docPełny spis treści w formacie pdf
download 
Reklamacja Transkrypt
Pełny spis treści w formacie pdf
CMYK Spis treÊci Przedmowa Epizodyczne zmiany w historii Ziemi 1. Ziemia jako system 1 Badanie systemu Ziemi 2 Podsumowanie Sk∏adniki systemu 2 Delikatny system 2 Zasada uniformitaryzmu Natura i pochodzenie ska∏ 34 2. Minera∏y ska∏otwórcze i ska∏y 35 6 Globalne datowanie zapisu skalnego Struktura minera∏ów Tablica 2. Ska∏y i ich pochodzenie 14 44 TwardoÊç 44 Masa w∏aÊciwa 45 ¸upliwoÊç 45 Powstawanie minera∏ów 45 Odkrywanie genezy ska∏ 46 Rodziny minera∏ów ska∏otwórczych 46 18 Typy ska∏ 21 21 46 Ska∏y magmowe 48 Osady i ska∏y osadowe 51 Ruch p∏yt Si∏a nap´dowa tektoniki p∏yt 24 Tektonika p∏yt a cykl skalny 25 Warto przeczytaç 2. Dlaczego nasze budynki zbudowane sà ze skamienia∏oÊci? 58 25 Rezerwuary 25 Zale˝noÊci od cyklu skalnego 27 Ewolucja ˝ycia 28 Zmiany kierunkowe cech fizycznych i chemicznych 29 Historia ekosystemu 29 36 Reakcje chemiczne 39 Sieci krystaliczne 41 Wymiana jonowa 43 W∏aÊciwoÊci minera∏ów Gradient g´stoÊciowy 18 Litosfera i astenosfera 20 Zmiany kierunkowe w historii Ziemi 35 Atomy, pierwiastki i izotopy 35 Skamienia∏oÊci, warstwy przewodnie i wiek wzgl´dny ska∏ 14 RadioaktywnoÊç i bezwzgl´dny wiek ska∏ 15 Geologiczna skala czasu 15 Ewolucja skali czasowej 17 Cykl wodny 33 Literatura dodatkowa Podstawowe typy ska∏ 6 Klasyfikacja cia∏ skalnych 10 Trzy zasady Steno 10 Cykl skalny 11 Tektonika p∏yt 32 Pytania przeglàdowe 3 Aktualizm: teraêniejszoÊç kluczem do przesz∏oÊci 3 Koniec katastrofizmu 5 Obraz wn´trza Ziemi 30 Luki w zapisie geologicznym 30 Depozycja katastroficzna 32 Epizodyczne zdarzenia w historii ˝ycia 32 Ska∏y metamorficzne 62 28 Podsumowanie 65 Pytania przeglàdowe Literatura dodatkowa 66 67 CMYK VIII Spis treÊci 3. Ró˝norodnoÊç ˝ycia Tablica 3. SzeÊç królestw Skamienia∏oÊci 4. Ârodowisko i ˝ycie 69 Tablica 4. Ârodowiska naturalne i organizmy na Ziemi 112 70 72 Cz´Êci twarde – najcz´Êciej zachowane elementy szkieletowe zwierzàt 72 Zachowanie cz´Êci mi´kkich zwierzàt 72 Permineralizacja 73 OÊródki i odciski 73 Skamienia∏oÊci Êladowe 74 Kopalne paliwa 75 JakoÊç zapisu paleontologicznego 75 Królestwa 76 Grupy taksonomiczne 77 Rekonstrukcja zwiàzków filogenetycznych 79 Identyfikacja kladów i relacji mi´dzy nimi 79 Ogólny kladogram kr´gowców 80 Ogólne drzewo filogenetyczne kr´gowców 80 Analiza na ni˝szym szczeblu taksonomicznym w rodzinie koniowatych 82 JakoÊç rekonstrukcji filogenetycznych 84 Prokarioty. Dwa królestwa bakterii 85 Królestwa Protista i grzybów 86 Protista 86 Grzyby 89 90 Zarodnikowe roÊliny naczyniowe 91 RoÊliny nasienne 92 Królestwo zwierzàt 92 Gàbki. Proste bezkr´gowce 92 Parzyde∏kowce (Cnidaria) 93 Strunowce (Chordata) 102 Warto przeczytaç 3. Odkrywajàc niektóre bardzo stare kr´gowce 104 Podsumowanie Literatura dodatkowa 114 Pozycja gatunku w jego Êrodowisku 115 Zespo∏y organizmów 116 Biogeografia 118 Atmosfera 119 Sk∏ad chemiczny atmosfery 120 Temperatura i cyrkulacja atmosfery 120 Ârodowiska làdowe 123 Równole˝nikowe strefy klimatyczne a roÊlinnoÊç 124 WysokoÊç nad poziomem morza a klimat 128 Làd, woda i okresowe zmiany temperatury 130 Kopalne roÊliny jako wskaênik klimatu 132 Królestwo mórz 133 Ruchy wód 133 G∏´bokoÊç morza 136 Tryb ˝ycia organizmów morskich i sieci troficzne 138 Temperatura mórz a biogeografia 140 142 Zasolenie jako czynnik ograniczajàcy 143 Ârodowiska s∏odkowodne 144 Podsumowanie 144 Pytania przeglàdowe 145 Literatura dodatkowa 146 5. Ârodowiska sedymentacyjne 147 Tablica 5. Ârodowiska sedymentacyjne i depozycja osadów 148 Gleby 150 Powstawanie gleby 150 Gleby kopalne 151 Jeziorne i lodowcowe Êrodowiska sedymentacji 152 107 Pytania przeglàdowe Podstawy ekologii Warto przeczytaç 4. Delikatne rafy Archeobakterie 85 Eubakterie 85 Królestwo roÊlin 111 108 109 Ârodowisko jezior s∏odkowodnych 152 Ârodowisko glacjalne 152 CMYK IX Spis treÊci Pustynie i suche obszary bezodp∏ywowe 155 Pierwsze szacunki bezwzgl´dnego wieku Ziemi 197 Dolina Âmierci. Przyk∏ad wspó∏czesny 156 Wydmy piaszczyste 158 Systemy rzeczne jako Êrodowiska sedymentacji 158 PromieniotwórczoÊç a wiek bezwzgl´dny 198 Sto˝ki aluwialne i osady rzek roztokowych klimatu wilgotnego 158 Rzeki meandrujàce 159 Delty 162 Warto przeczytaç 5. Kurczàca si´ delta Missisipi 166 Ârodowiska sedymentacji morskiej 167 180 Pytania przeglàdowe Literatura dodatkowa 181 182 183 Nast´pstwo skamienia∏oÊci 183 Tablica 6. Metody korelacji stratygraficznej 184 Systemy geologiczne 187 Jednostki stratygraficzne Stratygrafia izotopowa 205 Stratygrafia zdarzeniowa 206 NiezgodnoÊci, powierzchnie warstw i stratygrafia sejsmiczna 209 Sekwencje 211 Podsumowanie 213 Warto przeczytaç 6. Szukajàc ropy u po∏udniowych wybrze˝y New Jersey 214 Pytania przeglàdowe 216 Literatura dodatkowa 216 7. Ewolucja i zapis paleontologiczny 6. Korelacja i datowanie zapisu skalnego 183 Geologiczna skala czasu Datowanie radiometryczne 199 U˝yteczne izotopy 200 RadioaktywnoÊç a skamienia∏oÊci. Precyzja korelacji 203 Inne metody datowania stratygraficznego 205 Zespó∏ wysp barierowych i lagun 167 Osady szelfowe 168 Skamienia∏oÊci jako wskaênik Êrodowiska morskiego 169 Rafy 170 Platformy w´glanowe 174 Osady g∏´bokomorskie 176 Podmorskie sto˝ki i turbidyty 176 Osady pelagiczne 178 Podsumowanie Zasolenie oceanów 197 Tempo akumulacji osadów 197 Temperatura Ziemi 198 188 Jednostki chronostratygraficzne a jednostki geochronologiczne 189 Jednostki biostratygraficzne 189 Magnetostratygrafia i chronostratygraficzne jednostki polaryzacji magnetycznej 191 Jednostki skalne, profile stratygraficzne i facje 193 Tablica 7. Ewolucja ˝ycia 218 Wk∏ad Karola Darwina 221 Wyprawa na okr´cie „Beagle” 221 Dowody anatomiczne 225 Dobór naturalny 225 Geny, DNA i chromosomy 226 Populacje, gatunki i specjacja 228 Wymieranie 228 Tempo powstawania i wymierania taksonów 229 Radiacja ewolucyjna 229 Tempo wymierania 233 Konwergencja ewolucyjna 235 Warto przeczytaç 7. Nadchodzàce masowe wymieranie 236 217 X Spis treÊci Trendy ewolucyjne 238 Zmiana rozmiarów cia∏a 238 Struktura trendów ewolucyjnych 242 NieodwracalnoÊç ewolucji 245 Podsumowanie 246 Pytania przeglàdowe 246 Literatura dodatkowa 247 8. Teoria tektoniki p∏yt 249 Odkszta∏canie i up∏ynnianie ska∏ Tablica 8. Elementy tektoniki p∏yt Alfred Wegener. Pionier XX wieku Powstawanie gór 250 254 Odrzucenie teorii dryfu kontynentów 257 Paleomagnetyczny rebus 258 260 Warto przeczytaç 9. Gdzie Ziemia si´ trz´sie? 296 Himalaje Typy uskoków 265 Co si´ dzieje w grzbietach Êródoceanicznych? 266 Uskoki transformacyjne 267 Subdukcja w strefach rowów oceanicznych 268 270 Dlaczego p∏yty przemieszczajà si´? 272 Co si´ dzieje z subdukowanymi p∏atami? 272 Wzgl´dny ruch p∏yt 272 Rzeczywisty ruch p∏yt 274 Pytania przeglàdowe Literatura dodatkowa 276 276 298 Ruch p∏yt 298 Przebieg orogenezy 299 Uskoki i wulkanizm wzd∏u˝ granic p∏yt 265 275 287 Orogeneza na skutek kolizji kontynentów 288 Orogeneza bez kolizji kontynentalnej 289 Mechanizmy deformacji 291 Depozycja w basenie przedpola 292 Andy. Powstawanie gór bez kolizji kontynentów 294 Spreding – rozszerzanie si´ dna oceanicznego 260 Triumf paleomagnetyzmu 264 Warto przeczytaç 8. PierÊcieƒ ognia 284 Fa∏dowanie 285 Opisowa terminologia fa∏dów 287 Aleksander Du Toit i sekwencja gondwaƒska 255 Podsumowanie Tablica 9. Powstawanie i deformacje obszarów kraw´dzi kontynentalnych 278 Procesy ryftowe na kontynentach 280 Ryfty trójramienne i plamy goràca 280 Charakterystyka geologiczna kontynentalnych dolin ryftowych 281 Kraw´dzie pasywne kontynentów 283 Historia poglàdów na temat dryfu kontynentów 249 Pojawienie si´ tektoniki p∏yt 9. Tektonika kontynentów a pasma górskie 277 Przy∏àczanie drobnych obszarów kontynentalnych do kontynentów 302 Tektonika wn´trz kontynentów 302 Podsumowanie 304 Pytania przeglàdowe 305 Literatura dodatkowa 306 10. G∏ówne cykle geochemiczne 307 Rezerwuary 307 Tablica 10. G∏ówne cykle chemiczne na Ziemi 308 Przep∏yw sk∏adników mi´dzy rezerwuarami 310 Sprz´˝enie zwrotne 310 CMYK XI Spis treÊci Dwutlenek w´gla, tlen i procesy biologiczne 311 Powstanie Uk∏adu S∏onecznego Cykl fotosynteza–oddychanie u roÊlin 311 Fotosynteza a przyrost tkanek 312 Oddychanie u zwierzàt 313 Oddychanie u reducentów (destruentów) 314 Pogrzebanie szczàtków roÊlinnych a chemizm atmosfery 314 Ekosystemy wodne 317 Powstanie Ziemi i Ksi´˝yca 350 Warstwy Ziemi 350 Katastroficzne narodziny Ksi´˝yca 351 Wczesna atmosfera Ziemi 352 Oceany 352 M∏odoÊç Ziemi 353 Kratery na powierzchni Ksi´˝yca 353 Cieplejsza Ziemia i mniejsze p∏yty 354 Zastosowanie izotopów do badania cykli globalnych 318 Izotopy w´gla 319 Tlen atmosferyczny 321 Atmosferyczny dwutlenek w´gla 322 Znaczenie procesów wietrzenia 323 Narodziny kontynentów 355 Plamy goràca. Miejsca tworzenia kwaÊnej skorupy 355 Dlaczego archaiczne kontynenty by∏y ma∏e? 357 Warto przeczytaç 11. Groêba z dalekiej przestrzeni 358 Zmiany st´˝enia atmosferycznego CO2 w fanerozoiku 326 Najstarsza skorupa kontynentalna 360 Powstawanie skorupy kontynentalnej 360 Ujemne sprz´˝enie zwrotne. W jaki sposób jest kontrolowana zawartoÊç CO2 w atmosferze? 328 Temperatura a tempo wietrzenia 328 Opady a tempo wietrzenia 328 Ska∏y archaiczne 360 Ogólne cechy ska∏ osadowych 361 Pasy zieleƒcowe 361 Pojawienie si´ wi´kszych kratonów Izotopy tlenu, klimat i cykl hydrologiczny 330 ˚ycie archaiku Temperatura a stosunki izotopowe w szkieletach 330 Zasolenie a stosunki izotopowe 331 Obj´toÊç pokryw lodowych a izotopy 333 Chemizm oceanu a sk∏ad mineralny szkieletów 334 363 365 Zapis paleontologiczny 366 Aminokwasy 367 Âwiat RNA? 368 Gdzie powsta∏o ˝ycie? 368 Podsumowanie 372 Pytania przeglàdowe Warto przeczytaç 10. Chemizm oceanu a kreda piszàca 336 Podsumowanie 348 S∏oƒce 349 Planety 349 373 Literatura dodatkowa 373 12. Eon proterozoiczny 375 338 Pytania przeglàdowe Literatura dodatkowa 339 340 Tablica 12. G∏ówne zdarzenia eonu proterozoicznego 376 11. Eon archaiczny prekambru Tablica 11. G∏ówne zdarzenia archaiku Wiek planet i wszechÊwiata Pojawienie si´ wspó∏czesnego stylu procesów orogenicznych 378 341 345 342 Zdarzenia globalne w okresie 2,5–1,0 mld lat temu (paleo- i mezoproterozoik) 381 CMYK XII Spis treÊci Wczesnoproterozoiczne zlodowacenie 381 ˚ycie organiczne wczesnego proterozoiku 381 Wzrost st´˝enia tlenu w atmosferze 385 Era neoproterozoiczna 387 Paleogeografia kambru Epoki lodowcowe 387 Poczàtki wspó∏czesnego ˝ycia 388 Eksplozywna ewolucja zwierzàt 388 Wzrost i kurczenie si´ kontynentów Formowanie si´ Ameryki Pó∏nocnej 395 Akrecja kontynentalna 395 Wi´kszy kontynent 397 Ârodkowoproterozoiczny ryfting w Êrodkowej i wschodniej cz´Êci Ameryki Pó∏nocnej 397 398 Powstanie superkontynentu Rodinia 402 Narodziny Oceanu Spokojnego i zachodnich wybrze˝y Ameryki Pó∏nocnej 402 Kolejny superkontynent? 403 Narodziny paleozoicznych kontynentów 403 404 Literatura dodatkowa 13. Wczesny paleozoik 428 Zlodowacenie i obni˝enie si´ poziomu morza 428 Przyk∏ady regionalne Powstawanie i rozpad superkontynentów 401 Pytania przeglàdowe Paleogeografia ordowiku Wielkie masowe wymieranie Strefa orogeniczna Grenville 399 Podsumowanie 424 Okresowe masowe wymierania trylobitów 426 393 Warto przeczytaç 12. Z∏otonoÊne góry Wczesny ordowik 419 Wielka ordowicka radiacja ˝ycia 420 ˚ycie zwierzàt i schy∏ek stromatolitów 422 Wymieranie i ró˝norodnoÊç w morzu 423 Czy roÊliny wysz∏y na làd? 423 432 Orogeneza takoƒska wschodniej Laurencji 432 Stabilna zachodnia Laurencja 436 Podsumowanie 438 Pytania przeglàdowe 439 Literatura dodatkowa 439 14. Ârodkowy paleozoik 441 Tablica 14. G∏ówne zdarzenia Êrodkowego paleozoiku 442 Nowa ekspansja ˝ycia 404 405 407 Kambryjska eksplozja ˝ycia 407 Tablica 13. G∏ówne zdarzenia wczesnego paleozoiku 408 ˚ycie we wczesnym kambrze 410 ˚ycie w kambrze Êrodkowym i póênym 416 ˚ycie ordowiku 417 Warto przeczytaç 13. Co jest potrzebne, aby przetrwaç? 418 430 444 Odrodzenie w Êrodowiskach wodnych 444 Warto przeczytaç 14. Szcz´ki, ewolucja i in˝ynieria genetyczna 452 RoÊliny podbijajà làd 454 Zwierz´ta wychodzà na brzeg 458 Paleogeografia Êrodkowego paleozoiku 460 Poczàtek nowego okresu glacjalnego 462 Póênodewoƒskie masowe wymieranie 462 Przyk∏ady regionalne 464 Wschodnia cz´Êç Ameryki Pó∏nocnej 464 Eurameryka (Laurussia) 466 Podsumowanie 472 Pytania przeglàdowe Literatura dodatkowa 473 474 CMYK XIII Spis treÊci 15. Póêny paleozoik ˚ycie na làdach 475 Tablica 15. G∏ówne zdarzenia póênego paleozoiku 476 ˚ycie 478 Warto przeczytaç 16. Jakie by∏y dinozaury? 534 Nowe formy ˝ycia w morzach 478 Aragonitowe morza i rafy 481 RoÊliny làdowe 481 Warto przeczytaç 15. Mokrad∏a wtedy i dzisiaj 484 Zwierz´ta s∏odkowodne i làdowe 488 Paleogeografia póênego paleozoiku 492 Wczesny karbon. Wapienie i lodowce 492 Zdarzenia na prze∏omie wczesnego i póênego karbonu 492 Póêny karbon. Kolizja kontynentów i wzrost gradientu temperaturowego 494 Perm. Z∏o˝onoÊç klimatu 495 Atmosferyczny dwutlenek w´gla a klimat karbonu i permu 496 Póênopermskie wymieranie 497 Pierwszy epizod wymierania 497 Koƒcowe wymieranie 498 Przyk∏ady regionalne 500 Orogeneza allegeƒska i Appalachy 502 Ruchy górotwórcze w po∏udniowo-zachodnich Stanach Zjednoczonych 502 Cyklotemy w´glowe 506 Perm zachodniego Teksasu 509 Zachodnia kraw´dê Ameryki Pó∏nocnej 513 Podsumowanie 513 Pytania przeglàdowe Literatura dodatkowa 16. Wczesny mezozoik 514 Pangea w triasie 536 Rozpad Pangei 537 Âwiat jurajski 539 Masowe wymierania 540 Ameryka Pó∏nocna we wczesnym mezozoiku 541 Wschodnie baseny uskokowe 541 Zachodnia cz´Êç Ameryki Pó∏nocnej 543 Podsumowanie 549 Pytania przeglàdowe Literatura dodatkowa 17. Kreda 549 550 551 Âwiat organiczny 551 Tablica 17. G∏ówne zdarzenia okresu kredowego 552 ˚ycie w strefie pelagicznej 554 ˚ycie na dnie morza 557 Pojawienie si´ wspó∏czesnych morskich drapie˝ników 558 RoÊliny kwiatowe opanowujà làd 559 Wielkie dinozaury i niewielkie ssaki 561 563 Nowe kontynenty i oceany 564 Warto przeczytaç 17. Nagrodzona ∏agodnoÊç 565 517 Tablica 16. G∏ówne zdarzenia wczesnego mezozoiku 518 Dna mórz 520 ˚ycie w strefie pelagicznej 522 Paleogeografia wczesnego mezozoiku 536 Paleogeografia kredy 515 ˚ycie w oceanach. Nowa fauna 526 RoÊliny làdowe. Mezozoiczna flora nagozalà˝kowa 526 Zwierz´ta làdowe. Poczàtek wieku dinozaurów 528 520 Poziom morza, cyrkulacja oceaniczna i klimat 567 Masowe wymieranie w koƒcu kredy 571 Dowody na zderzenie z planetoidà 571 Skutki impaktu 574 Lekcja dla ludzkoÊci 575 CMYK XIV Spis treÊci 19. Neogen i plejstocen Skamienia∏oÊci i datowanie wymierania 575 Konsekwencje wymierania 575 Tablica 19. G∏ówne zdarzenia neogenu i plejstocenu 614 Ameryka Pó∏nocna w okresie kredowym 577 Zdarzenia globalne Kontynuacja ruchów górotwórczych w Kordylierach 577 Wybrze˝a Zatoki Meksykaƒskiej i basen wewn´trzny 578 Wschodnie wybrze˝a. Rozwój wspó∏czesnego szelfu kontynentalnego 581 Europejskie morza kredy piszàcej Podsumowanie Literatura dodatkowa 18. Paleogen 582 583 Pytania przeglàdowe 583 584 585 Tablica 18. G∏ówne zdarzenia paleogenu 586 Zdarzenia globalne 588 Ewolucja ˝ycia w morzu 588 Ewolucja roÊlin làdowych 590 Wczesnopaleogeƒskie zwierz´ta làdowe i s∏odkowodne 590 Oligoceƒskie ssaki 595 Zmiana klimatu i masowe wymieranie 597 Warto przeczytaç 18. Globalne ocieplenie w eocenie 600 Zdarzenia regionalne 602 Antarktyda i zmiany globalne 602 Zmiany konfiguracji làdów i mórz w pobli˝u bieguna pó∏nocnego 603 Tektonika zachodniej cz´Êci Ameryki Pó∏nocnej 603 Wybrze˝a zatokowe 609 Podsumowanie Pytania przeglàdowe Literatura dodatkowa 616 ˚ycie w wodzie 616 ˚ycie na làdach 616 Zmiana klimatyczna w koƒcu neogenu i w plejstocenie 621 Zdarzenia regionalne 633 Ewolucja tektoniczna zachodniej cz´Êci Ameryki Pó∏nocnej 634 Warto przeczytaç 19. Najwi´ksza powódê w historii Ziemi 642 Zachodni Atlantyk i obszary przyleg∏e 643 Narodziny Morza Karaibskiego 644 Wielka amerykaƒska wymiana ssaków 646 Koniec Tetydy 647 Ewolucja cz∏owieka 648 Wczesne ma∏py w Afryce i w Azji 648 Australopiteki 649 Homo erectus, nasz wspó∏czesny przodek 653 Nasz kuzyn – neandertalczyk 654 Podsumowanie 656 Pytania przeglàdowe 657 Literatura dodatkowa 20. Holocen 658 659 Tablica 20. G∏ówne zdarzenia holocenu 660 Odwrót lodowców 662 Nag∏e globalne zdarzenia wczesnego holocenu 663 Pierwsi Amerykanie 610 613 667 Nag∏e wymarcie wielkich ssaków 610 611 Hipoteza wielkiego zabijania 670 Hipoteza klimatyczna 670 668 CMYK XV Spis treÊci Kompromis. Zarówno klimat, jak i ∏owiectwo 670 Metan z tundry 681 Konsekwencje przysz∏ych zmian klimatycznych 681 BezpoÊredni wp∏yw wzrostu zawartoÊci CO2 na roÊliny 682 Podniesienie si´ poziomu morza 682 Zmiany klimatyczne ostatnich 10 000 lat 671 Poczàtki rolnictwa 671 Okres optimum klimatycznego 672 Lodowce, granica lasu i s∏oje przyrostowe 672 Temperatura od koƒca okresu optimum klimatycznego 674 Epizody osuszania 675 Poziom morza 676 Konsekwencje wczesnoholoceƒskiego podniesienia si´ poziomu morza 677 Linia brzegowa w ciàgu ostatnich 7000 lat 677 Wiek XX i XXI. Wp∏yw cz∏owieka AktywnoÊç ludzka i efekt cieplarniany 680 680 Warto przeczytaç 20. Czy pokrywa lodowa Antarktydy kurczy si´? 684 Podsumowanie 686 Pytania przeglàdowe Literatura dodatkowa 687 688 Apendyks. Podzia∏ stratygraficzny èród∏a ilustracji Indeks 695 693 689
