ŚLADAMI ŚREDNIOWIECZA NA TERENIE SOSNOWCA

ŚLADAMI
ŚREDNIOWIECZA NA
TERENIE SOSNOWCA
Praca wykonana pod kierunkiem
mgra Marcina Paksa.
Dawid Jarząb
Kl. III C gim.
PLAN PRACY
Szukanie źródeł:
Internet
Miejska biblioteka publiczna w Sosnowcu
na ul. Zegadłowicza
Biblioteka miejska na ul. Kisielewskiego
Muzeum w Sosnowcu na ul. Chemicznej
Źródła...
Strony internetowe:
• http://www.naukawpolsce.pap.pl;
• http://archeowiesci.wordpress.com - (XII wieczny piec hutniczy
w Sosnowcu)
• http://mojsosnowiec.pl/historia - (historia Sosnowca)
• http://www.polskaniezwykla.pl – (wczesnośredniowieczny
gródek
rycerski)
• http://www.sosnowiec.pl , http://poznaj.sosnowiec.pl (historyczne
dzielnice Sosnowca)
• www.zamki.res.pl (informacje na temat zagórskiej świątyni –
kaplica „ciemna” w pobliżu kościoła Św. Joachima)
• www.zamkiobronne.pl (zamek sielecki)
cd...
* Albumy (m.in. Album Królów Polskich)
* Kroniki Miasta Sosnowca
* Przewodniki po Sosnowcu (m.in. Przewodnik
Stanisława Czekalskiego)
* Mapy, Zdjęcia, pocztówki
* wydruki z internetu
* własna dokumentacja fotograficzna
zagórskiej świątyni, Zamku Sieleckiego, terenu
wykopalisk
SOSNOWIEC
Historycznie należał do Małopolski. Nazwa miasta pochodzi
od borów sosnowych porastających te tereny przed 1830.
Pierwotna nazwa miasta brzmiała Sosnowice. Jako miasto
może się poszczycić zaledwie ponad stuletnią historią
(prawa miejskie od 1902 roku). Jednak wzmianki o
osadnictwie na tych terenach są znacznie starsze i sięgają
czasów piastowskich. Najstarsza znana wzmianka o
osadzie z terenu obecnego Sosnowca pochodzi być może
z 1123, a już z pewnością o Milowicach, jak również o
Klimontowie, Zagórzu i innych można mówić na podstawie
dokumentu z 1228 i innych począwszy od XIII wieku.
Znaczek z 1916 z nazwą „Sosnowice”
NAJSTARSZE DZIELNICE SOSNOWCA
POWSTAŁE W OKRESIE
OD XI DO XVI WIEKU
MILOWICE
Najstarsza dzielnica Sosnowca. Pisano o niej w dokumencie z
1105 roku i wymieniano ją jako jedną z posiadłości klasztoru w
Tyńcu. Badania historyków dowodzą jednak, że dokument ten
został sfałszowany. Wioska pierwotnie nazywała się Milejowice i
jest jedną z najstarszych na ziemiach polskich. Kolejny dokument
pochodzi z 1335 roku i z niego wynika, że właściciel wsi Piotr z
Paniów przeniósł osadę na prawo niemieckie. Kilka lat później
właściciel przekazał miejscowość klasztorowi św. Wincentego we
Wrocławiu. W 1894 roku dobra milowickie stały się własnością
kapitału francuskiego - Sosnowieckiego Towarzystwa Kopalń i
Hut. Do początku XVIII wieku miejscowość posiadała okazały
dwór modrzewiowy obok którego znajdowały się folwark z
młynem, gorzelnią i browarem. Charakterystyczna była karczma
Trzciniec stojąca na rozstaju dróg wiodących na Pogoń, Stary
Sosnowiec i Czeladź.
POGOŃ
Pierwotnie nazywana Pogonia. Powstała ona jako
osada służebna wobec zamku będzińskiego. W 1345
roku rycerstwo polskie i węgierskie pod wodzą
Kazimierza Wielkiego rozbiło w pobliżu wsi oddziały
Czechów rabujących Małopolskę. Pogonia była wtedy
już osadzona na prawie niemieckim i należała do
parafii w Mysłowicach. Wioska miała kilku właścicieli:
Stefana Kowacza herbu Wąż, potem Tymieńskich,
Jarockich, Mieroszewskich. Z czasem wydzieliły się
dwie części Pogoni: Gzichowska i Sielecka z
oddzielnymi dworami i folwarkami. Z gruntów
pogońskich na początku XVIII wieku wyodrębnił się
przysiółek i folwark Sosnowiec.
Sielec
Prastare nazwy to Sedlecz, Siedlce, Sielce). W XIV wieku znany był
również jako osada rycerska usytuowana na wzgórzu wśród
gęstego lesisto-bagnistego kompleksu puszczańskiego przy starej
drodze z Będzina do Mysłowic. Niewykluczone, że osada ta jest
znacznie starsza i pochodzi z XII lub XIII wieku. Nie zakończył się
jeszcze spór dotyczący pochodzenia zamku sieleckiego. Pierwotnie
za datę jego powstania uważano rok 1620, wtedy to powstała
budowla w obecnym kształcie. Jednak dużo wcześniej istniała tu
warownia średniowieczna. Podobnie jak inne dzielnice przyszłego
miasta Sosnowca Sielec miał wielu właścicieli. Byli to Abraham z
Goszyc, Otton z Pilicy herbu Topór, Piotr Szafraniec, Wiesław i Piotr
herbu Poraj z Mysłowic, Jaroccy, Walenty Minor, Przybysławscy,
Modrzewscy, Tęgoborscy, Żulińscy i Stojowscy, pruski generał
Schimmelpfenig, książe Ludwik z Pszczyny, hrabina Stolberg zu
Wernigerode, hrabia Renard. Uprzemysłowienie Sielca rozpoczęło
się na początku XIX wieku.
Zagórze
Osada rycerska, która istniała już prawdopodobnie
w XII lub XIII wieku. Kolejni właściciele jego to Zagórscy,
Jaroccy, Prokop Zwierzchowski, Stanisław Dębnicki,
Mieroszewscy, Wincenty Siemieński, Gustaw von
Kramst. Osada słynęła z dworu modrzewiowego z
dwoma basztami, zburzonego przez Mieroszewskich. W
jego miejscu powstał dwór murowany. Do wsi należał
przysiółek Wola Zagórska i osady karczmarskie Pod
Borem i Chechłów. Miejscowość należała do parafii
mysłowickiej, która wkrótce została podzielona, a
Zagórze zostało przydzielone do parafii w Niwce.
Pierwszą świątynią jaka powstała na dobrach zagórskich
była kaplica murowana kryta słomą.
NIWKA - Początki istnienia wioski o pierwotnej
nazwie Niwki, położonej u ujścia Bobrka do Białej
Przemszy są nieznane. Wiadomo jednak, iż w
1581 roku była osadą rybacką wchodzącą w skład
dóbr klimontowskich. Źródła niemieckie
odnotowują jej istnienie w 1590 roku, informując o
pracującym w niej młynie.
KAZIMIERZ GÓRNICZY - Istnienie osady
Kozmiez (prawdopodobnie XVI-wieczny
zapisnazwy Koźmierz) zostało odnotowane w
dokumentach pochodzących z 1537 roku.
Miejscowość - podobnie jak pobliski Juliusz - była
pierwotnie przysiółkiem Porąbki.
KLIMONTÓW
Wieś zwaną pierwotnie Klimuntowem założył
prawdopodobnie w XIII wieku w majątku
zagórskim Klemens (Klimunt) z Ruszczy,
późniejszy kasztelan krakowski (w 1241 roku
poległ w bitwie z Tatarami). Najstarszy
dokument potwierdzający jej istnienie w sposób
wiarygodny, pochodzi z 1361 roku. Drogą
wymiany wioskę nabył wówczas od Marka z
Goszyc Otton z Pilczy (Pilicy). Kolejnymi
właścicielami Klimontowa byli: Piotr Szafraniec,
Wisław i Piotr z Mysłowic, Jaroccy, Broniowscy,
Gosławscy, Mieroszewscy.
PORĄBKA
Pierwotnie wieś utworzona na wyrębie leśnym
puszczy Pakosznickiej, ulokowana na prawym
brzegu potoku Bobrek. Jej początki nie są
znane. Istnienie wsi zostało odnotowane w
dokumencie z 1326 roku, odnoszącym się do
opłaty świętopietrza składanego przez jej
mieszkańców. Informacje te potwierdza w XV
wieku Jan Długosz w Liber Beneficiorum. Od
1390 do 1789 roku była własnością biskupów
krakowskich i wchodziła w skład majątku klucza
sławkowskiego.
ŚREDNIOWIECZNE ZABYTKI
SOSNOWCA
ZAMEK SIELECKI
Z informacji wynika, iż już pod koniec XIV wieku na terenie wsi Sielec
została wzniesiona jakaś budowla obronna. Jako jej fundatora wymienia
się Piotra z Sielca. Istnienie budowli odnotowano w dokumentach z roku
1403. Obecnie trudno ustalić pierwotny wygląd fortalicjum.
Było to zapewne jednoskrzydłowe założenie położone wśród mokradeł
utrudniających podejście.
W XVII wieku Sielec trafił do rąk rodu Minorów-Przybysławskich. Sebastian
Minor na miejscu średniowiecznego wzniósł nowy zamek na planie
kwadratu. Składał się z czterech skrzydeł z narożnymi basztami
otaczającymi wewnętrzny dziedziniec. Zamek otaczała głęboka
nawodniona fosa ze zwodzonym mostem. Budowę zamku ukończono w
roku 1620 co upamiętnia zachowana w dawnej kaplicy tablica z tą
właśnie datą i herbem Minorów Półkozicem.
W roku 1824 zamek został zniszczony przez pożar. Książę Ludwik
Cöethen-Anhalt będący ówczesnym właścicielem w 1832 zlecił jego
odbudowę Józefowi Heintzlowi. W jej wyniku budowla uzyskała
charakter reprezentacyjny pałacowy. Dzięki pracom remontowym zamek
odzyskał wygląd z roku 1832. Ma kształt podkowy otwartej na wschód.
Aktualne zdjęcia Zamku
Sieleckiego
Zdjęcia ze zbiorów Muzeum w
Sosnowcu
WCZESNOŚREDNIOWIECZNY GRÓDEK
RYCERSKI I OSADA HUTNICZA W
SOSNOWCU - ZAGÓRZU
Nieopodal kościoła św. Joachima i osiedla przy ulicy Długosza
w Zagórzu można natrafić na kopiec ziemny porośnięty trawą
i krzewami. Podstawa pagórka ma kształt zbliżony do koła o
średnicy 23-25 m. i wysokości ok. 7 metrów. W latach 80-tych
XX w. przebadano go i uznano za średniowieczną rezydencje
możnowładczą z XIV wieku. Od wschodniej strony kopca
widoczne są pozostałości ziemnego wału i fosy szerokiej na 4
metry, która zasilana była wodą ze źródła Potoku Zagórskiego
bijącego u podnóża pagórka.
W trakcie badań na szczycie gródka odkryto pozostałości
drewnianego słupa. Stąd można wywnioskować że stała tam
kiedyś drewniana wieża o kilku kondygnacjach. Wieża oprócz
funkcji mieszkalnych miała oczywiście charakter obronny .
Prócz wieży na kopcu nieopodal stały zapewne inne drewniane
zabudowania gospodarcze a całość otoczona była palisadą.
MAPA ZAGÓRZA
Z ZAZNACZENIEM GRÓDKA I ZAMECZKU
ŚREDNIOWIECZNE PIECE
HUTNICZE
Niedaleko gródka rycerskiego archeolodzy natrafili na pozostałości
wczesnośredniowiecznej osady. Odkrycie potwierdziło tezę
o istnieniu na tym terenie (począwszy od XII w.) dużego ośrodka
hutnictwa srebra i ołowiu. Podczas rozpoczętych latem 2009 roku
wykopalisk natrafiono tu na bardzo bogatą warstwę kulturową,
w której znaleziono duże ilości ceramiki wczesnośredniowiecznej, w
tym zdobionej ornamentem radełkowym, linią falistą, a także ze
śladami oliwkowego szkliwienia, Specjaliści ocenili wiek większości
ceramiki na 2. poł. XI i na XII wiek. Archeolodzy zlokalizowali
pozostałości trzech pieców hutniczych do wytopu ołowiu. Obok
każdego z nich znajdowały się liczne fragmenty dysz do sztucznego
nawiewu, duże ilości żużli, wytopiony ołów. Ponad piecami wznosiła
się zadaszona konstrukcja, o czym świadczą odkryte ślady po
potężnych słupach nośnych o średnicy 40-50 cm. Odsłonięto też
fragmenty płaskiego bruku kamiennego przylegające do instalacji
hutniczych. Rewelacyjnym odkryciem jest fragment wykonanej
z brązu lunuli - zawieszki półksiężycowatej, datowanej na XII-XIII w.
Jest to kolejna już osada wczesnośredniowieczna, świadcząca
o istnieniu ogromnego ośrodka hutnictwa srebra i ołowiu w rejonie
dzisiejszego Zagłębia.
Na pierwszym planie - pozostałości
bruku i piec, w tle - kopiec gródka.
Obok bruku kamiennego widoczna owalna
struktura - pozostałości pieca hutniczego.
Dolna warstwa pieca hutniczego
do wytopu
Lunula wykonana z brązu znaleziona
w sąsiedztwie pieców.
Fragment wylewu odnalezionego
naczynia wczesnośredniowiecznego.
KAPLICA CIEMNA
Nieopodal gródka rycerskiego, na terenie stanowiska
archeologicznego nie sposób nie natknąć się na dość
oryginalną budowlę, która swym wyglądem wyróżnia się
z otoczenia . Mowa tutaj o starej kamiennej kaplicy.
Historia owej kaplicy owiana jest tajemnicą. Jak dotąd
nie udało się ustalić nawet przybliżonej daty jej
powstania. Jedni uważają że została zbudowana w XIX
w. inni że była już w XVIII. Są też tacy którzy uważają że
może ona pamiętać mroczne czasy średniowiecza. Nie
wiadomo też dlaczego nazwano
ją „ciemna”, skoro przez jej duże okna wpadała
wystarczająca ilość światła. Być może jej nazwa ma inne
pochodzenie??