Jeż wędrowniczek

strona 1
____________________________________________________
Wymagania do spełnienia
w Ośrodkach Rehabilitacji Zwierząt i Punktach Opieki
w zakresie warunków leczenia i rehabilitacji jeży,
odpowiadające potrzebom biologicznym danego gatunku
A. Transport jeży
1.
2.
3.
4.
5.
Pudło kartonowe jest odpowiednie jako transporter. Minimalne
wymiary: podstawa 30x30 cm, wysokość 25 cm.
Dno pudła wyściełane papierowymi ręcznikami bezzapachowymi lub
podobnym nie śliskim materiałem, np. papier toaletowy.
Należy zapewnić dostęp powietrza do pudła (otwory wentylacyjne).
Jeże każdorazowo dostarczane do ośrodka (chore lub zdrowe)
muszą przejść 5 dniową kwarantannę w oddzielnym pomieszczeniu,
celem uniknięcia przenoszenia ew. chorób zakaźnych czy pasożytów
na jeże już przebywające w ośrodku.
Jeśli do transportu używa się auta, należy unikać nagłych skrętów,
nagłych hamowań i przyśpieszeń oraz jazdy po wybojach.
Fot. 1 Pudło do transportu jeży.
1.
2.
B. Lokum dla jeża - pobyt do 5 dni
Pudło z grubego kartonu lub innego litego twardego i
nietoksycznego materiału. Minimalne wymiary: podstawa 50x50
cm, wysokość 30 cm. Można wysokość zmniejszyć do 20 cm, jeśli
zostanie zastosowane zabezpieczenie od góry np. kratką.
Podłoże wyściełane tekturą falistą łatwo nasiąkliwą, miękkimi słabo
zadrukowanymi gazetami bądź ręcznikiem papierowym kuchennym.
strona 2
____________________________________________________
3. Musi być dostarczony materiał do zagrzebania się. Preferuje się białe
4.
5.
6.
ręczniki papierowe bądź papier toaletowy (bezzapachowy) - dla
ułatwienia obserwacji plam krwi, ropy itp.
Wymiana wyściółki oraz materiału gniazdowego nie rzadziej niż raz
dziennie.
Obecność człowieka w promieniu 3 m od pudła ograniczona do
niezbędnego minimum - chyba, że jeż wymaga stałej obserwacji.
Lokum powinno być indywidualne dla każdego jeża - za wyjątkiem
rodzeństwa, ale tylko do maksymalnej masy każdego z nich 400 g.
Fot. 2 Karton z komorą do spania i ściółką z ręczników papierowych.
1.
2.
3.
C. Lokum dla jeża - hospitalizacja do 4 tygodni
Indywidualny kojec z jednolitego materiału łatwego do mycia i
dezynfekcji, tj. szkła lub plastiku lub grubego kartonu - pod
warunkiem wymiany go nie rzadziej niż raz w tygodniu.
Minimalna powierzchnia to 0,5 m2 podłogi.
W narożu kojca ustawić domek gniazdowy np. małe pudło kartonowe
30x30 cm wymoszczenie materiałem gniazdowym, w którym jeż
będzie mógł się obrócić i zagrzebać. Domek powinien być zakryty
daszkiem i mieć wycięty otwór wejściowy 10x10 cm.
4.
Materiał gniazdowy: krótko podarte, zgniecione kawałki miękkiego
papieru gazetowego słabo zadrukowanego, siano (jeśli jeż nie ma
otwartych ran i nie jest maluchem ssącym mleko) lub kawałki
najtańszego ręcznika papierowego czy toaletowego. Nie nadaje się
papier z niszczarek biurowych!
5.
Na kojcu powinna być położona twarda osłona od góry zabezpieczająca przed ucieczką (jeże dobrze się wspinają) lub
ścianka boczna o płaskiej powierzchni i wysokości min. 35 cm.
strona 3
____________________________________________________
6. Podłoga kojca powinna byż wyłożona miękką tekturą falistą lub
7.
grubą warstwą gazet z papieru łatwo nasiąkliwego. Wymiana
podłoża nie rzadziej niż raz dziennie - rano.
Jeśli potrzeba – powinno być zastosowane źródło ciepła
(elektryczna poduszka z regulacją, mata grzewcza z regulatorem,
lampa grzewcza itp.). Należy zwrócić uwagę, aby jeż nie mógł się
przegrzać ani uszkodzić urządzenia. Krótkoterminowo, mogą być
stosowane zakręcane plastikowe butelki - regularnie napełniane
ciepłą wodą lub termofory, których jeż nie jest w stanie pogryźć.
Wskazane jest stworzenie w kojcu stref temperaturowych, aby jeż
sam mógł znaleźć komfortową temperaturę (dotyczy osobników
zdolnych do przemieszczania się).
Fot. 3 Lokum z domkiem i ściółką z ręczników papierowych.
D. Lokum dla jeża - rehabilitacja lub niezdolność do życia na
wolności (na czas od wiosny do jesieni)
1. Jeśli jeże ważą więcej niż 400 gram, należy trzymać oddzielnie
samce i samice (z wyjątkiem młodych przed ich pierwszą zimą),
aby uniknąć rozmnażania jeży w niewoli. Kiedy jeże zaczną
wykazywać agresję wobec siebie (mimo, iż pochodzą z jednego
miotu), należy je rozdzielić i przechowywać w oddzielnych kojcach.
2. Kojec, tj. wygrodzony kawałek ziemi w ogrodzie (najlepiej
porośnięty roślinnością i krzakami) z dostarczonymi różnego typu
materiałami naturalnymi (gałązki, liście, korzenie, pieńki).
Minimalna powierzchnia to 9 m2. Przy trzymaniu jeży dorosłych w
grupach musi przypadać co najmniej 2 m2 na jednego jeża
wygrodzonej powierzchni.
3. Wysokość ogrodzenia kojca nie może być niższa niż 40 cm dla jeży
młodych i 50 cm dla jeży dorosłych. Materiał ogrodzenia musi być
gładki i uniemożliwiający jeżom wspinanie się (poza kojcami
strona 4
____________________________________________________
4.
5.
6.
zabezpieczonymi od góry). Pod ogrodzeniem powinno być
zabezpieczenie przed wykonaniem podkopu przez jeża (np. deski,
cegły, zakopanie ogrodzenie na głębokość min. 15 cm). Należy
codziennie sprawdzić czy nie są widoczne ślady kopania oraz stan
ogrodzenia kojca.
W kojcu powinny być postawione zadaszone domki z drewna (bez
impregnatów czy jakiejkolwiek innej chemii) zabezpieczone przed
deszczem i w niewielkim stopniu wypełnione sianem, słomą lub
suchymi liśćmi. Wymiary domków min. 35x35 cm, a wysokość min.
25 cm. Każdy domek powinien posiadać wyjście wielkości 10x10
cm.
Po zakończeniu hospitalizacji, jeże powinny przebywać w kojcu
zewnętrznym przez co najmniej 2 tygodnie przed wypuszczeniem
ich na wolność, podczas których należy przeprowadzić stopniową
zamianę karmy sztucznej na naturalną.
W czasie lata w kojcu powinien być zapewniony cień - szczególnie
w miejscach ustawienia domków oraz stale woda do picia w płaskim
naczyniu.
Fot. 4 Letni kojec w ogrodzie z ustawionym domkiem z desek.
E. Lokum dla jeża - rehabilitacja lub niezdolność do życia na
wolności (na czas zimy)
1. Jeż inwalida zdolny do hibernacji powinien być pozostawiony na
wybiegu zewnętrznym na zimę, ale z domkiem większym, tj. o
wymiarach 50x50 cm i wysokości 30 cm z korytarzem wejściowym
szerokości 10 cm oraz materiałem gniazdowym wypełniającym całą
jego przestrzeń - łącznie z korytarzem.
2. Dodatkowo, w terenie surowych zim, domek należy obsypać stertą
suchych liści oraz zabezpieczyć przed podmakaniem wodą od
spodu.
strona 5
____________________________________________________
3. Jeżom, które nie są przygotowane do hibernacji, należy zapewnić
4.
warunki przebywania jak w punkcie D, ale w ogrzewanym
pomieszczeniu o temperaturze +10 do +13 oC. Jako ściółkę w kojcu
stosować odpylane wióry, słomę lub miękką tekturę falistą. W kojcu
ułożyć kilka gałązek np. tui lub cyprysików. Powierzchnia kojca nie
powinna być mniejsza niż 2 m2 na jednego dorosłego jeża. Młode
jeże z jednego miotu mogą przebywać w jednym kojcu o
powierzchni 2 m2, ale wraz z ich wzrostem, powierzchnię kojca
należy sukcesywnie zwiększać.
Dorosłym jeżom zdolnym do hibernacji przygotować lokum
powierzchni 1 m2 z domkiem 30x30x30 cm wypełnionym sianem w
pomieszczeniu o temp. +6 do +11 oC.
Fot. 5 Zimowy kojec na zewnątrz dla jeża hibernującego.
Fot. 6 Zimowy kojec w pomieszczeniu dla młodego jeża.
strona 6
____________________________________________________
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
F. Wymagania ogólne
Pomieszczenie zamknięte z jeżami musi mieć zapewnioną
wentylację oraz oświetlenie (najlepiej naturalne i sztuczne).
Pomieszczenie musi być samodzielne tj. bez równoległego
użytkowania przez ludzi i nie niepokojone przez zwierzęta obce
gatunkowo.
Nie jest dopuszczalne wydzielanie zapachów chemicznych
(benzyna, olej, farby, rozpuszczalniki, detergenty itp.).
W celu zachowania odpowiedniej gospodarki hormonalnej jeży,
bardzo ważne jest zachowanie cyklu oświetlenia dzień/noc. W nocy
oświetlenie pomieszczenia nie może przekraczać 50 Lx (za
wyjątkiem czasu na sprzątanie, karmienie czy doglądanie jeży).
Jeśli pomieszczenie nie ma okna, należy w dzień utrzymywać
włączone oświetlenie dyżurne mocy min. 10 W/m2 i wyłączać na
noc.
Sprzątanie wybiegu należy przeprowadzać w dzień (najlepiej rano)
podczas spania jeży - nie poruszając przy tym domków i nie budząc
jeży. Unikać sprzątania w południe, gdyż jeże lubią o tej porze
wychodzić z domku celem dożywienia.
Kontrolę i sprzątanie samych domków należy przeprowadzać w
nocy.
Jeżom hibernującym, a trzymanym w pomieszczeniu zamkniętym,
należy zapewnić temperaturę +6 do +11 oC.
W kojcu stale musi znajdować się płaskie naczynie z wodą do picia,
za wyjątkiem jeży niezdolnych do utrzymania głowy w górze i
mających problemy z samodzielnym poruszaniem się.
Podczas stanu hibernacji jeża, nie należy hałasować, budzić go,
niepokoić ani karmić.
W każdym przypadku, kojec dla jeży powinien być zabezpieczony
przed dostępem przez dzieci, psy i osoby postronne.
Podczas opieki nad jeżem należy ograniczać do minimum jego
kontakt z człowiekiem i unikać brania jeża bez potrzeby na ręce,
głaskania itp. (nie dotyczy jeżątek karmionych sztucznie mlekiem).
W okresie 2-3 tygodni poprzedzających wypuszczenie jeża na
wolność, należy jeżom stopniowo zmniejszać podawanie karmy
sztucznej na rzecz karmy naturalnej (chrząszcze, gąsienice, ptasie
jaja, stonogi, myszki, pisklęta kurcząt).
Miejsce wypuszczenia jeża na wolność należy starannie przemyśleć,
wybierając okolicę, gdzie spotyka się jeże i jak najdalej od dróg i
szlaków komunikacyjnych oraz terenów podmokłych.
Jeże należy wypuszczać w porze wieczorowej. Wskazane jest
przemieszczenie jeża wraz z dotychczasowym jego domkiem (jeśli z
desek) i pozostawienie domku w miejscu wypuszczenia osłaniając
krzakami, gałęziami lub większą roślinnością. Nie należy przy tym
jeża niepokoić i zaglądać bez potrzeby do domku. Przez pierwszych
kilka dni, warto wieczorową porą rozrzucić w okolicy domku nieco
karmy naturalnej oraz wystawić na stałe płaski talerzyk z wodą do
picia tak, aby mógł do niego napadać deszcz.
strona 7
____________________________________________________
14. Okresy wypuszczenia jeża na wolność:
·
·
·
wiosną, gdy temperatura w nocy podniesie się do min. +12 oC.
latem o każdej porze,
jesienią, gdy jeż ma masę min. 700 gram w województwach
zachodnich Polski oraz min. 800 gram w województwach
wschodnich i południowych.
Fot. 7 Domek z uwalnianym do środowiska jeżem w lesie liściastym.
Na podstawie badań, doświadczeń krajowych i zagranicznych oraz własnych.
inż. Katarzyna Pudzyńska
fotografie: Jerzy Zembrowski
opracowanie: 01.12.2009 r.
aktualizacja: 10.12.2010 r.