Reiner Kunze Laudacja Kiedy autor ma to szczęście, że jego

Reiner Kunze
Laudacja
Kiedy autor ma to szczęście, że jego tłumaczki i tłumacze są młodsi o jedno
lub nawet dwa pokolenia i stają się dla niego przyjaciółmi wiernymi przez
dziesiątki lat, trafia mu się jeden z najcenniejszych darów losu, jaki się może
trafić autorowi. A cokolwiek by go poza tym w życiu spotkało, nie powinien
narzekać na swój los już zwłaszcza, kiedy wśród tych tłumaczy znajdzie się
ktoś taki jak Jakub Ekier. On, który sam pisze wiersze bardzo subtelne w sposobie odczuwania, jest tłumaczem sumiennym, skrupulatnym i nader wrażliwym. Jego empatia kryje w sobie niebezpieczeństwo, że przekładając wiersz,
sam się nim stanie, a wtedy nie sposób go będzie z powrotem przetłumaczyć
na Jakuba Ekiera.
W tych dniach, inwentaryzując archiwum naszej z żoną fundacji, znalazłem
niewielką teczkę, a w niej faksy, jakie on i ja wymienialiśmy, kiedy przekładał
moje wiersze z myślą o tomie remont poranka. Na pierwszej kartce faksu z 31
lipca 2007 roku widnieje ostrzegawcza odręczna adnotacja: „5 stron”. Na tych
pięciu stronach Jakub Ekier zadaje dwadzieścia pięć pytań, wśród nich jedno
dziewięciowersowe, dotyczące wiersza „w zamyśle dzielność” (tapferer vorsatz). Objaśniwszy dwa możliwe warianty translatorskie, kończy pytanie słowami: „Czy ta druga wersja nie byłaby po Twojej myśli?”. W ślad za tym faksem kilka dni później, 4 sierpnia idzie następny, zaledwie czterostronicowy, a
w nim dziewięć pytań, między innymi kolejne co do wiersza „w zamyśle dzielność”, które ma tym razem objętość dwudziestu trzech linijek. Mowa jest w
nim: „Choć Tobie rym ‘Schuhs – Fuß’ wydał się do zastąpienia, ja odbieram
go jako rym wyższego rzędu. Jest taki wiersz Philipa Larkina, w którym ktoś
przejeżdża pociągiem przez rodzinną miejscowość, a współpasażer pyta go,
czy tu są jego korzenie. Zagadnięty człowiek spogląda na swoje buty, i słowa
‘roots – boots’ sygnalizują egzystencjalny fakt, że nie mamy korzeni, lecz tylko
buty. Wspominam o tym nie dlatego, że o buty chodzi, ale ponieważ Twój rym
w sposób równie istotny zestawia pojęcia trudne do zastąpienia. Kiedy ktoś na
widok buta przypomina sobie stopę, łączy w jedno dwie rzeczy, które stanowią całość, i z powrotem uładza wszechświat, przez co ten wraca na swoje
miejsce.” Dalszy ciąg stanowią przez dziesięć linijek warianty translatorskie,
które w polszczyźnie mogłyby zastąpić rym „Schuhs – Fuß”. To nie jest pytanie tłumacza do autora, lecz esej i przyjacielski uścisk.
W moim utworze prozą, którego akcja toczy się w Moskwie w roku 1968,
mowa jest o wzniesionym toaście: „Stuknęliśmy się za Czechosłowację”.
Pewien tłumacz na język o światowym zasięgu, tłumacz, którego mi wcześniej
chwalono, że we wspomnianym akurat kraju jest niezrównany, przełożył to
miejsce tak: „Starliśmy się o Czechosłowację”. Był znacznie mniej męczący
niż Jakub Ekier, bo nie zadał ani jednego pytania, a książka łącznie z przekładem powstała w kilka tygodni.
Więc lepiej będzie, jak pogłaszczę mojego przyjaciela po wełnistej głowie,
z okazji przyznania Nagrody imienia Karla Dedeciusa szepcąc Jakubowi do
ucha: „Stary, tak trzymać!”
Tłumaczenie: Jakub Ekier
Seite 2