andrzej k - Nowiny Lekarskie - Uniwersytet Medyczny im. Karola

Nowiny Lekarskie 2008, 77, 1, 19–24
MAŁGORZATA GRZEŚKOWIAK1, ADAM PYTLIŃSKI2, KRYSTYNA FRYDRYSIAK3
WIEDZA SPOŁECZEŃSTWA WIELKOPOLSKI NA TEMAT RESUSCYTACJI
THE KNOWLEDGE ON RESUSCITATION IN WIELKOPOLSKA COMMUNITY
1
Zakład Dydaktyki Anestezjologii i Intensywnej Terapii
Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
2
Uniwersytet Oświatowy Poznań
Dyrektor: mgr Lubomir Zworecki
3
Zakład Nauczania Pielęgniarstwa
p.o. Kierownik: dr med. Jolanta Glińska
Uniwersytet Medyczny w Łodzi
Streszczenie
Wstęp. Standardy postępowania w stanach zagrożenia życia zmieniają się co kilka lat, a społeczeństwo polskie nie ma
wystarczającej wiedzy z tego zakresu.
Celem pracy było zbadanie wiedzy społeczeństwa Wielkopolski z zakresu udzielania pierwszej pomocy ze szczególnym
uwzględnieniem resuscytacji krążeniowo-oddechowej.
Metodyka. Badaniami objęto grupę 144 osób (nauczycieli, uczniów, pracowników administracji oraz pracowników technicznych)
zamieszkałych w Wielkopolsce. Badania przeprowadzono w roku 2007. Posłużono się kwestionariuszem sprawdzającym: wiedzę
z resuscytacji, własną ocenę znajomości udzielania pierwszej pomocy oraz gotowość podjęcia działań ratowniczych.
Wyniki. Ponad połowa badanych znała pojęcie „resuscytacja” oraz początek cyklu resuscytacyjnego u dziecka. Blisko 50%
respondentów wiedziało, że cykle nie zmieniają się w zależności od liczby ratowników udzielających pomocy. Wszyscy respondenci
posiadali największą wiedzę odnośnie pozycji bocznej bezpiecznej (50–72%) oraz osób wymagających ułożenia w tej pozycji (49–
69%). Prawie całkowicie nie były znane następujące zagadnienia: granica wiekowa między dorosłym a dzieckiem (0–7%), cykl
prowadzenia resuscytacji u dziecka (0–10%).
Wnioski. Społeczeństwo Wielkopolski nie posiada wystarczającej wiedzy dotyczącej udzielania pierwszej pomocy. Obowiązujące
standardy prowadzenia resuscytacji nie są znane. Należy wprowadzić szerszy zakres kursów z pierwszej pomocy dla nauczycieli.
Wszystkie organizowane kursy muszą zawierać część praktyczną. Informacje przekazywane za pośrednictwem mediów z zakresu
udzielania pierwszej pomocy powinny być konsultowane przez upoważnione do tego autorytety (Izba Lekarska, Polska Rada
Resuscytacji).
SŁOWA KLUCZOWE: pierwsza pomoc, resuscytacja krążeniowo-oddechowa, europejskie standardy resuscytacji, społeczeństwo
Wielkopolski.
Summary
Introduction. Life support guidelines change every few years, but Polish community does not have enough knowledge in this field.
The goal of the study was to check knowledge concerning first aid, particularly cardiopulmonary resuscitation (CPR) in Wielkopolska community.
Methods. The research was undertaken on the group of 144 people (teachers, pupils, workers of administration and technicians)
living in Wielkopolska. The research was conducted in 2007. The questionnaire was used to check knowledge of resuscitation, self
estimation of own capatity to perform first aid and willingness to begin first aid.
Results. More than half of the investigated group knew “resuscitation” term and the beginning of resuscitation cycle in child. Nearly 50% of
respondents knew that cycles did not change depending on the number of rescuers. All respondents possessed the highest knowledge concerning recovery position (50-72%) and victims in need to be positioned on the side (49-69%). The following subjects were almost totally
not known: the age limit distinguishing children from adults (0-7%), the cycle of performing CPR in a child (0-10%).
Conclusions. The community of Wielkopolska does not posses an adequate knowledge concerning first aid. Current guidelines of
performing CPR are not known. There is a need to initiate courses in first aid for teachers on a large scale. All organized courses
must include a practical part. The information about first aid spread by media should be consulted by authorities (Doctor’s Council,
Polish Resuscitation Council).
KEY WORDS: First aid, Cardiopulmonary resuscitation, European resuscitation guidelines, community of Wielkopolska.
Wstęp
Podstawową przyczyną zgonów w Polsce, jak i innych
krajach są choroby układu sercowo-naczyniowego i
związane z nimi stany nagłego zatrzymania krążenia.
Szybkie rozpoczęcie działań ratunkowych zwiększa szanse
na uratowanie ofiary, a także zmniejsza ryzyko powikłań
spowodowanych czasowym niedotlenieniem ośrodkowego
układu nerwowego (OUN). Jak wskazują badania polskie i
światowe, najczęstszym miejscem zaistnienia stanów
nagłych są mieszkania i miejsca pracy ofiar, natomiast
bezpośrednimi świadkami zdarzeń są osoby im najbliższe:
20
Małgorzata Grześkowiak i inni
krewni i współpracownicy, czyli osoby najczęściej
niewykwalifikowane
w dziedzinie udzielania pomocy przedmedycznej [1].
Standardy dotyczące udzielania pomocy przedmedycznej
zmieniają się średnio co kilka lat. Nowe wytyczne
dotyczące
między
innymi
udzielania
pomocy
przedmedycznej dzieciom i dorosłym (basic life suport BLS) zostały opublikowane w listopadzie 2005 przez
Europejską Radę Resuscytacji (European Resuscitation
Council – ERC) i nazywane są zaleceniami 2005 [2].
Zaletami ich są znaczne uproszczenia algorytmów działań,
co dla laików ma niewątpliwie istotne znaczenie, gdyż
ułatwia ich zrozumienie i „nie odstrasza”, czy też nie
zniechęca laików do nauki i ewentualnej gotowości ich
zastosowania. Uproszczenia te są wynikiem wielu badań
naukowych potwierdzających większą ich skuteczność i
efektywność z korzyścią dla OUN i układu sercowonaczyniowego w porównaniu z poprzednimi wytycznymi.
Istotną zmianą jest stosunek ucisków do oddechów, który
wynosi obecnie 30:2 u wszystkich poszkodowanych. Nadal
nie
uczy
się
laików
sprawdzania
tętna,
a decyzję o konieczności rozpoczęcia resuscytacji
podejmują na podstawie oceny oddechu. Zgodnie z
najnowszym algorytmem dorosłych uciski klatki piersiowej
(30) wykonywane są jako pierwsze przed wentylacją. Laicy
mogą także odstąpić od prowadzenia wentylacji usta-usta (z
reguły nie posiadają przy sobie żadnych fachowych
zabezpieczeń) prowadząc tylko uciski klatki piersiowej bez
przerw na wentylację. Art. 162.§ 1. k.k. podkreśla
obowiązek udzielania pomocy osobom znajdującym się w
stanie zagrożenia zdrowia i życia pod rygorem
odpowiedzialności karnej jednakże artykuł ten stanowi o
tym, że nie mamy obowiązku podejmowania ryzykownych
działań, jeżeli występują okoliczności powodujące
bezpośrednie zagrożenie. Zmianą dotyczącą udzielania
pomocy dzieciom jest to, iż działania resuscytacyjne
rozpoczyna się od 5 oddechów wstępnych, a cykle
resuscytacyjne wynoszą 30:2.
Należy podkreślić, iż duży wpływ w dziedzinie
edukacji społeczeństwa, zwłaszcza osób pracujących,
mają regulacje prawne / dyrektywy unijne, tym samym
dotyczące również naszego kraju. Rozporządzeniem
określającym wytyczne dotyczące szkoleń w zakresie
bezpieczeństwa i higieny pracy (bhp), w tym także
metod
i sposobów udzielania pomocy przedmedycznej, jest
Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z 27 lipca
2004 roku w sprawie szkolenia w dziedzinie
bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2004 r., nr 180,
poz. 1860 ze zm.) [3]. Zauważa się znaczny wzrost
zainteresowania kursami i szkoleniami zakładów pracy
(zarówno firm prywatnych, jak i instytucji
budżetowych).
Większe
zaangażowanie
i
zainteresowanie tych podmiotów przejawia się tym, iż
realizują one kursy nie tylko w zakresie wymaganego
minimum prawnego w zakresie przepisów bhp, lecz są
zainteresowane kursami w rozszerzonym zakresie nawet
z
zastosowaniem
automatycznego
defibrylatora
zewnętrznego (AED).
Prace podnoszące problem świadomości i
umiejętności laików udzielania pierwszej pomocy
dowodzą, iż społeczeństwo polskie nie jest świadome
nowych standardów, zatem i umiejętności również nie są
zadowalające. Dlatego też pojawia się większa potrzeba
kursów
i
szkoleń
dotyczących
udzielania
pomocy
przedmedycznej. Sytuacja powyższa stała się inspiracją
niniejszych badań mających na celu zbadanie faktycznej
wiedzy społeczeństwa Wielkopolski z podstawowej
umiejętności prowadzenia resuscytacji.
Badania wiedzy społeczeństwa polskiego z zakresu
znajomości zasad udzielania pierwszej pomocy były już
prowadzone w 1997 roku i kontynuowane w następnych
latach [1, 4–6]. Wobec zmian zachodzących w Polsce w
ostatnim czasie, ewaluacji standardów resuscytacyjnych
wydaje się celowe ponowne sprawdzenie wiedzy z zakresu
udzielania pierwszej pomocy, gotowości podjęcia
czynności resuscytacyjnych przez społeczeństwo oraz
dokonania oceny własnych umiejętności udzielania
pierwszej pomocy.
Celem pracy było zbadanie wiedzy społeczeństwa
Wielkopolski z zakresu udzielania pierwszej pomocy ze
szczególnym uwzględnieniem resuscytacji krążeniowooddechowej.
Materiał i metody
Badaniami objęto grupę 144 osób (77 kobiet i 67
mężczyzn) zamieszkałych na terenie województwa
wielkopolskiego, uczestniczących w kursie pierwszej
pomocy prowadzonym w ramach szkolenia pracowników
zakładów pracy i uczniów szkół policealnych. Badana
populacja była reprezentowana przez 36 nauczycieli, 29
uczniów, 57 pracowników administracji oraz 22
pracowników technicznych. Badania przeprowadzono w
roku 2007. Metodą badawczą było ankietowanie.
Przygotowany kwestionariusz zawierał 10 pytań otwartych
sprawdzających wiedzę z podstawowej resuscytacji oraz 10
pytań zamieszczonych w metryczce, a dotyczących między
innymi: własnej oceny znajomości udzielania pierwszej
pomocy, podjęcia bądź zaniechania resuscytacji dorosłego i
dziecka, uczestnictwa w kursach udzielania pierwszej
pomocy.
Ankietyzację
przeprowadzono
przed
rozpoczęciem kursu pierwszej pomocy, co pozwoliło na
uzyskanie faktycznej wiedzy nt. udzielania pierwszej
pomocy.
Analizę statystyczną przeprowadzono za pomocą
testu Chi kwadrat Persona oraz testu Kruskala-Wallisa.
Charakterystyka badanej grupy. Badana grupa nie
była grupą jednorodną statystycznie jeśli chodzi o: płeć,
wiek, miejsce zamieszkania, fakt wykształcenia
medycznego członka rodziny oraz jego pracy w Służbie
Zdrowia. Najbardziej sfeminizowana była grupa uczniów
(93%
kobiet),
natomiast
grupa
pracowników
technicznych w większości była reprezentowana przez
mężczyzn (91%). Najmłodszą grupą byli uczniowie
Wiedza społeczeństwa Wielkopolski na temat resuscytacji
(93% do 30 lat), a w grupie pracowników technicznych
połowa nie ukończyła 30. roku życia. Najstarszą grupą
byli nauczyciele (33% powyżej 51 lat). Uczniowie,
podobnie jak pracownicy administracyjni, w większości
mieszkali w miastach powyżej 400 tys., a pracownicy
techniczni
i nauczyciele na wsi i w małych miastach. Blisko 40%
uczniów miało bliską osobę z wykształceniem
medycznym, a prawie 50% pracowało w Służbie
Zdrowia. Niejednorodność dotycząca płci, wieku była
wynikiem założeń badawczych, których celem było
zbadanie różnych grup zawodowych.
Zwraca uwagę fakt, że najliczniejszymi grupami,
które odbyły kursy pierwszej pomocy podczas pracy
zawodowej były grupy pracowników administracyjnych
i technicznych, co potwierdza się także w
zadeklarowaniu uczestnictwa w kursach. Zaskakująco
21
niski odsetek osób wśród nauczycieli brało udział w
kursach pierwszej pomocy, natomiast zaledwie 8%
odbyło je podczas pracy zawodowej. Uczestnictwo
respondentów w kursach było istotne statystycznie.
Ponad 75% uczniów zadeklarowało, że potrafi udzielić
pierwszej pomocy. W każdej badanej grupie większość
osób zadeklarowała gotowość podjęcia resuscytacji
zarówno dorosłego, jak i dziecka. Znajomość zasad
udzielania pierwszej pomocy oraz gotowość podjęcia
resuscytacji dorosłego i dziecka była również istotna
statystycznie. Charakterystyka badanych grup została
przedstawiona w tabeli 1.
Tab. 1. Charakterystyka grup
Table 1. Characteristics of the groups
Uczniowie
n = 29
Nauczyciele
n = 36
Administracja
n = 57
Techniczni
n = 22
27 (93%)
2 (7%)
25 (69%)
11 (30%)
23 (40%)
34 (60%)
2 (9%)
20 (91%)
12 (42%)
15 (51%)
0 (0%)
2 (7%)
0 (0%)
0 (0%)
0 (0%)
5 (14%)
6 (16%)
13 (36%)
9 (25%)
3 (8%)
0 (0%)
18 (31%)
28 (49%)
6 (10%)
5 (9%)
0 (0%)
0 (0%)
11 (50%)
4 (18%)
5 (23%)
2 (9%)
0 (0%)
2 (7%)
3 (10%)
2 (7%)
3 (10%)
0 (0%)
10 (34%)
9 (31%)
6 (16%)
3 (8%)
26 (72%)
0 (0%)
0 (0%)
1 (3%)
0 (0%)
8 (14%)
4 (7%)
7 (12%)
4 (7%)
0 (0%)
13 (23%)
18 (31%)
9 (41%)
6 (27%)
2 (9%)
0 (0%)
1 (4%)
0 (0%)
3 (14%)
11 (38%)
6 (16%)
7 (12%)
3 (14%)
14 (48%)
7 (19%)
11 (19%)
2 (9%)
3 (10%)
3 (8%)
17 (30%)
6 (27%)
22 (76%)
11 (30%)
22 (38%)
6 (27%)
1 (3%)
1 (3%)
1 (3%)
19 (65%)
3 (8%)
0 (0%)
0 (0%)
6 (16%)
0 (0%)
0 (0%)
0 (0%)
22 (38%)
2 (9%)
0 (0%)
0 (0%)
4 (18%)
17 (58%)
16 (44%)
40 (70%)
12 (54%)
Gotowość do podjęcia
resuscytacji dziecka
18 (62%)
18 (50%)
37 (65%)
12 (54%)
Uczestnictwo w kursach
pierwszej pomocy
15 (51%)
5 (14%)
23 (40%)
6 (27%)
Płeć
Kobieta
Mężczyzna
Wiek (lata)
< 20
21–30
31–40
41–50
51–60
> 60
Miejsce zamieszkania
(w tysiącach)
Wieś
do 10
11–50
51–100
101–200
401–600
601– 1 mln
Wykształcenie
medyczne
bliskiej osoby
Bliska osoba pracuje
w Służbie Zdrowia
Odbycie kursów
podczas pracy
zawodowej
Znajomość zasad
udzielania pierwszej
pomocy
Informacja z:
– mediów
– internetu
– od drugiej os.
– inne
Gotowość do podjęcia
resuscytacji dorosłego
Małgorzata Grześkowiak i inni
22
Wyniki
Wyniki zamieszczono w tabeli 2. Ponad połowa
wszystkich respondentów znała pojęcie „resuscytacja”, a
największy odsetek prawidłowych odpowiedzi udzieliły
grupy pracowników administracyjnych i technicznych (77–
82%). Podobnie wysoki odsetek prawidłowych odpowiedzi
zanotowano w badanych grupach sprawdzając wiedzę
(49–69%). Istotność statystyczna dotyczyła tylko kwestii
kogo układa się w pozycji bezpiecznej (p = 0,01624).
Prawie całkowicie nie były znane następujące
zagadnienia: granica wiekowa między dorosłym a
dzieckiem (0–7%) i tu nie wykazano zależności
statystycznej. Podobnie nie był znany cykl prowadzenia
resuscytacji
u dziecka (0–10%), ale tu była zależność statystyczna
Tab. 2. Wiedza z podstawowej resuscytacji badanych grup pracowników1
Table 2. The knowledge of basic resuscitation of investigated groups of workers1
Uczniowie n = 29
Nauczyciele n = 36
Administracja n = 57
Techniczni n = 22
Znajomość pojęcia
„resuscytacja”
16 (55%)
12 (45%)
21 (58%)
15(41%)
44 (77%)
13 (23%)
18 (82%)
4 (18%)
Granica wiekowa między
dorosłym a dzieckiem
2 (7%)
16 (55%)
1 (3%)
27 (75%)
2 (3%)
28 (49%)
0 (0%)
17 (77%)
Resuscytację dorosłego
rozpoczyna się od
(wdechów/ucisków)
Resuscytację dziecka
rozpoczyna się od
(wdechów/ucisków)
Cykl prowadzenia
resuscytacji u dorosłego
wynosi
Cykl prowadzenia
resuscytacji u dziecka
wynosi
Czy jeśli jest więcej niż
jeden ratownik to cykle
zmieniają się
Udrażnianie dróg
oddechowych u
poszkodowanego z urazem
Co to jest pozycja
bezpieczna
12 (45%)
4 (14%)
8 (22%)
17 (47%)
22 (38%)
12 (21%)
6 (27%)
3 (14%)
20 (69%)
3 (10%)
12 (33%)
19 (52%)
26 (45%)
17 (29%)
13 (59%)
5 (23%)
7 (24%)
6 (20%)
5 (13%)
23 (63%)
10 (17%)
7 (12%)
1 (4%)
5 (23%)
3 (10%)
14 (48%)
0 (0%)
27 (75%)
1 (2%)
28 (49%)
0 (0%)
11 (50%)
12 (45%)
4 (14%)
8 (22%)
19 (52%)
26 (45%)
13 (23%)
12 (54%)
5 (23%)
4 (14%)
20 (69%)
1 (3%)
30 (83%)
9 (15%)
41 (72%)
1 (4%)
16 (73%)
21 (72%)
7 (24%)
18 (50%)
18 (50%)
38 (66%)
17 (30%)
11 (50%)
9 (41%)
Kogo układa się w pozycji
bezpiecznej
20 (69%)
6 (20%)
12 (33%)
22 (61%)
28 (49%)
21 (36%)
11 (50%)
6 (27%)
Najpierw podano liczbę osób, które udzieliły prawidłowej odpowiedzi (w nawiasie %) poniżej liczbę osób, które nie udzieliły żadnej
odpowiedzi (w nawiasie %).
1
dotyczącą początku cyklu resuscytacyjnego u dziecka (czy
resuscytację rozpoczyna się od wdechów, czy od ucisków
klatki piersiowej). Analiza statystyczna wykazała tutaj
istotną zależność (p = 0,01290). Blisko 50% respondentów
(z wyjątkiem grupy nauczycieli 22%) wiedziało, że cykle
nie zmieniają się w zależności od liczby ratowników
udzielających pomocy. Także w tym zagadnieniu
wykazano zależność statystyczną (p = 0,00711). Wszystkie
badane grupy (z wyjątkiem nauczycieli) posiadały
największą wiedzę odnośnie pozycji bocznej bezpiecznej
(50–72%) oraz osoby wymagającej ułożenia w tej pozycji
(p = 0,02357). Nieco lepiej kształtowała się wiedza
dotycząca
udrażniania
dróg
oddechowych
u
poszkodowanego z urazem kręgosłupa (3–15%) i cyklu
prowadzenia resuscytacji u dorosłego (4–24%).
Zależność statystyczna dotyczyła tylko znajomości cyklu
u dorosłych (p = 0,00000). Natomiast wiedzę na temat
początku cyklu resuscytacyjnego u dorosłego (czy
resuscytację rozpoczyna się od wdechów, czy od
ucisków klatki piersiowej) posiadało od 22% nauczycieli
do 45% uczniów.
Wiedza społeczeństwa Wielkopolski na temat resuscytacji
Dyskusja
Termin „resuscytacja” był dobrze znany wszystkim
respondentom, ale najlepiej grupie pracowników
administracyjnych i technicznych. Pracownicy ci
najliczniej
z całej badanej populacji uczestniczyli w kursach
pierwszej pomocy, także odbywających się podczas
pracy zawodowej, stąd nie dziwi dobra znajomość tej
tematyki. Podobnie, dobrze znana była pozycja boczna
bezpieczna
(50–72%).
Otrzymane
wyniki
są
porównywalne
z
uzyskanymi
podczas
badań
społeczeństwa polskiego w latach 1997 i 2003
(odpowiednio 57 i 67%) [1]. W naszych badaniach
respondenci potrafili wytłumaczyć co oznacza pozycja
boczna bezpieczna, ale znacznie mniej osób umiało
podać, kogo układa się w tej pozycji co było istotne
statystycznie. Najbardziej niepokoi fakt, że tylko 33%
nauczycieli znało wskazania do ułożenia w pozycji
bocznej bezpiecznej i był to najgorszy wynik w stosunku
do pozostałych grup (49–69%).
W badaniu ankietowym kilka pytań sprawdzało
znajomość ostatnich zmian wprowadzonych w
standardach resuscytacyjnych w 2005 roku. Okazało się,
że praktycznie nie były one znane badanym
respondentom. Granicę wiekową między dorosłym a
dzieckiem
(która
z ósmego roku życia została przesunięta do okresu
dojrzewania) znało „aż” 7% uczniów! Wiedza ta jest
istotna,
ponieważ
należy
zakwalifikować
poszkodowanego do odpowiedniej grupy wiekowej,
żeby rozpocząć resuscytację zgodnie z algorytmem
dorosłego lub dziecka. Sposoby udrażniania dróg
oddechowych u poszkodowanego z urazem kręgosłupa
także nie były znane respondentom (3–15%). Obecnie
zalecane jest wykonywanie przez tzw. laików (czyli
osoby nie będące pracownikami medycznymi) jednego
rękoczynu polegającego na odgięciu głowy ku tyłowi i
uniesieniu żuchwy niezależnie od tego, czy
poszkodowany ma uraz, czy też nie. Daje to znaczne
ułatwienie osobom, które obawiają się ratować
poszkodowanych z jakimkolwiek urazem. Brak
znajomości powyższych zagadnień potwierdziła analiza
statystyczna, która nie wykazała w tym zakresie żadnych
zależności.
Cykle prowadzenia resuscytacji dorosłego i dziecka,
które wynoszą obecnie 30 ucisków i 2 wdechy, były
także bardzo słabo znane (0–10% u dziecka i nieco lepiej
u dorosłego 4–24%). W badaniach przeprowadzonych w
Polsce sprawdzających znajomość cykli u dorosłego w
1997 roku uzyskano 3% prawidłowych odpowiedzi i odpowiednio 6% w 2003 roku [1]. W naszych badaniach
uzyskano lepsze wyniki (od 4% do 24% w grupie
uczniów), istotne statystycznie. Zatem najlepszą
znajomość nowych cykli posiadała grupa uczniów.
Ostatnie standardy resuscytacyjne wprowadziły zmianę
dotyczącą początku resuscytacji u dorosłego – uciski
klatki piersiowej poprzedzają wdechy, natomiast u
23
dziecka zgodnie z poprzednimi wytycznymi wdechy
poprzedzają uciski. Analiza statystyczna wykazała tutaj
zależność. Porównując pytania sprawdzające te
zagadnienia, znajomość początku algorytmu u dziecka
była lepsza od znajomości początku algorytmu u
dorosłego (w każdej grupie gorzej o 12–25%).
Potwierdza to nieznajomość nowych standardów. Około
połowy respondentów wiedziało, że cykle resuscytacyjne
nie zmieniają się w zależności od liczby ratowników
udzielających pomocy, ale nowe standardy nie
wprowadziły w tym zakresie niczego nowego.
Najmniejszą wiedzę w tym zakresie prezentowała grupa
nauczycieli (22%). Podobnie w tym zakresie wykazano
istotność statystyczną.
Respondenci deklarowali gotowość podjęcia
resuscytacji zarówno u dorosłego (54–70%), jak i u
dziecka (54–65%). Zadziwiający jest fakt, że grupa
nauczycieli w znacznie mniejszym stopniu zgłosiła taką
gotowość w stosunku do pozostałych badanych (u
dorosłego 44%, a u dziecka 50%). Porównując te wyniki
z badaniami przeprowadzonymi w Polsce w 1997 i 2003
roku deklarowana gotowość niesienia pomocy przez
społeczeństwo polskie spada [1]. W 1997 roku 90%
badanych udzieliłoby pomocy ratującej życie, w 2003
roku już tylko 84% społeczeństwa. W naszych badaniach
gotowość podjęcia resuscytacji wyraziło 44–70% u
dorosłego
i
50–65%
u dziecka, co było istotne statystycznie. Uzyskane
wyniki są niepokojące.
Własna ocena znajomości zasad udzielania pierwszej
pomocy kształtowała się w przedziale 27–38% w badanych
grupach, a największa była u uczniów (75%), co było
istotne statystycznie. W badaniach przeprowadzonych w
Polsce [1] za wystarczające uznało swoje umiejętności
udzielenia pierwszej pomocy 37% badanych w 1997 roku i
41% w 2003 roku. Otrzymane wyniki są podobne. Zatem,
znajomość zasad udzielania pierwszej pomocy w
społeczeństwie polskim jest bardzo mała. Cieszy jedynie
fakt, że wśród uczniów (którzy byli najmłodszą grupą –
93% do 30 lat, których blisko 50% miało bliską osobę
pracującą w Służbie Zdrowia) znajomość zasad udzielania
pierwszej pomocy była tak wysoka.
Wnioski
Społeczeństwo
Wielkopolski
nie
posiada
wystarczającej wiedzy dotyczącej udzielania pierwszej
pomocy.
Obowiązujące
standardy
prowadzenia
resuscytacji (z 2005 roku) nie są także jemu znane.
Najmniejszą wiedzę w zakresie resuscytacji wśród
respondentów miała grupa nauczycieli. Z uwagi na
specyfikę ich pracy, mających kontakt z szerokim
gronem ludzi, gdzie ryzyko potencjalnego zdarzenia jest
wyższe oraz ich odpowiedzialność za szerzenie edukacji,
należałoby wprowadzić szerszy zakres kursów z
pierwszej pomocy dla tej grupy zawodowej.
Własna ocena znajomości zasad udzielania pierwszej
pomocy jest bardzo niska, uczestnicy kursów w zakładach
pracy podnosili konieczność zwiększenia ilości godzin oraz
Małgorzata Grześkowiak i inni
24
rozszerzenia o część praktyczną na fantomach, dlatego
wszystkie prowadzone kursy nie mogą ograniczać się do
teorii. Konsekwencją powyższego jest spadająca gotowość
podjęcia resuscytacji.
Oprócz uczestnictwa w kursach wiadomości dotyczące
udzielania pierwszej pomocy można także uzyskać z
mediów. Jednakże informacje przekazywane za
pośrednictwem mediów nie zawsze są aktualne i poprawne
merytorycznie [7]. Tego typu informacje z uwagi na ich
ważność powinny być konsultowane przez upoważnione do
tego autorytety (Izba Lekarska, Polska Rada Resuscytacji).
4.
5.
6.
7.
Piśmiennictwo
1. Rasmus A., Balcerzyk-Barzdo E., Sikorski T.,
Kołodziejczyk-Wojtczak D.: Gotowość i umiejętność
Polaków w zakresie udzielania pierwszej pomocy. Med.
Intens. Rat. 2004, 7(3), 125-132.
2. European Resuscitation Council Guidelines for
Resuscitation 2005. Resuscitation, 2005; 67S: 1-189.
3. Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z 27 lipca
2004 roku w sprawie szkolenia w dziedzinie
bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2004 r., nr 180,
poz. 1860 ze zm.).
Rasmus A., Gaszyński W., Markiewicz A.: Co społeczeństwo wie o pierwszej pomocy? Służ. Zdr., 1997,
93-94, 2-5.
Miros E., Maj E., Rasmus A. i in.: Sprawdzian wiedzy
społeczeństwa polskiego w zakresie udzielania pomocy
ratującej życie. Pielęgniarstwo, 2000, 1998; 5: 39-41.
Grześkowiak M., Żarlińska L.: Wiedza kierowców
dotycząca udzielania pierwszej pomocy, Materiały
Zjazdowe, VII Ogólnopolskie Forum Ratownictwa w
Inowrocławiu, 14–15.05.2002: 235-240.
Grześkowiak M., Dylik M.: Czy informacje dotyczące
resuscytacji dostępne na polskich stronach internetowych
są wiarygodne? Med. Intens. Rat., 2005; 8(1):13-17.
Adres do korespondencji:
dr med. Małgorzata Grześkowiak
Zakład Dydaktyki Anestezjologii i Intensywnej Terapii
ul. Św. Marii Magdaleny 14
61-861 Poznań