RENESANS I MANIERYZM Omówienia i materiały do nauki historii sztuki część 4

Omówienia i materiały do nauki
historii sztuki
część 4
RENESANS I MANIERYZM
NOWOŻYTNOŚĆ XV – poł. XVIII W.
1.RENESANS XV- 1 poł. XVI w.
○ wczesny renesans (quattrocento) XV w.
○ dojrzały renesans (cinquecento) 1 poł. XVI w.
2.MANIERYZM poł. XVI – pocz. XVII w.
CECHY MALARSTWA NIDERLANDZKIEGO XV W.
1. REALIZM
2. Sprowadzenie scen religijnych do scen rodzajowych, zaciera się
granica miedzy sacrum a profanum
3. Analiza psychologiczna postaci- portret
4. Zainteresowanie pejzażem- perspektywa powietrzna
5. Iluzjonizm, luminizm: odbicia, refleksy
6. Ukryta symbolika
7. Technika olejna
8. Postawa renesansowa wynikająca z obserwacji otaczającego świata
• Kompleksowa interpretacja natury przez bryły w przestrzeni, światło,
barwę, perspektywę powietrzną.
• Włosi zainteresowani tym co stałe [kształt, matematycznie wyliczone
proporcje] a artyści niderlandzcy tym co zmienne.
• Uczuciowy spontaniczny, zmysłowy, emocjonalny stosunek do
zjawisk natury, jej różnorodności, zmienności, wielobarwności i
wielokształtności.
• Północny renesans bez włoskiej postawy analityczno-badawczej i
wpływu antyku.
PRZEDSTAWICIELE
• Robert Campin zwany Mistrzem z Flémale
[1380-1444] TOURNAI
• Jan van Eyck [1390-1441] BRUGIA
• Roger van der Weyden [1399/1400-1464] BRUKSELA
• Hans Memling [1435-1496] BRUGIA
• Dierick Bouts [1410-1475] LOUVAIN
• Hugo van der Goes [1440-1482] GANDAWA
• Hieronim Bosch [1450/53-1516] S’HERTOGENBOSCH
PERSPEKTYWA MALARSKA
•
•
łac. widzieć na wskroś, przeniknąć rozpoznać, wnikliwie poznać
Umiejętność ukazywania przestrzeni wraz ze znajdującymi się w niej
przedmiotami na płaszczyźnie obrazu zgodnie z prawami widzenia.
• Wyróżniamy perspektywę:
 Linearną/zbieżną
 Barwną
 Powietrzną
•
•
•
PERSPEKTYWA BARWNA
Sposób wywoływania wrażenia głębi przez wykorzystanie właściwości
barw.
Barwy ciepłe oraz ciemne sprawiają wrażenie występowania do przodu.
Barwy chłodne i jasne – wywołują wrażenie cofania się w głąb obrazu.
PERSPEKTYWA POWIETRZNA
•
•
•
Perspektywa, wedle której o zmianie barwy przedmiotów decyduje błękit
powietrza.
Warstwa powietrza znajdująca się między naszymi oczami a szczegółami
oglądanego przez nas krajobrazu powoduje zmianę barw [zniebieszczenie,
rozbielenie] i zmniejsza ostrość przedmiotów znajdujących się w tym
krajobrazie.
Przedmioty bliskie widzimy dokładnie ze szczegółami a dalsze tracą na
wyrazistości.
PERSPEKTYWA LINEARNA
• ZBIEŻNA, GEOMETRYCZNA, CENTRALNA,
Z JEDNYM PUNKTEM ZBIEGU, RENESANSOWA
•
•





Pozwala w wiarygodny sposób pokazać trójwymiarową przestrzeń na
dwuwymiarowej płaszczyźnie
Odmiany perspektywy w zależności od położenia oka względem płaszczyzny
obrazu:
czołowa
z lotu ptaka – wysoko w stosunku do obrazu
żabia – bardzo nisko
boczna i skośna
da sotto in su – od dołu [z dołu do góry]
stosowana w malarstwie iluzjonistycznym
Jan van Eyck
czynny od 1422, zm.1441
CECHY TWÓRCZOŚCI
• Odkrywca, twórca malarstwa nowożytnego na północ od Alp
• Typ artysty – uczonego, ciekawy świata, posiadający kolekcję ksiąg
• Trójwymiarowe postacie harmonijnie powiązane
z przestrzenią
• Realizm szczegółów i obiektywizm obserwacji w wizerunkach,
dokładna charakterystyka indywidualnych cech fizycznych
powiązana z psychologiczną analizą modela
• Bogata, żywa gama kolorystyczna
• Płynność przejść kolorystycznych i walorowych dających
atmosferyczna jedność obrazu
• Technika olejna, laserunki
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
KOMPOZYCJA:
Prostokąt zbliżony do
kwadratu
Kompozycja składająca się
z kilku postaci ukazanych
we wnętrzu
Kompozycja zamknięta
Statyczna
Symetryczna, dośrodkowa
Wieloplanowa, o
wyodrębnionych planach
Wnętrze ukazane w
perspektywie o kilku
punktach zbiegu linii, w
pejzażu perspektywa
malarska (powietrzna)
Linia horyzontu
podwyższona (w 2/3 wys.)
W centrum kompozycji
potrójna arkada
•
•
•
•
•
•
•
•
ŚWIATŁOCIEŃ:
Źródło światła poza
obrazem
Światło naturalne,
dzienne
We wnętrzu pada z
prawego górnego rogu
Światło we wnętrzu ma
skupiony charakter,
ukierunkowane jest na
postacie; wnętrze
pozostaje mroczne
W pejzażu światło ma
charakter rozproszony
Światłocień kontrastowy,
mocny
Luministyczne efekty:
odbicia na powierzchni
metali, szyby okienne,
witraże
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
KOLORYSTYKA:
Szeroka gama barwna
Kolory żywe, nasycone,
pełne blasku
Ciepła tonacja barw
Intensywne akcenty
dużych płaszczyzn
czerwieni i błękitu dają
kontrasty temperaturowe
EKSPRESJA:
Dbałość o szczegóły,
realizm
Zrównanie wielkości
postaci świętych i
realnych
Technika laserunkowa,
gładka, lśniąca
powierzchnia
Światło – głównym
środkiem wyrazu
Nastrój powagi,
mistycznego skupienia
Hieronimus BOSCH
ok.1450-1516
CECHY TWÓRCZOŚCI
• Twórczość oscyluje miedzy pogłębioną i uczoną refleksją nad życiem,
ludzką społecznością a ludową mądrością
• Główna idea- absurdalność świata i samotność jednostki zagubionej
w niepewnym bytowaniu
• Symboliczny obraz sytuacji ludzi wplecionych bez ich woli w koło
życia
• Moralista i satyryk
• Zjadliwy, demaskatorski, straszy i kpi ze strachów; straszny i
śmieszny
• Groteska, ironia, alegoria, fantasmagoria
• Ludowa sadystyczna fantazja, tematy z przypowieści i przysłów
ludowych, prototypy scen rodzajowych
RENESANS WŁOSKI
Quattrocento
ARCHITEKTURA I RZEŹBA
IDEE RENESANSU - HUMANIZM
• ANTYK-CZŁOWIEK-NATURA
• Ufność w siłę rozumu
• Zainteresowanie ziemskim losem człowieka i obserwacja
jego otoczenia
• Antropocentryczna wizja świata
• Próba pogodzenia świata chrześcijaństwa z tradycją pogańską
• Docenienie roli artysty w kształtowaniu kultury
• Identyfikacja sztuki z nauką
• Cześć dla piękna
• Fascynacja kulturą antyczną
• Odnowienie doskonałości sztuki antycznej:
*idealnego piękna opartego na harmonii proporcji
*klarownej kompozycji
*zgodnym z naturą przedstawieniem postaci ludzkiej
GIOVANNI DONDI:
" Niewiele się zachowało dzieł genialnych mistrzów starożytności; te jednak,
które przetrwały, są przedmiotem żywego zainteresowania tych, którzy się na
tym znają.[...] A gdy się porównuje z tamtymi dziełami to, co się wykonuje
dzisiaj, jasne się staje, że twórcy tamtych rzeczy przewyższali dzisiejszych
artystów wrodzonym talentem, i że lepiej umieli swe umiejętności stosować.„
LEON BATTISTA ALBERTI:
"Piękno jest jakąś zgodnością i wzajemnym zgraniem części w jakiejkolwiek
rzeczy, w której części te się znajdują. Zgodność tę osiąga się poprzez pewną
określoną liczbę, proporcję i rozmieszczenie, tak, jak tego wymaga harmonia,
która jest podstawową zasadą natury.„
"Takie to są zalety sztuki malarskiej, że ci, którzy ją posiadają, widzą zarówno,
że dzieła ich budzą podziw, jak też odczuwają, że są niemal równi bogu."
LUCA PACIOLI:
"Najpierw mówić będziemy o proporcjach człowieka, bo z ludzkiego ciała
wywodzą się wszelkie miary i w nim znaleźć można wszelkie stosunki i
proporcje, przez które Bóg objawia największe tajemnice natury. Rozważywszy
właściwy układ ludzkiego ciała, starożytni nadali wszystkim swym dziełom,
przede wszystkim świątyniom, zgodne z nim proporcje. Bo w ludzkim ciele
znaleźli dwa główne kształty, bez których niemożliwe jest cokolwiek dokonać,
mianowicie koło, które jest najdoskonalsze i najbardziej wymierne[...] oraz
kwadrat równoboczny."
RODY RZADZĄCE W OKRESIE RENESANSU:
• Florencja – Medyceusze (Lorenzo „il Magnifico” – Wawrzyniec
„Wspaniały”)
• Mediolan – Sforza (Ludovico Sforza „il Moro”)
• Rimini – Malatesta (Sigismondo Malatesta)
• Urbino – Montefeltro (Federico da Montefeltro)
• Ferrara - d’Este (Izabela d’Este)
• Mantua – Gonzagowie (Ludovico II Gonzaga)
ARCHITEKTURA WCZESNEGO
RENESANSU
„Budynek jest jakby stworzeniem
żyjącym i przy nadawaniu mu ostatecznej
formy należy naśladować naturę.”
Leon Battista Alberti
CECHY ARCHITEKTURY
• Zastąpienie ściany wolnostojącymi arkadami – jednostajny, spokojny
rytm arkad oparty na module
• Podkreślenie linii horyzontalnej
• Akcentowanie statyczności bryły
• Wyrazistość i spójność kompozycyjna oraz konstrukcyjna każdego
członu
• Umiar, ład, harmonia, statyka, równowaga, prostota, proporcje
• Dekoracja oparta na wzorach antycznych
TEMATY ARCHITEKTURY W UJĘCIU NOWOŻYTNYM
SFORMUŁOWANE PRZEZ BRUNELESCHIEGO
•
•
•
•
•
Nowa koncepcja związku budowli z przestrzenią miejską
Nowy typ kościoła na planie podłużnym
Pierwsza fasada kościoła
Pierwsza budowla na planie centralnym
Pierwszy pałac miejski
RZEŹBA WCZESNEGO
RENESANSU
„A więc należy, by rzeźbiarz oraz malarz
wykształceni byli we wszystkich sztukach
wyzwolonych […] i powinien, tak rzeźbiarz jak
malarz, być uczonym w perspektywie i jak
najlepszym rysownikiem, bo rysunek jest podstawą
i zasadą obu tych sztuk.”
Lorenzo Ghiberti
Donatello, Dawid, 1427-30, Florencja
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Rzeźba figuralna,
Całopostaciowa, wolnostojąca
Ujęta w kontrapoście
Statyczna
Postać o prawidłowej anatomii i
proporcjach
Idealizacja ciała i urody
Nawiązanie do antyku (pogański
charakter rzeźby – podobieństwo do efeba)
Nastrój spokoju, zamyślenia
Kontrast delikatnej budowy bohatera z
masywnym mieczem i młodości zwycięscy
ze starością oblicza pokonanego Goliata
Odlana z brązu
MALARSTWO WCZESNEGO
RENESANSU
„Najpierw na powierzchni, na której mam malować, kreślę
dowolnej wielkości czworobok o kątach prostych, który
stanowi dla mnie jak gdyby otwarte okno, przez które
widać historię, którą mam przedstawiać.”
„Celem malarza jest raczej osiągnięcie sławy, uznania i
popularności niż majątku.”
Leone Battista Alberti
CECHY MALARSTWA RENESANSU:
• Znajomość kształtowania przestrzeni poprzez wykres perspektywy
linearnej.
• Proporcje, anatomia i mechanizm ruchu.
• Klarowność, ład, umiar, prostota; statyczność; harmonia w
kompozycji i układzie barw; światło rozproszone; twardy, graficzny
modelunek; linearyzm.
• Idealizacja.
• Inspiracje sztuką antyczną.
• Wprowadzanie tematów mitologicznych jako równoprawnych dla
motywów chrześcijańskich.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Piero della Francesca, Madonna w
otoczeniu świętych, ok.1472-74
•
KOMPOZYCJA:
Prostokąt pionowy
Kompozycja wielofiguralna we wnętrzu
Kompozycja statyczna
Zamknięta
Dwuplanowa, z bliskim planem
pierwszym
Wnętrze wykreślone za pomocą
perspektywy zbieżnej, centralnej
Linia podłogi obniżona, w ¼ wys. obrazu
Kompozycja osiowa – symetryczna
Kompozycja wertykalna
Grupa postaci zwarta, ustawiona
dośrodkowo
W grupie zastosowana izokefalia
Centrum kompozycyjne – postać Marii,
tożsame z centrum treściowym
ŚWIATŁOCIEŃ:
Źródło światła poza obrazem
Światło dzienne, naturalne
Pada z lewej strony
Światło równomiernie oświetla plan
pierwszy, kontrastowo modelując
architekturę w tle
Światłocień „rzeźbiarski” uwypuklający
bryły
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
KOLORYSTYKA:
Szeroka gama barwna
Barwy stonowane; raczej chłodne
Dominują szarości, delikatne ugry,
biele błękity
Żywsze akcenty barwne stanowią
szaty niektórych świętych
Barwy lokalne
Kontrasty temperaturowe – delikatne
EKSPRESJA:
Postacie o prawidłowych proporcjach,
pospolitych twarzach
Dokładnie, starannie wykończony
Gładka, lekko matowa powierzchnia
Postać fundatora na pierwszym
planie zrównana wielkością z
pozostałymi
Nastrój powagi, skupienia, milczenia
DOJRZAŁY RENESANS
Cinquecento
PRZEDSTAWICIELE
Donato Bramante 1444-1514
czołowy architekt pocz. XVI w.; poszukiwanie idealnej formy
architektury opartej na strukturach geometrycznych uporządkowanych
w formach budowli centralnych
Leonardo da Vinci 1453-1519
zamyka fazę analityczno-badawczą wczesnego renesansu
[Quattrocento], twórczość stanowi ucieleśnienie potęgi badawczego
intelektu; tajemniczość i eksperymenty
Michelangelo Buonarroti 1475-1564
twórczość otwierająca nowe zjawiska: manieryzm i barok;
wola i działanie, postawa kreacyjna, Maniera Grande
Rafael Santi 1483-1520
przedstawiciel klasycznego rozkwitu renesansu; estetyczna harmonia,
Bella Maniera
Leonardo da Vinci
1452-1519
•
•
•
•
•
•
•
I OKRES FLORENCKI 1469-1482 malarz
I OKRES MEDIOLAŃSKI 1482-1499 architekt
na zaproszenie księcia Lodovico Il Moro do budowy pomnika ojca księcia
Francesca I Sforzy
1500 Mantua, Wenecja
II OKRES FLORENCKI 1500-1506 badacz, przyrodnik, filozof
II OKRES MEDIOLAŃSKI 1506-1513
OKRES RZYMSKI 1513-1516
FRANCJA 1513-1519 na zaproszenie Franciszka I
umiera w dworze Cloux koło zamku w Amboise
DOROBEK
• 12 źródłowo potwierdzonych obrazów
• 8 obrazów przypisywanych
• 6700 zapisanych stron,
• 4000 rysunków
Teksty o sztuce:
• Paragone
• Traktat o malarstwie
• Leonardo ustanawia stereotyp renesansowego racjonalizmu, artysty uczonego, człowieka uniwersalnego uomo universale.
• Empiryk, uważny obserwator świata dociekający jego praw przez
pilną i sumienną racjonalną analizę faktów.
• Centralny problem twórczości - poznanie rzeczywistości: rzeczy jakie
są i jak się zmieniają. Interesuje się dynamicznymi formami życia
człowieka i przyrody.
• Cel sztuki - przekazanie w obrazie dynamiki rzeczywistości: świat
jest zmienny w ciągłym ruchu fizycznym i psychicznym.
• Malarstwo - rola poznawcza, ma wydobywać prawdziwy kształt
rzeczy i utrwalać (ocalać) przed przemijaniem.
• Przechodzenie od tego co widziane do tego co istotne
• Sfumato [wł. fumare – dymić sfumare - rozwiewać się, cieniować]
• Miękki modelunek malarski o łagodnych przejściach
światłocieniowych, zacierający wyrazistość konturów, dający
wrażenie oglądania obiektu przez mgłę lub dym.
Rafael Santi
1483-1520
CECHY TWÓRCZOŚCI
Piękno i wdzięk - Bella Maniera
Sztuka wyrachowana, nie odczuta [słodka i zimna]
Poszukiwanie idealnego piękna, które w naturze rozproszone i
niezorganizowane, zostaje poddane w obrazie przyjętym z góry
założeniom estetycznym
Perfekcja wszystkich środków wyrazu artystycznego, jednorodność,
doskonała równowaga, harmonia, spoistość
Zdolność adaptacji rozwiązań zauważonych u innych artystów
Łączył w jeden styl wiele stylów biorąc od innych co mu było
potrzebne i wiążąc na inne sposoby
[Vasari]
STANZE WATYKAŃSKIE 1509-1527
• Cztery prywatne apartamenty papieża Juliusza II w północnym
skrzydle Pałacu Watykańskiego [pałac Mikołaja V]
• Kwadratowe sklepione pomieszczenia z oknami po obu stronach i
drzwiami w ścianach działowych
• Ikonografia obmyślona przez Juliusza II, jego doradcę Paolo Giovio i
prefekta Biblioteki Watykańskiej Tommaso Inghiramiego [Segnatura]
• Rafael stosuje się do myśli Leonarda, że każda postać powinna brać
udział w przedstawieniu fizycznie i emocjonalnie.
STANZA DELLA SEGNATURA 1508-1511
• Nazwa pochodzi od siedziby trybunału Signatura Gratiae; papież
podpisywał bulle i listy; Juliusz II chciał urządzić bibliotekę.
• Temat: PRAWDA, DOBRO, PIĘKNO, poemat na cześć kultury:
historia teologii, filozofii, prawdy i poezji
• Ściany boczne
 1. Szkoła Ateńska ALEGORIA FILOZOFII prawda racjonalna
 2. Dysputa o Najświętszym Sakramencie ALEGORIA TEOLOGII,
prawda objawiona
 3. Parnas ALEGORIA PIĘKNA
Michał Anioł Buonarroti
1475 – 1564
•
•
•
•
•
•
•
1489-1492, Florencja
1494-1495, Wenecja
I OKRES RZYMSKI, 1496-1501
I OKRES FLORENCKI, 1501-1505
II OKRES RZYMSKI, 1505-1517
II OKRES FLORENCKI, 1518-1534
III OKRES RZYMSKI, 1534-1564
Artysta dojrzałego renesansu i twórca manieryzmu, uprawia
rzeźbę, malarstwo, architekturę, jest również autorem poezji.
Malarstwa uczył się w pracowni Domenica Ghirlandaia, rzeźby
uczył go Bertoldo di Giovanni, nadworny rzeźbiarz Medyceuszy
i uczeń Donatella. W młodości wykonywał kopie rzeźb antycznych
świadczących o wybitnym talencie młodego artysty.
Wielką rolę w kształtowaniu Michała Anioła odegrał Wawrzyniec
Medyceusz zw. Wspaniałym, który roztoczył opiekę nad młodym
artystą i umieścił w swoim pałacu, dbając o jego humanistyczne
wykształcenie.
MECENASI MICHAŁA ANIOŁA:
1. Wawrzyniec Medyceusz zw. Wspaniałym (Madonna przy schodach)
2. Papież Juliusz II (malowidła sklepienia Kaplicy Sykstyńskiej; Nagrobek
papieża: figury Mojżesza i Jeńców)
3. Papież Leon X (Kaplica Medyceuszy we Florencji z nagrobkami książąt
Giuliano i Lorenzo; Biblioteka Laurenziana we Florencji)
4. Papież Klemens VII (Sąd Ostateczny – fresk ołtarzowy w Kaplicy
Sykstyńskiej)
5. Papież Paweł III (podtrzymanie zlecenia na namalowanie Sądu
Ostatecznego; zaprojektowanie układu urbanistycznego Placu
Kapitolińskiego w Rzymie; dokończenie budowy Bazyliki Świętego Piotra
w Rzymie).
NON FINITO (wł. niedokończony).
Technika rzeźbiarska, wprowadzona przez Michała Anioła, polegająca
na częściowym niewykończeniu rzeźby kamiennej, wzbogacająca efekty
fakturalne poprzez kontrasty porowatych powierzchni ze śladami kucia
z powierzchniami wypolerowanymi.
FIGURA SERPENTINATA (wł. figura skręcona)
Układ postaci polegający na silnym, nienaturalnym skręcie tułowia,
wprowadzony do sztuki przez Michała Anioła, charakterystyczny dla
manieryzmu.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Materiał i technika:
Kuta w marmurze
Kompozycja i stosunek do
przestrzeni:
Grupa figuralna, wolnostojąca
Kompozycja statyczna, wpisująca
postaci w trójkąt równoboczny
Kompozycja osiowa, symetryczna
równowaga pionów i poziomów
Rzeźba ujęta od przodu, obojętna na
przestrzeń
Środki artystycznego wyrazu i
ekspresja:
Postacie idealizowane –
eksponowanie piękna
Miękkie kształtowanie form,
modelowanych głęboko (fałdy)
Prawidłowa anatomia i proporcje
Brak śladów męki na ciele Chrystusa
Stonowana ekspresja, nastrój
zamyślenia, liryzm
Perfekcja wykonania, gładkie
wypolerowanie powierzchni
„Paragone” spór między Leonardem a Michałem Aniołem
Pomiędzy malarstwem a rzeźbą
dostrzegam jedynie tę różnicę, że
rzeźbiarz wykonuje swe dzieła z
większym wysiłkiem cielesnym niż
malarz, malarz zaś wykonuje swe
dzieła z większym wysiłkiem
umysłowym.[...] Rzeźbiarz wykonuje
swe dzieło siłą uderzenia ramion,[...]
wydobywając postać zamkniętą we
wnętrzu marmuru za pomocą
czynności w najwyższej mierze
mechanicznej, której często towarzyszy
pot zmieszany z kurzem i zmieniony w
błoto.[...]Całkiem inaczej jest z
malarzem,[...]ponieważ porządnie
odziany siedzi on bardzo wygodnie
przed swym dziełem i wodzi leciutkim
pędzlem, kładąc piękne kolory.
Leonardo da Vinci
Powiadam więc, że wydaje mi
się, iż malarstwo uważa się za
tym doskonalsze im bardziej
zbliża się do reliefu, a relief za
tym gorszy im bardziej zbliża się
do malarstwa. Mnie samemu
wydawało się, że rzeźba jest
latarnią przyświecającą
malarstwu i że dzieli je taka
różnica jaka jest pomiędzy
słońcem i księżycem.
Michał Anioł Buonarroti
POCZĄTKI MANIERYZMU
• Kompozycja
skomplikowana,
zatłoczona
• Zawężenie obrazu świata
• Dynamizm
• Asymetria
• Sytuacja sztuczna,
zaskakująca
• Figura serpentinata
(skręcona)
• Wirtuozeria formalna
• Jaskrawe kolory
Michał Anioł Buonarroti,
Święta rodzina ze Św. Janem Chrzcicielem (Tondo Doni),
ok. 1504;
MANIERYZM WŁOSKI
XVI w.
PRZEDSTAWICIELE
Malarstwo:
Giulio Romano 1492-1546
Jacopo Pontormo 1494-1557
Agnolo Bronzino 1503-1572
Parmigianino 1503-1540
Giuseppe Arcimboldo 1527-1593
Rzeźba:
Benvenuto Cellini 1500-1574
Giambologna 1520-1608
Architektura:
Giorgio Vasari 1514-1574
PIERO LOMAZZO:
• "Trzeba, żeby postać Adama narysował Michał Anioł, a namalował
Tycjan, zapożyczając proporcje i odpowiedni wyraz od Rafaela. Ewę
powinien by narysować Rafael, a namalować Correggio. Byłyby to
najlepsze obrazy na świecie."
PAOLO PINO:
• "Pozy figur powinny być urozmaicone i pełne gracji[...], do każdego
dzieła powinieneś wprowadzać co najmniej jedną figurę całą
skręconą, zagadkową i trudną, aby ci, którzy znają się na
subtelnościach sztuki, zauważyli twoją umiejętność."
JACOPO PONTORMO:
• "Jest istotnie możliwe, by na obrazie, jaki malujesz, znalazły się
rzeczy, jakich natura nie zrobiła, a także, by rzeczy zostały
ulepszone, by sztuka nadała im wdzięk, naprawiła je i ułożyła jak
najodpowiedniej."
Giovanni da Bologna, Merkury, 1563
• Rzeźba figuralna, otwarta na
przestrzeń (do oglądania z wielu stron)
• Postać w ruchu – kompozycja
dynamiczna
• Postać wsparta na czubku palców
stopy – wrażenie chybotliwej
równowagi
• Kompozycja oparta na skosie i łukach
• Figura serpentinata – skręt tułowia
• Wydłużone proporcje
• Prawidłowa anatomia
• Delikatny modelunek anatomii
wywołujący migotliwość odblasków
światła na powierzchni
• Odlew z brązu
Jacopo Pontormo,
Zdjęcie z krzyża, 1525-28
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Format obrazu – prostokąt zamknięty
półkoliście
Kompozycja wielofiguralna – postacie
złączone, tworzą zwartą grupę
wypełniającą kadr bliskiego pierwszego
planu
Kompozycja dynamiczna oparta na
owalu i łukach; wrażenie ruchu kolistego
Brak centrum kompozycyjnego
Nieokreślona przestrzeń akcji
Kompozycja wertykalna, przewaga
pionów
Źródło światła poza obrazem, światło
nieokreślone, płynące z kilku kierunków
Światłocień delikatny, mało kontrastowy
Szeroka gama barwna, tonacja zimna
Barwy jaskrawe, w ostrych
zestawieniach
Kontrasty temperaturowe, akcenty
barwne
Wydłużenie postaci
Skręcenie postaci – figury serpentinaty
Patetyczne gesty i ekspresyjne miny
Wrażenie sztuczności sytuacji
Prymat środków rysunkowych, kontury
Formy budowane płaszczyznami
Dokładne wykończenie, gładka
powierzchnia
SZTUKA WENECJI XVI W.
CECHY MALARSTWA WENECKIEGO
KOLOR
Dobitne akcentowanie problemu koloru
Oddziaływania bizantyjskie, wpływy wschodnie w harmoniach barwnych
mozaik
Warunki klimatyczne – klimat morski, wilgotny, rozmywa kontury, podkreśla
intensywność i zmienność barw, grę kolorów i świateł na powierzchni
FARBY OLEJNE; TECHNIKA „ALLA PRIMA”
PŁÓTNO NACIĄGNIĘTE NA BLEJTRAM
Tematy XVI malarstwa:
Weduta – epickie cykle dla bractw [scuoli] weneckich wielkie dekoracyjne
kompozycje figuralne, gdzie architektura wenecka stanowi treść obrazu
[później: pejzaż miejski]
Akt – piękno kobiety
Portret, zróżnicowane ujęcia człowieka, uwzględniające emocjonalność i
osobowość portretowanego
Sacra conversazione - wiecznotrwała mistyczna rozmowa świętych
Tycjan, Wenus z Urbino, Muzeum Uffizi, Florencja
1.Kompozycja:
- Prostokąt poziomy
- Kompozycja z kilkoma
postaciami we wnętrzu
przestrzeń oddana
poprzez perspektywę
centralną, zbieżną
- Pierwszoplanową rolę
spełnia akt kobiecy
ułożony na boku,
przodem do widza
- Kompozycja statyczna
- Kompozycja zamknięta
- Kompozycja
wieloplanowa: pierwszy
plan – łoże z leżącą
postacią, plan drugi –
komnata z dwiema
służącymi w głębi
- Kompozycja
horyzontalna, oparta na
przewadze poziomów
- Postać leżąca wpisana
w trójkąt
nierównoboczny (lub
przekątną)
- Kompozycja
asymetryczna
Światłocień:
- źródło światła poza obrazem
- światło naturalne, dzienne
- światło rozproszone
- światło pada z góry
- najjaśniejszy jest pierwszy plan z nagą
postacią
- światłocień miękki, malarski
Kolorystyka:
-
Szeroka gama barwna
Barwy zharmonizowane, żywe
Przewaga barw ciepłych
Barwy lokalne
Kontrasty temperaturowe
Delikatne akcenty barwne
(czerwień materaca i sukni
służącej)
Ekspresja:
-
-
Obraz starannie wykończony
Dbałość o szczegóły
Równowaga rysunku i koloru
Idealizacja postaci leżącej
Sensualizm (zmysłowość –
erotyzm)
Postać spogląda na widza
(kontakt wzrokowy z widzem)
Nastrój spokojny, pogodny
Uwspółcześnienie tematu
mitologicznego (elementy
rodzajowe w tle)
Andrea Palladio
(1508-1580)
Architekt włoski późnego renesansu,
urodzony w Vicenzy należącej wówczas do
Republiki Weneckiej i działający na jej
terenie.
W młodości uległ fascynacji starożytną
architekturą rzymską, którą poznał
między innymi studiując traktat
Witruwiusza „O Architekturze Ksiąg
Dziesięć”. W swoich budowlach stworzył
model nowożytnego klasycyzmu, który od
XVII w. podziwiany był i naśladowany w
wielu krajach Europy, stając się
podstawą nurtu zwanego palladianizmem.
Wśród jego budowli wyróżniają się:
• Kościoły Il Redentore i San Giorgio
Maggiore w Wenecji.
• Willa Capra (zwana Rotonda), Basilica
Palladiana, Teatro Olimpico w Vicenzy.
Andrea Palladio, Cztery Księgi o architekturze, 1570