie przeczytać na stronie http://creativecommons.org/ licenses/. Inne przydatne linki: http://www.tineye.com/ strona na której można zweryfikować pochodzenie grafiki http://www.freeplaymusic.com/ miejsce w sieci, w którym można pobrać darmową muzykę do ilustrowania prezentacji, filmów itp. Zadanie: Razem z uczniami zbadajcie szkolną stronę internetową lub stronę waszej miejscowości. Czy znajdziecie tam zapis o prawach autorskich? Jak on wygląda? Na podstawie znalezionych tam informacji postarajcie się określić kto i w jaki sposób może korzystać z artykułów i zdjęć publikowanych na stronie. 5. Społeczności internetowe, zło konieczne czy niewykorzystany potencjał? W Polsce zainteresowanie portalami internetowymi wśród dzieci i młodzieży rośnie z roku na rok. Swoje konta zakładają coraz młodsi uczniowie (często wbrew regulaminom, które jasno określają dolną granicę wieku użytkownika). Dlaczego Facebook, Google+, Twitter, Snapchat, Instagram i inne serwisy społecznościowe są tak popularne? Media społecznościowe są bardzo atrakcyjnym medium, między innymi dlatego, że: • pomagają nawiązywać nowe znajomości, służą zacieśnianiu więzów, znajdowaniu grup odniesienia i ludzi podzielających nasze zainteresowania; • ułatwiają współpracę, nawet na odległość; • dynamicznie reagują na zmieniającą się rzeczywistość i są dobrym miernikiem nastrojów społecznych; • sprzyjają rozwijaniu zainteresowań naukami społecznymi i zgłębiania wiedzy o społeczeństwie; • są atrakcyjne dla młodych ludzi: zaspokajają podstawowe potrzeby charakterystyczne dla ludzi w ich wieku. Pozytywy można mnożyć, nie zapominajmy jednak, że użytkownicy serwisów społecznościowych, zwłaszcza ci najmłodsi, są narażeni na wiele niebezpieczeństw. Publikując w sieci za pośrednictwem serwisów społecznościowych stajemy się nadawcami treści, które mogą być potem przeglądane, komentowane i co najważniejsze wykorzystywane (nawet jeśli tego nie chcemy) przez innych użytkowników sieci. W pozornie anonimowym świecie Internetu możemy spotkać oszusta, który będzie chciał nas wykorzystać lub skrzywdzić. Co więcej, upubliczniając fakty ze swojego życia, swoje zdjęcia czy osiągnięcia, wystawiamy się na krytykę, z którą możemy sobie nie poradzić. Wielu ekspertów podkreśla również, że wiedza przyswajana przez media społecznościowe jest powierzchowna i nieuporządkowana. Nie zmieni to jednak faktu, że galopującej popularności mediów społecznościowych prawdopodobnie nie da się wyhamować. Zamiast więc zabraniać uczniom korzystania z Facebooka 147 czy Google+, zastanówmy się jak możemy je wykorzystać, aby wspierały proces edukacyjny. Rolą nauczyciela będzie wtedy pokazanie uczniom jak bezpiecznie i z korzyścią dla nich samych, używać mediów społecznościowych, jak nie wpaść w pułapki zastawiane na naiwnych konsumentów i gdzie szukać wsparcia w momencie zagrożenia lub zaobserwowania niebezpiecznego zjawiska. Jak nauczyć uczniów bezpiecznego korzystania z serwisów społecznościowych? 1. Stań się dla nich wzorem: a) zanim założysz profil na nowym portalu społecznościowym zapoznaj się z jego regulaminem i polityką prywatności, b) ogranicz ilość udostępnianych przez ciebie prywatnych informacji do niezbędnego minimum; c) zadbaj o ustawienia prywatności swojego profilu. Podziel listę swoich znajomych na mniejsze grupy i dbaj o to, aby upubliczniać treści jedynie wybranym (niektóre posty powinny być niewidoczne dla współpracowników, inne dla twoich uczniów); d) przyjmuj zaproszenia od osób, które znasz osobiście; e) nie klikaj w linki i podejrzanie wyglądające filmy, nawet jeśli są udostępniane przez twoich znajomych, mogą być nośnikami wirusów i przejąć twój profil, a nawet komputer; f) nie obrażaj innych w sieci, dwa razy pomyśl, zanim coś opublikujesz, skomentujesz, klikniesz. Czasem warto wyciszyć na chwilę emocje i dać dojść do głosu zdrowemu rozsądkowi. 2. Zadbaj, aby również Twoi uczniowie zapoznali się z regulaminem najpopularniejszych w klasie serwisów społecznościowych. Wyjaśnij im czym jest polityka prywatności i na jakie warunki przystają, stając się częścią sieci. 3. Rozmawiaj z nimi o konsekwencjach działań w Internecie. Wyjaśnij uczniom, na czym polegają negatywne zjawiska, takie jak hateing, cyberbullying, stalking i porozmawiaj z nimi, jak przeciwdziałać takim zachowaniom w sieci i jak na nie reagować. Bibliografia: Grzegorz Prujszczyk, Kamil Śliwowski, Poradnik Bezpieczeństwo informacyjne w serwisach WEB 2.0 G, 2010. http://polska.newsweek.pl/internet-media-spolecznosciowe-zagrozenia-dla-dzieci-i-.l.odziezy,artykuly,270616,1.html [dostęp z dnia 05.07.2015] Lechosław Hojnacki, Metoda Webquest a doskonalenie (się) nauczycieli, http://www.edu- 148 news.pl/narzedzia-i-projekty/narzedzia-edukacyjne/2833-metoda-webquest-a-doskonalenie-sie-nauczycieli [dostęp z dnia 29.06.2015]. https://edukacjamedialna.edu.pl Małgorzata Kowalczuk , Katarzyna Kudlek , Marcin Polak , Piotr Szlagor, Mobilna edukacja. (R)ewolucja w nauczaniu. Poradnik dla edukatorów, pod red. Lechosława Hojnackiego, Warszawa 2013. Using technology with classroom instruction that works, pod.red. H. Pitler, E.R. Hubbell, M. Kuhn, K. Malenoski. 149 Materiały szkoleniowe moduł 3 - Psychologiczne aspekty zmiany postaw Modelowanie postaw uczniów 1. Jaki powinien być uczeń, a później dorosły obywatel? Szkoła jest jednym z wielu elementów socjalizujących młodych ludzi. Jest również instytucją szczególnie zobligowaną do odgrywania w tym procesie szczególnej roli. Z perspektywy ucznia stanowi pierwszą instytucję, która reprezentuje państwo i jednocześnie sama funkcjonuje jak mikropaństwo. Posiada terytorium, władze, obywateli, ustanawia prawo. Dzięki temu uczeń w mikroskali poznaje mechanizmy działania administracji, relacje zachodzące w strukturach władzy, a także swoje prawa i obowiązki. Normy i schematy, według których nauczy się postępowania w szkole, będzie w późniejszym życiu stosował wobec innych. To, w jaki sposób postępują wkraczający w dorosłości obywatele, wynika z nabytych w szkole kompetencji społeczno-obywatelskich. Te zaś będą tym lepsze, im wcześniej zacznie się je kształtować. Uczeń z rozwiniętymi kompetencjami społeczno-obywatelskimi: ● umie konstruktywnie porozumiewać się w różnych środowiskach, ● wykazuje się tolerancją, ● wyraża i rozumie różne punkty widzenia, ● potrafi negocjować i tworzyć klimat zaufania, ● jest zdolny do empatii, ● radzi sobie ze stresem i frustracją, ● wyraża emocje w konstruktywny sposób, ● ceni różnorodność i szanuje innych ludzi, ● jest przygotowany na pokonywanie uprzedzeń i osiąganie kompromisu, ● jest zdolny do efektywnego zaangażowania wraz z innymi ludźmi w działania publiczne, ● jest zdolny do wykazywania solidarności i zainteresowania rozwiązywaniem problemów stojących przed lokalnymi i szerszymi społecznościami, ● podejmuje krytyczną i twórczą refleksję dotyczącą otaczającej go rzeczywistości, ● uczestniczy w działaniach społeczności lokalnych i sąsiedzkich oraz procesach podejmowania decyzji na wszystkich poziomach, od lokalnego, poprzez krajowy, po europejski, ● szanuje prawa człowieka, w tym równość, jako podstawę demokracji, ● uznaje i rozumie różnice w systemach wartości różnych religii i grup etnicznych jako 150 ● ● ● ● ● fundament pozytywnej postawy, respektuje zasady demokratyczne, zna swoje prawa i obowiązki, umie korzystać z tych praw, wie co robić, jeśli jego lub innych prawa są łamane, współpracuje z innymi w grupie. 2. Czym jest postawa? Postawa to ocena (pozytywna lub negatywna) ludzi, obiektów i pojęć. Każda postawa składa się z trzech komponentów: ● komponent intelektualny – czyli wiedza na temat obiektu postawy; ● komponent emocjonalny – czyli uczucia i przeżycia wobec obiektu postawy; ● komponent działaniowy – czyli zachowanie, jakie się przejawia w stosunku do obiektu postawy. W taki sposób możemy opisać np. postawę ucznia w stosunku do demokracji: ● intelektualnie: wie, czym jest demokracja, jakie są jej główne zasady; ● emocjonalnie: demokrację traktuje jako coś ważnego, wzbudza w nim zadowolenie; albo: traktuje ją jako zagrożenie, jest jej przeciwny; ● działanie: Chce uczestniczyć w demokracji, korzystać z jej mechanizmów działania; albo: jest jej przeciwnikiem i jawnie ją krytykuje, organizuje działania przeciwko funkcjonowaniu demokracji. 3. Jak kształtować postawy? Aby wpłynąć na postawy trzeba oddziaływać na trzy wyżej wymienione komponenty: wiedzę, emocje i zachowanie. Zadaniem nauczyciela jest zatem: ● przekazanie informacji, faktów dotyczących określonych obiektów (np. praw ucznia, możliwości działania na rzecz innych, wpływania na sprawy szkoły); ● stworzenie warunków, w których uczeń będzie mógł doświadczyć określonych zachowań (np. zastosuje w praktyce swoje prawa, weźmie udział w głosowaniu, itd.); ● nastawienie ucznia pozytywnie lub negatywnie do określonego obiektu (zwykle będzie to efekt działań, w które uczeń zostaje zaangażowany i przekazanych wcześniej informacji). Ludzie kształtują swoje postawy w wyniku konfrontacji z postawami innych, wspólnego działania, rozmawiania, wymieniania się doświadczeniami i opiniami. Z tego powodu nauczyciel nie jest w stanie samodzielnie wpłynąć na zmianę postaw. Ważna w tym procesie jest rodzina i grupa rówieśnicza. Zachęcamy zatem do kreowania takich sytuacji edu- 151 kacyjnych, w których uczniowie będą współpracować ze sobą i angażować w swoje działania rodziców, a nawet lokalne społeczności. 4. Praca w grupie Praca w grupie jest efektywna wtedy, kiedy zostaną spełnione warunki: ● Cel pracy jest bliski uczniom i jasno sprecyzowany. ● Zadanie jest zrozumiałe. ● W grupie panuje przyjazna atmosfera. ● Wszyscy przestrzegają przyjętych zasad. ● Każdy ma prawo do wypowiadania swoich myśli. ● Uczestnicy komunikują się i wspólnie podejmują decyzje. ● Uczestnicy współpracują. ● Uczestnicy dzielą się zadaniami i każdy wie, za co odpowiada. Ważne jest, by każdy uczeń miał szansę pełnienia różnych ról w różnym czasie. 5. Metody aktywizujące 5.1 Metody generowania pomysłów i tworzenia pojęć 5.1.1 Kula śnieżna Opis: metoda pomaga w stworzeniu przez grupę nowych idei, wyjaśnieniu pojęć, stworzeniu nowych definicji. Pozwala również na zebranie informacji z całej grupy. Dzięki włączeniu wszystkich uczestników w działanie możliwe jest wyrównanie poziomu wiedzy uczniów. Przebieg: 1. Nauczycie formułuje problem, stawia pytanie (np. czym są prawa ucznia; jak walczyć z nietolerancją). 2. Każdy uczeń samodzielnie stara się odpowiedzieć na pytanie (zapisuje na małych karteczkach). 3. Uczniowie łączą się w czteroosobowe grupy. Zapoznają się z wypracowanymi przez każdego uczestnika propozycjami. Wybierają lub tworzą wspólnie 5 rozwiązań/odpowiedzi. 4. Czteroosobowe grupy łączą się w ośmioosobowe. Przedstawiają wypracowane wcześniej 5 rozwiań/odpowiedzi i wybierają lub tworzą wspólnie odpowiedzi/stanowiska. 5. Można połączyć ponownie grupy ośmioosobowe i powtórzyć proces lub poprosić o prezentację wyników pracy na forum całego zespołu. 6. Dyskusja nad rozwiązaniami, lista wybranych propozycji, dyskusja nad problemem. 152 5.1.2 Burza mózgów Opis: metoda pozwala zebrać w krótkim czasie wiele pomysłów rozwiązania określonego problemu. Sprzyja kształtowaniu umiejętności: prezentacji własnego punktu widzenia, uwzględniania poglądów innych, publicznego występowania, twórczego rozwiązywania problemów. Przebieg: 1. Nauczycie formułuje problem, stawia pytanie (np. czym są prawa ucznia; jak walczyć z nietolerancją). 2. Uczniowie zgłaszają swoje pomysły. Może je zapisywać nauczyciel, lub uczniowie sami podchodzą do tablicy i zapisują, bądź zapisują na samoprzylepnych karteczkach i przyklejają je do tablicy. 3. Odczytanie pomysłów. 4. Ustalenie zasad i kryteriów oceny pomysłów. 5. Grupowanie pomysłów - dyskusja. 6. Wybór pomysłów - dyskusja. Ważne zasady: ● wszystkie pomysły są zapisywane i odczytywane; ● nie krytykuje się żadnego pomysłu; ● każdy uczeń może zgłosić dowolną liczbę pomysłów. 5.1.3 Warsztat 6-5-3 Jest to metoda stosowana w większych zespołach (około 20-30 osób). Zebrani uczniowie dzielą się na sześć grup. Każda powinna liczyć około pięciu osób. Następnie prowadzący spotkanie przedstawia problem, np. W jaki sposób obchodzić „Dzień szkoły”? Co zrobić, aby w naszej szkole było bezpieczniej w szatni? Jakie zajęcia chcielibyśmy mieć w ramach akcji „Lato w mieście”? Każda grupa przygotowuje trzy propozycje. Na określone hasło (np. „działamy”) grupy przekazują swoje rozwiązania następnej grupie, która znowu dopisuje trzy inne rozwiązania (musi zapoznać się z rozwiązaniami poprzednich grup). Dopisywane propozycje nie mogą powtarzać poprzednio zaproponowanych. Takie przekazywanie odbywa się tyle razy, ile jest grup. Na koniec każdy z zespołów prezentuje opisane na swojej kartce pomysły. Te, które zostaną przez cały zespół uznane za interesujące, zapisuje się na tablicy. Każde można dodatkowo omówić. W ten sposób powstanie lista rekomendowanych rozwiązań, propozycji. Karta pracy metodą 635 153 Problem …………………………………………………………………………………………………………………………. Grupa I 1. 2. 3. Grupa II 4. 5. 6. Grupa III 7. 8. 9. Grupa IV 10. 11. 12. Grupa V 13. 14. 15. Grupa VI 16. 17. 18. 5.1.4 World cafe To rodzaj warsztatów, które odbywają się w nieformalnej atmosferze, najlepiej przypominającej kawiarnię. Przy cztero/pięcioosobowych stolikach prowadzi się rozmowy na określony temat. Każdy stolik ma swojego gospodarza. Po pewnym czasie (np. po 10 minutach) wszyscy uczestnicy przenoszą się do innego stolika, przy którym dyskutuje się już o innym problemie. Na swoich miejscach pozostają jedynie gospodarze stolików, którzy prezentują nowym gościom przebieg i wnioski z dyskusji poprzedniego składu i zachęcają do dalszej rozmowy. Na koniec wyniki pracy wszystkich stolików są omawiane na forum całego zespołu. Metoda ta służy przede wszystkim wymyśleniu nowych pomysłów, a nie znalezienie konkretnych rozwiązań. Dobrym rozwiązaniem jest zaproszenie do udziału w wordcafe rodziców i nauczycieli. 5.2 Metody służące analizie problemów, dyskusji 5.2.1 Analiza SWOT Opis: Swoją nazwę czerpie od S: strenghts – mocne strony W: weakness – słabe stront O: opportunities – szanse, możliwości T: threats – zagrożenia. Metoda służy do analizy wybranego problemu. Może być stosowana do zdiagnozowania mocnych i słabych stron zasobów szkoły, społeczności lokalnej, działań uczniów. Używana jest również do planowania projektów – ustalenia jakie mogą być szanse i zagrożenia. Pomaga w podejmowaniu decyzji. Z jej pomocą można kształtować umiejętności: refleksji i krytycznego myślenia, prezentowania własnych punktów widzenia i uwzględniania poglądów innych. Przebieg: 1. Określenie problemu, który zostanie poddany analizie (może to zrobić sam nauczyciel lub razem z uczniami). 2. Na tablicy lub arkuszu papieru rozrysujcie schemat analizy SWOT 154 PROBLEM……………………………………………………………………………………………………………………. Mocne strony Słabe strony Zależą od nas i staramy się je wzmacniać Są od nas zależne i staramy się je ograniczać Szanse Zagrożenia Stanowią czynnik zewnętrzny, staramy się Stanowią czynnik zewnętrzny, staramy się je wykorzystać ich unikać 3. Uczniowie samodzielnie zapisują na karteczkach samoprzylepnych silne i słabe strony, szanse i zagrożenia. 4. Uczniowie rozpoczynają pracę w grupie. Zapoznają się z wypracowanymi indywidualnie rozwiązaniami i starają się wypracować wspólne propozycje. [można wykorzystać metodę kuli śnieżnej lub 653] 5. Przyklejają karteczki z propozycjami do schematu. 6. Wszystkie grupy zapoznają się z propozycjami rozwiązań pozostałych zespołów. 7. W formie dyskusji uczestnicy ustalają, które rozwiązania są najbardziej trafne i słuszne. 8. Uczestnicy dzielą się na cztery grupy. Każda zajmie się opracowaniem jednego z problemów: a. Jak wykorzystać mocne strony? b. Jak pracować nad słabymi stronami? c. Jak wykorzystać szanse? d. Jak ograniczyć zagrożenia? 9. Grupy prezentują wyniki swojej pracy. Wspólnie je omawiają i wprowadzają zmiany. 5.2.2 Metaplan Opis: Metoda często jest uznawana za graficzne przedstawienie dyskusji. Z tego powodu stanowi dobry wstęp do przygotowania uczniów do prowadzenia debaty. Pozwala postawić diagnozę określonej sytuacji problemowej i wskazać możliwości jej rozwiązania. Kształtuje w uczniach umiejętności krytycznego myślenia, identyfikowani negatywnych zjawisk, poszukiwania ich przyczyn, rozróżniania przyczyn od skutków i wyciągania wniosków. 155 Przebieg: 1. Określenie problemu (może to zrobić sam nauczyciel lub razem z uczniami). Omawia sytuacja powinna być postrzegana w sposób negatywny, tak aby każdy z uczestników uważał, że konieczna jest jej zmiana. Wszyscy powinni być przekonani, że trzeba wyeliminować określony problem (np. nieprzestrzeganie przez nauczycieli praw ucznia – zbyt duża liczba sprawdzianów w tygodniu; nietolerancja w szkole; wandalizm w szkole lub okolicy) 2. Uczniowie dzielą się na grupy. Każda zapisuje na oddzielnych karteczkach odpowiedzi na pytania: a. Jak wygląda sytuacja? (opis jak jest teraz) b. Jak powinno być? (opis do jakiego stanu dążymy) c. Dlaczego nie jest tak jak powinno być? (szukamy przyczyn obecnego stanu) d. Co zrobić, aby poprawić sytuację? (szukamy rozwiązań) Uwaga: ważne, aby podpierać się faktami, nie oceniać sytuacji, problemu. Propozycje działań powinny realne. Uczniowie powinni sami móc je wprowadzić w życie (nie chodzi o to, aby zaproponować listę życzeń skierowaną do innych instytucji, tylko samemu wziąć sprawy w swoje ręce.) 3. Prezentacja wyników pracy grup. Wspólna dyskusja i wybór najtrafniejszych opisów, rozwiązań i propozycji działań. 5.2.3 Debata Debata to rozmowa, dyskusja na wcześniej ustalony temat. Debata jest sposobem przedstawienia problemu szerszej publiczności. Dzięki debacie możliwe jest wypracowanie skutecznych rozwiązań usprawniające funkcjonowanie szkoły, omówienie ważnych kwestii dla uczniów, poznanie różnych punktów widzenia problemów dotyczących lokalnej społeczności i spraw globalnych. Dzięki debatom uczniowie uczą się dobrze przemawiać i celnie argumentować, nabierają umiejętności krytycznego myślenia. Debatując, możecie szukać odpowiedzi na pytania dotyczące m.in.: ● problemów i potrzeb młodych ludzi, ● pomysłów na działania samorządu uczniowskiego, ● poprawy wyglądu szkoły, ● wandalizmu w szkole i okolicy, ● zagrożeń związanych z uzależnieniami, ● cyberprzemocy, ● ochrony praw ucznia i dziecka. 156 Na debaty można zapraszać ekspertów spoza szkoły, którzy przedstawią temat i udzielą odpowiedzi na pytania młodych ludzi. Mogą to być przedstawiciele gminy, powiatu, miasta lub osoby działające w lokalnych organizacjach pozarządowych. Przykładem debaty może być rozmowa na temat ekologii w waszej szkole, a gośćmi – przedstawiciele gminy odpowiedzialni za gospodarkę odpadami lub lokalnie działający ekolodzy. Przygotowanie debaty Aby dobrze przygotować debatę, warto zacząć organizować ją odpowiednio wcześnie i starannie ustalić podział obowiązków. Wybór tematu i tytuł debaty Zainteresowanie debatą gwarantuje kontrowersyjny i interesujący temat. Jednak istotą debatowania powinno być wypracowanie konstytutywnych rozwiązań, skłonienie do refleksji nad danym zagadnieniem, a nie samo spowodowanie zamieszania. Dlatego przed przystąpieniem do działania przedyskutujcie temat. Wskażcie mocne i słabe strony debaty, jasno określcie swoje oczekiwania. Tytuł debaty powinien być krótki i ściśle związany z tematem. Dobrze, jeśli będzie miał formę pytania. Dzięki temu każdy, kto przeczyta ogłoszenie o debacie, będzie mógł zastanowić się, czy sprawa go interesuje i pomyśleć, jakie ma zdanie na dany temat. Unikajcie rozpoczynania pytań od: czy?, kiedy?, które narzucają krótką odpowiedź; lepiej zacznijcie od: dlaczego?, jak? co zrobić? np. Jak zagospodarować wolną przestrzeń na korytarzu? Co zrobić, żeby więcej osób chodziło na zajęcia dodatkowe? Ustalenie listy gości Warto oszacować, ile osób będzie zaproszonych na debatę: ilu będzie uczestników oraz czy przewidziany jest udział publiczności. Dzięki temu można ustalić, jaka sala będzie potrzebna, aby wszystkich pomieścić. Czas i miejsce debaty Konieczne jest ustalenie kiedy i gdzie odbędzie się debata. Warto również określić czas jej trwania. Jeśli zapraszacie osoby spoza szkoły, pamiętajcie, aby sprawdzić czy mają czas w planowanym terminie debaty. Przygotowane listy potrzebnych rzeczy i podział zadań Uczniowie powinni podzielić się zadaniami. Debata ma być ich wspólnym projektem (zob. projekt). Ustalcie, kto : ● zajmie się promocją wydarzenia, ● zaprosi gości, 157 będzie prowadził debatę, przygotuje plan debaty, przygotuje materiały dla uczestników (ulotki, wydrukowane informacje itp.), ułoży pytania, zajmie się obsługą sprzętu (nagłośnienie, laptop, rzutnik), będzie rejestrował (nagrywał, filmował) przebieg debaty lub jej fragmenty (uwaga: w przypadku nagrywania, fotografowania uczestnicy muszą zostać o tym poinformowani). Realizacji planu Konieczne jest skontaktowanie się z zaproszonymi gośćmi. Trzeba przesłać im materiały, pytania lub program debaty, aby mogli się przygotować. Odpowiednio wcześniej zadbać o promocję wydarzenia. Najlepiej na dzień przed debatą ustawcie stoły i krzesła, wydrukujcie materiały, przetestujcie urządzenia (zwłaszcza, jeśli wprowadzenie do tematu będziecie prezentowali w formie multimedialnej). Plan debaty Przykładowy przebieg: a. przywitanie gości i wstęp do dyskusji (w tym przedstawienie reguł debaty), b. rozmowa o problemach: wypowiedź przedstawicieli grupy uczniów, c. wypowiedzi zaproszonych ekspertów (np.: dyrektor, nauczyciele, przedstawiciele urzędu gminy), d. pytania i zabieranie głosu przez uczniów, e. dyskusja nad możliwym rozwiązaniem problemu: wypowiedzi uczniów, f. zaproszeni eksperci odnoszą się do zaproponowanych rozwiązań, g. podsumowanie dyskusji Po debacie Debatę warto podsumować, czyli opisać tak, by inni uczniowie, nieuczestniczący w niej, mogli zapoznać się z przebiegiem i wnioskami. Można na przykład: ● przygotować sprawozdanie do szkolnej gazetki; ● zaprezentować wnioski z debaty na posiedzeniu rady pedagogicznej lub zebraniu rady rodziców; ● zachęcić wychowawców, aby podejmowali temat na lekcjach wychowawczych; ● wysłać sprawozdanie do lokalnych mediów, jeśli podjęty temat miał zasięg lokalny. ● ● ● ● ● ● 1.3 Projekt edukacyjny Definicja. Istnieje wiele różnych definicji projektu. Najbardziej znaną sformułował W.H. Kilpatrick, według którego „projekt to odważne, planowe działanie, wykonywane całym ser- 158 cem w środowisku społecznym”. Bez względu na to co jest tematem projektu, ważne aby odpowiadał on potrzebom i warunkom grupy, do której jest skierowany. O dynamice projektu decyduje zmiana w postrzeganiu, myśleniu, przyjmowaniu postaw. Ma on dostarczać nowej wiedzy, uczyć różnych sposobów jej wykorzystania, rozwijać umiejętności, a także wpływać na emocjonalne relacje jednostki z otoczeniem. Ważną cechą tego przedsięwzięcia jest też interdyscyplinarność. Projekt powinien angażować uczniów w różnorodny sposób i wiązać ze sobą wiedzę i umiejętności z różnych dziedzin nauki i życia społecznego. Cechy projektu. Projekt powinien: ● odbywać się w wyznaczonym czasie, ● obejmować różnorodne działania, ● być realizowany samodzielnie przez uczniów, ● być nadzorowany i wspierany przez nauczyciela, ● mieć wyznaczony plan działania, ● zakończyć się publiczną prezentacją wyników pracy grupy. Nauczyciel i uczniowie. Projekt powinien uczyć rozwiązywania autentycznych problemów oraz koncentrować się na sprawach budzących zainteresowanie uczniów. Nauczyciel określa ogólne ramy merytoryczne projektu. Przygotowuje on również listę zagadnień; wyznacza umiejętności, które uczniowie powinni zdobywać i rozwijać; prezentuje założenia, które mają zostać opracowane w działaniu. Uczniowie decydują, nad którymi z nich chcą pracować. Ustalają również samodzielnie sposoby realizacji określonego tematu, definiują problem, interpretują go, analizują i rozwiązują. Nauczyciel może pozostawić uczniom swobodę w doprecyzowaniu omawianego zagadnienia lub zaproponować ściśle określony temat. Jeżeli wybierze drugi wariant, to pozwala uczniom zdecydować o sposobie jego opracowania. Decydując się na pracę metodą projektu, warto zadać sobie kilka pytań. ● Czy zaproponowane tematy i problematyka są bliskie uczniom, wzbudzają w nich zainteresowanie? ● Czy uczniowie będą chcieli zaangażować się w wykonywanie zadań? ● Dlaczego uczniowie mają się zająć danym tematem? ● W jaki sposób będą mogli wykorzystać w przyszłości zdobyte umiejętności i wiedzę? Metodyka. Według Johna A. Stevensona, aby postępowanie metodyczne można było nazwać projektem, muszą wystąpić cztery podstawowe cechy: 159 ● zdobywanie wiedzy powinno zachodzić głównie poprzez samodzielne rozumowanie i rozwiązywanie problemów, a nie za pomocą pamięciowego przyswajania wiedzy, ● aktywność uczniów ma na celu nie tylko gromadzenie wiedzy czy doświadczeń, ale także a nawet przede wszystkim zmianę nastawienia ucznia do uczenia się, ● uczniowie pracują nad zagadnieniami, które ich interesują i wynikają z ich naturalnych potrzeb, ● wprowadzanie wiedzy teoretycznej następuje w miarę potrzeb i zawsze wynika z realizowanych działań praktycznych. Projekt – plan działań 1. Ustalenie obszaru zainteresowań Korzystając z metod generowania pomysłów (burza mózgów, warsztat 653) spróbuj wraz z uczniami określić, czym chcieliby się zająć. Może to być jakiś ważny problem w szkole, lokalnej społeczności, a może zjawisko globalne. Zapytaj, co ich najbardziej porusza, czym się najbardziej martwią, a co sprawia im radość. Zastanówcie się co ma być celem waszego projektu, jaką zmianę planujecie przeprowadzić. Następnie pomyślcie, jakie działania warto zrealizować, aby osiągnąć postawiony cel. Jako nauczyciel zastanów się, czego chcesz aby uczniowie się dowiedzieli, co mogłoby zmienić się na lepsze w postawach, jakie reprezentują, co mogą zrobić sami, a z czym powinni zwrócić się do wybranych dorosłych. 2. Określenie problemów/potrzeb i wyznaczenie odpowiadającym im celów. To działanie powinni robić uczniowie samodzielnie przy Twoim wsparciu. Układanie planu projektu zacznijcie od określenia celów. Ustalcie, co chcecie osiągnąć. Wasze plany mogą dotyczyć np. życia szkoły, np: ● Zbadania, jakie są potrzeby i problemy uczniów ● zbierania opinii uczniów o ważnych dla nich sprawach ● organizowania życia szkolnego. Dobrze określone cele są: ● proste, czyli jasne i zrozumiałe dla wszystkich uczniów; 160 ● konkretne, czyli wskazujące dokładnie do czego dążycie; ● realne, czyli możliwe do osiągnięcia, pozostające w zasiągu waszych możliwości; ● określone w czasie, czyli ich realizacja ma sprecyzowany początek i koniec; ● interesujące, czyli ważne i dotyczące jak największej grupy uczniów. Dobrze określone cele zachęcają do pracy. Sprzyjają budowaniu zaufania i współpracy w grupie. Zachęcają również innych do wspierania działań. Dzięki temu realizacja zadań staje się ciekawym i pasjonującym wyzwaniem, a nie trudną i mozolną pracą. Cele projektów społecznych powinny odpowiadać na potrzeby i problemy uczniów lub lokalnej społeczności, np.: Potrzeba/problem Część uczniów bardzo lubi grać w gry planszowe i w karty, ale nie wszyscy się znają i nie mają miejsca spotkań. Cel Zapewnienie uczniom warunków do doskonalenia umiejętności grania w gry planszowe i w karty. Cel Zapewnienie uczniom warunków do doskonalenia umiejętności grania w gry planszowe i w karty. Projekt Zorganizowanie dodatkowych zajęć pozalekcyjnych dla chętnych uczenia się i doskonalenia umiejętności w gry planszowe i w karty. Cel wskazuje, co chcemy zmienić. Natomiast projekt pokazuje konkretne działania, za pomocą których ten cel zostanie osiągnięty. Projekt jest podzielony na konkretne zadania. Wykonanie każdego z zadań zbliży was do zrealizowania projektu i osiągnięcia celu. 3. Kryteria sukcesu. To działanie powinni robić uczniowie samodzielnie przy Twoim wsparciu. Czasami trudno określić, czy to, co zrobiliście, pozwoliło zrealizować cel (np. zorganizowaliście zajęcia z gier planszowych, ale przychodzą na nie tylko trzy osoby). Z tego powodu warto, aby uczniowie wcześniej wypisali kryteria sukcesu. Pomogą określić po czym poznają, że udało im się wykonać zadanie. Następnie powinni ustalić: ● daty, do których wykonają zadania (uwzględniając przy tym święta, uroczystości i inne wydarzenia w waszej szkole); ● czego potrzebują (rzeczy, pieniądze), aby wykonać zadania; ● kto będzie odpowiedzialny za wykonanie konkretnych zadań. 161 Cel Projekt Zadania Osoby odpowiedzialne Termin wykonania zadania Kryteria sukcesu – po czym poznamy, że udało się osiągnąć cel Zapewnienie uczniom warunków do doskonalenia umiejętności grania w gry planszowe i w karty. Zorganizowanie dodatkowych zajęć pozalekcyjnych z gier planszowych i w karty. Przygotowanie planu rozmowy i przeprowadzenie spotkania z dyrekcją na temat propozycji zajęć. Znalezienie osoby prowadzącej zajęcia Michał do 15 X - Jest wyznaczony nauczyciel prowadzący zajęcia Justyna Michał do 30 X Agnieszka Wyznaczenie miejsca i terminów prowadzenia zajęć Karolina Poinformowanie uczniów o zajęciach Michał do 15 XI Piotr - Jest wyznaczone miejsce i terminy organizacji zajęć - Na zajęcia zapisało się przynajmniej 10 uczniów do 20 XI Justyna Rozpoczęcie zajęć wybrany nauczyciel do 1 XII 4. Zasoby – co nam jest potrzebne To działanie powinni robić uczniowie samodzielnie przy Twoim wsparciu. Zaczynając przygotowywać się do realizacji zadań zastanówcie się, co będzie wam potrzebne (sprzęt, wyposażenie). Zachęć uczniów, aby zrobili to jeszcze przed rozpoczęciem pracy. Zaopatrzenie się w niektóre zasoby zajmie trochę czasu. Aby określić co wam jest potrzebne możecie posłużyć się poniższą tabelką. Najpierw wypiszcie wszystko to, co jest niezbędne do zrealizowania waszego przedsięwzięcia. Następnie ustalcie czym już dysponujecie, a w co dopiero musicie się zaopatrzyć. Jeżeli będzie to wymagało pieniędzy, zastanówcie się kogo poprosić o zakupy. Wybierzcie osoby odpowiedzialne za zapewnienie sprzętu i wyposażenia. Wyznaczcie terminy, do których muszą się one wywiązać się ze swoich zadań. Co jest nam potrzebne? Czy już to mamy? Drukarka Tak Papier kolorowy Nie Rzutnik 162 Nie Skąd możemy to uzyskać? Czy potrzebne Kto jest odpowie- Do kiedy to są na to pie- dzialny za załatwie- będzie niądze? nie? do naszej dyspozycji? Biblioteka Sekretariat Nie wiemy szkoły Pani kierownik Nie gospodarczy Kuba 20 XI Ania 25 XI Uwagi Sala gimnastyczna Tak Poczęstunek Nie Rada rodziców Tak Staś 25 XI Ola 15 XI Zarezerwować termin u nauczycieli w-f Trzeba napisać oficjalne pismo do rady rodziców 5. Podział zadań To działanie powinni robić uczniowie samodzielnie przy Twoim wsparciu. Przy realizacji każdego przedsięwzięcia najważniejsi okazują się ludzie. To od nich zależy powodzenie projektu. Z tego powodu ważne, aby wszyscy w waszym zespole byli odpowiednio zmotywowani do działania. Dzieląc się zadaniami powinniście wziąć pod uwagę: – Mocne strony, czyli to, w czym każdy z was jest dobry, jakie są wasze zainteresowania i umiejętności. Jeśli ktoś lubi i umie posługiwać się Internetem, może odpowiadać za promocję (np. prowadzić blog, redagować stronę www). Ktoś inny może być dobrym organizatorem, który zawsze pamięta co i na kiedy trzeba zrobić. Taka osoba świetnie nada się na koordynatora. – Równomierność, czyli każdy powinien otrzymać zadania na miarę swoich możliwości. Młodsi uczniowie (bądź osoby mniej doświadczone) nie zawsze będą w stanie w tak samo szybko i dobrze wykonać zadania, z którymi radzą sobie starsi uczniowie. Podpowiedz uczniom, że jeżeli czują, że coś może okazać się ponad ich siły, warto podzielić się obowiązkami z innym członkiem zespołu. Ważna jest też informacja dla członków zespołu, że w razie trudności zawsze mogą poprosić o pomoc. – Czas. Każdy uczeń powinien pomyśleć, jaką ilością czasu dysponuje i czy przydzielone mu zadanie zdąży wykonać. Każdy ma różne obowiązki pozaszkolne: dodatkowe lekcje, zajęcia domowe. Z tego powodu warto pamiętać, że nie wszyscy są w stanie zaangażować się w równym stopniu. Nie może to być jednak przyczyną odrzucenia kogoś z zespołu. Planując działania w projekcie pamiętajcie, że niemal zawsze zajmują one więcej czasu niż zakładamy. Dlatego po wstępnym opracowaniu planu dodajcie do niego jeszcze 20%, np. jeżeli coś ma zostać zrobione w 14 dni – dodajcie do tego jeszcze trzy. Terminowe zakończenie zadania będzie wtedy bardziej realne. 6. Terminy i organizacja Zwykle problemy w trakcie realizacji projektu wynikają z błędów w komunikacji i organizacji. Poniżej znajduje się kilka wskazówek, które mogą pomóc uniknąć takich sytuacji. 163 Obrazujcie postęp Zachęć uczniów, aby pokazywali wszystkim, jak postępują ich działania. Mogą zrobić plakat z wypisanymi zadaniami i osobami, które są za nie odpowiedzialne. Niech zaznaczają na nim rozwój prac. Będzie ich to motywowało do dalszej pracy. Kamienie milowe W planie projektu zaznaczcie momenty, które będą stanowić punkty kontrolne (są to tzw. kamienie milowe). Sprawdzaj wtedy razem z uczniami, czy wywiązują się z ustalonych terminów i czy nie pojawiają się problemy. Dojście do każdego kamienia milowego powinno być dla was również okazją do świętowania. Spędźcie wspólnie czas, opowiedzcie, z czego jesteście zadowoleni, wymieńcie się opiniami o projekcie. Komunikujcie się Zachęć uczniów, aby spotykali się w miarę często. Powinni wymieniać się informacjami, sygnalizować pojawiające się problemy, ale też sukcesy. Szanujcie jednak swój czas. Korzystajcie z nowoczesnych technologii. Pozwolą one wam usprawnić pracę, np: e-mail, portale społecznościowe, praca „w chmurze” na jednym wspólnym dokumencie. Na pierwszym spotkaniu wymieńcie się wszelkimi koniecznymi danymi, potrzebnymi do wzajemnej komunikacji (np. numerami telefonów, nickami itp.) Pomagajcie sobie Projekt ma stanowić wspólne działanie i wspólny sukces, a nie być polem do rywalizacji między uczniami. Jeżeli ktoś ma problem z wywiązaniem się ze swojego zadania, to znaczy, że zagrożony jest cały projekt. Dlatego podkreśl, aby uczniowie nigdy nie wstydzili się prosić o pomoc i nie zwlekali, aby udzielić komuś wsparcia. 7. Prezentacja projektu Prezentacja to dla wielu najważniejszy moment realizacji projektu. Stanowi jego punkt kulminacyjnym. Wszystkie starania, wysiłek włożony w przeprowadzenie waszego przedsięwzięcia zostanie zobrazowany podczas prezentacji. To stresujący moment, gdyż konieczne jest pokazanie innym rezultatów własnej pracy, a przez to wystawienie ich pod czyjąś ocenę. Prezentacja ma na celu: ● przybliżenie innym opracowywanych przez Was zagadnień (np. uświadomienie pozostałym uczniom skutków braku tolerancji) ● włączenie innych w określone działania (np. jeśli w ramach projektu stworzyliście koło gier planszowych, to teraz oczekujecie, że inni włączą się w to przedsięwzięcie) ● włączenie innych do wspólnej refleksji (np. jeśli przedmiotem waszego projektu było zorganizowanie debaty o problemach lokalnej społeczności) 164 ● podsumowanie waszych działań (dzięki prezentacji możecie zebrać opinie od innych na temat waszych działań). Prezentacja wyników pracy projektowej może odbyć się w formie: ● wystąpienie uczniów przed jakimś audytorium, ● umieszczenie rezultatów na stronie www, ● wystawa, inscenizacja, ● debaty, ● innych - wszystko zależy od charakteru projektu i pomysłowości jego wykonawców. 8. Upowszechnianie działań i kontynuacja Realizując projekt uczniowie zdobywają wiedzę, umiejętności, kształtują postawy i nawiązują nowe kontakty. Warto, aby po zakończeniu zaplanowanych działań nadal je kontynuować i zachęcać do tego pozostałych uczniów. Można na przykład upowszechniać rezultaty projektu, czyli to co wytworzyła grupa projektowa (plakaty, prezentacje multimedialne, wystawy, wnioski z debaty, idee, itd.). 9. Podsumowanie projektu Ostatnim zadaniem grupy projektowej jest podsumowanie działań. Służyć ma ono wyciągnięciu wniosków z realizacji działań. Uczniowie powinni odpowiedzieć na pytanie: • Co się udało? • Z czego są zadowoleni, dumni? • Które momenty realizacji projektu były najłatwiejsze a które najtrudniejsze? Dlaczego? • Co się nie udało i dlaczego? • Co sprawiło trudność? • Czego się nauczyli? Możesz to zrobić w ten sposób: • Usiądźcie w kręgu. • Rozdaj uczniom samoprzylepne karteczki. Poproś, aby każdy z nich napisał czego się nauczył realizując ten projekt i przykleił odpowiedź na tablicy. Odczytaj je i zaanimuj dyskusję nad głównymi, najczęściej powtarzającymi się stwierdzeniami. • Przypomnij cele projektu. Następnie zadaj pytanie, czy ktoś jeszcze skorzystał z realizacji tego projektu. • Możesz również narysować oś czasu i poprosić uczniów, aby zaznaczyli na niej momenty, które były przy realizacji projektu: najtrudniejsze, dały im dużo satysfakcji, były najśmieszniejsze, wymagały najwięcej pracy, itd. 165 • Na koniec podziękuj za wkład pracy, postaraj się każdego docenić indywidualnie zwracając uwagę na jej/jego konkretny wkład w realizację projekt (wykorzystaj metodę Informacji Zwrotnej). 6. Komunikowanie się z uczniami 6.1 Informacja zwrotna Na kształtowanie postaw uczniów duży wpływ ma informacja jakiej udziela nauczyciel o postępach w nauce i zachowaniu. Informacja zwrotna daje uczniom możliwość racjonalnego kształtowania własnej strategii uczenia się, a zatem także poczucie odpowiedzialności za swoje osiągnięcia. Dobrze sformułowana informacje zwrotna powinna: 1. Wskazywać i doceniać dobre elementy pracy ucznia. Ważne dla procesu kształtowania postaw i uczenia są pozytywne bodźce. Nauczyciel powinien zacząć od wskazania, co jest mocną stroną pracy ucznia, Ważne, aby odwołać się do konkretnych wyników pracy ucznia, a nie jedynie ogólników np. Widzę, że znalazłeś ponad pięć przyczyn łamania praw człowieka. Brawo.; Świetnie poradziłeś sobie z określeniem skutków nietolerancji; zamiast: Bardzo dobrze to zrobiłeś. Podoba mi się twoja praca. 2. Wskazywać, co wymaga poprawienia lub dodatkowej pracy ze strony ucznia. Wskazując błędy nauczyciel powinien jednocześnie dać uczniowie poczucie, że ten może na niego liczyć, jest mu życzliwy. Komentarz do błędów ma wesprzeć ucznia w skorygowaniu zachowania, pracy a nie obniżyć poczucie wartości i zniechęcić do dalszego działania. Z tego powodu zachęcamy do stosowania komunikatu JA, np.: Zauważyłem, że zapomniałeś o wskazaniu przyczyn….; Uważam, że powinieneś bardziej skoncentrować się na planowaniu swojej pracy; Rzuciło mi się w oczy, że nie dajesz wypowiedzieć się członkom swojej grupy zamiast: Nie słuchasz innych ze swojej grupy; Nie wskazałeś przyczyn tego zjawiska; Nie koncentrujesz się na planowaniu swojej pracy. 3. Wskazywać w jaki sposób uczeń powinien poprawić pracę. Nauczyciel powinien wskazać jak uczeń ma poprawić swoją pracę, zachowanie. Zadaniem pedagoga jest podanie konkretnych instrukcji. Ważne, aby były jasne i zrozumiałe, np. Zwróć uwagę na to co chcą Ci powiedzieć inni członkowie grupy; Porozmawiaj z rodzicami, jakie ich zdaniem są przyczyny wulgaryzmów; Znajdź w Internecie skutki łamania praw człowieka związane z handlem ludźmi; Dopisz dlaczego tak uważasz, itd. 166 4. Wskazywać w jakim kierunku uczeń powinien pracować dalej. Nawet jeśli uczeń wykonał wszystkie zadania dobrze, to warto wskazać mu jak może dalej się rozwijać, co powinien zrobić aby kształtować swoje postawy. W tym celu można: podsunąć przykłady projektów, w które warto aby się zaangażował; dodatkowe lektury do przeczytania; zadać pytania wzbudzające refleksję na temat wykonanej pracy, swojego zachowania, itp. 6.2 Komunikat JA Komunikat Ja to formuła komunikowania się z innymi. Pozbawiona jest oceny i związanego z tym ataku na drugą stronę. Jego stosowanie usprawnia komunikację i sprzyja lepszemu wyrażenia swoich myśli. Szczególnie przydatna jest w rozmowach przy których łatwo o pojawienie się zbędnego konfliktu. Komunikat JA sprzyja współpracy i budowie partnerskich relacji nauczyciela z uczniem. Warto go stosować i uczyć tego młodych ludzi. Sposób w jaki się porozumiewamy kształtuje nasze postawy wobec innych. Budowa komunikatu Ja: Poinformuj o tym, co przeżywasz w związku z określoną sytuacją/czyimś zachowaniem: ◦ Czuję się nieco zawiedziony i zniechęcony do dalszego działania. Opisz sytuację, zachowanie, które jest dla Ciebie problemem: ◦ Kiedy do tej pory nie podzieliliście się zadaniami i pracę. Mimo, że powiedziałem jak powinniście to zrobić. Opisz skutki, jaki niesie dla Ciebie to zachowanie, wskaż jakie są Twoje wartości i potrzeby: ◦ Ponieważ uważam, że bez podzielenia się pracą nie możemy zacząć kolejnych działań. Poza tym ważna jest dla mnie dobra współpraca z Wami i przepływ informacji między nami. Poinformuj o swoich oczekiwaniach, prośbach względem zachowania drugiej strony: ◦ Zależałoby mi abyście na jutro przynieśli plan działań wraz z podziałem zadań. Zastanów się jak zareaguje parter kiedy powiesz: Jestem wkurzona na Ciebie. Nic nie robisz tylko siedzisz przez telewizorem. A jak jeśli powiesz: Jest mi źle, kiedy cały czas siedzisz przed telewizorem a ja zajmuję się domem. Ważne jest dla mnie abyśmy sprawiedliwie dzielili się obowiązkami. Zależy mi, abyś mnie wsparł. 167 6.3 Zasada FUO+ZZ To model komunikatu pozwalający na asertywne wyrażenie krytyki, pozwalający jednocześnie na wypracowanie konkretnych rozwiązań. Warto go używać i uczyć tego uczniów. Pozwoli na uniknięcie konfliktów, które utrudniłyby współpracę Budowa komunikatu FUO FAKTY – opisz wydarzenia, zachowania, sytuacje, które spowodowały negatywną reakcję. ● Umówiliśmy się, że każdy z Was przyniesie na dziś propozycję tematu debaty. USTOSUNKOWANIE – opisz negatywne uczucia, opinie, odmienne postawy ● Martwi mnie, że nikt nie wykonał zadania, na które wspólnie się umówiliśmy. Wydaje mi się, że nie zależy Wam na organizacji tej debaty. OCZEKIWANIA – wyraź prośby, polecenia, pytania motywującego, idące w kierunku zawarcia umowy z rozmówcą. Spróbuj rozwiązać krytykowaną sytuację/zachowanie. ● Dobrze by było (chcielibyśmy), żebyśmy do końca tygodnia wiedzieli czego będzie dotyczyć ta debata. Jeśli się uda, to jest szansa, że do końca semestru ją zorganizujemy. DODATKOWO MOŻECIE DODAĆ: KONKRET – poczynicie wspólnie z partnerem dokładne, w miarę precyzyjne ustalenia dotyczące dalszych działań. Zaproponujcie własne rozwiązanie. ● Ustalmy, że jutro każdy zaproponuje temat i znajdziecie czas na podzielenie się zadaniami. KONTRAKT – potwierdźcie, że rozwiązania które wypracowaliście was od teraz obowiązują. ● Czy możemy się tak umówić? Bibliografia: A. Aronson, T. D. Wilson, R.M. Akert, Psychologia Społeczna, Poznań 1997 A. Klimowicz, Jak pracować metodą projektów w szkole? Poradnik dla uczestników projektu Akademia Przyszłości, WSiP. O. Napiontek, P. Sienkiewicz, Poradnik dla uczniów powstały w ramach projektu „Szkoła Współpracy. Uczniowie i rodzice kapitałem społecznym nowoczesnej szkoły.” M. Ostrowska, Moduł IV dla nauczycieli języków obcych nowożytnych informacja zwrotna, która pomaga w uczeniu się wykorzystanie TIK w przekazywaniu IZ – materiały w ramach programu „Aktywna Edukacja” „Wdrożenie podstawy programowej w przedszkolach i szkołach”. 168 E. Piotrowska-Gromniak, P. Sienkiewicz, Poradnik dla rodziców powstały w ramach projektu „Szkoła Współpracy. Uczniowie i rodzice kapitałem społecznym nowoczesnej szkoły.” P. Sienkiewicz, Wyzwania stojące przed samorządem uczniowskim w szkole podstawowej, Meritum Mazowiecki Kwartalnik Edukacyjny, 2 (25) 2012 169 Zespół projektowy Elene Khachidze – koordynatorka projektu po stronie partnera w Gruzji, Stowarzyszenia Most Przyjaźni „Kartlosi” W systemie edukacji pracowała w następujących dziedzinach: IT menadżer, nauczyciel informatyki oraz fizyki; starszy nauczyciel w uniwersytecie; dyrektor szkoły; zastępca dyrektora. Trenerka w następujących projektach: „Program doskonalenia nauczycieli przedmiotu oraz IT menadżerów” Fundacja Skok Jelenia, „Naturalnie ciekawa lekcja” Polska, Fundacja Partners Polska; „Wykorzystywanie technologii w edukacji międzykulturowej” Turcja; ”Youth in Action” „Online neighbourhood - sąsiedztwo on-line”, Polska. Igor Waniurski - koordynator projektu Od 2012 roku związany ze Stowarzyszeniem Ośrodek Współpracy Europejskiej, a całe swoje życie zawodowe, z sektorem pozarządowym (NGO). Absolwent andragogiki (Uniwersytet Wrocławski) oraz animacji kultury. Posiada bogate doświadczenie w realizacji projektów międzynarodowych, głównie w krajach Partnerstwa Wschodniego. Interesuje się przemianami społecznymi i kulturalnymi w krajach post-sowieckich oraz kulturą. Pracę projektową traktuje jako pasję, przygodę i okazję do nauki o sobie, innych ludziach i świecie. Megi Bibiluri – założycielka oraz dyrektorka Stowarzyszenia Most Przyjaźni „Kartlosi”; Od 10 lat aktywnie działa w sektorze pozarządowym i jest autorką dziesiątek projektów. Jest założycielką forum gruzińsko - osetyjskiego; autorką publikacji „Inna twarz wojny”; założycielką oraz redaktorką radia „Głos Kartlosi”. Jest absolwentką wydziału dziennikarstwa Uniwersytetu w Gori, później kształciła się na Uniwersyetcie Warszawskim w kierunku konfliktologii. W 2012 roku założyła Gruzińskie Centrum Mediacji i działa nad wdrażaniem alternatywnych metod uregulowania konfliktów. Obecnie jest doktorantką na Uniwersytecie im. Ada- 170 ma Mickiewicza w Poznaniu, prowadzi prace badawcze w dziedzinie alternatywnych metod uregulowania konfliktów w krajach Partnerstwa Wschodniego. Ponadto jest autorką wielu projektów, artykułów oraz materiałów wspomagającyh szkolenia. Jest laureatką nagrody 2014 roku „Młode kobiety- budowniczki pokoju na Kaukazie”. Budowanie pokoju jest dla Megi najważniejszym zadaniem, do czego dąży zawodowo oraz z wielkim oddaniem. Patryk Hałaczkiewicz - trener, ekspert Prezes Zarządu Stowarzyszenia Ośrodek Współpracy Europejskiej. Studiował na Uniwersytecie Wrocławskim (Instytut Politologii) i Uniwersytecie Jagiellońskim (Instytut Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych). Zajmuje się tematyką społeczną i obywatelską. Działa w Ruchu Obywatelskim na rzecz Jednomandatowych Okręgów Wyborczych. Publikował artykuły na temat aktywności obywatelskiej i systemów wyborczych w tygodnikach i dziennikach opinii. Teodor Sobczak – trener, ekspert Wykładowca, twórca narzędzi edukacyjnych i ekspert w dziedzinie grywalizacji. Od 2004 roku zajmuje się tworzeniem zaawansowanych narzędzi symulacyjnych wykorzystywanych w branży szkoleniowej. W jego dorobku znajduje się kilkadziesiąt gier edukacyjnych różnego rodzaju. Jest wiceprezesem Fundacji Innowatorium zajmującej się kreowaniem i wdrażaniem nowych rozwiązań w szeroko pojętej edukacji. Wykłada i prowadzi warsztaty w Warszawskiej Szkole Reklamy. Maciej Skwara - trener, ekpert Od wielu lat związany z wrocławskimi organizacjami pozarządowymi, jako koordynator projektów, ekspert, trener, wiceprezes Fundacji Rozwoju Demokracji Lokalnej - Centrum Dolnośląskiego. Ekspert w tematyce aktywizacji obywatelskiej, edukacji oraz samorządu lokalnego i nowych mediów. 171