1 POSZERZANIE HORYZONTU GEOGRAFICZNEGO NA

POSZERZANIE HORYZONTU GEOGRAFICZNEGO NA PRZEŁOMIE ŚREDNIOWIECZA I CZASÓW
NOWOŻYTNYCH
WIELKIE ODKRYCIA GEOGRAFICZNE
Brak dostatecznej ilości metali szlachetnych był poważnym problemem gospodarki europejskiej
w XV w. Poszukiwanie złota i srebra to jedna z głównych przyczyn wielkich wypraw zamorskich.
Drugą przyczyną były wysokie koszty handlu lewantyńskiego, czyli wschodniego. Towary ze wschodu
wskutek dużej ilości pośredników osiągały w Europie bardzo wysokie ceny. Ponadto środków do
życia poszukiwała szlachta portugalska i hiszpańska. Przyczyną, która pchnęła zubożałą szlachtę na
morze był kryzys gospodarki feudalnej w Europie. Pierwsi systematyczne wyprawy podejmowali
Portugalczycy pływając wzdłuż wybrzeży Afryki. Kolonizacja krajów zamorskich stwarzała
perspektywy wzbogacenia się. Ponadto ważną przesłanką wypraw były wynalazki w dziedzinie
morskich podróży - nowy typ statku morskiego (karawela ) oraz busola morska. Do najważniejszych
i najbardziej doniosłych w historii odkryć geograficznych należy zaliczyć wyprawy Kolumba.
W 1497 roku Vasco da Gama, z inspiracji portugalskiej, opłynął Afrykę i 23 maja 1498 jako pierwszy
Europejczyk dotarł drogą morską do Indii. Pierwsza podróż dookoła świata to dzieło Ferdynanda
Magellana, Portugalczyka w służbie hiszpańskiej, który w latach 1519-1522 opłynął nasz glob. Rejs
ten przypłacił życiem. W 1516 roku odkryto drogę do Chin, w 1543 roku Bernardo Torre dopłynął do
Japonii. Anglicy John i Sebastian Cabotowie odkryli między innymi Nową Funlandię i Labrador. Mimo,
że wyprawy te nie przyniosły jeszcze sukcesu, doprowadziły do zbadania nieznanej części naszego
globu, np. Morza Barentsa i Zatoki Hudsona.
WYPRAWY KOLUMBA
Największym podróżnikiem schyłku XV w. stał się Krzysztof Kolumb. Po długich staraniach otrzymał
od władców hiszpańskich, Izabeli i Ferdynanda, zgodę na wyprawę do Indii. Kolumb był przekonany,
że żegluga na zachód doprowadzi go do słynnych z bogactwa krain wschodnich. Flota Kolumba
składała się z trzech okrętów typu karawela : "Santa Maria", "Pinta", "Nina". Ogółem w podróży
wzięło udział 87 marynarzy, wśród których byli też przestępcy. Pierwsza wyprawa Kolumba
wyruszyła 3 sierpnia 1492 roku z Palos i 12 października tego roku marynarz z "Pinty" Juan
Rodrigues Berneja jako pierwszy zobaczył nowy ląd, była to wyspa Walting w archipelagu Bahama,
nazwana przez Kolumba San Salvador. 28 października 1492 roku Kolumb dopłynął do Kuby,
a następnie na Haiti, którą nazwał Hispaniola. 15 marca 1493 roku dwa z okrętów Kolumba
powróciły do Palos, gdzie witano Kolumba jako odkrywcę morskiej drogi do Indii. Jeszcze w tym
samym roku wyruszył w drugą podróż do "Indii". W czasie trwającej półtora roku wyprawy odkryto
między innymi Jamajkę. Trzecia wyprawa wyruszyła w 1498 roku. Odkryto wtedy Trinidad u wybrzeży
Wenezueli. W trakcie tej wyprawy Kolumb został niesłusznie oskarżony, aresztowany i odesłany
pod strażą do Hiszpanii, gdzie natychmiast oczyszczono go z zarzutów. W latach 1502-1504
przedsięwziął czwartą, ostatnią podróż, w czasie której dotarł do Hondurasu, w Ameryce
Środkowej. Jego wyprawy otworzyły Europejczykom drogę do Nowego Świata, który wkrótce
na cześć innego podróżnika, Amerigo Vespucciego, zaczęto nazywać Ameryką. Podbój Nowego
Świata otworzył nowy, tragiczny rozdział w dziejach Europy i świata.
1
PODBÓJ NOWEGO ŚWIATA
Jednym z ważnych motywów popychających Europejczyków do wypraw zamorskich była żądza
złota. Już podczas pierwszej wyprawy Kolumba jednym z jej celów było znalezienie cennych
kruszców. Po opanowaniu wysp na Morzu Karaibskim, Hiszpanie dowiedzieli się o położonych za
morzem legendarnych państwach. Liczni hiszpańscy i portugalscy awanturnicy, zwani
konkwistadorami, podejmowali wędrówki w poszukiwaniu złota. Wywodzili się oni najczęściej ze
zubożałej szlachty. Na czele niewielkich (kilkadziesiąt do kilkuset ludzi) oddziałów penetrowali
Amerykę podbijając miejscową ludność indiańską. Odznaczali się niezwykłym okrucieństwem, które
już w ich czasach wywoływało sprzeciw innych Europejczyków. Najbardziej znane wyprawy to
podbój Meksyku przez Hernana Corteza (1519-1521) i zdobycie Peru przez Francisca Pizarro
(1531-1534). Ich podboje spowodowały upadek państw indiańskich w Ameryce. Źródłem sukcesów
Europejczyków w Nowym Świecie była przewaga technologiczna (posiadanie żelaza i broni palnej),
psychologiczna (wykorzystanie konia, którego Indianie nie znali) oraz bezwzględność i okrucieństwo.
Ich postępowanie doprowadziło do upadku indiańskich kultur Nowego Świata oraz zbudowało
kolonialną potęgę Hiszpanii i Portugalii
2