I. POLITYKA ZAGRANICZNA - Księgarnia Internetowa Grzbiet.pl
Transkrypt
I. POLITYKA ZAGRANICZNA - Księgarnia Internetowa Grzbiet.pl
http://grzbiet.pl/sklep/wojna-francji-z-liga-augsburska-1688-1697-dzialania-na-morzu Przykładowy rozdział książki: Wojna Francji z Ligą Augsburską 1688-1697. Działania na morzu SPIS TREŚCI I. POLITYKA ZAGRANICZNA LUDWIKAXIV I UFORMOWANIE SIĘ LIGI AUGSBURSKIEJ. II. "WSPANIAŁA REWOLUCJA" I OBALENIE STUARTÓW W ANGLII. III. OKRĘTY, ICH UZBROJENIE I TAKTYKA WALKI IV. PRZECIWNICY. Anglia Holandia Hiszpania Francja V.REALIAWOJNYNAMORZU POD KONIEC XVII WIEKU VI. WYPRAWA WILHELMA DO ANGLII.. VII. ROZWÓJ SYTUACJI PO DETRONIZACJI JAKUBA II- PLANY STRON VIII. LĄDOWANIE JAKUBA W IRLANDII IX. BITWA W ZATOCE BANTRY X. DZIAŁANIA FLOTY PODCZAS WALK W IRLANDII LATEM I JESIENIĄ 1689 ROKU XI. KAMPANIA MORSKA ROKU 1689 XII. KAMPANIA ZIMOWA PRZELOMU 1689 I 1690 ROKU XIII. POCZĄTEK WOJNY KRĄŻOWNICZEJ XIV. BITWA POD BEACHY HEAD (BEVEZIERS) . XV. DZIAŁANIA FLOTY NA WODACH IRLANDZKICH W ROKU 1690 I 1691 . XVI. PIERWSZY KRYZYS FRANCUSKIEJ FLOTY. XVII. CAMPAGNE DU LARGE ROKU 1691 8 13 16 36 36 41 44 47 55 60 70 74 79 87 95 99 105 109 130 135 138 Książki historyczne Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej. http://grzbiet.pl/sklep/wojna-francji-z-liga-augsburska-1688-1697-dzialania-na-morzu Przykładowy rozdział książki: Wojna Francji z Ligą Augsburską 1688-1697. Działania na morzu SPIS TREŚCI XVIII. BITWA POD BARFLEUR I ZAGŁADA OKRĘTÓW FRANCUSKICH POD CHERBOURGIEM I LA HOUGUE. 145 Barfleur 149 Po bitwie 163 Cherbourg 166 La Hougue . . . . . . . . . 167 XIX. DZIAŁANIA NA MORZU DO KOŃCA 1692 ROKU. XX. KAMPANIA ROKU 1693 I KLĘSKA KONWOJU SMYRNEŃSKIEGO. XXI. DZIAŁANIA KRĄŻOWNICZE DO KOŃCA ROKU 1693 XXII. KRYZYS PRZEŁOMU LAT 1693/1694 I ZAŁAMANIE SIĘ FRANCUSKIEJ STRATEGII MORSKIEJ XXIII. KAMPANIA ŚRÓDZIEMNOMORSKA ROKU 1694 I 1695. XXIV. ALIANCKIE ATAKI NA FRANCUSKIE WYBRZEŻA PODCZAS KAMPANII 1694 I 1695 ROKU Brest 18 ( 8) czerwca 1694 roku 173 176 188 196 200 213 213 Dieppe 22-24 ( 12-14) lipca i Hawr 26-29 ( 16-19) lipca 1694 roku 219 Dunkierka 21-25 ( 11-15) września i Calais 26-27 (16-17) września 1694 roku 221 St. Mało 14-15 (4-5) lipca i Granville 18 ( 8) lipca 1695 roku . 226 Dunkierka 11 (l) sierpnia i Calais 27 ( 17) sierpnia 1695 roku 230 XXV. DZIAŁANIA NA MORZU PODCZAS OSTATNICH DWÓCH LATWOJNY (1696-1697) 232 XXVI. DZIAŁANIA KRĄŻOWNICZE OD ROKU 1694 B~ XXVII. WOJNA NA KARAIBACH (W INDIACH ZACHODNICH) XXVIII. DZIAŁANIA WOJENNE NA WODACH AMERYKI PÓŁNOCNEJ . . XXIX. WYPRAWA BARONA DE POINTISA l ZDOBYCIE KARTAGENY . . . . . . . . . . . . . 253 269 280 Książki historyczne Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej. http://grzbiet.pl/sklep/wojna-francji-z-liga-augsburska-1688-1697-dzialania-na-morzu Przykładowy rozdział książki: Wojna Francji z Ligą Augsburską 1688-1697. Działania na morzu SPIS TREŚCI XXX. PRZEBIEG DZIAŁAŃ WOJENNYCH NA LĄDZIE . ........... 290 Front niemiecki (reński) 290 Front niderlandzki (flandryjski) . . 293 Front katałoński . 296 Front pólnocnowłoski . 299 XXXI. POKÓJ W RYSWICK (RIJSWIJK) . . . . . . . . . . . XXXII.BILANSWOJNYNAMORZU ................. 303 306 l. Wysiłek wojenny stron konfliktu . 306 2. Wpływ wojny na rozwój morskiej sztuki wojennej ...... . 3ll ZAŁĄCZNIKI . 323 l. Wykaz flot państw uczestniczących w wojnie Francji z Ligą Augsburską . 323 2. Wykaz francuskich okrętów korsarskich przechwyconych podczas wojny przez marynarkę angielską . 373 3. Wykaz wydatków morskich Anglii i Francji w łatach 1685-1700. 375 4. Informacje na temat systemów pieniężnych państw morskich uczestniczących w wojnie Francji z Ligą Augsburską. 379 5. Róża wiatrów 381 WYKAZ SKRÓTÓW SPIS MAP 382 SPIS TABEL. SPIS ILUSTRACJI BIBLIOGRAFIA 383 ILUSTRACJE 400 383 384 392 Książki historyczne Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej. http://grzbiet.pl/sklep/wojna-francji-z-liga-augsburska-1688-1697-dzialania-na-morzu Przykładowy rozdział książki: Wojna Francji z Ligą Augsburską 1688-1697. Działania na morzu I. POLITYKA ZAGRANICZNA LUDWIKAXlVIUFORMOWANIE SIĘ LIGI AUGSBURSKIEJ G dy w marcu 1643 roku z życiem żegnał się w wieku 42lat król Francji Lu dwik XIII, jego następcą został jego jedyny syn, także Ludwik, który do historii przeszedł jako Ludwik XIV. W momencie wstąpienia na tron był on zaledwie S-letnim dzieckiem, stąd regencję objęła jego matka Anna Austriacz ka, faktyczną władzę zaś ujął w swe ręce jej pierwszy minister, pochodzący z Sycylii kardynał Juliusz Mazarini. W tej sytuacji młody monarcha ster rządów przejął dopiero po śmierci tego ostatniego w marcu 1661 roku. Ludwik XIV objął władzę w momencie korzystnym dla swego kraju. Od po nad roku Europa Zachodnia znajdowała się w stanie pokoju - po raz pierwszy od roku 1618! Co więcej, sytuacja polityczna była ogólnie korzystna dla Fran cji. Pokój pirenejski zawarty z Hiszpanią w listopadzie 1659 roku dawał jej na bytki terytorialne na północy (część Artois, Luksemburgu i Flandrii) oraz na południu (Roussillon) zaś małżeństwo z Marią Teresą, wobec fatalnego stanu zdrowia syna Filipa IV- Karola - dawało Ludwikowi szansę na uzyskanie ko rony hiszpańskiej. Na wschodzie dyplomacji francuskiej udało się uratować swego szwedzkiego sojusznika od klęski w drugiej wojnie północnej i dopro wadzić do podpisania traktatów pokojowych w Oliwie (Szwecji z Polską, Bran denburgią i cesarzem; w maju 1660 roku) w Kopenhadze (z Danią; w czerwcu 1660 roku) oraz w Kardis (z Rosją; w czerwcu 1661 roku). Poprawnie układa ły się również stosunki z Anglią, na której tron powrócił w 1660 roku Karol II Stuart, będący sojusznikiem Ludwika. Młody francuski monarcha obejmował więc rządy w okresie spokoju, gdy jego krajowi nie zagrażały żadne niebezpie czeństwa, a sytuacja polityczna w całym regionie stabilizowała się. Od samego początku nowemu władcy przyświecała idea zapewnienia Fran cji mocarstwowej pozycji w Europie. W pierwszej kolejności Ludwik XIV li czył na tron hiszpański, chorowity syn Filipa IV przeżył jednak swego ojca i w 1665 roku objął władzę jako Karol II. W tej sytuacji Ludwik XIV postano wił sięgnąć przynajmniej po część posiadłości hiszpańskich, konkretnie zaś po hiszpańskie Niderlandy, korzystając ze zwyczajowego prawa brabanckiego (prawa dewolucyjnego), które dawało pierwszeństwo do sukcesji żonie Lu dwika- Marii Teresie 1• Pretensje Ludwika XIV nie zostały oczywiście przyjęte Prawo dewolucyjne zakładało, że pierwszeństwo przy dziedziczeniu mają dzieci z pierw~zego mał przed dziećmi z małżeństw kolejnych, nawet gdyby dzieckiem z pierwszego małżeństwa była córka, z kolejnego zaś syn. Maria Teresa, żona Ludwika XIV, była dzieckiem pierwszej żony króla hiszpańskiego Filipa IV, Elżbiety Burbon, córki króla Francji Henryka IV i Marii Medycejskiej. Po śmierci Elżbiety w roku 1644 Filip IV poślubił w pięć lat później Marię Annę (Mariannę) Hab, burg, niedoszłą małżonkę swego syna Baltazara Karola, zmarłego w 1646 roku. Była ona Jednak icg'' 1 żeństwa Książki historyczne Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej. http://grzbiet.pl/sklep/wojna-francji-z-liga-augsburska-1688-1697-dzialania-na-morzu Przykładowy rozdział książki: Wojna Francji z Ligą Augsburską 1688-1697. Działania na morzu WOJNA FRANCJI z LIG~ AuGSBURSKĄ 1688-1697 9 przez Hiszpanów, w efekcie czego w czerwcu 1667 roku Francuzi rozpoczęli działania wojenne, zajmując w krótkim czasie szereg miejscowości, w tym Lii le, Douai, Courtrai i Tournai oraz Franche-Comte. Równocześnie, w styczniu 1668 roku, dyplomacji francuskiej udało się zawrzeć porozumienie z cesarzem Leopoldem I w sprawie ewentualnego podziału imperium hiszpańskiego po spodziewanej rychło śmierci chorowitego Karola II, w którym uznawał on pra wa Ludwika XIV zarówno do hiszpańskich Niderlandów, jak i Franche-Comte oraz hiszpańskich kolonii. Sukcesy francuskie wywołały jednak niepokój Holendrów, przerażonych wi zją sąsiedztwa z rządzoną przez Ludwika XIV Francją 2• W rezultacie rozpoczę li oni akcję dyplomatyczną, pozyskując również zaniepokojonych wzrostem francuskiej potęgi Anglików (sympatii Karola II do Ludwika XIV nie podzielał angielski parlament i większość społeczeństwa) oraz Szwedów, doprowadzając do zawarcia pomiędzy tymi państwami w styczniu 1668 roku układu w Hadze. W efekcie, przy pośrednictwie tych państw, Ludwik XIV zgodził się zawrzeć z Hiszpanią w maju 1668 roku pokój w Akwizgranie, na mocy którego zwrócił większość zdobyczy, zatrzymując jednak Lilie. Można przyjąć, że takie warunki pokojowe stanowiły z punktu widzenia francuskiego monarchy znaczące ustępstwo, w żaden bowiem sposób nie od zwierciedlały one sytuacji militarnej na froncie, gdzie Francuzi dali liczne do wody swej przewagi. Ludwik XIV chciał jednak uniknąć eskalacji konfliktu, dostrzegając, iż bardziej niż przeżywająca głęboki kryzys Hiszpania, na drodze ku wielkości Francji stała Holandia. Ten mały kraj był jednocześnie potęgą gospodarczą w ówczesnej Europie, pozycję swą opierając na handlu. Jednocześnie jednak Holandia też znajdowa ła się na rozdrożu. Aż do połowy XVII wieku za głównego wroga wciąż uważa ła jeszcze Hiszpanię. Dopiero wojna dewolucyjna zmieniła ten stan rzeczy zaniepokojona francuską potęgą Holandia zaczęła szukać zbliżenia z hiszpań skimi Habsburgami, licząc na stworzenie z hiszpańskiej części Niderlandów swego rodzaju bufora pomiędzy nią i Francją. Jednocześnie troską napawała Holendrów kwestia handlu międzynarodowego - podstawy ich bytu i potęgi. Holendrzy, zwani "szyprem świata", zainteresowani byli wolnością handlu na morzach, tymczasem coraz więcej krajów przyjmowało politykę nacjonalizmu gospodarczego związaną z koncepcjami merkantylistycznymi. Jednym z nich była Anglia, która w 1651 roku pod rządami Cromwella uchwaliła tzw. "Akt nawigacyjny" (poprzedzone rok wcześniej zakazem handlu cudzoziemców z angielskimi koloniami), stanowiący, iż towary obce do portów angielskich przywozić mogą tylko statki angielskie (z angielską załogą) lub krajów, w któ rych towary te zostały wyprodukowane. Stal się on przyczyną pierwszej wojny i w efekcie narodzony z tego kazirodczego związku Karol był od najmłodszych lat dziec kiem chorowitym i lekko upośledzonym umysłowo. W tej sytuacji pretensje Ludwika XIV do hisz pańskich Niderlandów miałyby pewne (choć mocno dyskusyjne) uzasadnienie, były jednak calku wicie >przeczne z postanowieniami zawartego w 1659 roku traktatu pirenejskiego. >io>trzenicą 1 Popularne było w Holandii powiedzenie, iż "dobrze mieć Francję za sojusznika, ale źle mieć ją za sąsiada". Książki historyczne Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej. http://grzbiet.pl/sklep/wojna-francji-z-liga-augsburska-1688-1697-dzialania-na-morzu Przykładowy rozdział książki: Wojna Francji z Ligą Augsburską 1688-1697. Działania na morzu PIOTR O LENDER angielsko-holenderskiej stoczonej w latach 1652-1654, przegranej przez Ho lendrów. Sytuacji nie zmieniła restauracja monarchii w Anglii w roku 1660. W rezultacie w 1665 roku wybuchła druga wojna angielsko-holenderska, która co prawda przyniosła Zjednoczonym Prowincjom szereg sukcesów militar nych, nie doprowadziła jednak do zniesienia "Aktu nawigacyjnego" (aczkol wiek został on nieco zmodyfikowany na ich korzyść), jako że rozpoczynająca się właśnie wojna dewolucyjnaskłoniła Holendrów do zawarcia kompromiso wego pokoju w Bredziew marcu 1667 roku. Równocześnie Zjednoczone Prowincje (które w rzeczywistości stanowiły dość luźną federację siedmiu prowincji 3) przeżywały poważne trudności we wnętrzne. Wynikały one z wielu przyczyn. Przede wszystkim istniały dość istotne różnice pomiędzy prowincjami "morskimi" i "kontynentalnymi", przy czym wśród tych pierwszych dominującą pozycję zajmowała Holandia ze sto łecznym Amsterdamem na czele. Jej partykularna i dość egoistyczna polityka, narzucana często całej Republice, wywoływała konflikty, choć z drugiej strony trzeba też zaznaczyć, iż wielokroć, gdy zawodziła Unia, sytuację ratowała wła śnie Holandia. W rezultacie istniały w Zjednoczonych Prowincjach dwa centra rywalizujące o władzę: Holandia, reprezentowana przez tzw. regentów (oligar chię kupiecką dziedzicznie sprawującą najważniejsze urzędy) oraz dynastia orańska, którą z kolei popierała na ogół szlachta prowincji lądowych, chłopi, duchowieństwo kalwińskie, miejskie pospólstwo, a nawet część kupiectwa nie chętnego przywilejom regentów. W omawianym okresie przewaga należała do regentów, których interesy reprezentował wielki pensjonariusz 4 Jan de Witt. Sprawował on w praktyce władzę od czasów pierwszej wojny angielsko-holen derskiej (wielkim pensjonariuszem został w 1653 roku), jego popularność jed nak stopniowo malała. Orańczycy, po śmierci w 1650 roku Wilhelma II, znaj dowali się w osłabieniu, ale z biegiem czasu rosła rola małoletniego Wilhelma III Orański ego, z którego osobą nadzieję wiązali wszyscy ci, którym nie w smak była polityka de Witta i regentów. Wspomniane wyżej konflikty wewnętrzne stawiały Republikę w trudnej sy tuacji, bowiem po zawarciu pokoju w Akwizgranie ( 1668) Ludwik XN ją wła1 Republika Zjednoczonych Prowincji powstała w styczniu 1579 roku w wyniku unii zawartej w Utrechcie, stanowio}c odpowiedź na zawarto} dwa tygodnie wcześniej unię prowincji południowych Niderlandów w Arras, opowiadającą się za utrzymaniem rządów hiszpańskich. Unię w Utrechcie pod pisały: Holandia, Zelandia, Fryzja, Utrecht, Geldria, Overijsel i Groningen. Z racji dominujolcej wli Holandii (pokrywała ona ponad 50'\J wspólnych wydatków Zjednoczonych Prowincji\, nazwa tej pr,,. wincji stała się z biegiem czasu synonimem całej unii. Hiszpanie niepodległosć Zjednoczonych Pw wincji uznali dopiero w roku 1648 (faktycznie w momencie zawarci.1 rozejmu w 1609 roku). Dla śmk>· ścinależy dodać, że oprócz siedmiu wymienionych wyżej prowincji do unii należała również prowmcp Drenthe, ale nic miała ona swych przedstawicieli w Stanach Generalnych ~ponosiła mniej niż l'\> wspólnych wydatków Republiki) oraz zarządzane bezpośrednio przez Stany Generalne Limburg i Pół· nocna Brabancja (odłączone od południowych Niderlandów na początku XVII wieku). ' Wielki pensjonariusz był przedstawicielem interesów szlachty w Stanach Prowincjonalny.: h H,,_ landii (obok 18 przedstawicieli miast wyłonionych przez regentów). Zajmujący to stanowisko w b lach 1653-1672Jan de Witt, wykorzystując dominującą pozycję Holandii w Zjednoczonych Prowin· cjach (pokrywała ona 58% wydatków Unii i jej pozycja była adekwatna do tego stanu rzeczy), ,,dgrv wał de facto rolę przywódcy państwa. Książki historyczne Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej. http://grzbiet.pl/sklep/wojna-francji-z-liga-augsburska-1688-1697-dzialania-na-morzu Przykładowy rozdział książki: Wojna Francji z Ligą Augsburską 1688-1697. Działania na morzu WOJNA FRANCJI z LIG1 AUGSBURSKI\ 1688-1697 li śnie uznał za swego kolejnego przeciwnika. Zarówno z racji działań holender skich mających uniemożliwić Francji zajęcie południowych Niderlandów, jak i chęci złamania ekonomicznej przewagi tego kraju utrudniającej realizację merkantylistycznej polityki Colberta (który, jakkolwiek opowiadał się raczej za polityką pokojową, to jednak pomysł wojny z Holandią popierał). Przygoto wując się do nowej wojny, francuskiej dyplomacji udało się rozbić sojusz za warty w Hadze, doprowadzając w czerwcu 1670 roku do zawarcia tajnego ukła du antyholenderskiego w Dover z Karolem II i zapewnić neutralność cesarza w również tajnym układzie paryskim podpisanym w listopadzie 1671 roku. Wszystko to umożliwiło Francuzom wszczęcie nowej wojny przeciw Holan dii wiosną roku 1672, przy czym równocześnie działania wojenne, jako ich so jusznicy, rozpoczęli także Anglicy. Przewaga francusko-angielska była tak wiel ka, iż początkowo wydawało się, że Holandia szybko poniesie klęskę. Tak się jednak nie stało. Na morzu flocie holenderskiej udało się pokonać Anglików i Francuzów. l chociaż owe zwycięstwa nie były decydujące (pod względem taktycznym bitwy stoczone pod Solebay, Schooneveldt i Texel właściwie za kończyły się wynikiem nierozstrzygniętym, co jednak w zaistniałej sytuacji już było strategicznym sukcesem Holendrów) to zniechęciły do prowadzenia dal szych działań wojennych Anglików, którzy w lutym 1674 roku wycofali się z wojny na honorowych warunkach podpisując traktat pokojowy w Westmin sterze'· Jednocześnie, wkrótce po rozpoczęciu działań wojennych, pod naci skiem opinii publicznej powołano 21-letniego księcia Wilhelma lll Orańskie go na stanowisko namiestnika (stadhoudera), co dawało mu naczelne dowódz two nad armią i flotą Zjednoczonych Prowincji, wkrótce potem zaś odsunięto od władzy i w okrutny sposób zamordowano w Hadze Jana de Witta, przesą dzając w ten sposób o przejęciu władzy przez partię orańską, zdecydowaną na walkę do końca w obronie suwerenności Holandii. Energiczne działania Wilhelma lll, który nie zawahał się sięgnąć po tak ra dykalne środki jak zerwanie tam i zatopienie znacznych powierzchni kraju, by powstrzymać francuską ofensywę, dały pożądane rezultaty zmuszając najeźdź ców do wycofania się. Co więcej, dyplomacji holenderskiej udało się wkrótce zmontować antyfrancuską koalicję złożoną z Hiszpanii, Lotaryngii, Branden burgii, Danii oraz szeregu księstw niemieckich i cesarza (sojusznikami Francji pozostały tylko Szwecja i Bawaria). W 1674 roku Francja znalazła się więc w stanie wojny z większością państw Europy Zachodniej. Nie załamała się jed nak w obliczu tak nagłej zmiany w układzie sił i to koalicja zaczęła ponosić po rażki. Ostatecznie działania wojenne zakończył pokój w Nimwegen (czy też raczej seria traktatów pokojowych zawarta od sierpnia 1678 do lutego 1679 roku), w wyniku którego Holandia wychodziła z wojny bez szwanku (co było jej ogromnym sukcesem), Francja zaś zyskiwała kosztem Hiszpanii Franche -Comte oraz na północy resztę Artois, część Flandrii nadmorskiej oraz Cam brai6. 1 Na temat działań morskich w tej wojnic zob.: M. Franz, A. Pastorek, Texe/167J, Warszawa 2013. ··Jeszcze później, w czerwcu 1679 roku, wSaint-Germain-en-Laye pokój z Francją zawada Branden· Książki historyczne Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.