Irena Wisniewski – entrée à la BPP début septembre 1999

Société Historique et Littéraire Polonaise - Bibliothèque Polonaise de Paris
(reconnue d’ utilité publique par décret du 10 juin 1866)
Towarzystwo Historyczno-Literackie/ Biblioteka Polska w Paryżu
(użyteczności publicznej – ustawa z dnia 10 czerwca 1866)
6, Quai d’Orléans - 75004 PARIS – Tél. 01 55 42 83 83 – Fax : 01 46 33 36 31
e-mail : [email protected]
SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI
TOWARZYSTWA HISTORYCZNO-LITERACKIEGO/
BIBLIOTEKI POLSKIEJ W PARYŻU (1)
Niniejszym, przedstawiam Państwu ogólny zarys dotyczący dwóch kwestii:
- działalności kulturalnej i naukowej Towarzystwa Historyczno-Literackiego/Biblioteki
Polskiej w 2011 r.;
- problemów związanych z finansowaniem budżetowym i poza-budżetowym,
dotyczących ogólnej działalności Towarzystwa Historyczno-Literackiego, w ramach
którego wchodzi również zarządzanie Biblioteki Polskiej w Paryżu.
Przedstawię Państwu również perspektywy na rok 2012 oraz kilka specyficznych zagadnień.
I/ Działalność kulturalna i naukowa Towarzystwa Historyczno-Literackiego w 2011 r.
W ramach naszego programu, położyliśmy akcent na dwie rocznice: na 150lecie śmierci
księcia Adama Jerzego Czartoryskiego i na setną rocznicę urodzin Czesława Miłosza. Obie
rocznice odbyły się w ramach polskiej Prezydencji Rady Unii Europejskiej, która przypadła
na drugą połowę 2011 r.
Przygotowaliśmy program wydarzeń kulturalnych i naukowych, związany z wyżej
wymienionymi wydarzeniami: wystawa „Le Prince Adam Jerzy Czartoryski. La Pologne, la
France, l’Europe“ („Książę Adam Jerzy Czartoryski. Polska, Francja, Europa“), sympozjum
„Milosz et la France“ („Miłosz i Francja“). Podaję również do Państwa wiadomości niektóre
ważne przedsięwzięcia, które odbyły się u nas: sympozjum „La Pologne, exemple d’une
transition réussie?“ („Polska, przykład udanej tranzycji?“), wielki koncert ku czci Fryderyka
Chopina, konferencja b. Prezydenta Francji Valéry Giscard d’Estaing zatytułowana „Quelle
Europe pour demain?“ („Jaka Europa na jutro?“).
Ponadto, THL zorganizowało wspólnie z Ambasadą RP przy Królestwie Belgijskim dzień
naukowy zatytułowany „Les Polonais et l’Europe, les jalons d’un long chemin“ („Polacy i
Europa, wyznacznikami długiej drogi“), który odbył się w Ambasadzie polskiej w Brukseli.
Wszystkie te przedsięwzięcia odbyły się przy dużej frekwencji i były na wysokim poziomie.
II/ Problemy związane z finansowaniem w 2011 r.
Mimo wielkich wysiłków oszczędnościowych, rok zakończył się deficytem przekraczającym
40.000 euro. Ten deficyt jest, niestety, kontynuacją poprzednich, związanych z
funkcjonowaniem instytucji. Te deficyty istnieją już od trzech lat: około 80.000 euro w 2009
r., około 50.000 euro w 2010 r.
___________________________________________________________________________
(1) Dokładniejsze sprawozdanie z działalności Biblioteki Polskiej w Paryżu znajdą Państwo w
dokumencie zredagowanym przez P. Danutę Dubois, Dyrektor Biblioteki Polskiej.
-2Oczywiście, sytuacja ta jest niezadawalająca, nawet jeżeli weźmiemy pod uwagę fakt, iż
straty zaistniałe w naszych rezerwach zostaną w najbliższym czasie zrekompensowane przez
dochody związane ze sprzedażą apartamentu w podparyskiej miejscowości Sèvres,
przekazanego nam testamentem przez ś.p. P. Barbarę Czechowską.
III/ Perspektywy na 2012 rok
W 2012 r., pragnęlismy by nasza działalność naukowa i kulturalna mogła nadal rozwijać się
na wysokim poziomie. Wydaliśmy obszerną broszurę w języku francuskim przedstawiającą
nasze projekty i przedsięwzięcia. Dwie rocznice są w bieżącym roku bardzo ważne dla nas:
powstanie - 180 lat temu - Towarzystwa Literackiego (zostanie ono w późniejszym czasie
przekształcone w aktualne Towarzystwo Historyczno-Literackie), oraz dwusetlecie urodzin
wielkiego poety Zygmunta Krasińskiego, ściśle związanego z naszą instytucją, i którego
zdecydowaliśmy należycie uhonorować. Ponadto, dwa ważne sympozja zostały zaplanowane
na jesień 2012 r.: „Dissidences littéraires et artistiques en Pologne de 1945 à 1980“
(„Literackie i artystyczne dysydencje w Polsce w latach 1945-1980“), i „Déportations des
Polonais et citoyens polonais en URSS, 1939-1952… (Lieux, Archives, Mémoire)“
(„Deportacje Polaków i obywateli polskich do ZSSR, 1939-1952… (Miejsca, Archiwa,
Pamięć)“.
Finansowo, przeżywamy nowe kłopoty; zmuszają nas one do zaplanowania nowego, bardzo
poważnego deficytu budżetowego na koniec tego roku w wysokości 80.000 euro. Mamy
nadzieję zmniejszyć owy deficyt zmniejszając wydatki i poszukując nowych środków.
Warto zaznaczyć również, że musieliśmy zastąpić specjalistów dotychczas
subwencjonowanych przez Polską Akademię Umiejętności w Krakowie, i których rola
polegała na zinwentaryzowaniu i skatalogowaniu (przede wszystkim w formie elektronicznej)
naszych kolekcji. Zostały podpisane umowy o współpracę w 2011 r. z instytucjami z nami
zaprzyjaźnionymi: z Naczelną Dyrekcją Archiwów Państwowych, z Biblioteką Narodową, z
Uniwersytetem Warszawskim i z Instytutem Pamięci Narodowej. Owe instytucje
oddelegowały w bieżącym 2012 r., jak i w 2011 r., specjalistów w celu dokonania
specyficznych i skrupulatnie zdefiniowanych celów.
Zostały też ukonstytuowane trzy komisje zrzeszające polskich specjalistów na wysokim
poziomie. Mają one na celu zdefiniowanie priorytetów dotyczących naszych kolekcji i
przyniesienie pomocy w mobilizacji środków do ich realizacji.
Polska Akademia Umiejętności otrzymała specyficzny grant pozwalający jej na wysłanie do
Biblioteki Polskiej w Paryżu specjalisty, każdorazowo na dziesięciomiesięczny okres przez
pięc lat, by zinwentaryzować i skatalogować część naszych XIX-wiecznych archiwów.
Trudno jest oczywiście powiedzieć czy wszystkie te akcje przyniosą oczekiwany rezultat. W
dodatku, otrzymanie jakichkolwiek funduszy na kulturę i na konserwację dziedzictwa jest
niezmiernie trudne w aktualnym kontekście światowego kryzysu ekonomicznego.
Dlatego zostaliśmy zmuszeni przewidzieć w naszym budżecie, na rok 2012, ponowne
pobranie pewnych środków finansowych z naszych rezerw.
-3IV/ Wpisanie Biblioteki Polskiej w Paryżu i jej kolekcji do rejestru UNESCO „Mémoire du
Monde“ („Pamięć Świata“)
We wrześniu 2011 r. w Rapperswilu, P. Władysław Stępniak, Dyrektor Naczelny Archiwów
Państwowych w Polsce i przedstawiciel Polski przy Międzynarodowym Komitecie Programu
UNESCO „Mémoire du Monde“ („Pamięć Świata“), zasugerował przedstawienie
dziewiętnastowiecznych zbiorów Towarzystwa Historyczno-Literackiego/Biblioteki Polskiej
w Paryżu do rejestru „Mémoire du Monde“. Serdecznie Mu za to podziękowaliśmy,
akceptując oczywiście tę sugestię. Ostateczna ecyzja UNESCO będzie znana w 2013 r. W
razie negatywnej odpowiedzi, będziemy mogli - mam nadzieję - przedstawić ponownie naszą
kandydaturę na rok 2015.
V/ Podziękowania
Pragnę w tym miejscu serdecznie podziękować wszystkim tym, którzy pomagają i wspierają
nasze Towarzystwo, tak w roli zarządcy Biblioteki Polskiej w Paryżu, jak i w roli
przygotowywania i realizowania działalności naukowej i kulturalnej instytucji. Przede
wszystkim, dziękuję wszystkim osobom, które poświęciły swój czas i energię, nieraz dużo
czasu i dużo energii.
Pozwolę sobie wyłącznie zacytować w tym miejscu Fundację Zygmunta Zaleskiego i jego
założyciela Romana Zaleskiego, która nam bardzo pomogła i nadal wspomaga, mimo
wielkich trudności finansowych. Przypominam, że ponad połowa funduszy na renowację
budynku pochodziło od Fundacji Zygmunta Zaleskiego, a od około 15 lat ponad połowa
naszego budżetu jest finansowana dzięki subwencjom, które nam Fundacja przekazuje.
C. Pierre ZALESKI
Prezes Towarzystwa Historyczno-Literackiego
BIBLIOTEKA POLSKA W PARYŻU
Sprawozdanie za rok 2011
Danuta Dubois, Dyrektor
I. Organizacja i funkcjonowanie BPP
Dział książek i druków / Czytelnia
W 2011 r. w dziale książek i druków, mimo redukcji personelu, podstawowe dwie
misje, jakimi są katalogowanie zbiorów i ich udostępnianie, zostały pomyślnie
spełnione między innymi dzięki aktywności naszych stażystów i wolontariuszy.
Ponadto, rozpoczęto niezwykle ważną pracę nad powstaniem cyfrowego katalogu
starych druków.
W ciągu roku przyjęto 1003 nowych druków,
skatalogowano 950 oraz odnotowano 120 dubletów.
zinwentaryzowano
951,
Czytelnię odwiedziło 842 czytelników, 1677 książek zostało skonsultowanych,
przeprowadzono liczne kwerendy i udzielono 101 pisemnych odpowiedzi. W
stosunku do pozostałych lat frekwencja nieco spadła, zapewne w dużej mierze z
uwagi na częstsze korzystanie ze zbiorów zdigitalizowanych. Cieszymy się, że
nasi czytelnicy to coraz częściej osoby w młodym wieku, na ogół studenci
prowadzący badania.
Rozwinęliśmy naszą współpracę ze szkołami i uczelniami, a szczególnie ze szkołą
Ecole Nova Polska, w ramach inicjatywy Mali czytelnicy w BPP, której
udostępniamy od 2010 r. raz w tygodniu naszą czytelnię, umożliwiając
prowadzenie zajęć artystycznych dla najmłodszych podopiecznych. W Bibliotece
są także dla nich organizowane różne koncerty, warsztaty, zabawy karnawałowe,
w których również chętnie uczestniczą ich rodzice.
Poza tym, zawarliśmy współpracę z francuskim stowarzyszeniem im. Janusza
Korczaka (AFJK), które przekazało nam obszerną kolekcję dzieł autorstwa J.
Korczaka lub jego dotyczących, z których powstał zbiór Korczak. Współpraca z
Instytutem Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych Uniwersytetu
Warszawskiego
zaowocowała
stworzeniem
katalogu
cyfrowego
zbioru
starodruków, dzięki czemu od stycznia 2011 r. zostało skatalogowanych 5000
książek, z tego 624 starodruków.
Archiwa / Pracownia zbiorów specjalnych
Oddelegowani z Polski archiwiści dokonali prac nad inwentarzem archiwów
Biblioteki Polskiej i Towarzystwa Historyczno-Literackiego oraz nad dokumentami
dotyczącymi działalności Polskiego Czerwonego Krzyża od 1940 do 1945 roku.
Kontynuowano prace nad spuścizną Ireny Gałęzowskiej i Franciszka Pułaskiego.
Rozpoczęte zostały rownież prace nad archiwami Kolegium Wolnej Europy oraz
Antoniego Nowaka-Przygodzkiego z lat 1950-1957. Przeprowadzono dalsze prace
nad spuścizną Kazimierza Woźnickiego,
otrzymane od blisko 1300 korespondentów.
katologując
między
innymi
listy
Do naszych katalogów i inwentarzy dołączony został inwentarz archiwum
Zygmunta Lubicza Zaleskiego, opublikowany z pomocą Biblioteki Jagiellońskiej.
Dzięki zaangażowaniu stażystów i wolontariuszy zapewniono prawidłowe
funkcjonowanie pracowni zbiorów specjalnych oraz sprawne pełnienie
codziennych obowiązków.
Pracownia udostępniła swoje cenne zbiory stypendystom, badaczom i studentom
z różnych uniwersytetów i instytucji zarówno polskich jak i francuskich.
Odnotowano 89 badaczy akredytowanych, czyli nieco mniej niż w 2010 r.
z czego 21 nowych badaczy, co stanowi 524 wizyty, 1207 udostępnionych
rękopisów. Wykonano 1743 zdjęcia dokumentów. Spadek liczby badaczy
akredytowanych
jest
zapewne
spowodowane
zmniejszeniem
liczby
przyznawanych przez naszą instytucję stypendiów (7 w tym roku).
Ponadto, z pomocą wszystkich pracowników BPP, dział zbiorów archiwalnych
zorganizował wystawę o księciu Adamie Jerzym Czartoryskim w rocznicę jego
śmierci.
Dział kolekcji artystycznych
We współpracy z licznymi badaczami zespół kolekcji artystycznych kontynuował
segregację i inwentaryzację kolekcji dzieł sztuki. Odpowiedziano na liczne
kwerendy dotyczące naszych zbiorów artystycznych. Podobnie jak w pozostałych
działach bardzo cenna była pomoc stażystów i wolontariuszy.
Odrestaurowano 37 obiektów, które uległy zniszczeniom w 2010 r.
spowodowanym wyciekiem wody w magazynie. Francuskie Muzeum Sztuki i
Historii Judaizmu sfinasowało restaurację obrazu Alfreda Dehodencqa z kolekcji
Kamila Gronkowskiego. Liczne ryciny z XVII i XVIII wieku oraz akwarele
Sylwestra Zielińskiego zostały przygotowane do restauracji, którą przeprowadzi
Muzeum Narodowe w Gdańsku w ramach naszej wielolotniej współpracy.
Kontynuowany jest również proces digitalizacji zbiorów artystycznych. Ponadto,
przeprowadzono kwerendy, które zaowocowały między innymi publikacjami o
Stanisławie Auguście Poniatowskim i Bolesławie Biegasie.
Muzea i wystawy czasowe
Nasze muzea i wystawy czasowe spotkały się z dużym zainteresowaniem
zwiedzających, którzy mogli poznać zarówno eksponaty z naszych zbiorów jak i
obiekty prezentowane przez różnorodnych artystów goszczonych przez Bibliotekę
Polską. Zwiedzanie wystaw z przewodnikiem zapewnione było między innymi
dzięki zaangażowaniu stażystów i wolontariuszy. Prezentowaliśmy liczne
wystawy, między innymi poświęcone Sarze Lipskiej, Marii Szymanowskiej, Marii
Skłodowskiej-Curie.
Dzięki nawiązanym kontaktom z wieloma instytucjami w Polsce i we Francji
nasze kolekcje są eksponowane poza Biblioteką oraz wypożyczane na wystawy i
ważne wydarzenia odbywające się we Francji jak i za granicą, jak na przykład
wystawa o Polakach we Francji od 1830 r., Polonia. Des Polonais en France
depuis 1830, organizowana przez paryskie Muzeum Historii i Imigracji (Cité
nationale de l’histoire de l’immigration).
II. Działalność naukowa i wydawnicza
Poza obowiązkami związanymi z codziennym funkcjonowaniem poszczególnych
działów Biblioteki Polskiej, pracownicy prowadzili prace badawcze, uczestniczyli w
sympozjach i konferencjach, publikowali artykuły w czasopismach naukowych. Tu
pragnę podkreślić wkład wszystkich działów włożony w organizację sympozjów,
konferencji i wystaw poświęconych między innymi Aleksandrowi Watowi,
Czesławowi Miłoszowi, Marii Szymanowskiej, Adamowi Jerzemu Czartoryskiemu,
Ignacemu Janowi Paderewskiemu, Stanisławowi Augustowi Poniatowskiemu.
III. Dary
Do każdego z trzech działów wpłynęły w tym roku liczne dary. Otrzymaliśmy
obszerną
kolekcję
książek
Warsawiana
ofiarowaną
przez
Andrzeja
Niewęgłowskiego, książki poruszające tematykę drugiej wojny światowej
przekazane przez Instytut Pamięci Narodowej oraz książki darowane przez
Stowarzyszenie im. Janusza Korczaka, (zbiór Janusz Korczak). Otrzymaliśmy
również spuściznę Tadeusza Kowzana, papiery Ewy Pepłowskiej-Demeurisse,
dokumenty skonfiskowane przez Niemców w 1940, przekazane przez Muzeum
Literatury w Warszawie oraz całość dokumentów dotyczących Walnych Zebrań
THL od 1946 do 2001 roku. Nasze kolekcje zostały wzbogacone o popiersie
Ignacego Paderewskiego wykonane z brązu przez Sira Alfreda Gilberta z 1891 r.,
ofiarowane przez Romana Zaleskiego i Helenę de Prittwitz-Zaleską, popiersie
Ignacego Terleckiego, dwa gwasze Jana Lebensteina ufundowane przez
Telekomunikację Polską SA, obrazy Sary Lipskiej, rysunki i dwa obrazy Józefa
Konopki, akwarele Konrada Kosmalskiego oraz portrety Marie Casimire de la
Grange d’Arquein. THL/BPP dziękuje wszystkim darczyńcom.
IV.
Promocja – witryna internetowa
Na naszej witrynie internetowej zostały umieszczone dwa elektroniczne katalogi:
- katalog książek ze starego zasobu Biblioteki Polskiej (Fonds Ancien). Katalog
ten jest w trakcie opracowania, obecnie zawiera rekordy od 000001 do 003500.
Dane przechowywane są w formacie Marc-21 i zawierają również zdjęcia kart
tytułowych starych druków, fiszek ze starego katalogu oraz linki do dostępnych w
sieci reprodukcji elektronicznych. Baza jest przygotowywana przez studentów i
pracowników Instytutu Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych
Uniwersytetu Warszawskiego.
- katalog książek ze zbioru J. Korczak (Fonds Korczak)
Umieszczone zostało roczne kalendarium wydarzeń kulturalnych do pobrania w
formacie PDF. Nadal zapowiadane jest szczegółowo każde zbliżające się
wydarzenie.
V. Partnerzy instytucjonalni
W 2011 r. powołano komisje naukowe dla trzech działów Biblioteki, w skład w
których wchodzą wybitni polscy specjaliści i przedstawiciele polskich instytucji
kulturalnych. Ich celem jest określenie priorytetów naszej instytucji oraz
zdefiniowanie środków koniecznych do ich realizacji. Pierwsze zebrania odbyły się
już na jesieni a wynikające zalecenia są w trakcie wdrażania.
Wieloletnia współpraca zawarta z Instytutem Informacji Naukowej i Studiów
Bibliologicznych Uniwersytetu Warszawskiego umożliwiła rozpoczęcie tworzenia
przez studentów programu Erasmus, pod kierownictwem profesorów Instytutu,
elektronicznego katalogu naszych zbiorów.
Dzieki bardzo cennej pomocy Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego,
współpraca z Biblioteką Narodową, z Naczelną Dyrekcją Archiwów Państwowych i
z wieloma muzeami, a szczególnie z Muzeum Narodowym w Gdańsku, umożliwia
nam wykonywanie ekspertyz, przeprowadzanie restauracji i rozpowszechnianie
naszych kolekcji w Polsce.
Długoterminowa umowa zawarta z Instytutem Pamięci Narodowej pozwala nam
na korzystanie z doświadczenia oddelegowanych archiwistów, którzy pracują nad
naszymi zbiorami.
VI.
Ważne wydarzenia kulturalne
W 2011 roku uczestniczyliśmy, odnosząc znaczny sukces, w paryskich
wydarzeniach kulturalnych, takich jak Noc Muzeów i Europejskie Dni Dziedzictwa,
wokół których zorganizowaliśmy specjalne konferencje oraz koncerty.
2011 to również rok Liszta, który został upamiętniony między innymi recitalem i
projekcją filmu Ophry Jerushalmi.
Wzięliśmy także udział w imprezach kulturalnych towarzyszących polskiej
Prezydencji Rady Unii Europejskiej, organizując np. wieczór poświęcony
F. Chopinowi, we współpracy z Fundacją Wydania Narodowego Dzieł Fryderyka
Chopina.
Na koniec pragnę podkreślić nieustanne zaangażowanie i wsparcie naszego
głównego partnera jakim jest Polska Akademia Umiejętności.
Dziękuję prezesowi THL, p. Kazimierzowi Piotrowi Zaleskiemu za okazane
zaufanie oraz całemu zespołowi i stażystom za ich zaangażowanie i oddanie.
Dziękuję również wszystkim wolontariuszom za ich ogromny wkład, który
przyczynił się do zapewnienienia sprawnego funkcjonowania naszych muzeów i
wystaw oraz organizacji imprez kulturalnych w 2011 roku.
Danuta Dubois