Konflikt - KGO AGH

Dr hab. inż. Elżbieta Pietrzyk-Sokulska prof. nadzw. IGSMiE PAN
Mgr inż. Ryszard Myszka
Konflikty społeczno-środowiskowe
zagospodarowania złóż kruszyw naturalnych
Kraków 5 kwietnia 2011 r.
DEFINICJE POJĘĆ
Konflikt (łac. conflictus – zderzenie) – wszelkie zetknięcie się sprzecznych dążeń,
niezgodność interesów, poglądów, antagonizm, kolizja, spór, zatarg (Słownik wyrazów
obcych PWN 1989); konflikt może wystąpić nawet wtedy, gdy cele i interesy stron są
zgodne (Tjoswold);
Konflikt - antagonizm, sprzeczność interesów, poglądów, spór, zatarg, kolizja (Kopaliński
1983);
Konflikt – spór dwóch lub więcej organizacji (grup) wynikający z konieczności dzielenia
się ograniczonymi zasobami lub zajmowania odmiennej pozycji; grupy dążą do tego aby
ich punkt widzenia był jedynie obowiązującym (Stoner, Wankel);
Konflikt społeczny – stosunek między grupami lub klanami społecznymi wynikający ze
sprzeczności ich żywotnych interesów, a także ze sprzeczności wartości i celów
uznawanych przez te grupy; odgrywa w życiu społecznym ogromną rolę, jako czynnik
zarówno zmian społecznych jak i wewnętrznej jedności grup weń zaangażowanych
(Słownik .. PWN 1989);
Konflikt społeczny – stosunek między grupami społ. powstający wówczas, gdy interesy
ich są sprzeczne lub gdy członkowie grup są przekonani o tym, że zaspokojenie
aspiracji jednej z grup może się odbywać jedynie kosztem drugiej;
Konflikt środowiskowy – szczególna odmiana sytuacji konfliktowej, gdy przedmiotem jest
środowisko, a grupa/y są podmiotem; do konfliktu takiego dochodzi najczęściej między
między grupą/ami a przedsiębiorstwem, z udziałem instytucji państwowych oraz
stowarzyszeń, organizacji proekologicznych (Kostowski 2007; Strzelecka 2008)
Poglądy na konflikt
1. Tradycyjny – występowanie konfliktu świadectwem wadliwego funkcjonowania np..
grup, organizacji, prawa, samorządów, państwa;
2. Szkoła stosunków międzyludzkich - konflikt jako zjawisko naturalne i nieuniknione;
3. Interakcyjny – konflikt jako zjawisko konieczne do skutecznej działalności;
Źródła konfliktów
1. Dzielenie zasobami;
2. Różnice celów;
3. Różnice poglądów i wartości;
4. Niejednoznaczności;
5. Współzależności między grupami.
Źródła konfliktów środowiskowych
najbardziej typowe:
• przestrzenne formy ochrony – samorząd lokalny;
• uciążliwości gospodarcze i komunikacyjne – społeczeństwo lokalne;
• działalność inwestycyjna - społeczność lokalna;
• konserwatyzm przyrodniczy – rozwój lokalny;
• prawne aspekty – sposoby uniknięcia konfliktu przy podejmowaniu decyzji gosp.;
• ważne decyzje dotyczące rozwoju – sposoby informacji społeczności lokalnej;
• brak informacji o podejmowanych działaniach – społeczność lokalna;
• odmienne interesy różnych grup społecznych;
• brak świadomości ekologicznej.
Konsekwencje konfliktu
Rozpoznanie źródeł konfliktu warunkuje prawidłowe (optymalne) podejmowanie
decyzji lokalizacyjnych np. w procesie planowania przestrzennego
Pozytywne
• wzrost motywacji i energii;
• innowacyjność i rozwój;
• odsłona słabych stron;
• wzrost wiedzy – potrzeba definicji stanowisk i dobrych, przekonujących argumentów
uzasadniających;
• wzajemny wzrost zaufania w wyniku osiągnięcia obustronnej satysfakcji;
Negatywne
• wzrost poczucia zagrożenia, negatywnych emocji;
• skoncentrowanie na konflikcie;
• pogorszenie stosunków między grupami konfliktu;
• zaniechanie jakichkolwiek rozwiązań.
Stymulowanie konfliktami
1. Wprowadzenie ludzi z zewnątrz o dużym doświadczeniu lub wartościach odbiegających
od stron konfliktu;
2. Postępowanie niezgodnie z przyjętymi regułami – zmuszenie zainteresowanych stron do
poszukiwania niezbędnych informacji dotyczących przedmiotu konfliktu;
3. Usprawnienie działań poprzez dostosowanie ich do ograniczonego czasu;
4. Zachęcanie do współzawodnictwa w poszukiwaniu uzasadniających argumentów;
5. Dopuszczenie do wyrażania sprzecznych poglądów, co pomaga dostrzec dotychczas
niewidoczne błędy;
przy zbyt dużej skali konfliktu:
6. Wprowadzenie celu nadrzędnego dla obu stron konfliktu;
7. Zjednoczenie wobec wspólnego zagrożenia lub wroga.
Środowisko - ogół elementów przyrodniczych, w tym także przekształconych
w wyniku działalności człowieka, a w szczególności powierzchnia ziemi,
kopaliny, wody, powietrze, krajobraz, klimat oraz pozostałe elementy
różnorodności biologicznej, a także wzajemne oddziaływania pomiędzy
tymi elementami (Ustawa Prawo Ochrony Środowiska Dz. U. 2001 Nr 62
poz. 627);
Środowisko przyrodnicze - krajobraz wraz z tworami przyrody nieożywionej
oraz naturalnymi i przekształconymi siedliskami przyrodniczymi z
występującymi na nich roślinami, zwierzętami i grzybami (art. 5, ust. 20
Ustawy Prawo ochrony środowiska przyrodniczego Dz. U.2004 Nr 92, poz.
poz. 880).
Elementy środowiska
1. Biotyczne
2. Abiotyczne
3. Antropogeniczne
Schemat sytuacji przestrzennie konfliktowych
środowisko przyrodnicze
potrzeby
społeczne
popyt na zasoby
środowiska
przyrodniczego w
określonym miejscu
i czasie
podaż zasobów
środowiska przyrodniczego
cele rozwoju
dysproporcje między
popytem i podażą
funkcje
podmioty
gospodarujące
konkurencja wartości
przestrzeni przyrodnicze j
i antropogeniczne j
KONFLIKT
Przyczyny konfliktów (Kołodziejski 1991 ze zmianami):
naturalna sprzeczność wielu celów rozwoju wymaga kompromisu na
podstawie rzetelnego rachunku zysku i strat;
konieczność zaspokojenia potrzeb społecznych wymuszająca deprecjację
walorów przestrzeni przyrodniczej;
historycznie ukształtowane struktury przestrzenne, które zawłaszczyły
przestrzeń przyrodniczą niezgodnie z jej naturalnymi cechami, także nowo
udokumentowanymi;
system prawno-gospodarczy nieskuteczny dla podejmowania racjonalnych
decyzji, co wymusza określony sposób zachowania podmiotów
gospodarujących;
tworzenie norm prawnych w wyniku „politycznych racji”, które zaburzają
relacje wartości poszczególnych elementów środowiska, często nie biorące
pod uwagę kosztów społecznych w dalszym horyzoncie czasowym;
stały deficyt środków ekonomicznych na określone cele w pewnym
przedziale czasu;
zbyt szybkie zmiany przepisów prawnych w związku z tym brak orientacji;
zbyt duże rozproszenie decyzyjne działań w obrębie określonej struktury;
Kadencyjność działań administracji publicznej.
Składowe konfliktu wg Moore’a (2009)
• nierówny rozkład sił;
• rozmieszczenie przestrzenne;
• ograniczenia czasowe
• różne role społeczne.
• błędne postrzeganie;
Konflikt
strukturalny
• zła komunikacja;
• silne emocje;
• stereotypy
Konflikt
relacji
Konflikt
interesów
zablokowanie
realizacji potrzeb:
• rzeczowych;
•proceduralnych;
•psychologicznych
Konflikt
wartości
• odmienne systemy wartości;
• różne światopoglądy;
• poczucie własnego „ja”
Konflikt
danych
• brak danych lub różnice w
sposobie gromadzenia;
• błędne rozumienie lub różne
sposoby interpretacji
wody powierzchniowe
LITOSFERA
krajobraz
HYDROSFERA
zasoby
WPŁYW
EKSPLOATACJI
NA
ŚRODOWISKO
flora i fauna
BIOSFERA
Wody podziemne
zanieczyszczenia
ATMOSFERA
gleba
hałas
Wpływ zagospodarowania złóż
na środowisko społeczno-ekonomiczne
Nowe miejsca
pracy
Rozwój regionów
Wzrost dobrobytu
mieszkańców
Przemiany społeczne
DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ