przeglad_seks_16 - Przegląd Seksuologiczny

MODELE PARTNERSTWA
I RELACJI MA¸˚E¡SKICH
TRANSSEKSUALISTÓW
TYPU KOBIETA-M¢˚CZYZNA
I M¢˚CZYZNA-KOBIETA
dr med. Stanis∏aw Dulko
Streszczenie
W niniejszej pracy przedstawione zosta∏o zagadnienie partnerstwa i relacji ma∏˝eƒskich transseksualistów
obu p∏ci. Tematyka ta zosta∏a poruszona ze wzgl´du na coraz wi´ksze, w ostatnich latach, zainteresowanie
seksuologii partnerem erotycznym, czy te˝ ma∏˝onkiem osoby dotkni´tej transseksualizmem, a ostatnio tak˝e
rodzinà zak∏adanà przez osoby transseksualne. Autor definiuje transseksualizm i partnerstwo jako odr´bne
poj´cia. Partnerstwo w transseksualizmie stanowi prawdopodobnie odmienny wzór od tego, który wyst´puje
w innych uk∏adach partnerskich. W tym nietypowym uk∏adzie partnerskim, gdzie jednà ze stron jest osoba
transseksualna, wydaje si´, ˝e najistotniejszà rol´ odgrywa to, czy jej partner akceptuje i popiera ide
„bycia m´˝czyznà/kobietà” zgodnie z psychicznym poczuciem p∏ci, a nie znamionami cia∏a. Wed∏ug autora
zakres, w jakim idea ta jest podzielana, wià˝e si´ z si∏à uczuç mi´dzy pacjentem a jego partnerem erotycznym,
wzorami dominacji, potrzebami seksualnymi partnera, przystosowaniem spo∏ecznym, oraz aktualnymi mo˝liwoÊciami terapeutycznymi tego typu przypadków.
Problematyka dotychczasowych badaƒ obejmuje:
1. Modele partnerstwa w zwiàzkach uczuciowo–seksualnych TS (charakterystyka partnerów, zawieranie
zwiàzków ma∏˝eƒskich oraz zak∏adanie rodziny).
2. Profil osobowoÊciowy i dotychczasowy rozwój seksualny partnerów erotycznych osób transseksualnych.
3. Implikacje dla terapii partnerskiej i/lub rodzinnej.
W pracy opisanych zosta∏o pi´ç modeli partnerstwa spotykanych wÊród transseksualistów. Autor rozwa˝a
równie˝ czynniki jakie wp∏ywajà na stan stosunków partnerskich, czas trwania oraz ich rodzaj i jakoÊç.
Niewielu badaczy dostarcza danych o opinii transseksualistów, na temat swoich partnerów czy ma∏˝onków,
istnieje potrzeba przeprowadzenia dodatkowych badaƒ celem poznania ró˝nych aspektów istoty tego
partnerstwa.
S∏owa kluczowe
transseksualizm, partnerstwo, relacje ma∏˝eƒskie transseksualistów
THE PARTNERSHIP AND MARRIAGE MODELS OF MALE-TO-FEMALE AND FEMALE-TO-MALE TRANSSEXUALS
dr med. Stanis∏aw
Dulko
Summary
This article has presented an issue of partnership and marriage between transsexuals both sexes. Nowadays
we are able to observe extending interest of the subject, lately not only the partnership but the family creating
by transsexuals as well. Author presents transsexualism and partnership as separated ideas, then indicates that
partnership in transsexualism is probably a different pattern of relation. The most important thing seems to
be the idea of „being man or woman” according to psychical not biological marks is acceptable by the partner
and supported by. According to the author the idea is strongly connected with a feeling between patient
and his erotic partner, domination patterns, sexual needs of both of them, social adaptation and valid
therapeutic potential.
Zak∏ad Psychosomatyki,
Seksuologii i Patologii
Wi´zi Mi´dzyludzkich,
CMKP
ul. Czerniakowska 231,
00-416 Warszawa
Przeglàd Seksuologiczny, paêdziernik/grudzieƒ 2008, nr 16
Kierownik Zak∏adu:
dr hab. med. Bohdan
Wasilewski
5
The issue presented in this research is as it follows:
1. Partnership models in relation with transsexuals (characteristic of partners, marriage and family).
2. Personality and sexuality of transsexuals’ partners.
3. Implications for therapy.
Five the most popular models of partnership in transsexualism have been described in further text. Author
consider different factors influencing on partnership as the time of lasting, type and quality of the relation.
As there is still not enough research on that field, so one should explore the topic to know better different
aspects of it.
Key words
Transsexualism-Partnership in Transsexuals-Marriage in Transsexuals
PRACA RECENZOWANA
Wst´p teoretyczny
Termin transseksualizm etymologicznie
wywodzi si´ z j´zyka ∏aciƒskiego (∏ac. transire)
i oznacza „przechodzenie” cechy czy wielu
cech w∏aÊciwych „jednej” p∏ci „na drugà”
p∏eç. Takie „przejÊcie” ma charakter trwa∏y.
Innymi, wczeÊniej u˝ywanymi terminami,
by∏y okreÊlenia: mental cross – sexualis,
cross dressing, eonizm, metatropizm.
NajwczeÊniejszà udokumentowanà prób´
objaÊnienia zjawiska, okreÊlonego dzisiaj
terminem transseksualizmu, podjà∏ Hirschfeld
w pracy z 1910 roku. Zdefiniowa∏ go jako:
„...impuls przebierania si´ w strój charakterystyczny dla p∏ci, do której dana osoba
zgodnie z wyglàdem swoich organów p∏ciowych nie nale˝y, impuls ten cz´sto wymaga
bardzo silnej ekspresji...”. Wykluczy∏ z tej
definicji przebieranie si´ w celu zabawy lub
ukrycia si´. Terminu transseksualizm u˝y∏
po raz pierwszy D.O. Cauldwell, w 1949 r.,
w swoim artykule zatytu∏owanym: Psychopathia transexualis, który to ukaza∏ si´ w czasopiÊmie naukowym „Sexology”. W swojej
pisowni wyraz transexualis zawiera∏ tylko
jednà liter´ „s” po spó∏g∏osce „n”, ale tak
sformu∏owany termin z jednym „s” nie odpowiada∏ obowiàzujàcej pisowni w zwiàzku
z etymologicznym pochodzeniem wyrazu.
H. Benjamin publikujàc w 1966 r., pierwszà
na Êwiecie, ksià˝k´ opisujàcà ten syndrom
The transsexual Phenomenon, w terminie
„transsexualism” u˝y∏ drugiego „s”. To w∏aÊnie publikacja H. Benjamina spopularyzowa∏a w literaturze medycznej termin wprowadzony przez D.O. Cauldwella (1949).
Najbardziej wszechstronnà definicj´
transseksualizmu poda∏ Imieliƒski, Imieliƒski
i Dulko (1982, 1988, 1989, 1991a i b, 1992),
6
oraz Imieliƒski, Dulko, Filar (1997). Transseksualizm w tym uj´ciu oznacza rozbie˝noÊç
mi´dzy poczuciem psychicznym p∏ci, a budowà cia∏a morfologiczno–biologicznà oraz
p∏cià socjalnà (metrykalnà, prawnà), które
odczuwane sà jako „obce” i nale˝àce
do p∏ci przeciwnej. Transseksualista czuje
si´ m´˝czyznà „uwi´zionym” w ciele kobiety
– i odwrotnie. W zwiàzku z tym oraz w zwiàzku z odrazà do posiadanego cia∏a, nale˝àcego do innej p∏ci, wyst´puje znaczne poczucie cierpienia oraz pragnienie akceptacji
spo∏ecznej w roli zgodnej z p∏cià prze˝ywanà psychicznie.
Imieliƒski i Dulko (1988) uk∏ad partnerski
definiujà jako ca∏okszta∏t stosunków i napi´ç
emocjonalnych mi´dzy m´˝czyznà i kobietà
(tak˝e mi´dzy kobietà i kobietà lub m´˝czyznà i m´˝czyznà). Uk∏ad partnerski jest
dynamiczny, co oznacza, ˝e zmienia si´
na przestrzeni czasu. Ta dynamicznoÊç zale˝y: od wieku, stopnia rozwoju osobowoÊci,
zaanga˝owania emocjonalnego, uk∏adu
neuroendokrynnego i od wielu innych uk∏adów i ich funkcji. Partnerstwo w swojej istocie stanowi konfiguracj´ wielu zmiennych:
rodzinnych, spo∏ecznych, kulturowych i biologicznych ka˝dego z partnerów.
We wspó∏czesnej medycynie i naukach
spo∏ecznych ujawni∏ si´ kierunek poszukiwaƒ zajmujàcy si´ stosunkami mi´dzyludzkimi i spo∏ecznymi uwarunkowaniami
pacjentów. Wyra˝a si´ to, mi´dzy innymi,
w podejmowaniu badaƒ poÊwi´conych ma∏˝onkowi pacjenta, jego rodzicom czy te˝
rodzeƒstwu. Seksuologia szczególnie ˝ywo
interesuje si´ stronami uk∏adu partnerskiego
czy te˝ zwiàzku ma∏˝eƒskiego, relacjami wewnàtrzrodzinnymi, formami komunikowania
Przeglàd Seksuologiczny, paêdziernik/grudzieƒ 2008, nr 16
si´ i wi´zami uczuciowymi ∏àczàcymi partnerów oraz stanem formalnym takich zwiàzków. W ostatnich latach coraz wi´ksze zainteresowanie seksuologii wzbudza partner
erotyczny, czy te˝ ma∏˝onek osoby dotkni´tej transseksualizmem, a ostatnio rodziny
zak∏adane przez osoby transseksualne.
Ostatnio pewnej zmianie uleg∏o równie˝
nastawienie spo∏eczeƒstwa wobec osób
z niekonwencjonalnymi zachowaniami seksualnymi. Dzisiaj osobom tym znacznie ∏atwiej przychodzi ujawnienie swoich problemów rodzicom, partnerom, ma∏˝onkowi, czy
wreszcie lekarzom i psychologom. Zwi´kszy∏a si´ te˝ mo˝liwoÊç niesienia pomocy lekarskiej transseksualistom w ró˝nych okresach
ich ˝ycia. To z kolei pozwala okreÊliç stan ich
stosunków partnerskich, czas trwania tych
stosunków oraz ich jakoÊç i rodzaj.
Partnerstwo w transseksualizmie stanowi prawdopodobnie odmienny wzór od tego,
który wyst´puje w innych uk∏adach partnerskich. Huxley i in. (1981) definiujà partnera
jako osob´ wspó∏˝yjàcà z transseksualistà
w sposób ciàg∏y przez okres przynajmniej
szeÊciu miesi´cy w warunkach przypominajàcych „wspólny dom”. Na uk∏ad partnerski, jak
podkreÊlajà Imieliƒski i Dulko (1988), w którym jedna ze stron jest dotkni´ta transseksualizmem, nale˝y patrzeç jako na d∏ugotrwa∏y
proces adaptacji dwóch osób, podczas którego ka˝da z nich musi zaspokoiç pewne,
bardzo istotne oczekiwania uczuciowe i seksualne partnera i w∏asne jak równie˝ wykonaç
pewne wspólne i w∏asne zadania – narzucone
przez warunki ˝ycia i wymagania spo∏eczne,
bàdê wynikajàce z w∏asnych czy wspólnie
podj´tych decyzji.
W tym nietypowym uk∏adzie partnerskim,
gdzie jednà ze stron jest osoba transseksualna, wydaje si´, ˝e najistotniejszà rol´ odgrywa to, czy jej partner akceptuje i popiera
ide´ „bycia m´˝czyznà/kobietà” zgodnie
z psychicznym poczuciem p∏ci, a nie znamionami cia∏a. Chodzi o zakres podzielanego przekonania i wiary w to, ˝e partner
jest osobà p∏ci odmiennej, ni˝ by wskazywa∏y na to znamiona cielesne. Na przyk∏ad
w zwyk∏ym zwiàzku homoseksualnym nie
ma wàtpliwoÊci, ˝e partnerzy podzielajà
przekonanie o przynale˝noÊci do tej samej
p∏ci biologicznej – w zwiàzkach tych nie ma
problemu relacji transseksualnej. Natomiast
w zwiàzku transseksualnym wiara w prze-
ciwnà ni˝ biologiczna p∏eç pacjenta – mo˝e
byç podzielana w ró˝nym stopniu, mogà
wyst´powaç istotne ró˝nice w sile takiego
przekonania mi´dzy zakochanymi w sobie
partnerami, a tak˝e mi´dzy partnerami
w ma∏˝eƒstwie.
Uj´cie psychologiczno–psychiatryczne
partnerstwa w transseksualizmie opiera si´
na takich poj´ciach jak: folie a deux1, podzielanych wspólnie iluzji 2 lub idei nadwartoÊciowej 3. Przy tym nale˝y podkreÊliç, ˝e
wszystkie te poj´cia majà jednà wspólnà
i najistotniejszà cech´, a mianowicie zawierajà ogromny ∏adunek uczuciowy. Definicja
folie a deux wed∏ug Gralnicka – podaj´
za Huxley’em i in. (1981) w odniesieniu
do partnerstwa w transseksualizmie brzmi:
„...jest to zwiàzek, w którym nast´puje przeniesienie z∏udnych idei lub nienormalnego
zachowania z jednej osoby na innà (lub kilka
osób) pozostajàcych w sta∏ym uk∏adzie z pierwotnie zaburzonà jednostkà...”, „...istniejà
okreÊlone dane na to, i˝ partnerów ∏àczà
intymne wi´zi, a zakres ich z∏udnych idei jest
identyczny (np., ˝e m´˝czyzna – transseksualista jest kobietà) i partnerzy podzielajà, podtrzymujà i akceptujà w∏asne iluzje. Mimo to
mo˝e istnieç pewne zastrze˝enie, co do zakresu wiary partnera w to, ˝e transseksualista,
b´dàcy somatycznie m´˝czyznà, jest w rzeczywistoÊci kobietà; choç cz´Êç partnerów,
czy te˝ ma∏˝onków, t∏umaczy transseksualizm
tymi samymi okreÊleniami, co transseksualiÊci
to jednak ich przekonanie, co do istoty zjawiska mo˝e byç s∏absze. Innym kryterium wyst´powania folie a deux jest fakt dominacji
jednego z partnerów – w chwili jego roz∏àki
z podporzàdkowanym sobie partnerem, u tego ostatniego nast´puje wtedy utrata przekonania...”. Fakt, ˝e submisyjny partner traci
przekonanie, gdy zostaje oddzielony od dominujàcego transseksualisty by∏ podstawà
stwierdzenia Slatera i Rotha (1977), ˝e submisyjny partner „...jest chory jedynie w sensie
spo∏ecznym...”. W znacznej liczbie przypadków – zdaniem autora transseksualista jest
partnerem dominujàcym – dotyczy to transseksualistów typu K/M, w innych, szczególnie
w przypadkach transseksualistów typu M/K
– jest inaczej.
Na u˝ytek kliniczny Dulko i Imieliƒski
(1982) i Imieliƒski i Dulko (1988) wyodr´bnili pi´ç modeli partnerstwa wÊród transseksualistów 4.
Przeglàd Seksuologiczny, paêdziernik/grudzieƒ 2008, nr 16
7
Modele partnerstwa TS
● Model pierwszy: partner nie akceptuje
i nie popiera idei transseksualisty „bycia
m´˝czyznà/kobietà” zgodnie z jego/jej poczuciem p∏ci, majàc nadziej´ na wyleczenie.
JednoczeÊnie pozostaje w zwiàzku z osobà
transseksualnà, niezdolny do opuszczenia
jej i stworzenia nowego zwiàzku.
● Model drugi: to model najcz´Êciej spotykany, w którym partner akceptuje i popiera
ide´ transseksualisty „bycia m´˝czyznà/kobietà”, a przychylna postawa partnera sprzyja rozwojowi zwiàzku.
● Model trzeci: partnerstwa zak∏ada, ˝e
partner traktuje transseksualist´ jako przygodnego partnera seksualnego. Najcz´Êciej
prowadzi chaotyczne ˝ycie seksualne, zmieniajàc partnerów, jest homoseksualny.
● Model czwarty: (rzadko spotykany)
jest szczególny, gdy˝ partner erotyczny
transsekualisty jest równie˝ transseksualistà, skàd wyp∏ywaç mo˝e wzajemna akceptacja i fascynacja. Jeden z partnerów jest zazwyczaj dominujàcy.
● Model piàty: uwzgl´dnia jednorodnà
grup´, do której nale˝à m.in. te przypadki
partnerstwa, kiedy partner transseksualisty
po wielu niepowodzeniach w uk∏adach heteroseksualnych decyduje si´ na zwiàzek tego
typu.
Charakterystyka grupy badanej.
Metoda.
1. Badaniem obj´to 210 transseksualistów z ca∏ej Polski, w tym 160 typu
kobieta/m´˝czyzna (K/M) i 50 typu
m´˝czyzna/kobieta (M/K). „Typ M/K”
oznacza transseksualizm typu m´˝czyzna–kobieta. „Typ K/M” oznacza
transseksualizm typu kobieta–m´˝czyzna.
2. Badania przeprowadzone zosta∏y
z ka˝dà osobà indywidualnie przy u˝yciu Kwestionariusza Wywiadu do Badania Transseksualizmu. Wszystkie
badania by∏y wykonywane o tej samej
porze dnia, w godzinach 8.30–14.00,
w okresie od kwietnia 1987 do listopada
1998 roku w Poradni Specjalistycznej
przy Zak∏adzie Seksuologii CMKP
w Warszawie. Badania prowadzone
przy u˝yciu Kwestionariusza Wywiadu
8
do Badania Transseksualizmu (skonstruowanego przez dr S. Dulko) nie
by∏y anonimowe, poniewa˝ spe∏nia∏y
funkcj´ diagnostycznài niekiedy terapeutycznà; poza tym s∏u˝y∏y pog∏´bieniu kontaktu z Badanymi. Wszystkie
badania zosta∏y przeprowadzone indywidualnie i osobiÊcie przez autora.
Osoby badane wype∏nia∏y Kwestionariusz w trakcie dwóch posiedzeƒ. Zastosowano kwotowy dobór badanych
do grupy kontrolnej tak, aby zapewniç
zgodnoÊç rozk∏adów nast´pujàcych
cechy badanych: wiek, p∏eç, stan
cywilny, miejsce zamieszkania do
ukoƒczenia szko∏y podstawowej.
W badaniu grupy kontrolnej pos∏u˝ono
si´ tym samym Kwestionariuszem Wywiadu
do Badania Transseksualizmu, który by∏ u˝ywany do przeprowadzania badaƒ wÊród
transseksualistów. Usuni´to z niego jedynie
pytania (lub ich cz´Êci) dotyczàce problemów transseksualizmu. Z za∏o˝enia, w próbie kontrolnej nie powinno byç osób transseksualnych.
3. Schemat procedury badawczej.
Etap I: Dobór grupy badanej –
diagnoza transseksualizmu
(zmienna niezale˝na selekcyjna).
Etap II: Pomiar rodziny pochodzenia
transseksualstów z uwzgl´dnieniem Êrodowiska rodziny
pochodzenia, relacji mi´dzy
transseksualistà a rodzicami,
rodzeƒstwem, rówieÊnikami
oraz skali osamotnienia osób
transseksualnych. Pomiar typów partnerstwa w zwiàzkach
uczuciowo-seksualnych transseksualistów, uwzgl´dnieniem
charakterystyki
partnerów
erotycznych w zwiàzkach
partnerskich i ma∏˝eƒskich.
Etap III: Dobór i badanie grupy kontrolnej.
Wyniki i analiza badaƒ
Do przeprowadzenia analizy wyników
badaƒ pos∏u˝ono si´ metodami statystyki
opisowej (analiza frekwencji) oraz statystyki
matematycznej (testy s∏u˝àce do weryfikacji
hipotez). Obliczenia i wykresy wykonane
Przeglàd Seksuologiczny, paêdziernik/grudzieƒ 2008, nr 16
Wyniki badaƒ – ocena relacji z partnerem
70
Ró˝nice statystyczne istotne na poziomie p:
62,5
M/K do M (grupa kontrolna) – p=0,0033
60
K/M do K (grupa kontrolna) – p=0,0000
50
50
42
38,1
40
32
30
34
28,8
28,8
20 20
20
12
10
10
6,3
6
3,8
4
0
0
Badani typu M/K
M´˝czyêni – próba kontrolna
0
1,3 0,6
Badani typu K/M
Kobiety – próba kontrolna
Ryc.1. Badani najcz´Êciej oceniajà sutuacj´ w zwiàzku jako bardzo dobrà i dobrà (44 % typu M/K i 72,5 % typu K/M).
zosta∏y za pomocà pakietu statystycznego
SPSS. Ró˝nice w wartoÊciach udzia∏ów
zmiennych mi´dzy podobnymi typami pytaƒ
sà zgodne z odpowiedziami badanych i nie
zawsze sà przez to ca∏kowicie to˝same.
80
Dyskusja wyników
50
Fleming i in. (1985) podkreÊla, i˝ zwiàzki
partnerskie transseksualistów sà stabilne
i udane, a sposób prze˝ywania stanów
uczuciowych jest taki sam u kobiet i m´˝czyzn, bez wzgl´du na wiek. Uzyskane
przez autora wyniki wskazujà, i˝ wÊród badanych wyst´puje du˝a potrzeba posiadania partnera erotycznego. Jest to zwiàzane,
przede wszystkim, z próbà przezwyci´˝enia
w∏asnej samotnoÊci. Partnerzy stajà si´ dla
nich osobami, które w pierwszej kolejnoÊci
dajà im wsparcie – dzi´ki nim znajdujà w sobie motywacj´ do zmiany p∏ci, z nimi planujà
dalsze ˝ycie, za∏o˝enie rodziny. TransseksualiÊci sà zazwyczaj silnie zaanga˝owani
emocjonalnie w swoje zwiàzki partnerskie.
Ogólnie wi´kszà liczb´ partnerów posiadajà
transseksualiÊci typu K/M, co mo˝e mieç
zwiàzek z kulturowà ocenà „m´˝czyzny –
zdobywcy”, jako bardziej „m´skiego”, dla
którego posiadanie du˝ej liczby partnerek
seksualnych jest zgodne z powszechnie akceptowanymi normami spo∏ecznymi – w tym
40
76,9
70
60
50
38
30
20
20
10
8
4
0
0
0 0,6
Badani typu M/K
2,5
Badani typu K/M
Ryc. 2. Model partnerstwa odpowiadajàcy obecnemu zwiàzkowi
(w Êwietle akceptaji, lub nie transseksualizmu badanego) – akceptuje i popiera zmian´ p∏ci TS 38,0 % wÊród typu M/K i 76,9 % typu K/M.
wypadku post´powanie transseksualisty
jest wi´c zgodne z jego p∏cià psychicznà.
Natomiast kobiety, które posiada∏y wi´kszà
liczb´ partnerów erotycznych, sà w naszej
kulturze oceniane pejoratywnie. W przypadku transseksualistów typu M/K sprawy
bardziej si´ komplikujà. Wi´kszoÊç z nich
to osoby z cechami fizycznymi wybitnie
Przeglàd Seksuologiczny, paêdziernik/grudzieƒ 2008, nr 16
9
70
70
Badani typu M/K
66,3
58,8
60
M´˝czyêni – próba kontrolna
50
50
Badani typu K/M
Kobiety – próba kontrolna
40
30
30
28,8
20 20
20
16
10 9,4 8,8
10
4,4 3,8
4
0
0
sukces
pora˝ka
nie potrafi´ oceniç
aktualnie
nie posiadam partnera
Ryc. 3. Ocena aktualnego zwiàzku partnerskiego TS – wi´kszoÊç badanych (30,0% typu M/K i 66,3% K/M) oceni∏a swój
zwiàzek jako sukces.
m´skimi, co bardzo utrudnia im ˝ycie. Z danych klinicznych autora rozprawy wynika, ˝e
tylko 30–40% transseksualnych m´˝czyzn
jest zbudowanych tak, ˝e stosowny ubiór,
makija˝ i ozdoby u∏atwiajà im normalnà
„ekspresj´” ról ˝eƒskich. JeÊli do tego zachowujà si´ po „kobiecemu”, to zdarza si´,
˝e w miejscach publicznych budzà zainteresowanie erotyczne tzw. normalnych m´˝czyzn. Nie mo˝na jednak pominàç faktu –
jak zauwa˝ajà Imieliƒski, Dulko (1988), ˝e
cz´sto prowadzà oni samotny tryb ˝ycia
(znacznie cz´Êciej ni˝ transseksualiÊci typu
K/M), snujà wyobra˝enia i fantazje, ˝e sà s∏abymi, pi´knymi i biernymi kobietami, marzà
najcz´Êciej o silnych m´˝czyznach, którzy
dominowaliby nad nimi. Niekiedy samotny
tryb ˝ycia t∏umaczà tym, ˝e nie mogà utrzymywaç kontaktów z ludêmi, gdy˝ fizyczna
obecnoÊç jakiegoÊ partnera w ich ˝yciu
„zrujnowa∏aby” t´ dobrze „zorganizowanà”
równowag´ ich ˝ycia wewn´trznego.
Jak wynika z uzyskanych danych w zakresie modelu partnerstwa, transseksualistom typu K/M – 76,9% jest znacznie ∏atwiej
„przekonaç” partnerki do idei „bycia m´˝czyznà”, zgodnie z ich psychicznym poczuciem, a odrzucenia atrybutów cielesnych
p∏ci ˝eƒskiej, ni˝ ma to miejsce w przypadku
transseksualistów typu M/K – 38,0%. Jest to
najcz´Êciej wyst´pujàcy model partnerstwa
wÊród badanych transseksualistów typu
K/M i typu M/K. W tym w∏aÊnie modelu wyst´puje wyraêne podzielanie przez partnera
10
przekonaƒ, oczekiwaƒ i dà˝eƒ transseksualisty w przystosowaniu cia∏a do p∏ci „mózgowej”, zaÊ racjonalizacja przyczyn zaistnia∏ej sytuacji „psyche” i „soma” jest wspólna dla obu stron. Owa „postawa” partnera
sprzyja rozwojowi nietypowego zwiàzku
partnerskiego.
Przy analizie wyników z zakresu oceny
zwiàzku partnerskiego, we wszystkich badanych grupach, zdecydowana wi´kszoÊç
uznaje go za sukces, a tylko niewielki odsetek ocenia jako pora˝k´ – w obu grupach
transseksualistów typu M/K – 4,0% i typu
K/M – 4,4%. Odsetek kobiet z grupy kontrolnej – 3,8% jest bardzo zbli˝ony, a w grupie
kontrolnej m´˝czyzn wynosi 0,0%. Zwa˝ywszy na nietypowà sytuacj´ transseksualistów b´dàcych po zmianie p∏ci, uzyskane
wyniki nale˝y uznaç za korzystne, a przede
wszystkim uzasadniajàce potrzeb´ realizacji
pe∏nego programu terapeutyczno-rehabilitacyjnego.Przy ocenie relacji badanych z partnerami transseksualiÊci typu M/K – 32,0%
i typu K/M -62,5% weryfikuje je jako „bardzo
dobre”, natomiast badani z grupy kontrolnej
m´˝czyzn – 34,0% i kobiet – 38,1% oceniajà
je jako „raczej dobre”.
Dotychczasowa analiza wyników badaƒ
upowa˝nia do wysnucia wniosku, ˝e osoby
transseksualne posiadajàce partnerów erotycznych sà znacznie lepiej przystosowane
spo∏ecznie, ni˝ te, które nie posiadajà partnerów. Byç mo˝e osoby transseksualne posiadajàce partnerów pragnà w ten sposób
Przeglàd Seksuologiczny, paêdziernik/grudzieƒ 2008, nr 16
przekonaç otoczenie, ˝e obarczone sà bardziej z∏o˝onà rolà spo∏ecznà, ni˝ p∏eç odmienna. Z drugiej strony mo˝e byç i tak, ˝e
ze wspó∏˝ycia erotycznego z partnerem
czerpià wsparcie, co z kolei wzmaga poczucie zaspokojenia tych „podstawowych” potrzeb uczuciowych. Zdaniem autora mo˝na
te˝ sàdziç, ˝e oba te czynniki odrywajà tu
pewnà rol´. Sumujàc t´ cz´Êç dyskusji warto podkreÊliç, ˝e przez istot´ partnerstwa
w transseksualizmie nale˝y rozumieç to,
w jakim stopniu partner akceptuje i popiera
ide´ transseksualisty „bycia m´˝czyznà lub
kobietà” zgodnie z jego lub jej psychicznym
poczuciem p∏ci. Zakres, w jakim idea ta jest
podzielana przez partnera, zwiàzany z si∏à
uczuç mi´dzy transseksualistà, a jego partnerem erotycznym, wzorcami dominacji
w danym uk∏adzie partnerskim, potrzebami
seksualnymi transseksualisty i jego partnera, przystosowaniem spo∏ecznym partnera
oraz aktualnymi mo˝liwoÊciami terapeutycznymi tego typu przypadków.
Nadal bez odpowiedzi pozostajà pytania:
Czym kierujà si´ partnerzy erotyczni trannsseksualistów obu p∏ci, decydujàc si´ na tego typu zwiàzki partnerskie, które w istocie
odbiegajà od obowiàzujàcego wzorca kulturowego? Co jest takiego „nadzwyczajnego”
w osobowoÊci transsseksualistów, ˝e partnerzy wolà ich – w przypadku kobiet wolà
transsekssualistów typu K/M ni˝ biologicznych m´˝czyzn, a w przypadku m´˝czyzn
wolà oni transseksualistów typu M/K ni˝ biologiczne kobiety?
obronnych i adaptacyjnych, a to z kolei pog∏´bia proces alienacji spo∏ecznej. Stàd,
zdaniem Imieliƒskiego i Dulko (1991), prawie wszyscy transseksualiÊci szukajà „kogoÊ, kto os∏oni ich ÊwiadomoÊç i biografi´
przed okrucieƒstwem Êwiata”. Brak partnera
erotycznego, desperacja, popycha ich
do licznych prób samobójczych. Nie potrafià
poradziç sobie z wolnoÊcià nie akceptowanà przez innych – jeszcze raz uÊwiadamia
nam to, czym dla ludzkiej egzystencji jest
mi∏oÊç w ogóle, a dla egzystencji transseksualistów – w szczególnoÊci. ◗
Przypisy
1 Folie a deux (szaleƒstwo we dwoje, ob∏´d udzielony, przekazany) – jest to rodzaj przekazanej lub narzuconej drugiej osobie pewnej „fascynacji” jakimÊ zjawiskiem, przekonaniem wyst´pujàcym u osoby narzucajàcej, b´dàcej êród∏em danego zjawiska, przekonania.
2 S∏owo iluzja pochodzi z ∏ac. in-ludere (bawiç si´ w coÊ). TransseksualiÊci i ich
partnerzy poprzez swoje zachowanie, dzia∏anie, s∏owa, stroje i interakcje jakby
rzeczywiÊcie w pewnym sensie bawià si´ w bycie „nim” i „nià”; wraz ze wzrostem ich szans u partnera i w zwiàzku z uzyskiwanym poparciem iluzja mo˝e si´
pog∏´biaç.
3 Idee nadwartoÊciowe w swojej strukturze sà podobne do urojeƒ, ale jakoÊciowo
sà czymÊ innym i nie sà zjawiskiem chorobliwym. Idea nadwartoÊciowa jest to
zjawisko silnie i w sposób d∏ugotrwa∏y uczuciowo na∏adowane, scalone, zroÊni´te z osobowoÊcià jednostki i poch∏aniajàce jà. Ideà nadwartoÊciowà jest na przyk∏ad przekonanie, ˝e ktoÊ jest m´˝czyznà, mimo, ˝e posiada narzàdy p∏ciowe ˝eƒskie.
4 Modele te, autorstwa Huxleya i jego wspó∏pracowników zosta∏y zmodyfikowane
przez autorów. Zob.: P.J. Huxley, J.C. Kenna, S.B. Brandon Partnership In transsexualism. Part II. The nature of the partnership. „Arch. Sex. Behav.” 1981, nr 2.
Podsumowanie
● Przez istot´ partnerstwa w transseksualizmie nale˝y rozumieç to, w jakim stopniu
partner akceptuje i popiera nadwartoÊciowà
ide´ „bycia m´˝czyznà/kobietà” transseksualnym/à zgodnie z jego/jej psychicznym poczuciem p∏ci, a nie posiadanymi znamionami cia∏a.
● Zakres, w jakim ta idea jest podzielana
zwiàzany jest z si∏à uczuç mi´dzy transseksualistà a jego partnerem erotycznym, wzorami dominacji, potrzebami seksualnymi
obojga, przystosowaniem spo∏ecznym oraz
aktualnymi mo˝liwoÊciami terapeutycznymi.
● Sam fakt istnienia konfliktów intrapsychicznych dodatkowo dezintegruje osobowoÊç. Os∏abia skutecznoÊç mechanizmów
PiÊmiennictwo
–
–
Cauldwell D. (1949) Psychopathia transsexualis. Sexology, 16, 274-280.
Fleming M., MacGowan B., Costos D., (1985) The dyadic adjustment of
female-to-male transsexuals. Archives of Sexual Behavior, 14, 47-55.
– Hirschfeld M. (1910) Die transvestiten. Berlin.
– Imieliƒski K. (1977) Kulturowo-medyczne aspekty seksuologii. W:
Seksuologia spo∏eczna. (red.:) K. Imieliƒski. Warszawa.
– Imieliƒski K. (1982) Zarys seksuologii i seksiatrii. PZWL, Warszawa.
– Imieliƒski K., Dulko St. (1988) Przekleƒstwo Androgyne. Transseksualizm: mity i rzeczywistoÊç. PWN, Warszawa.
– Imieliƒski K., Dulko St. (1989) Apokalipsa p∏ci. Glob, Szczecin.
– Imieliƒski K., Dulko St. (1991a) Zb∏àkana p∏eç. Almapress, Warszawa.
– Imieliƒski K., Dulko St. (1991b) Galernicy seksu. Almapress, Warszawa.
– Imieliƒski K., Dulko St., Filar M. (1997) Transpozycje p∏ci. Transseksualizm i inne zaburzenia identyfikacji p∏ciowej. PAWS, Warszawa.
– Imieliƒski K. (1989) Seksuologia. Mitologia, historia, kultura. PWN,
Warszawa.
Przeglàd Seksuologiczny, paêdziernik/grudzieƒ 2008, nr 16
11