Program terapeutyczny

1
Program terapeutyczny
Program jest wynikiem wieloletnich doświadczeń i z pewnymi modyfikacjami odwołuje
się bezpośrednio do programów terapeutycznych wypracowanych i realizowanych przez ośrodki
rehabilitacyjno-readaptacyjne dla dzieci i młodzieży w Gdańsku i Łodzi, które uzyskały
rekomendacje Krajowego Biura ds. Narkomanii.
Przyjęty program pracy opiera się na metodzie społeczności terapeutycznej, w ramach której
odbywa się terapia grupowa i indywidualna, terapia zajęciowa, warsztaty tematyczne,
współpraca z rodzicami, zajęcia edukacyjno-rozwojowe, sportowe i rekreacyjne, rozwijanie
zainteresowań i różnych form aktywności.
Główne założenia naszego programu:
- podstawą skuteczności pomocy przez nas udzielanej jest świadoma decyzja młodego człowieka
co do zmiany swojego sposobu życia
- większość naszych pacjentów to osoby, dla których branie narkotyków było pewnym etapem
poszukiwań lub ucieczki od problemów codziennego życia, destrukcyjnym sposobem radzenia
sobie w życiu;
- praca terapeutyczna (leczenie) rozumiana jest jako proces zmiany postawy pacjenta wobec
siebie i otoczenia, naukę pewnych umiejętności potrzebnych w wypełnianiu zadań związanych
z codziennym życiem, wypracowywanie odporności na sytuacje stresowe i problemowe,
szukanie konstruktywnych rozwiązań, przyswajanie pozytywnego systemu wartości;
- podstawową wartością procesu terapii jest pozytywne doświadczenie, na którym można
budować poczucie wartości i bezpieczeństwa w życiu;
- kadra i pacjenci stanowią całość społeczności terapeutycznej, która jest istotnym elementem
korekcyjno-terapeutycznym w naszym systemie leczenia
-jedną z podstaw skutecznego procesu leczenia jest relacja między pacjentem a terapeutą ten
rodzaj relacji dający głęboką akceptację i poczucie bezpieczeństwa pomaga młodym ludziom
przezwyciężać kryzysy i pozwala na terapeutyczne prace z głębokimi problemami.
Pobyt i proces leczenia w ośrodku został podzielony na kilka etapów które dla łat,wiejszej
identyfikacji przez pacjentów nazwano etapami obserwatora, nowicjusza, domownika, opiekuna
i monarowca. Na każdym etapie pacjent ma określone cele i zadania do zrealizowania,
specyficzne prawa i obowiązki. Realizacja całości programu terapeutycznego przewidziana jest
na 9 – 12 miesięcy (program średnioterminowy) z możliwością przedłużenia pobytu o kilka
miesięcy (program długoterminowy).
.
2
Obserwator
Obserwator to pierwszy etap funkcjonowania w społeczności. Większość młodych ludzi nie
jest wewnętrznie zainteresowana przyjazdem do ośrodka, zmianą swoich zachowań,
przyzwyczajeń i sposobów radzenia sobie w życiu, poddaniem się terapeutycznej dyscyplinie i
podejmowaniem obowiązków wynikających z realiów życia w Ośrodku. Jest to czas, aby nowa
osoba mogła oswoić się z nowym miejscem i jego zwyczajami, zapoznać się z ludźmi i życiem
społeczności terapeutycznej. Pomaga jej w tym i towarzyszy opiekun z grupy, którym jest osoba
zaawansowana w terapii.
Główne cele tego okresu to:
- oswojenie się z miejscem i ludźmi, zwiększenie poczucia bezpieczeństwa
- zaakceptowanie konieczności pozostania w ośrodku i podjęcia terapii
- poznanie zasad, ustaleń i systemu pracy w ośrodku
- przyjęcie zadań wynikających z programu pobytu
- próba oderwania się od środowiska i jego norm (papierosy, alkohol, narkotyki, przemoc
fizyczna)
Czas trwania tego etapu zależy od osoby zainteresowanej i trwa około dwóch tygodni. Po tym
okresie obserwator podczas spotkania społeczności prosi o możliwość dalszego pobytu w
ośrodku i kontynuowania terapii na etapie nowicjusza. Towarzyszy temu omówienie
dotychczasowego funkcjonowania nowej osoby w ośrodku.
Nowicjusz.
Na tym etapie pacjent jest już pełnoprawnym członkiem społeczności, ma określone zadania
etapowe do zrealizowania oraz stałe obowiązki.
Główne cele tego etapu to:
-praca nad motywacją tj. wzmacnianie decyzji o podjętym leczeniu, zmianie swoich zachowań
i przyzwyczajeń
- zmaganie się ze "starymi " wzorcami zachowań
- uczenie się posłuszeństwa wobec grupy i akceptowania decyzji grupy
- nauka słuchania informacji na swój temat i wypowiadania się na forum grupy
- dbanie o swój wygląd i higienę osobistą
- nauka odpowiedzialności w związku z otrzymywanymi zadaniami do wykonania ( np czystość
określonego miejsca w ośrodku, wykonanie określonej pracy itp.)
- uznanie uczciwości za istotną wartość.
Nadal towarzyszy mu opiekun z grupy, a w sytuacjach kryzysowych, trudnych pomaga mu
społeczność ośrodka (terapeuci i pacenci0.
Po okresie około trzech miesięcy – o ile zrealizowane zostały zadania etapowe, osiągnięte cele –
nowicjusz występuje o zmianę etapu leczenia. W obecności społeczności podsumowuje i ocenia
swój przebieg etapu nowicjusza, przedstawia plan leczenia na następny etap. Po wysłuchaniu
informacji zwrotnych, opinii członków społeczności decyzją większości uzyskuje akceptację lub
nie z uzasadnieniem i wyznaczonym kierunkiem pracy i zmian.
Domownik
Osoba na tym etapie leczenia powinna charakteryzować się zadomowieniem w ośrodku,
tzn. być zaangażowana w życie domu i jego mieszkańców. Podejmuje także proces świadomego
3
poznawania siebie oraz motywowania do dalszego rozwoju osobistego w oparciu o posiadaną na
swój temat wiedzę.
Główne cele tego etapu:
-świadome poznawanie siebie w tym odkrywanie przyczyn swojego uzależnienia
-rozpoznanie destrukcyjnych schematów postępowania i szukanie w to miejsce konstruktywnych
rozwiązań
-odkrywanie siebie w sytuacjach pełnienia określonych funkcji w domu (np. kierownika pracy,
kuchni, gospodarza domu)
-opiekowanie się osobami, które są w ośrodku krócej.
Na tym etapie ma miejsce weryfikacja i sprawdzanie, jak wykorzystany został przez daną osobę
czas pobytu w ośrodku i w jakim stopniu realizacja zadań i stopień zaangażowania w terapię
wpłynął na zmianę jej myślenia i postawy. Dzieje się to między innymi poprzez zwiększenie
zakresu praw (np. samodzielne wyjścia, pierwsze przepustki, dowolność w kreowaniu wyglądu),
które z jednej strony są pewnymi przywilejami, jednak z drugiej strony wymagają zwiększenia
samodyscypliny i samokontroli.
Zakończenie tego etapu przebiega podobnie jak w przypadku etapu poprzedniego (nowicjusza).
Opiekun
Jest to początek średniozaawansowanego poziomu terapii. Na tym etapie uwaga pacjenta
i zadania które ma do wykonania dotyczą obszaru umiejętności pomagania i wspierania innych
członków społeczności, pracy nad empatią, zastanowienia się nad swoją sytuacją rodzinną i pracę
nad relacjami z rodzicami, osobami bliskimi. W tym okresie przybywa doświadczeń spoza
ośrodka, gdyż opiekun częściej jeździ na przepustki, również samodzielne, realizuje zadania poza
ośrodkiem np. rozwijanie zainteresowań.
Główne cele tego etapu:
-uwrażliwienie na sytuację innych osób, ich samopoczucie i to co przeżywają
-wypracowanie umiejętności zaopiekowania się osobami będącymi w słabej kondycji
psychicznej
-wzrost samodzielności i odpowiedzialności w sytuacjach poza ośrodkiem
-rozpoznanie swojej sytuacji rodzinnej i poprawa relacji z osobami z rodziny
-poszukiwanie zainteresowań
Poza tym, podobnie jak na poprzednim etapie, opiekun pracuje nad swoim indywidualnym
planem terapii, realizuje wyznaczone dla siebie zadania oraz tematy edukacyjne.
Po omówieniu doświadczeń z tego etapu, pozytywnej opinii ze strony społeczności może
przystępować do ostatniego przewidzianego w programie etapu terapii.
Monarowiec
Jest to początek zaawansowanego poziomu terapii. Na tym etapie osoba lecząca się
bardziej skupia się na własnym indywidualnym rozwoju, perspektywie zakończenia terapii w
ośrodku i swojej przyszłości, zaczyna przygotowywać się do opuszczenia ośrodka.
W mniejszym zakresie uczestniczy w życiu społecznościowym i pracach na rzecz ośrodka, o ile
koliduje to z realizacją indywidualnych zadań Zadaniem monarowca jest kontynuowanie pracy
nad rozumieniem siebie, określenie swoich mocnych stron, a także rozpoznanie własnych
4
mechanizmów uzależnienia tak aby poza ośrodkiem żyć zdrowo bez sięgania po używki
zmieniające świadomość.
Główne cele tego etapu:
-zrozumienie własnego skryptu życiowego, przyczyn swoich problemów i trudności oraz
szukanie możliwości ich rozwiązania
-znajomość siebie, swoich mocnych stron i ograniczeń
-dalsza praca nad poprawą kontaktu i relacji w rodzinie
-usamodzielnianie się i przyswojenie umiejętności „panowania” nad swoim życiem
-rozwijanie zainteresowań i zdrowych znajomości poza ośrodkiem
-wyznaczenie sobie planu życiowego po opuszczeniu ośrodka
Zakończenie leczenia ustala osoba zainteresowana w porozumieniu ze swoim terapeutą po
uprzednim omówieniu swojego etapu monarowca oraz przeanalizowaniu całego procesu terapii.
Odbywa się uroczysta ceremonia, przyjęcie i część artystyczna, w której uczestniczy cała
społeczność ośrodka i zaproszeni goście tak, aby osoba, która zrealizowała program
terapeutyczny i wszyscy, którzy jej towarzyszyli, mogli cieszyć się i przeżywać satysfakcję z
faktu powrotu do zdrowia.
.
W/w opisy są oczywiście pewnym skrótem zlożonego procesu terapii indywidualnej i grupowej
oraz życia społeczności terapeutycznej i uproszczeniem wynikającym z faktu opisywania rzeczy,
które często są nieprzewidywalne i zindywidualizowane w odniesieniu do każdej osoby która
trafia do Ośrodka
.
Podstawowe zasady pobytu w ośrodku
1. Całkowita abstynencja narkotykowa, alkoholowa, nikotynowa przez cały okres pobytu w
Ośrodku
2. Abstynencja seksualna między członkami społeczności terapeutycznej.
3. Zakaz używania przemocy fizycznej wobec innych osób, członków społeczności
terapeutycznej.
4. Wszystkie decyzje odnośnie pacjentów i życia Ośrodka podejmowane są podczas spotkań
społeczności poprzedzonych spotkaniami zespołu terapeutycznego.
5. Złamanie zasad zawartych w punktach 1 - 3 może zakończyć się usunięciem z Ośrodka.
6. W trakcie leczenia pacjent przechodzi decyzją społeczności na kolejny etap, który
zakłada określone prawa i obowiązki oraz cele terapeutyczne.
5
Społeczność terapeutyczna
Członkami społeczności są wszyscy pacjenci ośrodka oraz jego kadra. Wszyscy jej
członkowie mogą zwoływać społeczność i wypowiadać się na niej w swoim imieniu. Spotkanie
społeczności prowadzi terapeuta lub pacjent zaawansowany w terapii, jeśli tak zadecyduje
społeczność Poza cotygodniowymi społecznościami głównymi (środy) odbywają się
społeczności wieczorne, na których omawiane są bieżące sprawy zgłaszane przez członków
społeczności. Ponadto mogą być zwoływane tzw. społeczności sytuacyjne lub interwencyjne.
Społeczności środowe poprzedzone są zebraniami kadry ośrodka i omówieniem bieżącej sytuacji
w ośrodku oraz przygotowaniem tematyki bieżącej społeczności. Wpływ na to mają uwagi
terapeutów z ostatnich dyżurów oraz sprawy zgłaszane przez pacjentów. Również środowa
społeczność to czas oceny poszczególnych etapów leczenia i ewentualnej zgody na kolejny.
Wszystkie oceny poddawane są głosowaniu i ostatecznie decyduje większość głosów
(terapeutów oraz pacjentów od etapu domownika).
Staramy się, aby społeczność nie była oceną kłótni i sporów poszczególnych osób, zachęcając,
aby było załatwione to później z pomocą terapeuty i innych zainteresowanych pacjentów.
Chcemy, aby każdy mógł wypowiedzieć swoje zdanie i nie był za to krytykowany. Jednym z
głównych naszych założeń jest wiara, że społeczność podejmie słuszną decyzję i pomoże w
sytuacji wymagającej rozwagi i mądrości w sposób konstruktywny.. Jednym z podstawowych
warunków pobytu w ośrodku jest akceptowanie decyzji społeczności.
Opieka indywidualna terapeuty
Ważnym czynnikiem w procesie terapii jest opieka i relacja pomiędzy pacjentem a jego
indywidualnym opiekunem z kadry terapeutycznej. Regularne spotkania , poczucie więzi,
wspólnota interesów powodują, że relacja ta istotnie wpływa na proces budowania
bezpieczeństwa, nabieranie zaufania do innych ludzi, wreszcie wewnętrznej zmiany. Zadaniem
terapeuty jest opracowanie diagnozy pacjenta (rozumienia jego sytuacji życiowej i historii, istoty
jego problemów, konfliktów i trudności), tworzenie we współpracy z nim planów leczenia
realizowanych podczas każdego z etapów. Terapeuta wyjeżdża także z pacjentem na jego
pierwsze przepustki do domu, wspierając go z jednej strony w trudnej sytuacji konfrontacji z
miejscami i osobami związanymi z okresem przyjmowania narkotyków, z drugiej poznając
atmosferę i relacje rodziny pacjenta, wspierając rodziców i relacje pomiędzy nimi a dzieckiem.
Rozkład dnia
Oto przykład typowego rozkładu dnia w Ośrodku:
07:00 - pobudka, toaleta
07:15 - gimnastyka
07:30 - spotkanie poranne
08:30 - śniadanie
6
09:00 - zajęcia szkolne, praca
11:00 - drugie śniadanie (do 11.15)
13:45 - zakończenie zajęć szkolnych i pracy
14:00 - obiad
15:00 –czas wolny, spotkania integracyjne, zajęcia tematyczne, etapowe, realizacja zadań i
indywidualnych planów terapii
18:00 - kolacja
19:00 – społeczność wieczorna
21:00 - przygotowanie do ciszy nocnej
22:00 – spotkanie wieczorne-podziękowania, cisza nocna dla obserwatorów i nowicjuszy
23:00 - cisza nocna dla wszystkich
Szkoła
Na terenie ośrodka możliwa jest nauka na poziomie szkoły podstawowej oraz
gimnazjalnej dzięki współpracy z Gimnazjum w Jaktorowie. Zajęcia odbywają się w ramach tzw.
nauczania indywidualnego, które umożliwia nadrabianie zaległości szkolnych oraz pracę
odpowiadającą możliwościom uczniów.
Jeżeli pacjenci ukończyli gimnazjum, mogą kontynuować naukę w szkole ponadgimnazjalnej np.
w Żyrardowie lub Grodzisku Mazowieckim.
Możliwa jest także nauka zawodu na kursach zawodowych, a nawet studia.
Każdy pacjent kończąc leczenie w ośrodku powinien mieć uporządkowaną sprawę swojej
edukacji na satysfakcjonującym go poziomie.
Do szkół na zewnątrz chodzą osoby, które uzyskają na to zgodę społeczności. Podstawowe
znaczenie ma tutaj pozytywna ocena postawy danej osoby w terapii, jednoznaczny stosunek do
używek i związany z tym kredyt zaufania.
Terapeuci są w stałym kontakcie ze szkolą i na bieżąco rozmawiają o tym temacie z pacjentem.
Praca z rodzicami
Nasze oddziaływania odnoszą się nie tylko do naszych pacjentów, ale także ich rodzin.
Celem tej pracy jest:
- uświadomienie zachowań dysfunkcyjnych i propozycja zmiany tych zachowań
- uświadomienie mechanizmów uzależnień, uwolnienie siebie lub dzieci z poczucia winy
- stworzenie z dzieckiem relacji satysfakcjonującej obie strony
- korzystanie z siebie (rodzice) jako grupy wsparcia w sytuacjach kryzysowych
- współpraca z kadrą Ośrodka w celu lepszego zrozumienia etapów zmiany ich dziecka i
wspieranie tych zmian.
7