Porost islandzki p związki czynne, aktywność biologiczna

&ARM0RZEGL.AUK†
COPYRIGHT‚'RUPADR!2+WIECIÊSKIEGO)33.†
0OROSTISLANDZKIpZWI’ZKICZYNNEAKTYWNOu¿BIOLOGICZNA
)CELAND-OSSpACTIVECOMPOUNDSBIOLOGICALPROPERTIES
%L˜BIETA3TUDZIÊSKA†3ROKA7IESŒAWA"YLKA
+ATEDRAI:AKŒAD&ARMAKOGNOZJI7YDZIAŒ&ARMACEUTYCZNY5NIWERSYTET-EDYCZNYW0OZNANIU
Streszczenie
Abstract
Cetraria islandica, porost rozpowszechniony na obszarach
północnej Europy i Azji, był od dawna wykorzystywany
przez zamieszkującą te tereny ludność. Doceniano nie tylko walory lecznicze zbieranej plechy, lecz także jej wartość jako pożywienia. Poniższa praca jest przeglądem wiadomości na temat porostu islandzkiego. Główne związki
wyizolowane z tarczownicy islandzkiej to: polisacharydy
(lichenina i izolichenina), depsydony: kwas fumaroprotocetrarowy, cetrarowy oraz α-metyleno-γ-lakton: kwas
protolichesterynowy. Badania prowadzone w warunkach
in vitro i in vivo wykazały: immunomodulujące, przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, antyproliferacyjne, cytotoksyczne, antyoksydacyjne właściwości
związków obecnych w C. islandica. Stopień toksyczności
surowca oceniany w badaniach na zwierzętach, zależał od
procentowego udziału plechy porostu w ich diecie oraz
od jej przygotowania. W artykule przedstawiono informacje na temat preparatów z surowca wykorzystywanych
w lecznictwie, bezpieczeństwa ich stosowania oraz możliwych działań niepożądanych. Przebadane w testach klinicznych preparaty z porostu islandzkiego były dobrze
tolerowane przez stosujących je pacjentów.
Cetraria islandica, lichen that occurs especially in area
of Nothern Europe and Asia was used by local inhabitants from a very long time. Not only medical properties
of thallus but also its nutritive values were appreciated.
This work is a review of present-day knowledge concerning Iceland moss. The main compounds isolated from
C. islandica are: polysaccharides (lichenin and isolichenin), depsidones: fumaroprotocetraric acid, cetraric
acid and α-methylene-γ-lactone: protolichesterinic acid.
Biological activity of compounds present in C. islandica
was confirmed. Studies carried out in vitro and in vivo
showed immunomodulating, antiinflammatory, antibacterial, antiviral, antiproliferative, cytotoxic and antioxidative properties of lichens active compounds. Iceland moss
toxicity was tested on animals and depended on preparation
and percentage content of thallus in the diet. In the paper
information concerning commercial products containing lichen, safety od their usage and possible adverse effects are
presented. Commercial products containing C. islandica
examined in clinical tests were well tolerated by patients.
Key words: Cetraria islandica, lichen islandicus, study,
compounds, activity
Słowa kluczowe: Cetraria islandica, porost islandzki, badania, związki, aktywność
Wstęp
Tarczownica islandzka (Cetraria islandica (L.) Ach.)
to porost z rodzaju płucnic (Cetraria) [1]. Występuje na
półkuli północnej (Azja, Europa, Ameryka), aż po rejony
arktyczne. W Polsce C. islandica rośnie na niżu, w suchych
lasach sosnowych, na skałach w górach oraz na innych ubogich siedliskach. Jest to gatunek objęty w Polsce częściową
ochroną prawną [1-4].
Opis gatunku
Cetraria islandica jest porostem naziemnym o krzaczkowatej, silnie rozgałęzionej plesze, której orzęsione brzegi
są podwinięte do wewnątrz. Porost osiąga wysokość do 15
cm. Górna powierzchnia plechy ma zielone lub brunatne
zabarwienie, dolna jest białawo-brązowawa. Wygląd C. islandica może nieznacznie ulegać zmianie, w zależności od
panującej wilgotności. Sucha plecha jest sztywna i krucha,
zwilżona staje się giętka i elastyczna [2, 4]. Surowiec leczniczy (porost islandzki) stanowią całe lub pocięte plechy
C. islandica [4, 5].
Dawniej…
Porost islandzki, znany głównie w Skandynawii i Rosji,
znajdował zastosowanie jako pokarm (zwłaszcza w okresach
głodu) oraz jako surowiec leczniczy. W celach spożywczych
plechę C. islandica wykorzystywano do robienia mąki,
z której pieczono chleb. Porost używano także do wyrobu
słodyczy. Podczas II wojny światowej Rosjanie stosowali
płucnicę jako surowiec do przygotowywania gęstego syropu przypominającego melasę. Aby uzyskać surowiec pozbawiony gorzkiego smaku, związanego z obecnością kwasów
porostowych, rozdrobnioną plechę C. islandica moczono
przez 24 godziny w roztworze o odczynie alkalicznym [6].
W medycynie ludowej C. islandica stosowana była:
w leczeniu nieżytu górnych dróg oddechowych, jako środek
&ARM0RZEGL.AUK
wzmacniający po przebytych chorobach, a także w dolegliwościach żołądkowo-jelitowych. Przygotowywane z płucnicy wywary i napary wykorzystywano w: przeziębieniu,
krztuścu, astmie, cukrzycy oraz zapaleniu nerek [6]. Porost
islandzki był prawdopodobnie podawany również Fryderykowi Chopinowi jako lek przeciwgruźliczy [2].
Porosty, w tym także C. islandica, wytwarzają związki
o strukturze chemicznej często niespotykanej w świecie roślin wyższych [7]. Substancje te, to tzw. kwasy porostowe,
z których w plesze płucnicy występują m.in. depsydony:
kwas fumaroprotocetrarowy (2,6-11,5%), kwas protocetrarowy (0,2-0,3%) oraz śladowe ilości kwasu cetrarowego.
Związkiem alifatycznym o strukturze α-metyleno-γ-laktonu
jest kwas (+)-protolichesterynowy (0,1-0,5%) [8, 9]. Niektóre źródła donoszą o występowaniu w surowcu małych
ilości kwasu usninowego [2, 10, 11].
Surowiec jest bogaty w polisacharydy. Związki te, należące do metabolitów pierwotnych, mogą występować
w płucnicy nawet w ilościach 25-50% [8]. Są to przede
wszystkim lichenina i izolichenina, które w postaci mieszaniny zostały otrzymane z plech C. islandica już na początku XIX wieku [12]. Lichenina (lichenan), jest nierozpuszczalnym, tworzącym w zimnej wodzie żel, linearnym
β-D-glukanem. Jej strukturę, stanowią cząsteczki glukozy połączone wiązaniami (1→3) i (1→4). Rozpuszczalna
w zimnej wodzie jest izolichenina (izolichenan) o budowie
(1→3)-(1→4)-α-D-glukanu. Inne polisacharydy tarczownicy
to: α-glukan o nazwie Ci-3 oraz złożone z cząsteczek galaktozy i mannozy galaktomannany, m.in. Ki-M-7 [8, 12-14].
W C. islandica obecne są także: kwasy tłuszczowe (linolowy, oleinowy, linolenowy), karotenoidy, związki z grupy
naftochinonów (naftazaryna) oraz związki mineralne, takie
jak: sole jodu i boru [2, 8, 11, 15].
(0,125 μg/ml) i erytromycyny (0,25 μg/ml), ale zbliżone do
wykazującego działanie stężenia metronidazolu (16 μg/ml)
[20]. Związek posiadał też aktywność: antyproliferacyjną
oraz cytotoksyczną, które udowodniono w badaniach prowadzonych na ludzkich liniach komórkowych (linie komórkowe raka piersi – T-47D, ZR-75-1 oraz komórki białaczki
– K-562). Działanie kwasu protolichesterynowego okazało się zależne od jego stężenia w stosowanym roztworze.
Dawka zmniejszająca syntezę DNA komórkowego o 50%
(ED50) wynosiła od 1,1 do 24,6 μg/ml, natomiast stężenie
wyższe od 20 μg/ml wywoływało śmierć wszystkich trzech
typów komórek. W innym eksperymencie badany związek
hamował proliferację stymulowanych mitogenem limfocytów krwi obwodowej przy ED50=8,4 μg/ml. Kwas protolichesterynowy nie wpływał jednak na syntezę DNA, proliferację oraz przeżycie normalnych fibroblastów skóry, nawet
w dawkach wyższych od 20 μg/ml [13, 21].
Innym zasługującym na uwagę metabolitem C. islandica jest naftazaryna. W badaniach in vitro substancja ta
wykazywała aktywność cytotoksyczną wobec ludzkich
komórek nowotworu naskórkowego. Okazało się również,
że omawiany naftochinon hamował rozwój komórek keratynocytów ludzkich, których nadmierna proliferacja jest
jedną z przyczyn przewlekłej i trudnej w leczeniu łuszczycy [22, 23].
Gülçin i wsp. badał właściwości antyoksydacyjne wodnego wyciągu z tarczownicy islandzkiej. Do eksperymentu
użyto próbki zawierające 50, 100, 250, 500 μg przygotowanego ekstraktu. We wszystkich badanych stężeniach wyciąg wykazywał działanie przeciwutleniające, silniejsze niż
500 μg zastosowanego jako wzorzec α-tokoferolu. Ekstrakt wykazywał też wyższą niż BHT i kwercetyna zdolność
zmiatania anionu ponadtlenkowego, silniejsze od BHT właściwości zmiatania wolnych rodników, a także większe właściwości redukujące rodnik DPPH● w porównaniu z kwercetyną i BHT stosowanymi jako wzorce [24].
Badania in vitro
Badania in vivo
Polisacharydy C. islandica wykazują działanie immunomodulujące. Wpływ na układ odpornościowy miały przede
wszystkim: α-glukan Ci-3, oraz galaktomannan Ki-M-7.
Związki te zwiększały zdolność fagocytozy stosowanych
w eksperymencie granulocytów [16, 17]. Polisacharyd Ci-3
posiadał ponadto właściwości przeciwzapalne. Aktywność
ta miała związek z układem dopełniacza, który ma udział
w przebiegu procesu zapalnego [8, 17].
Przeciwzapalne właściwości wykazywał także obecny
w surowcu kwas (+)-protolichesterynowy (α-metyleno-γlakton). Mechanizm działania polegał na inhibicji mediatorów reakcji zapalnej: 5-lipooksygenazy w leukocytach
świńskich (IC50 = 20 μM) i leukotrienów B4 w polimorfojądrowych leukocytach bydlęcych (IC50 = 9 μM) [18]. Kwas
(+)-protolichesterynowy działał przeciwwirusowo, hamując
odwrotną transkryptazę HIV-1 [19]. Przeciwdrobnoustrojowe właściwości α-metyleno-γ-laktonu potwierdzono wobec
powodującej wrzody żołądka i dwunastnicy bakterii Helicobacter pylori. Określone w badaniach minimalne stężenie
hamujące MIC90 (32 μg/ml) było co prawda wyższe od stężeń stosowanych dla porównania antybiotyków: ampicyliny
Aktywność biologiczna C. islandica została także udowodniona w badaniach in vivo. W doświadczeniu przeprowadzonym na myszach, przygotowywane wodne wyciągi
z porostu islandzkiego, a także wyizolowany z C. islandica
galaktomannan Ki-M-7, posiadały właściwości immunomodulujące. Wynikały one z indukującego wpływu polisacharydów na zdolność fagocytarną mysich makrofagów [16,
25].
Ciekawe są badania japońskich naukowców, którzy znając chińską tradycję stosowania wyciągów z porostów dla
utrzymania sprawnego umysłu u osób starszych, postanowili zbadać działanie związków porostowych u pacjentów
z amnezją starczą [13]. Smirga i wsp. stwierdził, że izolichenina podawana doustnie myszom i szczurom, może wywierać korzystny efekt na zdolności poznawcze gryzoni. Izolichenina podana dożylnie szczurom w dawce 1 mg/kg m.c.
miała istotny wpływ na zwiększenie, tzw. krótkotrwałej potencjalizacji hipokampialnej plastyczności synaptycznej, co
może mieć wpływ na wzrost zdolności przyswajania wiedzy
i zapamiętywania. Równocześnie stwierdzono brak wpływu
ekstraktów na zdrowe zwierzęta [13, 26].
Skład chemiczny Cetraria islandica
COPYRIGHT‚'RUPADR!2+WIECIÊSKIEGO)33.†
Badania kliniczne
Kumulowanie metali toksycznych
Badania z podwójną ślepą próbą obejmowały 63 ochotników po przebytej operacji nosa. Osoby te oddychały przez
usta, co powodowało stany zapalne i suchość śluzówki jamy
ustnej. Trzem grupom pacjentów podawano pastylki z różną ilością porostu islandzkiego (w grupach: 1, 2 i 3 jedna
pastylka zawierała odpowiednio: 0,048 g, 0,3 g, 0,5 g surowca). Wszyscy ochotnicy przyjmowali każdego dnia 10
pastylek. Leczenie rozpoczęto dzień po przeprowadzonym
zabiegu chirurgicznym i kontynuowano przez 5 dni. Skuteczność terapii oceniono w skali od 0-3, biorąc pod uwagę
takie kryteria jak: suchość śluzówki i stan zapalny jamy
ustnej, powiększenie węzłów chłonnych, obecność nalotu na języku, chrypkę, ból gardła. Wymienione objawy
ustąpiły u wszystkich osób, niezależnie od przynależności do monitorowanych grup. Otrzymane wyniki świadczą
o skuteczności już najniższej stosowanej dawki (0,048 g).
U pacjentów nie zaobserwowano działań niepożądanych,
co wskazuje na dobrą tolerancję przyjmowanych preparatów [8].
W innych badaniach grupę 100 pacjentów pomiędzy
7 a 85 rokiem życia z objawami: zapalenia gardła, krtani,
ostrymi lub przewlekłymi dolegliwościami ze strony oskrzeli, leczono pastylkami zawierającymi po 160 mg wodnego
wyciągu z porostu islandzkiego. Uczestniczącym w badaniach ochotnikom podawano 1-2 tabletki co 2-3 godziny
w okresie od 4 do 21 dni. Poprawę odnotowano u 86 ochotników biorących udział w eksperymencie [8].
Wykazano, że porosty mogą kumulować w swych plechach pochodzące ze środowiska metale ciężkie oraz pierwiastki promieniotwórcze. Badania prowadzone po katastrofie w Czarnobylu w 1986 roku, oceniające zawartość
promieniotwórczego izotopu 137Cs w plechach porostów
z terenów objętych skażeniem, wykazały znaczny wzrost
jego stężenia. Oceniana w Bq/kg suchej masy surowca ilość
137
Cs wynosiła w 1983 roku 51-199 Bq/kg, natomiast w roku
1990, aż 479-39 300 Bq/kg. Dopuszczalna przez normy UE
zawartość izotopu 137Cs w powietrzu i produktach żywnościowych to maksymalnie 600 Bq/kg (Bq-jednostka radioaktywności w układzie SI; 1 Bq = 1 rozpad na sekundę) [27].
Badania toksyczności
W doświadczeniach na myszach badano wpływ porostu islandzkiego na przeżywalność poddanych testom
gryzoni. Okazało się, że duże znaczenie ma sposób przygotowania surowca przed wprowadzeniem go do paszy
zwierząt. W przypadku, gdy plecha C. islandica stanowiła 50% dziennej diety i podawana była bez uprzednich
zabiegów mających na celu zmniejszenie zawartości
kwasów porostowych, myszy umierały po 4-5 dniach.
Znacznie mniej toksyczny był surowiec o niższej ilości
związków gorzkich. Badane gryzonie karmiono plechą
porostu islandzkiego dopiero po zamoczeniu jej w wodzie z popiołem drzewnym i procesie gotowania (popiół
drzewny z uwagi na zawartość związków potasu i wapnia
pozwalał osiągnąć odczyn zasadowy roztworu, co miało
wpływ na obniżenie zawartości kwasów porostowych).
Śmierć zwierząt następowała po 20-22 dniach. Okazało
się, że po zmniejszeniu udziału plechy w diecie gryzoni
do 25% obserwowano ich mniejszą śmiertelność. W tym
przypadku, plechę przed podaniem zwierzętom, gotowano z popiołem przez 10 minut, a następnie karmiono nią
przez 6 tygodni laboratoryjne myszy oraz przez 3 miesiące laboratoryjne szczury. Wyniki badań histologicznych
oraz krwi i moczu żywionych porostem szczurów, nie
odbiegały od przyjętych norm. Jedynym organem, który
ucierpiał podczas eksperymentu były nerki, jednak upośledzenie ich funkcjonowania przypisywano raczej toksyczności zawartych w plechach związków ołowiu, niż
działaniu metabolitów porostowych [8].
Zastosowanie w farmakoterapii
Działanie polisacharydów śluzowych obecnych w preparatach wodnych polega na tworzeniu warstwy chroniącej
podrażnioną suchym kaszlem błonę śluzową górnych dróg
oddechowych. Efekt powlekający i nawilżający skutkuje
złagodzeniem stanów zapalnych gardła oraz zmniejszeniem
podrażnienia receptorów kaszlowych, co jest związane z redukcją suchego kaszlu [8].
Porost islandzki posiada monografię w Farmakopei Europejskiej V i Farmakopei Polskiej VIII. Surowiec ma także
akceptację Komisji Europejskiej. Zgodnie z jej zaleceniami
preparaty z porostu islandzkiego można stosować w przypadku podrażnionej śluzówki jamy ustnej, gardła i krtani
z towarzyszącym suchym kaszlem, a pomocniczo również
w zapaleniu oskrzeli. Wskazaniem do stosowania specyfików z plechy C. islandica może być także utrata apetytu czy
zaburzenia dyspeptyczne [8, 11, 13].
W zależności od zaleceń do stosowania surowca, preparaty używane w terapii powinno się przygotowywać
w różny sposób. Jeśli celem jest otrzymanie leku na kaszel
głównym składnikiem sporządzanych specyfików powinny
być, wpływające kojąco na podrażnione drogi oddechowe,
polisacharydy śluzowe. W tym przypadku pożądane jest
zmniejszenie zawartości gorzkich kwasów porostowych w
surowcu. Warunkują one nieprzyjemny smak zażywanych
mikstur, nie mając wpływu na spodziewany efekt terapeutyczny. Oczekiwany rezultat uzyskuje się przez krótkie,
wstępne gotowanie plechy porostu i odrzucenie pierwszej
porcji przygotowywanego odwaru. Aby otrzymać preparat
o gorzkim smaku, czyli zawierający wtórne metabolity porostów, konieczne jest zredukowanie ilości substancji śluzowych. Efekt taki osiąga się przez macerację surowca (zalanie
plechy wodą o temp. pokojowej) lub przygotowanie z niego
naparu (zalanie surowca gorącą, lecz nie wrzącą wodą). Innym sposobem może być także sporządzanie wyciągów etanolowych. Jeśli preparat ma zwierać oba typy wykazujących
działanie lecznicze substancji, plechę gotuje się a otrzymany
w ten sposób wodny wyciąg cedzi przez sito [8].
Środki ostrożności i działania niepożądane
Uważa się, że przeciwwskazaniem do stosowania porostu islandzkiego są wrzody żołądka i dwunastnicy [6].
W związku z gorzkim smakiem surowiec, powoduje zwięk-
&ARM0RZEGL.AUK
szenie wydzielania soków trawiennych, co drażni uszkodzoną błonę śluzową przewodu pokarmowego. Stosowanie
preparatów z C. islandica może zmniejszyć wchłanianie
przyjmowanych równocześnie leków [28]. Nie ma danych
na temat stosowania preparatów z surowca w okresie ciąży
i karmienia piersią, dlatego według ogólnie przyjętych zasad, nie zaleca się ich stosowania w tym okresie bez wskazań lekarza [8, 13].
Porost islandzki w preparatach
W polskich aptekach dostępne są preparaty zawierające
wyciągi z porostu islandzkiego. Do bardziej znanych należy
zaliczyć tabletki z serii „Isla” (Isla-Moos®, Isla-Mint®, IslaCassis®). Preparat można stosować profilaktycznie, w celu
ochrony śluzówki przed podrażnieniami spowodowanymi
wpływem szkodliwych czynników zewnętrznych, takich jak
suche powietrze czy klimatyzacja. Ponadto ssanie tabletek
z porostem islandzkim zaleca się osobom narażonym na silne obciążenie strun głosowych oraz w przypadku chrypki.
Według zaleceń producenta nie ma przeciwwskazań do stosowania preparatu u kobiet w ciąży i kobiet karmiących oraz
u dzieci.
Wśród innych preparatów do ssania można wymienić tabletki Aciv-Angidin, zawierające wyciąg z porostu islandzkiego oraz olejek z mięty pieprzowej. Według zaleceń producenta można podawać go dzieciom już od 4 roku życia.
Porost islandzki jest także zawarty w preparacie Pectosol. Specyfik zawiera płynne wyciągi etanolowe nie tylko
z porostu islandzkiego, lecz również z innych surowców
leczniczych (ziele tymianku, korzeń mydlnicy, ziele hyzopu). Krople Pectosol zaleca się w stanach zapalnych i nieżycie dróg oddechowych, suchym kaszlu, a także w utrudnionym odkrztuszaniu wydzieliny. Preparat nie powinien
być zażywany razem z lekami blokującymi odruch kaszlu.
W przypadku chorych cierpiących na astmę oskrzelową
Pectosol można stosować tylko w wyjątkowych przypadkach. Zawartość alkoholu wyklucza podawanie preparatu
dzieciom do 6 roku życia.
Podsumowanie
Wiele gatunków porostów było wykorzystywanych
w medycynie ludowej, lecz tylko C. islandica jako najlepiej
przebadana, znalazła szersze zastosowanie w preparatach
farmaceutycznych. Porost islandzki zalecany jest głównie
w leczeniu schorzeń górnych dróg oddechowych oraz
w przypadku zaburzeń trawiennych. Dane piśmiennictwa
wskazują na znacznie większy potencjał leczniczy surowca, gdyż jak wynika z badań laboratoryjnych, tarczownica
islandzka i zawarte w niej związki posiadają aktywność:
przeciwbakteryjną, przeciwwirusową, cytotoksyczną, antyproliferacyjną, antyoksydacyjną oraz immunomodulującą.
Wykorzystanie w terapii wszystkich stwierdzonych w badaniach właściwości porostu islandzkiego, wymaga przeprowadzenia badań klinicznych potwierdzających skuteczność
i bezpieczeństwo stosowania surowca.
Piśmiennictwo
1. Fałtynowicz W. The lichens, lichenicolous and allied
fungi of Poland. An annotated checklist. Krytyczna lista
porostów i grzybów naporostowych Polski. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences. Kraków
2003, 72-75.
2. Strzelecka H, Kowalski J. Encyklopedia zielarstwa
i ziołolecznictwa. PWN. Warszawa 2000, 556-557.
3. Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 lipca
2004 roku w sprawie gatunków dziko występujących
grzybów objętych ochroną (Dz. U. nr 168, poz. 1765).
4. European Pharmacopoeia V, vol. 2. Council of Europe.
Strasbourg 2004, 1787.
5. Farmakopea Polska VIII, t. 2. Warszawa 2008,
2162-2163.
6. Blumenthal M (red.). Herbal Medicine. Expanded Commission E Monographs. Integrative Medicine Communications. Newton 2000, 212-214.
7. Huneck S, Yoshimura I. Identification of lichen substances. Springer-Verlag. Berlin, Heidelberg 1996.
8. Bradley P. British Herbal Compendium. A Handbook
of scientific information on widely used plant drugs.
BHMA British Herbal Medicine Association. Bournemouth 2006, 223-227.
9. Gudjónsdottir GA, Ingólfsdóttir K. Quantitative determination of protolichesterinic and fumarprotocetraric acids in Cetraria islandica by high-performance liquid chromatography. J Chromatogr A 1997;
757: 303-306.
10. Kohlmünzer S. Farmakognozja. Podręcznik dla studentów farmacji. PZWL, Warszawa 2007, 94.
11. Wichtl M (red.). Herbal Drugs and Phytopharmaceuticals. A Handbook for Practice on a Scientific Basis.
Medpharm Scientific Publishers. Stuttgart 2004, 338341.
12. Bylka W, Studzińska E. Aktywność immunostymulująca porostów. W: Współczesne zagrożenia zdrowotne.
Red. Skopińska-Różewska E, Siwicki AK. EDYCJA.
Olsztyn 2009, 231-342.
13. ESCOP Monographs. The Scientific Foundation for
Herbal Medicinal Products. Thieme. New York 2003,
286-289.
14. Olafsdóttir ES, Ingólfsdóttir K. Polysaccharides from
Lichens: Structural Characteristics and Biological Activity. Planta Med 2001; 67: 199-208.
15. Stepanenko LS i wsp. Quinones of Cetraria islandica.
Phytochemstry 1997; 46: 565-568.
16. Ingólfsdóttir K i wsp. Immunologically active polysaccharides from Cetraria islandica. Planta Med 1994; 60:
527-531.
17. Olafsdóttir ES i wsp. Immunologically active (1→3)(1→4)-α-D-glucan from Cetraria islandica. Phytomedicine 1999a; 6: 33-39.
18. Kumar KCS, Müller K. Lichen metabolites. 1. Inhibitory action against leukotriene B4 biosynthesis by a nonredox mechanism. J Nat Prod 1999; 62: 817-820.
19. Pengsuparp T i wsp. Mechanistic evaluation of new
plant-derived compounds that inhibit HIV-1 reverse
transcriptase. J Nat Prod 1995; 58: 1024-1031.
COPYRIGHT‚'RUPADR!2+WIECIÊSKIEGO)33.†
20. Ingólfsdóttir K i wsp. In Vitro Susceptilibility of Helicobacter pylori to Protolichesterinic Acid from the Lichen Cetraria islandica. Antimicrob Agents Chemother
1997; 41: 215-217.
21. Ögmundsdóttir HM i wsp. Anti-proliferative effects of
lichen-derived inhibitors of 5-lipoxygenase on malignant cell-lines and mitogen-stimulated lymphocytes. J
Pharm Pharmacol 1998; 50: 107-115.
22. Müller K. Pharmaceutically relevant metabolites from
lichens. Appl Microbiol Biotechnol 2001; 56: 9-16.
23. Studzińska E, Witkowska-Banaszczak E, Bylka W.
Związki biologicznie aktywne porostów. Herba Pol
2008; 54: 80-88.
24. Gülçin I i wsp. Determination of antioxidant activity of
lichen Cetraria islandica (L.) Ach. J Ethnopharmacol
2002; 79: 325-329.
25. Ingólfsdóttir K, Jurcic K, Wagner H. Immunomodulating polysaccharides from aqueous extracts of Iceland
moss. Phytomedicine 1998; 5: 333-339.
26. Smyrga M, Saito H. Effect of selected thallophytic glucans on learning behaviour and short-term potentiation.
Phytother Res 2000; 14: 153-155.
27. Huovinen K, Jaakkola T. Lichen islandicus and the Chernobyl Fallout In Finland. Planta Med 1991; 57: A24.
28. Wynn SG, Fougère B. Veterinary herbal medicine. Mosby Elsevier. Missouri 2007, 201.
data otrzymania pracy: 11.05.2010 r.
data akceptacji do druku: 16.06.2010 r.
Adres do korespondencji:
prof. UM dr hab. Wiesława Bylka
Katedra i Zakład Farmakognozji
Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu
ul. Święcickiego 4, 60-781 Poznań
tel.: +48 61 854 67 09
faks: +48 61 854 67 01
e-mail: [email protected]