badania panelowe. - Instytut Rozwoju
Transkrypt
badania panelowe. - Instytut Rozwoju
Wykład - Badania panelowe. Determinanty działalności eksportowej polskich firm produkcyjnych Analiza logitowa dr Tomasz Brodzicki Uniwersytet Gdański, Wydział Ekonomiczny Instytut Rozwoju dr Dorota Ciołek Uniwersytet Gdański, Katedra Ekonometrii Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie Kraków, 16 listopad 2015 Artykuł jest wynikiem realizacji projektu badawczego Instytutu Rozwoju finansowanego ze środków Narodowego Centrum Nauki (NCN) (2012/05/B/HS4/04209) "Analiza wymiany zagranicznej Polski w świetle nowych teorii handlu. Implikacje dla polityki gospodarczej w czasie kryzysu" Kierownikiem Projektu jest prof. Krystyna Gawlikowska-Hueckel CEL badawczy ekonometryczna identyfikacja czynników zwiększających prawdopodobieństwo eksportu polskich firm produkcyjnych z dużej bazy danych ilościowo-jakościowych pozyskanych z połączenia danych finansowych z InfoCredit oraz przeprowadzonego przez zespół Instytutu Rozwoju dużego badania ankietowego wykonanego metodą bezpośrednią przez wyspecjalizowaną agencję ankietową 1 Wykład - Badania panelowe. Dostęp do danych statystycznych na poziomie mikro – indywidualnych przedsiębiorstw, wskazał na ich ogromne zróżnicowanie (WTO 2008) Tylko niewielka liczba przedsiębiorstw (ok. 20 proc.) wychodzi poza rynki krajowe, rozpoczynając eksport na jeden bądź kilka rynków zagranicznych Potencjał eksportowy jest silnie skoncentrowany w poszczególnych państwach w grupie największych podmiotów przy czym stopień koncentracji eksportu różni się między państwami (Ottavianio, Mayer 2008) Nowe wyniki badań empirycznych wymusiły odrzucenie założenia firmy reprezentatywnej charakterystycznego dla modeli NTH (Krugmana 1980,, Helpmana i Krugmana 1985) na rzecz uwzględnienia realnej heterogeniczności podmiotów) Melitz (2003) - Jedynie podmioty, które są wstanie przekroczyć pewien progowy poziom produktywności są wstanie wejść na rynki zagraniczne. Występuje naturalny efekt selekcji firm do eksportu. Większość firm działa tym samym wyłącznie na rynku krajowym, a te o za niskim poziomie produktywności są eliminowane nawet z rynku krajowego (tzw. efekt wypychania rynkowego) Jednocześnie Bernard i Jensen (2007) wykazali, iż samo rozpoczęcie eksportu nie podnosi produktywności firm (wyższa produktywność poprzedza wejście na rynki zagraniczne, brak efektu uczenia się przez eksport). Eksport na rynki zagraniczne często poprzedza import z zagranicy – proces ten określa się jako uczeniem się przez import (patrz np. Vogel i Wagner 2010) NNTH podkreśla szczególną rolę firm w wyjaśnieniu intensywności i struktury międzynarodowej wymiany handlowej Badanie przeprowadzone w NBP przez Hagemejera i Kolasę (2010) na temat poziomu internacjonalizacji polskich średnich i dużych firm w okresie 1996-2005 przy użyciu danych jednostkowych GUS wskazało na wyraźną koncentrację eksportu wśród największych firm przemysłowych oraz potwierdziło najważniejsze fakty z raportu WTO Polscy eksporterzy w stosunku do ogółu firm polskich okazali się być więksi (pod względem zatrudnienia i poziomu sprzedaży), dysponują większymi zasobami kapitału i większą wartość dodaną, oferują wyższe płace na jednego zatrudnionego oraz charakteryzują się wyższą produktywnością 2 Wykład - Badania panelowe. Jednocześnie z badań grupy badawczej EFIGE (2010) wynika, iż prawdopodobieństwo rozpoczęcia eksportu i wzrostu jego intensywności skorelowane jest z innowacyjnością firm. Michałek (2010) eksporterzy z innych krajów europejskich charakteryzują się większymi wydatkami na działalność badawczo-rozwojową, większą innowacyjnością produktową oraz większym odsetkiem zatrudnionych z wyższym wykształceniem Cassiman i Golovko (2011) wskazują, że innowacje produktowe, a w mniejszym stopniu innowacje procesowe, napędzają eksport Altomonte i in. (2013) wskazują, że istnieje pozytywna, silna i odporna korelacja pomiędzy zakresem internacjonalizacji działalności przedsiębiorstw i zakresem działalności innowacyjnej w dużej grupie europejskich firm produkcyjnych (panel danych EFIGE) Wyniki uzyskane przez Cieślika i in. (2014) potwierdzają znaczenie cech przedsiębiorstwa dla wyników eksportu w krajach EŚW, w tym Polski Brak bądź utrudniony dostęp do mikro danych skłonił zespół IR do połączenia dwóch źródeł danych. Pierwsze źródło to informacje pochodzące z baz InfoCredit, który jest dostarczycielem danych z Polski do ogólnoeuropejskiej bazy Amadeusa, a drugie to dane pozyskane z badania ankietowego, przeprowadzone na grupie firm, dla których w bazie InfoCredit występował co najmniej pięcioletni okres sprawozdawczości finansowej Procedura wyboru podmiotów do badania ankietowego objęła następujące kroki: w bazie danych InfoCredit zidentyfikowano podmioty głównie przemysłowe z pięcioletnim okresem ciągłości sprawozdawczej, przychody ze sprzedaży przekraczały w każdym roku 2 mln PLN, wartość eksportu w każdym roku, dla eksporterów, przekraczała 1 mln PLN, W ten sposób powstał zbiór 3467 eksporterów, z których poprzez losowanie wybrano podmioty do przeprowadzenia ankiet metodą wywiadu bezpośredniego. Ankiety zrealizowano na grupie 498 eksporterów Następnie pozyskano dane teleadresowe dla nie-eksporterów, przy czym warunkiem ich selekcji była struktura podobna do eksporterów pod względem lokalizacji w poszczególnych województwach. Baza danych teleadresowych objęła 1654 podmioty, z których ostatecznie w badaniu udział wzięło 211 Badanie ankietowe objęło w sumie 709 podmiotów Dla celów niniejszego artykułu wyciągnięto z bazy 470 obserwacji odnoszących się do FIRM PRODUKCYJNYCH 3 Wykład - Badania panelowe. 120 100 Liczba firm 80 produktywność pracy 60 VA na pracujacego produktywność kapitału całkowita produktywność 40 20 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 Przedział produktywności Zmienna objaśniana: Eksport – zmienna binarna (0,1) Logit logit pi ln pi 1 pi gdzie pi oznacza prawdopodobieństwo sukcesu Jeżeli szanse pozyskania statutu eksportera lub pozostania firmą działającą wyłącznie na rynku krajowym byłyby jednakowe (pi = 0,5) logit równałby się zeru. Dla pi < 0,5 logit przyjmuje wartość ujemną, a dla pi > 0,5 jest dodatnią. Postać modelu strukturalna logit( pi ) Z i 0 1 X 1i 2 X 2i ... k X ki i 4 Wykład - Badania panelowe. 5 Wykład - Badania panelowe. 6 Wykład - Badania panelowe. VARIABLES eksport01 eksport01 eksport01 eksport01 eksport01 eksport01 eksport01 eksport01 zatrudnienie 0.0102*** 0.0103*** 0.0103*** 0.0103*** 0.0103*** 0.0103*** 0.0104*** 0.0105*** (0.00376) (0.00373) (0.00373) (0.00373) (0.00374) (0.00375) (0.00373) (0.00376) l_tpprod 0.381*** (0.0860) 0.385*** (0.0863) 0.387*** (0.0866) 0.391*** (0.0862) 0.379*** (0.0860) 0.385*** (0.0869) 0.387*** (0.0878) 0.392*** (0.0855) fdi 0.0214*** 0.0211*** 0.0214*** 0.0218*** 0.0215*** 0.0212*** 0.0214*** 0.0217*** (0.00450) (0.00453) (0.00452) (0.00453) (0.00447) (0.00454) (0.00451) (0.00449) aktyw_fdi 3.534*** (0.986) 3.547*** (0.994) 3.541*** (0.996) 3.553*** (0.989) 3.566*** (0.993) 3.544*** (0.995) 3.543*** (0.995) 3.565*** (0.992) fst_p -0.471** (0.204) fst_r 0.434 (0.468) fst_s 0.0360 (0.350) fst_k 0.478** (0.236) mst_p -0.499* (0.269) mst_r 0.244 (0.606) mst_s 0.0122 (0.576) mst_k Constant Observations 0.627* (0.321) -1.229*** (0.441) -1.558*** (0.418) -1.552*** (0.416) -1.678*** (0.418) -1.106** (0.490) -1.546*** (0.418) -1.550*** (0.418) -1.649*** (0.419) 612 612 612 612 612 612 612 612 Przeprowadzona analiza przyniosła zasadnicze potwierdzenie tez stawianych przez współczesną literaturę teoretyczną nurtu NNTH czy tzw. teorii heterogenicznych firm Eksporterzy różnią się od nie eksporterów m.in. wielkością, produktywnością, innowacyjnością a tym samym potencjałem konkurencyjnym Prawdopodobieństwo eksportu przez polską firmę zależy od obszaru działalności firmy – dla firm produkcyjnych jest ono niższe niż dla handlowych, ale wyższe niż dla usługowych W rozpatrywanej próbie polskich firm produkcyjnych, prawdopodobieństwo eksportu zależy: w pierwszej kolejności od obecności kapitału zagranicznego wielkości firmy wyższej produktywność podmiotu (mierzona produktywnością całkowitą TPROD) (patrz Melitz 2003) 7 Wykład - Badania panelowe. Nie stwierdzono natomiast istotnego znaczenia: wieku firmy, poziomu kapitału ludzkiego, wielości oferowanych produktów. Inne formy internacjonalizacji działalności podmiotu również znacząco przekładają się na działalność eksportową Zarówno import z zagranicy jak i posiadanie oddziałów zagranicznych (BIZ) wyraźnie zwiększa prawdopodobieństwo eksportu wyniki potwierdzają pośrednio tezę m.in. Vogela i Wagnera o learning by importing Wyraźnie widać również wpływ innowacyjności na prawdopodobieństwo pozyskania przez firmę statusu eksportera Szczególne znaczenie odgrywają innowacje procesowe i organizacyjne, przy dodatnim lecz nieistotnym statystycznie wpływie innowacji produktowych. Pozyskanie patentu znacząco zwiększa szanse na eksport i z tego względu wydaje się być korzystne Strategia innowacyjna firmy i postawy innowacyjne mają statystycznie istotny wpływ zwiększając istotnie prawdopodobieństwo eksportu Dziękuję serdecznie za uwagę dr Tomasz Brodzicki [email protected] [email protected] 8