Online Services - Login

Client briefing
maj 2011
Ustawa o kredycie
konsumenckim - implementacja
Dyrektywy 2008/48/WE
Spis treści
Zakres zastosowania
Obowiązki przedkontraktowe
Umowa o kredyt konsumencki
Przedterminowa spłata kredytu
Prawo do odstąpienia od umowy
Wprowadzenie
12 maja 2011 r. uchwalona została ustawa o kredycie konsumenckim
implementującą do polskiego porządku prawnego dyrektywę
Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008
roku w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającą
dyrektywę Rady 87/102/EWG. Nowe przepisy wprowadzają niemal
rewolucyjne zmiany w dotychczasowych zasadach kredytowania
zakupów konsumenckich.
Jeśli chcielibyście Państwo uzyskać więcej
informacji na tematy objęte zakresem niniejszej
publikacji, proszę o kontakt z:
Grzegorz Namiotkiewicz +48 22 627 11 77
[email protected]
Marta Bieniada +48 22 627 11 77
[email protected]
Anna Biała +48 22 627 11 77
[email protected]
Clifford Chance, Norway House, ul. Lwowska
19, 00-660 Warsaw, Poland
www.cliffordchance.com
Client briefing
Ustawa o kredycie konsumenckim - implementacja Dyrektywy 2008/48/WE
Zakres zastosowania
Nowa ustawa o kredycie konsumenckim ("Ustawa") po
zakończeniu procesu legislacyjnego i po upływie
sześciomiesięcznego vacatio legis zastąpi aktualnie
obowiązującą ustawę o kredycie konsumenckim z
2001r.
Ustawa będzie miała zastosowanie do umów o kredyt w
wysokości nie większej niż 255 550 zł (albo
równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta
polska), który kredytodawca (przedsiębiorca) w
zakresie swojej działalności udziela lub daje
przyrzeczenie udzielenia konsumentowi, a więc osobie
fizycznej zaciągającej kredyt dla celów niezwiązanych
bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub
zawodową. Za umowę o kredyt konsumencki uważać
się będzie w szczególności:

umowę pożyczki,

umowę kredytu w rozumieniu przepisów prawa
bankowego,

umowę o odroczeniu konsumentowi terminu
spełnienia świadczenia pieniężnego, jeżeli
konsument jest zobowiązany do poniesienia
jakichkolwiek kosztów związanych z odroczeniem
spełnienia świadczenia,

umowę o kredyt, w której kredytodawca zaciąga
zobowiązanie wobec osoby trzeciej, a konsument
zobowiązuje się do zwrotu kredytodawcy
spełnionego świadczenia, oraz

umowę o kredyt odnawialny.
Przepisy Ustawy są w dużej mierze odzwierciedleniem
przepisów implementowanej dyrektywy Parlamentu
Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia
2008 roku w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz
uchylającej dyrektywę Rady 87/102/EWG
("Dyrektywa"), co jest konsekwencją przyjętej w
Dyrektywie zasady maksymalnej harmonizacji.
Korzystając z uprawnienia przewidzianego w
Dyrektywie, Polska objęła zakresem zastosowania
Ustawy także niektóre przypadki, do których przepisy
Dyrektywy nie mają zastosowania. Jako przykład
można wskazać chociażby umowy o kredyt w
wysokości mniejszej niż 200 euro, które nie są objęte
Dyrektywą, a do których przepisy Ustawy się stosuje.
Podobnie w przypadku umów o kredyt zabezpieczony
hipoteką - pomimo tego, że postanowienia Dyrektywy
takich umów nie dotyczą, to przepisy Ustawy będą
miały do nich zastosowanie, choć tylko w ograniczonym
zakresie - do obowiązku informacyjnego przed
zawarciem umowy, elementów umowy i skutków
uchybienia obowiązkom kredytodawcy i pośrednika
wynikającym z ustawy.
Ustawodawca wyłączył z zakresu zastosowania Ustawy
m.in. umowy przewidujące, że konsument nie jest
zobowiązany do zapłaty oprocentowania oraz innych
2
kosztów związanych z udzieleniem lub spłatą kredytu
konsumenckiego, a także umowy leasingu, w których
nie został przewidziany obowiązek przeniesienia
własności przedmiotu umowy na konsumenta.
Obowiązki przedkontraktowe
Ustawa znacznie poszerza zakres obowiązków, które
będzie musiał wypełnić kredytodawca lub pośrednik
kredytowy jeszcze przed zawarciem umowy o kredyt
konsumencki.
Przede wszystkim Ustawa wprowadza obowiązek
przekazania konsumentowi, przed zawarciem umowy,
szeregu danych dotyczących tej umowy. Wymagane
jest przy tym, aby dane te zostały przekazane
konsumentowi na formularzu informacyjnym
dotyczącym kredytu konsumenckiego, którego wzór
określa załącznik do Ustawy. Warto zaznaczyć, że z
takiego formularza korzystać będą kredytodawcy także
w innych państwach członkowskich. Jednolity katalog
informacji, które mają zostać przekazane
konsumentowi, oraz jednakowa forma ich przekazania,
mają umożliwić konsumentom porównanie ofert
kredytodawców z różnych państw członkowskich i w ten
sposób przyczynić się do wzrostu liczby udzielanych
tzw. kredytów transgranicznych.
Kredytodawca lub pośrednik kredytowy będzie ponadto
zobowiązany do wyjaśnienia treści informacji, zarówno
tych przekazanych przed zawarciem umowy o kredyt
konsumencki jak i tych ujętych w umowie, która ma być
zawarta. Ta tak zwana asysta przedkontraktowa ma
umożliwić konsumentowi dokonanie oceny czy
proponowana umowa odpowiada jego potrzebom i
sytuacji finansowej, a w konsekwencji pomóc mu w
podjęciu decyzji co do jej zawarcia.
W porównaniu do uregulowań aktualnie
obowiązujących, w Ustawie znacznie rozszerzono
katalog informacji wymaganych w reklamach
dotyczących kredytu konsumenckiego zawierających
dane dotyczące kosztu kredytu. Poza rzeczywistą
roczną stopą oprocentowania, pod rządami nowej
Ustawy konieczne będzie wskazywanie na podstawie
reprezentatywnego przykładu stopy oprocentowania
kredytu wraz z wyodrębnieniem opłat uwzględnianych
w całkowitym koszcie kredytu, a także całkowitej kwoty
kredytu. W pewnych przypadkach konieczne będzie
także podanie tak szczegółowych informacji jak
wysokość rat, czy też czas obowiązywania umowy.
Pośrednik kredytowy będzie ponadto zobowiązany do
podawania m.in. zakresu umocowania do dokonywania
czynności faktycznych lub prawnych oraz informacji czy
współpracuje on z kredytodawcami wraz z informacją o
ich nazwach.
Kolejnym istotnym obowiązkiem, który będzie ciążył na
kredytodawcach jeszcze przed zawarciem umowy o
kredyt konsumencki, będzie obowiązek dokonania
oceny ryzyka kredytowego konsumenta. Może to
nastąpić w oparciu o informacje uzyskane od
kredytobiorcy lub też na podstawie informacji zawartych
© Clifford Chance, Janicka, Krużewski, Namiotkiewicz i wspólnicy spółka komandytowa maj 2011
Client briefing
Ustawa o kredycie konsumenckim - implementacja Dyrektywy 2008/48/WE
w bazie danych lub zbiorze danych kredytodawcy.
Warto wspomnieć, że banki nadal będą zobowiązane
do stosowania w tym zakresie przepisów prawa
bankowego. W przypadku odmowy udzielenia kredytu
w oparciu o informacje zawarte w bazie danych lub
zbiorze danych kredytodawcy, kredytodawca będzie
miał obowiązek przekazać konsumentowi bezpłatną
informację o wynikach tego sprawdzenia oraz wskazać
bazę danych, w której tego sprawdzenia dokonał. Ma to
zapewnić kredytobiorcy możliwość weryfikacji
prawdziwości i ewentualnego skorygowania informacji,
na których oparta została decyzja o odmowie udzielenia
kredytu.
Umowa o kredyt konsumencki
Podobnie jak w czasie obowiązywania ustawy o
kredycie konsumenckim z 2001 r., Ustawa nakłada
obowiązek sformułowania umowy w sposób
jednoznaczny i zrozumiały oraz wymóg zawarcia jej na
piśmie, o ile odrębne przepisy nie przewidują innej
szczególnej formy. Ustawa wskazuje także niezbędne
elementy umowy. W przypadku większości z nich, ich
brak w umowie może skutkować tzw. kredytem
darmowym, a więc konsument, po złożeniu
kredytodawcy pisemnego oświadczenia, będzie
zobowiązany do zwrotu kredytu ale nie będzie
zobowiązany do zapłaty odsetek ani innych kosztów
kredytu należnych kredytodawcy (poza kosztami
ustanowienia zabezpieczenia kredytu przewidzianymi w
umowie). Warto jednak zaznaczyć, że to uprawnienie
kredytobiorcy wygasa po upływie roku od dnia
wykonania umowy.
Przedterminowa spłata kredytu
Ustawa przyznaje kredytobiorcom uprawnienie do
dokonania spłaty całości lub części kredytu przed
terminem określonym w umowie. Choć zgodnie z
Ustawą kredytobiorca powinien wcześniej
poinformować kredytodawcę o zamiarze dokonania
wcześniejszej spłaty, to wcześniejsza spłata nie może
być od takiego wcześniejszego poinformowania
uzależniona.
Podczas prac nad Dyrektywą jedną z bardziej
kontrowersyjnych była kwestia przyznania
kredytodawcom rekompensaty kosztów poniesionych
przez nich w wyniku przedterminowej spłaty kredytu.
Ostatecznie w Dyrektywie postanowiono, że
rekompensata ta ma być sprawiedliwa i obiektywnie
uzasadniona, przy czym przysługuje ona wówczas, gdy
przedterminowa spłata przypada na okres, w którym
stopa oprocentowania kredytu jest stała. Zostało to
odzwierciedlone w przepisach Ustawy. Kredytodawca
będzie mógł zastrzec w umowie prowizję za
przedterminową spłatę kredytu pod warunkiem, że ta
spłata przypadać będzie na okres, w którym stopa
oprocentowania kredytu jest stała, a kwota spłacanego
w okresie dwunastu kolejnych miesięcy kredytu jest
wyższa niż trzykrotność przeciętnego wynagrodzenia w
sektorze przedsiębiorstw, ogłaszanego przez Prezesa
3
GUS w Monitorze Polskim, z grudnia roku
poprzedzającego rok spłaty kredytu. Prowizja nie
będzie mogła przekraczać 1% spłacanej części kredytu,
jeżeli okres między datą spłaty kredytu a terminem
spłaty kredytu przekracza jeden rok, a w sytuacji gdy
okres ten jest krótszy – prowizja nie będzie mogła
przekraczać 0,5% spłacanej części kredytu. W każdym
jednak przypadku prowizja nie będzie mogła
przewyższyć wysokości odsetek, które kredytobiorca
byłby zobowiązany zapłacić w okresie między datą
spłaty kredytu a terminem spłaty, ani też bezpośrednich
kosztów kredytodawcy związanych z tą spłatą.
Warto zwrócić uwagę, że Ustawa nie ogranicza łącznej
kwoty wszystkich opłat, prowizji oraz innych kosztów
związanych z zawarciem umowy o kredyt do 5%
łącznej kwoty udzielonego kredytu, co przewiduje
ustawa o kredycie konsumenckim z 2001 r..
Rezygnacja z tego ograniczenia jest związana z
wprowadzeniem wspomnianego wyżej obowiązkowego
formularza informacyjnego, co ma zagwarantować
konsumentowi pełną wiedzę o wszelkich kosztach
związanych z umową i możliwość porównania w tym
zakresie różnych ofert.
Prawo do odstąpienia od umowy
Kredytobiorca będzie uprawniony do odstąpienia od
zawartej umowy o kredyt konsumencki. Zgodnie z
przepisami Ustawy kredytobiorca będzie mógł z tego
uprawnienia skorzystać w terminie 14 dni od dnia
zawarcia umowy lub dostarczenia wszystkich
elementów umowy wymaganych Ustawą, jeżeli umowa
o kredyt któregokolwiek z tych elementów nie
zawierała. Do zachowania wskazanego powyżej
terminu wystarczające będzie wysłanie oświadczenia o
odstąpieniu od umowy. Jedynym kosztem jaki będzie
musiał ponieść kredytobiorca w związku z odstąpieniem
od umowy będzie zapłata odsetek za okres od dnia
wypłaty kredytu do dnia jego spłaty. W związku z
odstąpieniem od zawartej umowy o kredyt,
kredytodawcy nie będą przysługiwać żadne inne opłaty
z wyjątkiem bezzwrotnych kosztów poniesionych przez
niego na rzecz organów administracji publicznej oraz
opłat notarialnych.
Podsumowanie
Ustawa implementuje do polskiego porządku prawnego
postanowienia Dyrektywy. W związku z zasadą pełnej
harmonizacji, treść większości przepisów Ustawy nie
powinna być dla kredytodawców zaskoczeniem. Nie
ulega wątpliwości, że wejście w życie Ustawy będzie
się wiązało dla kredytodawców z koniecznością
wprowadzenia istotnych zmian. Przede wszystkim
niezbędne będzie sprawdzenie czy wykorzystywane
wzory umów o kredyt konsumencki zawierają wszystkie
elementy wymagane przepisami Ustawy. Ponadto,
konieczne będzie zmodyfikowanie, a w pewnych
przypadkach także stworzenie, procedur wewnętrznych
– nie tylko tych dotyczących zawierania i wykonywania
umów o kredyt konsumencki, ale także np. tych
dotyczących reklamy. W związku ze znacznie
© Clifford Chance, Janicka, Krużewski, Namiotkiewicz i wspólnicy spółka komandytowa maj 2011
Client briefing
Ustawa o kredycie konsumenckim - implementacja Dyrektywy 2008/48/WE
rozszerzonymi obowiązkami pośredników kredytowych,
konieczne może się okazać także zweryfikowanie
zasad współpracy pomiędzy kredytodawcami a
pośrednikami. Ze względu na zakres zmian, które
kredytodawcy i pośrednicy kredytowi będą musieli
wprowadzić (w tym zwykle długotrwałe modyfikacje
systemów informatycznych), w ustawie przewidziano
sześciomiesięczne vacatio legis. Jeżeli jednak wziąć
pod uwagę liczbę zadań, które trzeba będzie wykonać,
kwestie praktyczne, które trzeba będzie przy tym
rozstrzygnąć oraz nieuniknione problemy z interpretacją
nowych przepisów, ci kredytobiorcy, którzy jeszcze tego
nie zrobili, powinni jak najszybciej rozpocząć
intensywne działania celem dostosowania swojej
działalności do wymogów Ustawy.
Niniejsza publikacja zawiera wybrane aspekty poruszonego
tematu. Nie ma charakteru kompleksowego i nie przedstawia
wszystkich problemów tego zagadnienia. Nie stanowi też
porady ani opinii prawnej w tym zakresie.
www.cliffordchance.com
Abu Dhabi  Amsterdam  Bangkok  Barcelona  Beijing  Brussels  Bucharest  Dubai  Düsseldorf  Frankfurt  Hong Kong  Istanbul  Kyiv  London 
Luxembourg  Madrid  Milan  Moscow  Munich  New York  Paris  Perth  Prague  Riyadh*  Rome  São Paulo  Shanghai  Singapore  Sydney  Tokyo 
Warsaw  Washington, D.C.
*Clifford Chance has a co-operation agreement with Al-Jadaan & Partners Law Firm in Riyadh.
© Clifford Chance, Janicka, Krużewski, Namiotkiewicz i wspólnicy spółka komandytowa maj 2011
4