Architektura i sztuka średniowiecza: Nurty w - Epoki

Sztuka
Architektura i sztuka średniowiecza:
Należy ją rozpatrywać uwzględniając uniwersalne widzenie świata, wspólne dla działalności
artystycznej, naukowej i estetycznej. Świat stworzony przez Boga jest harmonijny i piękny,
piękno jest dobre i prawdziwe. Teocentryzm powodował, że we wszystkim doszukiwano się
Boga. Niepiśmienna ludność miała za pomocą sztuki zbliżyć się do Boga dlatego nazywano ją li
teraturą dla nieuczonych.
Nauki traktowano jak język, do którego zrozumienia posługiwano się specjalnym kluczem.
Niektóre liczby miały określone znaczenie, co wykorzystywano w literaturze, np. trójdzielność
dzieła. Przykładowe znaczenie liczb:
-
3 - Trójca Święta
10 - najwyższa doskonałość, czyli potrójność trójcy i zarazem jej jedność (3x3+1=10)
4 - cnoty kardynalne
7 - sakramenty
Postaciom przypisywano atrybuty, które miały charakter symboliczny i często alegoryczny.
Czyniono to jednak z pewnym brakiem konsekwencji, gdyż 1 rzecz mogła symbolizować różne
postacie, posiadać odmienne atrybuty i różne znaczenie w zależności od sytuacji, np.
-
Matka Boska - cedr libański, róża, diament, perła
perła - Matka Boska, Chrystus, historia, dusza
piwonia - Maria, marna rozkosz
pelikan - Chrystus ratujący ludzi własną krwią
W architekturze, malarstwie i rzeźbie ważne było miejsce zajmowane przez postacie. Opierano
się na hierarchii istot, która mówiła, że centralne miejsce należy do postaci boskich, świętych, z
lewej stali potępieni a z prawej wybrani. Postacie często byli wyidealizowane, upiększone i
odrealnione. Rzeźby i obrazy przedstawiały sceny biblijne, żywoty świętych oraz ponowne
nadejście Chrystusa.
Nurty w sztuce średniowiecza:
W średniowieczu wykształciły się trzy style architektoniczne:
1/3
Sztuka
Styl bizantyjski - powstał w V w. w cesarstwie bizantyjskim, skąd rozprzestrzenił się na
południe Europy. Typowe dla stylu są kopulaste kościoły tworzone na planie krzyża greckiego
wpisanego w czworobok, zdobione ikonami, freskami i mozaikami. Styl tak się spodobał w
Kościele Wschodnim, że z czasem stał się wizytówką tamtejszego kościoła i przetrwał do dziś.
Tworzono jedwabne, bogato zdobione stroje, wyroby ze złota i kości słoniowej.
Najbardziej znane zabytki w Europie: świątynia Hagia Sofia w Konstantynopolu, kaplica
pałacowa Karola Wielkiego w Akwizgranie, kościół San Vitale w Rawennie
Zabytki w Polsce: ikona Czarnej Madonny w klasztorze paulinów na Jasnej Górze.
Styl romański - nazwa pochodzi od łac. Roma ? Rzym. Mianem Romanii określano Francję,
Lombardię, Katalonię i Nadrenia.
Rozwijał się na przełomie XI i XII w. i przynosi
w architekturze masywność, prostotę form, grube mury, wyjątek stanowiły bogato zdobione
portale i kolumny. Zdobienia miały formę kamiennych płaskorzeźb, które przedstawiał boga,
świętych lub ludzi. Postacie były jedynie symbolicznie zarysowane. Budowano ze skały i
kamienia (kościoły, zamki i twierdze)? stąd szara barwa budowli. Okna były małe i zakończone
półkoliście, wieże i przybudówki ? półokrągłe, często zakończone spłaszczonym stożkiem, łuku
półokrągłe, sklepienia ? kolebkowe. Budowle stawiano na planie krzyża łacińskiego lub koła.
Malarstwo jest ubogie, mało kolorów, odrealnione, płaskie, pozbawione trójwymiarowości i
sztuczne,
tak jak rzeźba zdominowane
tematyką religijną ? tematyczne uproszczenie. Rzeźby przedstawiały nienaturalne postaci,
motywy zwierzęce i roślinne, ukazywały walkę dobra ze złem.
Zabytki sztuki gotyckiej w Polsce: Kolegiata w Tumie pod Łęczycą, kościół św. Andrzeja w
Krakowie, malowidła w Czerwińsku, drzwi Gnieźnieńskie.
Zabytki sztuki gotyckiej w Europie: Opactwo Benedyktynów w Cluny, Katedry w Moguncji, Pizie,
Trewirze oraz kościoły w Mediolanie i Florencji.
Styl gotycki ? nazwa pochodzi od plemienia gotów, w ten sposób określano sztukę
barbarzyńskich plemion ludzie renesansu. Tego terminu użył jako pierwszy Giorgio Vasavi.
Rozwijał się na przełomie XII i XIII w.
Styl charakteryzuje się lekkością i
strzelistością budowli. Budowano z ciemnoczerwonej cegły, stąd kolor budowli. Okna były duże
2/3
Sztuka
i ostrołukowe, ozdobione witrażami. Zawsze wysokie ? im wyższe, tym bliżej do boga. Budowle
gotyckie wykorzystują przypory i spadziste dachy. Występują wieloskrzydłowe ołtarze,
sklepienia: żebrowe, krzyżowe, kryształkowe.
Kościoły miały wskazywać na uduchowienie toteż cała budowla miała symboliczny sens, np. 12
kolumn ? 12 apostołów ? Obrazy i rzeźby charakteryzują się układem ciał w kształcie litery ?S?,
występuje trójwymiarowość a postacie wyrażają emocje. Rzeźbiono w drewnie i kamieniu
najczęściej posągi, krucyfiksy, Piety (przedstawienie Maryi trzymającej się nieżyjącego syna.).
Wśród zabytków w Polsce wyróżniamy: bazylika Mariacka w Krakowie, Gdańsku, Wrocławiu,
zamek w Malborku, ołtarz Mariacki Wita Stwosza w Krakowie, Barbakan w Krakowie.
Zabytki Europejskie: katedry w Mediolanie, Sienie,Remis, Paryżu (Notre Dame), most Karola w
Pradze, gmachy uniwersytetów w Oxfordzie i Cambridge, katedra w Kolonii.
Gotyk łamany ? kąty ostre w postaciach. Typowa kolorystyka to: purpura, złoto i czerwień.
Muzyka:
W średniowieczu sporo pisano o muzyce. Św. Augustyn napisał traktat O muzyce. Dokonano
nawet podziału na muzykę
teoretyczną oraz praktyczną. W liturgii
wprowadzono śpiew jednogłosowy. W liturgii rzymskiej występował chorał gregoriański, do
którego w VIII w. dodano organy. Na dworach śpiewano przeważnie utwory miłosne,
wykonywane w towarzystwie instrumentów. Muzyka wykorzystująca prowadzenie kilku
samodzielnych głosów pojawiła się dopiero w XIV w. we Francji.
3/3