doccały numer pisma "Uczę Nowocześnie"
download 
Reklamacja Transkrypt
cały numer pisma "Uczę Nowocześnie"
nr 2 luty/marzec 2012 innowacyjna szkoła • innowacyjny nauczyciel • innowacyjny uczeń Cena: 20 zł (w tym VAT) Metoda projektów jak może wyglądać Multimedia Chmura Sieciowisko W numerze: Metoda projektów Dwumiesięcznik oświatowy Wydawca: Benild s.c., Warszawa ul. Barei 5/64, 03-141 Warszawa, tel/fax 22 300 23 19 [email protected] [email protected] Redaguje zespół: Maciej Kułak Redaktor naczelny Janusz S. Wierzbicki Zastępca redaktora naczelnego Małgorzata Błachnio Zastępca redaktora naczelnego Autorzy: Marta Wnukowicz Michał Grześlak Ola Piontek Agnieszka Borowiecka Dariusz Stachecki Anna Koludo, Danuta Brzezińska, Anna Grzegory, Dorota Janczak, Marek Jakubowski Reklama: Marika Perkowska [email protected] tel.: 22 243 23 74 Inna Łukasik [email protected] tel.: 22 243 23 74 Prepress: G.W. GABI www.gabi4net.com Projekt graficzny: Anna Stępień 2 Uczę Nowocześnie 4-5 5 Mitów – dlaczego stronimy od technologii w szkole Gdy rozmawiamy między nami – nauczycielami – o możliwości zastosowania technologii informacyjnej w projektach edukacyjnych lub na lekcjach, wciąż spotykamy się z tymi samymi argumentami przeciw: brak sprzętu, oprogramowania, dostępu do internetu, nierówne szanse dla uczniów. Postanowiliśmy obalić mity narosłe wokół tego zagadnienia. 7-9 Metoda projektów edukacyjnych – założenia i podstawy Omawiamy podstawowe założenia związane z metodą projektów edukacyjnych. Przedstawiamy poszczególne fazy realizacji projektu, oczekiwane efekty oraz wady i zalety korzystania z tej metody. Mimo że praca nią stała się obowiązkowa w gimnazjum, to mniejsze i większe projekty edukacyjne nie tylko można, ale warto wprowadzać na każdym etapie edukacji. 10-12 Jak zorganizować projekt, nie tylko gimnazjalny Praktyczne porady: jak zaplanować i poprowadzić projekt edukacyjny w gimnazjum. 13-22 Wespół w zespół, czyli metoda projektu w praktyce Opisujemy projekt edukacyjny z powodzeniem realizowany od ponad 10 lat w warszawskim gimnazjum na Twardej. Mimo że wymyślony na długo przed rozporządzeniem wprowadzającym obowiązek powszechnego stosowania metody zespołowego projektu edukacyjnego, doskonale spełnia jego założenia. Jeżeli nadal zastanawiacie się, w jaki sposób zorganizować realizację projektu u siebie w szkole – warto przeczytać praktyczne wskazówki, poznać harmonogram lub skorzystać z gotowych wzorów – np. umowy czy karty recenzji. Multimedia 24-27 Film animowany? Ależ tak! Animacja nie jest jeszcze często stosowaną w polskich szkołach techniką. A szkoda. Zarówno badania, jak i doświadczenia zdobyte przez nauczycieli z innych krajów wskazują, że tworzenie przez uczniów filmów animowanych niesie ze sobą wiele korzyści pedagogicznych. Technika ta jest nowym narzędziem motywowania uczniów, angażowania ich w międzyprzedmiotowe projekty, daje im możliwość aktywnego zdobywania wiedzy i umiejętności. 28 Komiks na lekcji, ale bez uwagi w dzienniczku ucznia Nauczyciel mówi do ucznia: Jasiu, tłumaczę ci to zagadnienie już po raz dziesiąty, rozumiesz, o co chodzi? Jaś robi maślane oczy i mówi: yhyhy… nie bardzo. Załamany nauczyciel próbuje ponownie wyjaśnić Jasiowi zagadnie, niestety, bez powodzenia. W końcu w przypływie rozpaczy wrzeszczy do Jasia: Skoro po ludzku do ciebie nie dociera to co, może mam ci to narysować?! 36 Voki – gadający i animowany avatar w sieci Voki to dość nietypowa i ciekawa usługa internetowa pozwalająca stworzyć postać animowaną (avatara), który będzie mówił. Mówić może naszym głosem lub przy użyciu dźwięków generowanych przez komputer. Czy taka usługa może się przydać w szkole? Informatyka Sieciowisko 52-54 Projekt i programowanie Projekty stały się bardzo ważnym elementem procesu nauczania w polskich szkołach. Każdy uczeń przynajmniej raz podczas swojej nauki zetknie się z pracą metodą projektu. Czy algorytmy i szeroko rozumiane programowanie powinny stanowić element projektu? Jeśli tak, to w jakiej formie? 58 Materiały do projektów dostępne w internecie Podpowiadamy, jak znaleźć i wykorzystać treści, których użycie może znacznie uatrakcyjnić lekcje. Chmura dla edukacji 76-78 Technologia informacyjna i usługi sieci społecznościowych w projektach edukacyjnych i zarządzaniu nimi Rozważając o zastosowaniu technologii informacyjnej w projektach edukacyjnych najczęściej mamy na myśli użycie jej przez uczniów do wykonania określonego zadania lub zaprezentowania efektów pracy podczas obrony. Rzadko myślimy o tym, że technologia może pomóc w prowadzeniu i zarządzaniu projektami. W artykule skupiamy się na wykorzystaniu bezpiecznych edukacyjnych sieci społecznościowych do zarządzania projektami edukacyjnymi. Opiekunowie szkolnych pracowni 83-87 Chmura kontra serwer szkolny Zastanawiamy się, czy usługi świadczone w modelu chmury obliczeniowej, a mówiąc prościej – na serwerach w sieci internet – są w stanie zastąpić lokalne serwery szkolne. Może nie ma sensu z nich korzystać? Może chmura to tylko chwyt marketingowy, nie mający nic ciekawego do zaoferowania szkole? A może warto mieć zarówno serwer szkolny, jak i korzystać z usług w chmurze? 89-90 Na biurku, w plecaku czy w kieszeni – dokumenty zawsze w zasięgu ręki Usługi działające w chmurze coraz bardziej zadomowiają się w rzeczywistości szkolnej. Dzięki dostępowi do internetu są zawsze „na wyciągnięcie ręki”. W tej samej chmurze działa też wiele mechanizmów, które dają nam możliwość dostępu do dokumentów z poziomu komputerów, tabletów czy smartfonów, dbając jednocześnie o to, aby z tych samych dokumentów można było skorzystać także wtedy, gdy nie mamy dostępu do internetu. Podpowiadamy, w jaki sposób wykorzystać chmurę obliczeniową do synchronizacji dokumentów pomiędzy wieloma urządzeniami i współdzielić między różnymi użytkownikami. Szkolne centra informacji 68-73 Czy inwestowanie w bibliotekę szkolną przekłada się na edukacyjną wartość dodaną? Nikt już nie podważa wpływu czytania na rozwój emocjonalny i intelektualny, szczególnie dziecka. Ale też mało kto zauważa związek między poziomem umiejętności czytelniczych, a istnieniem dobrze wyposażonej biblioteki szkolnej, kierowanej przez kompetentnego nauczyciela bibliotekarza. Krok po kroku 29-34 Toondoo – jak stworzyć komiks 37 Jak automatycznie przetłumaczyć tekst korzystając z internetu 38-51 Voki – jak stworzyć avatara 59-60 Wyszukiwanie otwartych zasobów w internecie 91-94 Dysk internetowy i synchronizacja dokumentów między komputerami, telefonami i tabletami 95-96 Jak udostępniać dokumenty innym za pomocą Dropboksa Rozmaitości 6 Z pamiętnika gimnazjalistki Jak projekt gimnazjalny mogą postrzegać uczniowie? O ich wyobrażeniach pisze Agnieszka Borowiecka w swoim felietonie z przymrużeniem oka. 81-82 Co w dysku piszczy? Pierwsza część poradnika dotyczącego bezpieczeństwa danych i ich odzyskiwania z uszkodzonych nośników. 79-80 Logopeda radzi – czytanie z komputerem Podpowiadamy, jak uatrakcyjnić zajęcia i zastąpić zwykłe żmudne ćwiczenia pracą z komputerem. 23, 57, 65 Konferencje, zjazdy, spotkania Mobilna Edukacja w XXI w. Spotkania Opiekunów Pracowni Komputerowych w Kołobrzegu Konferencja Administratorów Szkolnych Sieci Komputerowych w Nowym Tomyślu Ogólnopolski Zjazd Opiekunów Szkolnych Pracowni Internetowych w Mrozach 97-99 alenia Z ośrodków doskonalenia nauczycieli 61 Konkursy luty/marzec 2012 3 Metoda projektów Janusz S. Wierzbicki 5 mitów – dlaczego stronimy od technologii w szkole Przeszkody, które nie pozwalają nauczycielom sięgać po technologie informacyjne na lekcjach, są mocno przesadzone. Obalamy mity narosłe wokół tego zagadnienia. Trzymany przez państwa numer Uczę Nowocześnie poświęcamy w sporej części zastosowaniu i roli technologii informacyjnej i komunikacyjnej w projektach edukacyjnych (tzw. metodzie projektów). Na początku jednak chciałem podzielić się przemyśleniami dotyczącymi najczęściej wymienianych przez nauczycieli powodów, które – ich zdaniem – uniemożliwiają stosowanie technologii na lekcjach. Dlaczego nie wykorzystujemy jej w pracy z uczniami – nie tylko w projektach, ale na co dzień? Najczęściej pojawiające się odpowiedzi brzmią mniej więcej tak: 1. Nie wiem, nie znam się, zarobiony jestem. 2. Nikt mi nie pomoże, nikt tego nie robi. 3. Nie mamy w szkole sprzętu. 4. Uczniowie nie mają dostępu do komputera i/ lub internetu. 5. Projekt się nie uda, bo uczniowie nie mają równych szans (sprzęt, dostęp do sieci). obawy przed samym wystąpieniem. Teraz wróćmy do prowadzenia lekcji i wykorzystania na niej technologii – doskonale wiemy, że wielu naszych uczniów jest znacznie bieglejszych w posługiwaniu się komputerem i siecią internet od nas (choć czasem to tylko pozory). Młodzież ma znacznie więcej czasu niż my, łatwiej i szybciej przyswaja nowinki i używa technologii na co dzień we wzajemnych kontaktach. Boimy się więc, że uczniowie będą od nas lepsi. Mówiąc wprost: boimy się zbłaźnić, wygłupić. Czy tak musi być? Strach Powinniśmy wykorzystać ich umiejętności. Uczniowie będą mieli do nas zdecydowanie większy szacunek, gdy przyznamy się, że nie wiemy wszystkiego. Jeśli będą mogli zademonstrować, że są mistrzami w dziedzinie, która kryje przed nami jeszcze wiele tajemnic – świetnie. My musimy być mistrzami tylko w dwóch aspektach. Po pierwsze, powinniśmy wiedzieć, jaki efekt mogą i jaki powinni uzyskać uczniowie stosując technologię. Nie musimy wiedzieć, jak to robią ani umieć zrobić tego samego. Po drugie, efekt ich pracy powinniśmy móc rzetelnie ocenić. To podstawa sukcesu. Pierwsza odpowiedź świadczy o tym, że jej autor się boi. Tymczasem strach to zupełnie normalna i naturalna reakcja. Nie ma się czego wstydzić. Większość z nas odczuwa strach, tremę, niepewność zawsze, ilekroć musimy wystąpić przed publicznością a czujemy, że nie jesteśmy ekspertami w danej dziedzinie. Ba – często nawet jeśli jesteśmy, możemy mieć 4 Uczę Nowocześnie Oczywiście, że nie! Wręcz przeciwnie. Pomoc pod ręką Powyższe rozważania odnoszą się także do drugiej odpowiedzi. Jeśli od początku jasno wytłumaczymy, czego od uczniów oczekujemy, określimy co i jak będziemy oceniali, ewentualnie wskażemy, gdzie mogą szukać pomocy (np. miejsca w sieci internet), ale przy okazji damy wyraźnie do zrozumienia, że w kwestii posługiwania się komputerem, w czym uczniowie są często bieglejsi od nas, liczymy na ich pomoc Młodzież ma znacznie więcej czasu niż my, łatwiej i szybciej przyswaja nowinki i używa technologii na co dzień we wzajemnych kontaktach. Boimy się więc, że uczniowie będą od nas lepsi. Mówiąc wprost: boimy się zbłaźnić, wygłupić. Czy tak musi być? – mamy szansę osiągnąć zaskakująco dobre efekty. Uczniowie poproszeni o pomoc poczują, że traktujemy ich jak partnerów i ekspertów, więc w wielu sytuacjach chętnie nam pomogą (np. gdy nie będziemy umieli otworzyć ich pracy itp.). Problem, którego nie ma Problem, który istnieje, odkąd zaczęto mówić o komputerach – brak sprzętu i oprogramowania w szkole. Łączy się z drugim – uczniowie nie mają komputerów i dostępu do sieci internet. O ile problem dotyczący oprogramowania rozwiązać coraz łatwiej – w sieci znajdziemy sporo aplikacji i usług działających w chmurze, które z łatwością można wykorzystać w szkole, o tyle sprzęt… Czy jednak nie przesadzamy? Żeby nie było wątpliwości – zgadzam się, że brakuje sprzętu, że w każdej klasie powinniśmy dysponować komputerem, a pracowni powinno być więcej i lepiej wyposażonych, także w sprzęt wspomagający nauczanie konkretnych przedmiotów. Dla mnie to oczywista oczywistość. Ale czy w warunkach, jakie dzisiaj panują w naszym kraju możemy coś zrobić? Możemy. Z badań przeprowadzonych w Polsce jakiś czas temu wynika, że ponad 90 proc. gospodarstw domowych z dziećmi w wieku szkolnym ma dostęp do internetu. A oznacza to, że możemy zadawać prace i wymagać stosowania w projektach edukacyjnych wykorzystania komputera czy sieci internet. Co jednak z tymi, którzy nie mają dostępu w domu? Sprawa jest prosta – mogą skorzystać u kolegów, rodziny. Jestem pewien, że korzystają w ten sposób w celach rozrywkowych. Grają, korzystają z sieci, oglądają filmy. Dlaczego nie mogliby skorzystać, by odrobić zadanie domowe lub wykonać projekt edukacyjny (który najczęściej jest zadaniem grupowym, więc taka współpraca wydaje się naturalna)? Poza tym, w zdecydowanej większości szkół w bibliotece istnieje centrum multimedialne wyposażone w kilka komputerów. Jeśli nie ma innej możliwości, uczeń może z niego skorzystać. Właśnie w takim celu zostało stworzone. języka polskiego w liceum. Omawialiśmy wówczas, czym jest reportaż. Na koniec otrzymaliśmy zadanie: zrobić reportaż. Specjalnie nie piszę, że mieliśmy go napisać. Mieliśmy go zrobić. Na dowolny temat. I w dowolny sposób. W postaci artykułu, audycji radiowej lub filmu. Pracowaliśmy w zespołach, a każdy wybierał taką technikę, której był w stanie podołać i dla której posiadał odpowiednie narzędzia. Czy dzisiaj taki projekt można zrealizować? Oczywiście – i to zdecydowanie łatwiej, bo większość uczniów dysponuje sprzętem, który na to pozwala – np. telefonem komórkowym z wbudowaną kamerą. Pozwala ona robić nie tylko zdjęcia, ale także rejestrować filmy. Prawie każdy telefon wyposażony jest w dyktafon, więc nagrania do audycji radiowej nie są problemem. Zawsze można też zrobić zdjęcia i napisać artykuł. Co więcej – niezależnie od przyjętej techniki, zawsze znajdziemy darmowe narzędzia pozwalające zmontować film czy audycję, bezpłatny podkład dźwiękowy itp. materiały. Nauczycielka, która prowadziła ze mną język polski, nie wnikała, jakich narzędzi i w jaki sposób użyjemy. Jasne było także, co i jak będzie oceniane. Nie brała pod uwagę, czy wybrana technika była bardziej, czy mniej pracochłonna. Nie oceniała jakości nagrań, jeśli wynikały one z jakości sprzętu, którym dysponowaliśmy. Oceniała przygotowanie, profesjonalizm wykonania i wszystkie elementy, które składają się na dobry reportaż. Mieliśmy równe szanse. Każdy mógł zdobyć maksymalną ocenę. Nie liczyło się, jakimi narzędziami dysponował. Ważne było, jak ich użył. Szanse są równe Piąta odpowiedź zakłada, że projekt uda się tylko wtedy, gdy wszyscy uczniowie będą mieli równe szanse. Skoro nie mają (uczniowie dysponują różnym sprzętem i umiejętnościami) – projekt nie może się udać. Pytanie tylko, co ma jedno z drugim wspólnego? Do dzisiaj pamiętam jedno z najciekawszych zadań, jakie wykonywałem w ramach luty/marzec 2012 5 Felieton Z dziennika gimnazjalistki Projekt 2 stycznia 2012 r. Święta , święta i po świętach . Nawet nie zdążyłam dobrze wypocząć, a już trzeba z poowrotem do szkoły. Dobrze chociaż, że zaraz az będą ferie , to tylko dwa tygodnie . Szkoda da tylko, że dzień taki krótki i szybko robi się ciemno. 3 stycznia 2012 r. Na przerwie słyszałam, jak takie dwie z 3a szeptały do siebie pod klasą: „No bo wiesz, ten projekt…”. Dalej nie usłyszałam, bo zawołała ł mnie Ewka . Pewnie boją się infy, a przecież to nie takie straszne . Ja zrobiłam tę kartkę świąteczną, nie była taka trudna i nawet dziadek się nią chwalił podczas Wigilii . Tak bym zaraz o tym zapomniała , ale te ich miny… 4 stycznia 2012 r. Jakaś zaraza , czy co? Piotrek mówił , że jego brat go straszył , że będzie musiał robić projekt i wtedy sam zobaczy, bo to ho-ho! Nic z tego nie rozumiem, co za ho-ho? No ale to podobno coś większego niż myślałam. 7 stycznia 2012 r. Na obiedzie u dziadka coś tam wspomniałam o tym projekcie i dopiero się zaczęło. Najpierw tata ta powiedział , że on żadnych prop ę zapytała , co jektów nie robił . Na to mama się robił w takim razie . Na to babcia , że w szkole za jej czasów to było zupełnie inaczej. Ale jak dziadek powiedział : „A za króla Ćwieczka …”, to tata kazał mi iść popracować na komputerze i dalej nic już nie słyszałam. No i nie wiem, o co chodzi z tym projektem. 8 stycznia 2012 r. Rozmawiałam jeszcze raz z babcią. Ona to miała dobrze , przychodziła sobie do klasy, posłuc posłuchała nauczyciela i porobiła notatki , no może jeszcze poczytała trochę w podręczniku i już. Wystarczyło jej wszystkiego na klasówki i wypr wypracowania . Żadnych projektów, ani nic w tym stylu. No, ale z drugiej strony infy też nie było. był I w ogóle komputerów, a przynajmniej takich jak teraz. Bo właściwie to kiedy powstał j pierwszy komputer? Muszę sprawdziç w Wikipierwsz pedii … 10 styc stycznia 2012 r. Kochany dzienniczku, Wychowawczyni powiedziała , że ten projekt to Wychowa „projekt gimnazjalny”. I każdy musi w takim uczestniczyć w czasie gimnazjum chociaż raz. uczestnic Całe szczęście szczę , że mam jeszcze prawie trzy lata . Bo wycho wychowawczyni mówi , że o naszym projekcie to nam powie we wrześniu, a teraz mamy się przygotowywać. Szkoda , że nie dodała , jak to zrobić. Agnieszka Borowiecka 6 Uczę Nowocześnie Metoda projektów edukacyjnych Janusz S. Wierzbicki założenia i podstawy Metoda projektowa znana jest od lat. W gimnazjum prowadzenie zajęć w ten sposób stało się obowiązkowe. Czy pamiętamy jednak, jakie są podstawowe założenia projektów edukacyjnych? Metoda projektowa polega na tym, iż uczniowie realizują zazwyczaj dość duże zadania problemowe koordynowane przez nauczycieli. Najczęściej pracują w zespołach kilkuosobowych. Zazwyczaj wspólnie ustalają ramy projektu, dzielą się obowiązkami. Pracują nad rozwiązaniem postawionego przed nimi zadania, przy czym każdy z nich samodzielnie opracowuje przydzieloną mu część. Następnie łączą swoje opracowania w całość. Oczywiście podczas realizacji wymieniają się opiniami i ewentualnie modyfikują ramy całości projektu. Korzystają również z pomocy nauczycieli, którzy przede wszystkim pełnią rolę konsultantów – udzielają rad i wskazówek dotyczących wykonania zadania. W metodzie projektowej najważniejsze jest to, iż uczeń pracuje samodzielnie – bez ingerencji nauczyciela. Sam ustala, w ramach stojącego przed nim zadania, co i w jaki sposób (za pomocą jakich narzędzi) zrealizować. Samodzielnie szuka literatury i innych potrzebnych materiałów, opracowuje rozwiązania zadań cząstkowych, ewentualnie konsultując swoje pomysły z nauczycielem. Nabywa więc umiejętność samodzielnej pracy, a przy okazji kształtuje zdolność analitycznego myślenia, dzielenia większych zadań na części, twórczego rozwiązywania problemów. Uczy się również podejmowania decyzji – w jakim kierunku rozszerzyć wiedzę, by móc rozwiązać stojące przed nim zadania. Kształtuje więc umiejętność samodzielnego uczenia się. Dodatkowo, pracując w zespole, uczy się współpracy: wspólnego podejmowania decyzji i rozwiązywania problemów, a także odpowiedzialności za wykonanie przydzielonej części zadania. Na koniec, każdy zespół prezentuje swój projekt przed publicznością. Pięć etapów W metodzie projektowej istotne jest, aby nie narzucać wyboru tematów projektowych ani sposobów ich realizacji. Uczniowie powinni mieć możliwość podjęcia decyzji, nad czym chcą pracować. Jeśli zadanie będzie dla nich interesujące, będą mieli większą motywację, żeby je rozwiązać. Dlatego nauczyciele powinni przygotować sporą pulę tematów do wyboru i zorganizować na nie zapisy wśród uczniów. Podczas realizacji całego projektu można wyróżnić pięć faz: 1. Przygotowanie tematów i ich zaprezentowanie uczniom. 2. Wybór tematów przez uczniów i uzgodnienie ich zakresu z nauczycielami. 3. Realizacja projektów. 4. Publiczna prezentacja (obrona projektów). 5. Ocena wykonanych projektów. Faza 1. W tej fazie nauczyciele przygotowują tematy projektów. Przygotowywany jest ogólny zakres projektu i wskazówki skąd zaczerpnąć materiały do jego wykonania, aby uczniowie mogli zorientować się, jakich zagadnień dotyczy. Zazwyczaj są to tematy nowe, nieomawiane jeszcze przez nauczycieli. Często są powiązane z materiałem omawianym, ale znacznie wykraczają poza jego zakres. Faza 2. Uczniowie zapoznają się z tematami. Mają czas na przejrzenie materiałów i wybranie tematu, który najbardziej ich interesuje. Później przystępują do gromadzenia informacji i materiałów niezbędnych do jego realizacji. Przygotowują wstępny plan pracy, określają co i w jaki sposób zamierzają wykonać w ramach projektu. Tak przygo- towani udają się na konsultację do opiekuna danego tematu i uzgadniają z nim plan pracy. Nauczyciel, występujący jako opiekun, nie powinien zbytnio ingerować w treść konspektu. Może jedynie zwrócić uwagę na to, że uczniowie coś pominęli, wprowadzić nieznaczne poprawki – pod warunkiem, że konspekt nie mija się zupełnie z założeniami danego tematu. Jeśli tak jest, wówczas należy poprosić o powtórne przemyślenie tematu, ewentualnie zastanowić się czy był on prawidłowo sformułowany i wyjaśnić wątpliwości. Zakładamy, iż konspekt ma być przede wszystkim dziełem uczniów opracowanym na podstawie znalezionych przez nich materiałów. Jeśli uczniowie mają problem z opracowaniem jakiejś części projektu, wówczas nauczyciel może udzielić wskazówek, gdzie lub w jaki sposób należy poszukać informacji na jej temat. Efektem pracy może być np. przygotowanie referatu, wystawy malarskiej lub modelu jakiegoś urządzenia. Może i powinno być to zadanie problemowe – polegające na samodzielnym znalezieniu rozwiązania i na tej podstawie przygotowania jego publicznej prezentacji (obrony). Charakter konspektu czy zakresu prac będzie więc w dużej mierze zależał od typu samego zadania. Po ustaleniu konspektu (zakresu pracy) oraz sposobu realizacji powinno nastąpić spisanie umowy między nauczycielem i uczniem oraz podpisanie jej przez obie strony. Jest to dodatkowy element motywujący uczniów do pracy. W umowie muszą zostać umieszczone wcześniej wymienione elementy (konspekt, zakres prac i sposób ich realizacji) oraz podane powinny zostać terminy konsultacji oraz data ostatecznego oddania projektu i jego obrony. Wzór umowy przygotowuje nauczyciel. Chodzi o to, żeby uczniowie przy okazji zapoznali się z podstawowymi elementami umowy, sposobem jej zapisu i użytym słownictwem (np. strony umowy, paragrafy). luty/marzec 2012 7 Faza 3. Realizacja projektu może przebiegać podczas zajęć szkolnych (lekcyjnych lub dodatkowych) albo poza szkołą. W dużej mierze zależy to od charakteru projektu. Zazwyczaj część pracy uczniowie wykonują na zajęciach a część w domu. W szczególności, jeśli praca wymaga wykorzystania sprzętu lub materiałów dostępnych dla ucznia tylko w szkole, powinniśmy przewidzieć wystarczającą ilość czasu, żeby to umożliwić. Podczas realizacji projektu uczniowie muszą mieć możliwość kontaktu z nauczycielem, z którym zawarli umowę, a który pełni rolę konsultanta. Dlatego w umowie powinny być przewidziane terminy: kiedy uczeń może przyjść i uzyskać poradę. Zakłada się również możliwość częściowej modyfikacji zadań związanych z projektem. Może to nastąpić z wielu powodów, np. gdy literatura, na podstawie której uczeń mógłby daną część zrealizować, jest niedostępna lub gdy jedna z części została bardziej przez ucznia rozbudowana i na inną (np. mniej istotną z punktu widzenia wartości całego projektu) może nie wystarczyć czasu. Jeśli powody zaproponowanej przez ucznia zmiany są uzasadnione, nauczyciel może (i powinien) zgodzić się na modyfikację konspektu a tym samym zmianę umowy. Powinno to jednak nastąpić na piśmie w formie aneksu do umowy. Umowa jest tutaj elementem istotnym i nie należy jej zaniedbywać. Powinna być także podstawą rozliczenia projektu. Istotnym elementem realizacji projektu jest przygotowanie się przez uczniów do o jego publicznej obrony. dyrektora placówki, ewentualnie zaproszonych gości – np. rodziców. Przedstawienie przez ucznia pracy oraz udzielanie odpowiedzi na pytania, które może zadawać publiczność, jest cennym doświadczeniem. Uczeń ma szansę zdobyć bardzo ważne kompetencje, jakimi są prezentacja swojej wiedzy, umiejętności i pracy. Szczególnie dobrze brak tych umiejętności uwidacznia się podczas ustnych egzaminów (np. wstępnych). Często uczniowie posiadający szeroką wiedzę nie potrafią jej w sposób rzeczowy przedstawić. Dlatego przygotowanie do obrony powinno stanowić ważną część realizacji projektu. Faza 5. Ocena projektu powinna być podsumowaniem pracy wykonanej przez ucznia. Nie może to być jedynie ocena „cyfrowa”. Powinna zawierać uzasadnienie, co nam się w pracy ucznia podobało, a co jest błędne. Powinna być podzielona na kilka składników. Można je przedstawić w formie następujących pytań: • Czy uczeń wywiązał się z zawartej umowy? • Czy wartość merytoryczna wykonanej pracy stoi na odpowiednim poziomie? • Czy uczeń potrafił zaprezentować swoją pracę? • Czy umiał obronić ją i odpowiedzieć na związane z nią pytania? W zależności od charakteru pracy, jaką wykonał uczeń można ocenę jeszcze bardziej uszczegółowić. Ważne jest jednak, by kryteria były znane uczniowi od początku realizacji projektu. Uwaga do oceniania Ocena pracy powinna być rozszerzona o dwa ważne elementy. Po pierwsze, o recenzję własnego projektu dokonywaną przez uczniów. Po drugie, co dla uczniów jest znacznie łatwiejsze, o recenzję pracy wykonanej przez inny zespół. Pozwala to uczniom zastanowić się nad własną pracą, jak również uczy ich rzetelnego oceniania pracy innych. Wprowadzenie tych elementów pozwala też nauczycielowi sprawdzić, czy popełniane przez uczniów błędy wynikają z braku wiedzy czy też z braku umiejętności jej zastosowania. Recenzja dokonywana przez uczniów musi podlegać ocenie nauczyciela. Nie wymaga jednak zbytniego nakładu pracy. Szczególnie, gdy posługujemy się kartami oceny czy recenzji. Wówczas uczeń wypełnia taką samą kartę jak nauczyciel. Nauczyciel może dokonać oceny przez porównanie uwag własnych oraz ucznia. Faza 4. Obrona projektu jest bardzo ważna. Uczeń eń ma szansę (często po raz pierwszy) zapreezentować swoją pracę (wykonaną w znaczcznym zakresie samodzielnie – od zebrania nia materiałów, przygotowania planu pracy acy czy konspektu, do zrealizowania projektu) ktu) i zdobytą wiedzę publicznie. Publiczność ność mogą stanowić jego rówieśnicy, jak również nież nauczyciele. W szczególnych przypadkach kach może to być uroczyste spotkanie z udziałem ałem 8 Uczę Nowocześnie Wszystkich za interesowanyc h opublikowaniem swo ich pomysłów , opisów dobrych praktyk lu na łamach U b doświadczeń i uwag czę Nowocześ nie i/lub naszych serwis ów interneto w yc h prosimy o kontakt na a dres: redakcja@ucz enowoczesnie .pl Zalety metody projektowej • Nabycie wielu kompetencji przez uczniów, m. in.: - wyszukiwania i selekcjonowania wartościowych informacji, - samodzielnego i zespołowego twórczego rozwiązywania problemów (zadań) związanych z projektem, - prezentowania swojej wiedzy i pracy, - pracy w zespołach, tj. umiejętności podziału pracy, po- rozumienia się co do formy projektu, odpowiedzialności za wykonanie swojego zadania przed innymi członkami zespołu, itp., - umiejętności niezwiązanych bezpośrednio z tematem projektu, ale niezbędnych do jego realizacji. • Możliwość oceny pracy uczniów pod wieloma względami – również takimi, na które prawdopodobnie nauczyciel nie zwróci na co dzień uwagi. Wady metody projektowej • Konieczność poświęcenia dużej ilości czasu na poprowadzenie projektu, w szczególności: - na przygotowanie tematów, - na realizację zadań przez uczniów i konsultacje, - na publiczne obrony projektów (prezentacje uczniów). • Trudno dokonać sprawiedliwej oceny pracy uczniów przy dużym zróżnicowaniu charakteru pracy (niemożliwe jest ocenienie wykonanego modelu jakiegoś urządzenia czy referatu w tych samych kategoriach, co pracy malarskiej). Ten problem jednak można stosunkowo łatwo rozwiązać narzucając pewne ramy. Do czego można zastosować technologię informacyjną w metodzie projektów edukacyjnych Komputer z dostępem do sieci internet można wykorzystać do znakomitej większości zadań związanych z projektem edukacyjnym. Po pierwsze, do spraw związanych z organizacją pracy nad projektem i komunikacji między osobami w nim uczestniczącymi – uczniami i nauczycielami. Więcej na ten temat na stronach 76-78. Po drugie, technologia jest bardzo przydatna do realizacji projektów. Temat, zadanie projektowe może wręcz bazować na wykorzystaniu technologii (stworzenie strony WWW, nakręcenie filmu, opracowanie animacji), może pomóc przygotować się do projektu (np. wyszukanie potrzebnych informacji, porad, wskazówek) lub pomóc opracować zdobyte materiały, przeprowadzić obliczenia, symulację, stworzyć trójwymiarowy model, ale także napisać aplikację, bazę danych itd. W końcu technologię możemy użyć do zaprezentowania pracy podczas obrony projektu (np. przygotowując galerię wykonanych zdjęć, prezentację, pokaz multimedialny czy film). Z założenia Uczę Nowocześnie w całości poświęcone jest używaniu technologii także w mniejszych i większych projektach edukacyjnych a celem jest zainspirowanie do opracowywania własnych ciekawych pomysłów. Zachęcamy do dzielenia się nimi przez udział w konkursach, ale także do opisywania ich na łamach Uczę Nowocześnie. luty/marzec 2012 9 Marta Wnukowicz Jak zorganizować projekt praktyczne rady Prowadzenie projektu nie jest proste. Szczególnie, gdy obejmuje trzecią część uczniów chodzących do szkoły. Podpowiadamy, jak uniknąć błędów i nieporozumień. Za przebieg i organizację projektu gimnazjalnego odpowiada dyrektor szkoły, który zwykle zleca to zadanie nauczycielom. Warto, żeby przed jego realizacją mała grupa nauczycieli przemyślała, przedyskutowała i zapisała swoje pomysły. Następnie zaproponowała na posiedzeniu rady pedagogicznej powstałe w ten sposób koncepcje pod dyskusję. Zastanawiając się nad wdrożeniem projektu należy wziąć pod uwagę wiele kwestii, np.: 1. Kiedy rozpocząć projekt dla danego rocznika? W którym semestrze? 2. Jakiego rodzaju projekty będą realizowane: a) Czy będzie to duży projekt składający się z wielu małych, ale o ujednoliconej organizacji i harmonogramie? b) Czy będą to małe projekty, których organizacja podlega całkowicie nauczycielowi prowadzącemu? 3. W jaki sposób dopasować harmonogram projektów do harmonogramu szkolnego? 4. W jaki sposób, kiedy i komu zostaną zaprezentowane prace uczniów? 5. Kto i dlaczego będzie odpowiedzialny za organizację oraz przebieg projektów? 6. Jak zapewnić przepływ informacji między nauczycielami zaangażowanymi w pracę nad projektem? 10 Uczę Nowocześnie terminów realizacji projektu? 7. W jaki sposób zostanie udokuCzy uwzględniamy tylko sposób mentowana realizacja projektu? pracy nad projektem wystawiając 8. Kto i w jaki sposób będzie decydował uczniom ocenę z zachowania? o wyborze tematu projektu, nauczyb) Czy powstanie jedna karta oceny dla ciela prowadzącego grupę projektową wszystkich uczniów w przypadku oraz o składzie grupy projektowej (uczeń czy Pracę należy zorganizować tak, żeby ustalone zasanauczyciel)? 9. W jaki sposób dy projektu były jasne dla wszystkich jego uczestnidoprowadzić ków – zarówno nauczycieli, uczniów, jak i rodziców. Decyzja, którą podejmiemy, musi być wiążąca i niedo sytuacji, zmienna dla konkretnego rocznika uczniów. Zasażeby wszyscy dy realizacji projektu i jego cele możemy zmieniać, uczniowie w zależności od możliwości uczniów i szkoły, dopiezrealizowali ro w kolejnych latach. projekt edukacyjny? Co dużego projektu, z ujednoliconą zrobić w sytuacjach losowych, np.: organizacją i harmonogramem, a) projekt jest w trakcie realizaczy też karty ocen dostosowane cji albo został zakończony a do zostaną do specyfiki pracy konklasy dołącza nowy uczeń, kretnej grupy lub grup pod opieb) uczniowie nie chcą pracować, ką konkretnego nauczyciela? c) uczniowie nie chcą wziąć udziału c) Czy karty oceny zostaną opracow projekcie, wane przez koordynatora projektu, d) uczniowie nie chcą podpisać z opieczy przez nauczyciela prowadzącego kunem projektu umowy dotyczącej konkretną grupę projektową? realizowanego przez nich zadania. 11. Czy będą wykorzystywane karty 10. W jaki sposób uczniowie będą pracy i kto je będzie przygotowywał? oceniani za swoją pracę? 12. Co zrobić, żeby dokumenty, które a) Czy jest możliwość wystawienia przechowują uczniowie (np. karocen cząstkowych z przedmiotu, ta pracy, umowa) nie zginęły? a może również za dotrzymanie 13. Czy uczniowie będą zawierać umowę z nauczycielem (opiekunem projektu) w formie papierowej? Jeśli tak, to jakie punkty powinna taka umowa zawierać? Jakie będą konsekwencje jej niepodpisania przez ucznia? Jakie korzyści będą wynikały z jej zawarcia (organizacyjne i wychowawcze)? Wskazówka Wzór umowy, którą podpisują uczestnicy projektu w Gimnazjum na Twardej w Warszawie, można znaleźć na k12blog.edu.pl. Proponowane punkty umowy: - data podpisania umowy, - strony umowy, - temat projektu i szczegółowy zakres jego realizacji (konspekt), - zakres odpowiedzialności każdego ucznia, przydział zadań, - daty konsultacji opiekuna projektu, - termin publicznej prezentacji, - konsekwencje wynikające z niedotrzymania umowy, - podpisy obu stron. Wychowawca klasy wypełnia świadectwa ukończenia gimnazjum i wystawia ocenę z zachowania uwzględniającą sposób realizacji projektu, dlatego to na nim spoczywa obowiązek dopilnowania, aby każdy uczeń z klasy, którą się opiekuje, miał możliwość realizacji projektu. Pytań może nasunąć się jeszcze wiele, zwłaszcza takich, które wynikają ze specyfiki szkoły. Pracę należy zorganizować tak, żeby ustalone zasady projektu były jasne dla wszystkich jego uczestników: zarówno nauczycieli, uczniów, jak i rodziców. Decyzja, którą podejmiemy, musi być wiążąca i niezmienna dla konkretnego rocznika uczniów. Zasady realizacji projektu ijegocelemożemyzmieniać,wzależności od możliwości uczniów i szkoły, dopiero w kolejnych latach. Zwłaszcza w szkole liczącej dużo uczniów, w której będzie spora grupa nauczycieli odpowiedzialnych za realizację projektu, warto przydzielić zadania konkretnym osobom – propozycja zależności między tymi osobami została przedstawiona na schemacie. Szkolny koordynator projektu Skoro co roku inna grupa uczniów będzie przystępowała do projektu, warto wybrać szkolnego koordynatora, który będzie czuwał nad przebiegiem całości, podejmował ostateczne decyzje, kompletował dokumentację i przekazywał ją dyrektorowi szkoły. Jego zadaniem będzie również organizacja spotkań i ścisła współpraca z koordynatorami projektów poszczególnych roczników a także konsultacje z nauczycielem informatyki. 14. W jaki sposób technologia informacyjna może pomóc w organizacji projektu? Wskazówka Dobrym pomysłem jest wykorzystanie technologii w zarządzaniu projektem do organizacji pracy osób biorących w nim udział oraz zapewnienia sprawnego przepływu informacji i dokumentów. Więcej na ten temat można przeczytać na stronach 76-78, 88-90. Przykładowy schemat zależności między osobami odpowiedzialnymi za realizację projektu gimnazjalnego. luty/marzec 2012 11 Zadania koordynatora konkretnego rocznika uczniów przystępujących do projektu: 1. razem z wychowawcami klas konkretnego rocznika uczniów i szkolnym koordynatorem projektu ustala zasady organizacji projektu i jego harmonogram, 2. monitoruje przebieg projektu, pilnuje terminowej realizacji zadań i zbiera dokumentację projektową od opiekunów poszczególnych grup projektowych, 3. przekazuje dokumentację wychowawcom klas i szkolnemu koordynatorowi projektów. Opiekun grup projektowych Osobami bezpośrednio odpowiedzialnymi za realizację projektów są nauczyciele opiekujący się poszczególnymi grupami projektowymi. Ich zadaniem jest: 1. prowadzenie grup projektowych, czyli: a) zapoznanie uczniów z celami projektu, b) uzgadnianie z uczniami zakresu tematu, problemu, sposobu realizacji itp., c) przygotowanie z uczniami harmonogramu ich projektu (jeżeli decyzją rady pedagogicznej organizacja projektu podlega całkowicie nauczycielowi prowadzącemu) bądź poinformowanie ich o narzuconym harmonogramie pracy, d) ustalenie z uczniami zakresu ich odpowiedzialności w ramach realizacji projektu, e) zapoznanie uczniów ze sposobem oceniania, f) pełnienie roli konsultanta merytorycznego, 12 Uczę Nowocześnie g) pomaganie uczniom w rozwiązywaniu problemów wynikających ze współpracy w grupie czy problemów organizacyjnych, 2. przekazanie kompletnej dokumentacji koordynatorowi projektu danego rocznika uczniów i wychowawcy. 1. ścisłej współpracy – zarówno z opiekunami grup, jak i z koordynatorami projektu, 2. przekazania informacji rodzicom (m.in. o formie realizacji projektu, jego celach, sposobie oceny, konsekwencjach niezaliczenia oraz o tym, Jeżeli uczniowie otrzymają od opiekuna projektu jakiekolwiek dokumenty projektowe, np. kartę pracy czy umowę, to istnieje bardzo duże prawdopodobieństwo, że taki dokument zgubią. Dlatego polecam jedno z dwóch rozwiązań: 1. nauczyciel posiada kopię wypełnionego przez uczniów dokumentu, 2. uczeń przychodzi do nauczyciela, aby uzupełniać dokument na bieżąco i zostawia go u nauczyciela. Informacje, które musi przekazać: a) skład grupy, b) temat projektu, c) stopień realizacji projektu, d) ocena zaangażowania w pracę nad projektem poszczególnych uczniów (ma umożliwić wychowawcy wystawienie oceny z zachowania), 3. szybkie poinformowanie wychowawcy klasy, że uczniowi grozi niezaliczenie projektu (żeby odpowiednio wcześnie można było tej sytuacji zaradzić). Jeżeli uczniowie otrzymają od opiekuna projektu jakiekolwiek dokumenty projektowe, np. kartę pracy czy umowę, to istnieje bardzo duże prawdopodobieństwo, że taki dokument zgubią. Dlatego polecam jedno z dwóch rozwiązań: - nauczyciel posiada kopię wypełnianego przez uczniów dokumentu (dostarczaną mu po realizacji poszczególnych etapów), - dokument przechowuje nauczyciel w dokumentacji projektu a uczeń przychodzi, aby go na bieżąco uzupełniać. Wychowawca Wychowawca wpisuje na świadectwie ukończenia gimnazjum informację o realizacji projektu przez ucznia. Wystawiając ocenę z zachowania konkretnemu uczniowi musi też wziąć pod uwagę sposób, w jaki pracował nad projektem. Dlatego zobowiązany jest do: że informacja o realizacji projektu znajdzie się na świadectwie), 3. zebrania informacji na temat sposobu i stopnia realizacji projektu przez uczniów, 4. dopilnowania, aby każdy uczeń jego klasy miał możliwość zrealizowania projektu. Nauczyciel informatyki Warto poprosić o współpracę nauczyciela informatyki, który pomoże wybrać konkretne usługi i oprogramowanie umożliwiające sprawną pracę nad projektem oraz ułatwiające gromadzenie dokumentacji. Przepływ informacji pomiędzy nauczycielami jest sporym wyzwaniem w każdej szkole, zwłaszcza takiej, w której jest dużo uczniów. Nauczyciele pracują w różnych godzinach, niektórzy rzadko się widują. Natomiast podczas realizacji projektów wymiana informacji pomiędzy wychowawcami, opiekunami projektów, koordynatorami, a nawet uczniami w grupach projektowych jest bardzo ważna. Technologia informacyjna przychodzi wtedy z pomocą. Wszystkie powyższe wskazówki są tylko propozycją. Wynikają z moich kilkunastoletnich doświadczeń w prowadzeniu równoległych projektów, z bardzo dużą grupą uczniów i nauczycieli, w charakterze koordynatora każdego rocznika. Dotyczą przede wszystkim organizacji projektu gimnazjalnego, ale wiele z nich może być wykorzystanych na każdym poziomie nauczania. Projekty w Gimnazjum na Twardej Marta Wnukowicz Wespół w zespół, czyli metoda projektu w praktyce Rozporządzenie, które weszło w życie we wrześniu 2010 roku nakłada na nauczycieli obowiązek powszechnego stosowania metody zespołowego projektu edukacyjnego. Fakt, że uczniowie muszą mieć na świadectwie ukończenia klasy trzeciej informację o realizacji projektu oraz uwzględniony w ocenie z zachowania sposób pracy nad projektem i stopień zaangażowania, przysparza nieco kłopotów natury organizacyjnej. Nauczyciele opiekujący się grupami projektowymi powinni prowadzić dokumentację pracy, żeby przekazać wychowawcom niezbędne informacje. To spore wyzwanie dla szkoły. Od 11 lat wszyscy uczniowie naszego gimnazjum mają obowiązek realizacji projektu z wybranego przedmiotu, opracowując i przygotowując się do jego obrony przez minimum jeden semestr. Oznacza to dużą liczbę uczniów, z którą pracuje się równocześnie (od około 180 do 250 – 6 do 8 klas). Projekt wymusił dostosowanie sposobów realizacji programu nauczania różnych przedmiotów a także modyfikację programu nauczania informatyki. Początki W 1999 roku rozpoczęłam pracę w Gimnazjum nr 42 jako nauczyciel informatyki. Razem z Januszem Wierzbickim, współpracownikiem Ośrodka Edukacji Informatycznej i Zastosowań Komputerów w Warszawie, zastanawialiśmy się, w jaki sposób poprowadzić lekcje informatyki, żeby były nie tylko interesujące, ale przede wszystkim dawały uczniom umiejętność praktycznego wykorzystania poznanych narzędzi informatycznych. Zależało nam, by uczniowie wiedzieli, w jaki sposób i do czego można wykorzystać technologię informacyjną, potrafili samo- dzielnie wybrać odpowiednie oprogramowanie, szukać właściwych opcji do realizacji zadań. Chcieliśmy, żeby wykorzystywali technologię informacyjną do rozwiązywania problemów postawionych przed nimi przez nauczycieli różnych przedmiotów. Zależało nam, żeby mając określony cel, potrafili wskazać kroki jego realizacji, wyszukać wiarygodne źródła materiałów, odpowiednio je opracować, ale również zaprezentować in- mentów informatyki, wyzwanie było niemałe. Zadanie, które sobie wyznaczyliśmy, wymagało dokładnego przygotowania, tym bardziej że zamierzaliśmy zmodyfikować program nauczania informatyki dla wszystkich uczniów gimnazjum – nie tylko dla zdolnych bądź chętnych. Ponadto, planowaliśmy, że uczniowie będą na lekcjach wybranych przedmiotów prezentować swoją pracę z wykorzystaniem prezentacji multimedial- Szczegółowe opracowania na temat realizacji projektu według wytycznych ministerstwa edukacji można znaleźć na stronie www.ceo.org.pl/portal/projekt. Znajdują się tam przykłady projektów, systemów wystawiania ocen z zachowania z uwzględnieniem realizacji projektu, karty realizacji poszczególnych zadań. nym to, co przygotowali. Żeby nauczyli się współpracy w grupie i odpowiedzialności a zarazem pracy w ramach narzuconego harmonogramu. Mając na względzie, że pracujemy z uczniami gimnazjum, wśród których wielu nie miało w szkole podstawowej ele- nej a w szkole był tylko jeden rzutnik. Przygotowania merytoryczne i organizacyjne trwały cały rok. Dokładnie opisaliśmy samą metodę, przygotowaliśmy niezbędne materiały i poprosiliśmy o wsparcie pozostałych nauczycieli informatyki oraz dyrekcję gimnazjum. luty/marzec 2012 13 Projekty w Gimnazjum na Twardej Wszyscy uczniowie gimnazjum muszą mieć na świadectwie informacje o realizacji projektu oraz mający odzwierciedlenie w ocenie z zachowania sposób pracy uczniów. Dlatego każdy nauczyciel, który opiekuje się grupą projektową, powinien prowadzić dokumentację pracy. To spore wyzwanie organizacyjne dla szkoły. Chcę podzielić się z Państwem moimi doświadczeniami w pracy tą metodą z dużą liczbą uczniów równocześnie. Wskazówka Materiały opisywane w artykule, w szczególności karty recenzji (oceny) referatu, prezentacji, wzór umowy na realizację projektu można znaleźć i pobrać w edytowalnym formacie z serwisu k12blog.edu.pl. W czerwcu 2000 r., na spotkaniu rady pedagogicznej, zaproponowaliśmy nauczycielom współpracę w ramach realizacji dużego projektu międzyprzedmiotowego. Od tamtej pory co roku jest on realizowany. Fakt, że zostało wprowadzone w życie rozporządzenie niewiele zmienił w organizacji naszej pracy – musieliśmy jedynie zmodyfikować system oceniania zachowania i przerzucić trochę odpowiedzialności na wychowawców klas, żeby wiedzieli, jaką informację napisać na świadectwie 3 klasy każdego ucznia. Zasady Uczniowie jednego rocznika – obecnie klas drugich (około 180 osób) – w pierwszym semestrze przygotowują projekt na lekcjach informatyki. Ich zadaniem jest zaprezentowanie wyników swojej pracy przed całą klasą na lekcji wybranego przedmiotu realizowanej w drugim semestrze. 14 Uczę Nowocześnie Na 45 minut stają się nauczycielami. Mają przekazać kolegom w przystępny i ciekawy sposób wiedzę, spostrzeżenia, wnioski i informacje, które zdobyli podczas pracy nad projektem. Spoczywa na nich duża odpowiedzialność, ponieważ najczęściej tematy wchodzą w zakres podstawy programowej wybranego przedmiotu. Uczniowie muszą więc być przygotowani perfekcyjnie. Dlatego projekt składa się z kilku etapów (każdy z nich podlega recenzji i ocenie) a zwrotna informacja trafiająca do uczniów pozwala na poprawienie błędów i dopracowanie ostatecznego zadania polegającego na poprowadzeniu lekcji. Wybór tematów i tworzenie zespołów Na początku roku szkolnego nauczyciele informatyki przedstawiają listę tematów projektowych przekazaną im przez nauczycieli pozostałych przedmiotów. Z tych propozycji uczniowie wybierają dla siebie najbardziej interesujący temat. Jedynym ograniczeniem jest zasada, że określony temat w klasie nie może się powtórzyć. Wynika to z konieczności zaprezentowania tematu podczas lekcji (nie można omawiać go kilkukrotnie w jednej klasie). Uczniowie łączą się w zespoły (najczęściej czteroosobowe) biorąc pod uwagę między innymi wspólne zainteresowania, sympatie, umiejętności. Ich najważniejszym zadaniem będzie zaprezentowanie przed klasą efektów swojej pracy z wykorzystaniem, między innymi, prezentacji multimedialnej. Temat opracowują pod kierunkiem nauczyciela informatyki, jako opiekuna technicznego, i nauczyciela drugiego przedmiotu – autora wybranego tematu zwanego opiekunem merytorycznym. Uczniowie mają również możliwość zaproponowania własnego tematu wybranemu nauczycielowi uczącemu w ich klasie. Jeśli wyrazi zgodę – mogą zrealizować go zamiast jednego z proponowanych tematów. Ważne jest, aby to nad czym pracują, było dla nich interesujące. Ustalanie spraw organizacyjnych, rozwiązywanie problemów czy ewentualnych konfliktów następuje na lekcji informatyki. W efekcie powstaje plan precyzujący kto realizuje jaki projekt, z jakiego przedmiotu i u którego nauczyciela. Po jego spisaniu rozpoczyna się faktyczna praca nad realizacją zadań. Ważne jest, aby nauczyciel informatyki: 1. nie narzucał składu grup. Jego zadaniem jest jedynie doradzać, sugerować rozwiązania, pomagać w wyborze – decyzja należy jednak do uczniów. Musi doprowadzić do sytuacji, w której każdy uczeń będzie przynależał do jakiejś grupy, 2. pilnował, żeby temat w klasie się nie powtórzył i udzielił pomocy w rozwiązaniu konfliktu, jeżeli kilka grup jest zainteresowanych tym samym zagadnieniem. Założenia i przebieg projektu Uczniowie spotykają się z opiekunem merytorycznym podczas wyznaczonych konsultacji i uzgadniają z nim zakres tematu. Przygotowują szczegółowy konspekt Chcieliśmy, żeby uczniowie wykorzystywali technologię informacyjną do rozwiązywania problemów postawionych przed nimi przez nauczycieli różnych przedmiotów. Zależało nam, żeby – mając określony cel – potrafili wskazać kroki jego realizacji, wyszukać wiarygodne źródła materiałów, odpowiednio je opracować, ale również zaprezentować innym to, co przygotowali. Żeby nauczyli się współpracy w grupie i odpowiedzialności a zarazem pracy w ramach narzuconego harmonogramu. Projekty w Gimnazjum na Twardej i wstępnie omawiają źródła, z których zamierzają korzystać. Przygotowują referat (według podanych przez nauczyciela informatyki wytycznych) zamieszczając w nim szczegółową bibliografię. Następnie, korzystając już z własnego opracowania, przygotowują swój wykład oraz wspierającą go prezentację multimedialną. Obrona projektu polega w tym wypadku na poprowadzeniu lekcji, podczas której omówione zostaną zagadnienia przedstawione w referacie. Uwaga W czasie pracy nad projektem uczniowie muszą opracować konspekty do realizowanych projektów, które stanowią swoisty plan i podział pracy w ramach grupy. Podczas lekcji informatyki dowiadują się, na co zwracać uwagę podczas wyszukiwania materiałów, jak rozpoznać, które materiały są wartościowe a z których nie należy korzystać. Poszerzają także swoją wiedzę na temat praw autorskich. Uwzględniając ten aspekt wyszukują i gromadzą materiały (wraz z bibliografią) a po dokonaniu ich selekcji przedstawiają nauczycielowi (opiekunowi merytorycznemu) do akceptacji. Przygotowują referat w edytorze tekstu według wytycznych uzyskanych od nauczyciela informatyki i zgodnie z tzw. wzorcem referatu. W tym celu poznają także zasady pisania długich dokumentów – techniki prezentacji pisanej. Uzyskują także umiejętności korzystania z narzędzi ułatwiających i automatyzujących proces redagowania i formatowania dłuższego tekstu (np. automatycznego numerowania rozdziałów, wstawiania odsyłaczy, podpisywania grafiki, generowania spisu treści czy ilustracji). W trakcie przygotowywania slajdów zapoznają się z technikami prezentacji mówionej – dowiadują się, jak opracować prezentację pod kątem technicznym, merytorycznym i artystycznym, a także jak przygotować się i prowadzić wykład przed publicznością. Pracują w grupach, muszą wywiązywać się z zadań w terminie. Korzystają także z technologii, by komunikować się między sobą i nauczycielami. Istotnym założeniem projektu jest zapoznanie uczniów z technikami prezentacji. Chodzi o to, aby uczniowie nie tylko umieli zdobyć wiedzę na określony temat, ale także potrafili ją wyrazić (pisemnie i werbalnie). Powinni nauczyć się stosowania wybranych przez siebie środków przekazu, np. dobrać adekwatne do tematu animacje, nagrać film lub odegrać scenkę. Każdy etap realizacji projektu ujęty jest w ścisłe ramy czasowe. Duży nacisk kładziemy na to, żeby uczniowie na każdym etapie pracy mogli przyjść do nauczyciela i podzielić się swoimi kłopotami, np. w kwestii organizacji pracy zespołu. Istotnym jest, żeby nauczyciel nie był odbierany jako żandarm, ale jako osoba wspierająca i pomocna w rozwiązywaniu problemów. Zwłaszcza związanych z wywiązywaniem się poszczególnych członów grupy z przydzielonych im zadań lub terminów. Projekt – począwszy od wyboru przez uczniów tematu, a skończywszy na poprowadzeniu przez nich lekcji – trwa zwykle jeden rok szkolny (niekiedy półtora). Realizacja tak szeroko zakrojonego przedsięwzięcia nie byłaby możliwa, gdyby nie wsparcie dyrekcji szkoły, pozostałych nauczycieli informatyki a także – a może przede wszystkim nauczycieli pozostałych przedmiotów. Harmonogram Organizacją i koordynacją pracy zajmują się nauczyciele informatyki. To oni opracowują ramowy harmonogram projektu identyczny dla wszystkich uczniów i nauczycieli biorących udział w realizacji zadań oraz przechowują pełną dokumentację projektu. Pilotują i kontrolują pracę uczniów, aby była wykonywana zgodnie z przyjętymi uzgodnieniami. Wszelkie odstępstwa od harmonogramu muszą być konsultowane i zaaprobowane przez nauczyciela informatyki, nie tylko z uwagi na fakt, że to on odpowiada za organizację projektu, ale również dlatego, że uczniowie za systematyczną pracę na koniec projektu otrzymują cząstkową ocenę z informatyki o wadze ważnego sprawdzianu. Harmonogram projektu co roku jest dostosowywany do harmonogramu roku szkolnego. Uwzględniane są również propozycje nauczycieli oraz dyrekcji. Natomiast niezmienne są etapy realizacji i czas trwania całego projektu – musi zamknąć się na informatyce (etap przygotowania i opracowywania tematu) w ciągu jednego semestru. Natomiast uczniowie swoje prace prezentują na lekcji danego przedmiotu w kolejnym semestrze. Opiekunem merytorycznym projektu jest zawsze nauczyciel, który zaproponował jego temat lub zaakceptował temat zgłoszony przez uczniów. Jego zadaniem jest pomoc uczniom w wykonaniu zadania poprawnie merytorycznie, jak również w zaprezentowaniu osiągniętych efektów. Koordynuje pracę grupy projektowej. Nauczyciel informatyki pełni rolę opiekuna technicznego wobec uczonych przez siebie grup uczniowskich. Jednym z ważniejszych założeń realizacji projektów jest wywiązywanie się uczniów z kolejnych etapów (zadań projektowych) zgodnie z przyjętym harmonogramem. Gdy jest w nim mowa o zaliczeniu jakiegoś terminu – chodzi o zakończenie kolejnego etapu pracy (np. dostarczenie konspektu, umowy, oddanie referatu, prezentacji itd.). Za systematyczną i terminową pracę uczniowie na koniec projektu otrzymują oddzielną ocenę. luty/marzec 2012 15 Projekty w Gimnazjum na Twardej Czas i zadanie Czerwiec Przypomnienie nauczycielom wszystkich przedmiotów o konieczności opracowania minimum 3 tematów projektowych dla uczniów. Koniec sierpnia Na pierwszej radzie nauczyciele wszystkich przedmiotów (poza informatyką) powinni przekazać nauczycielom informatyki przygotowane tematy – najlepiej przesyłając mailem. Wprowadzenie do projektu i wybór tematów Realizacja / odpowiedzialność Nauczyciel informatyki lub dyrektor szkoły. Tematy oddają wszyscy nauczyciele, zbiera je nauczyciel informatyki. Nauczyciele informatyki. Wrzesień Omówienie zasad realizacji projektu, harmonogramu i sposobu oceny (pierwsza lekcja informatyki). Wywieszenie informacji dotyczących tematu i opiekuna merytorycznego – uczniowie mogą wybrać temat podany przez nauczyciela, który ich uczy (najpóźniej do końca drugiego tygodnia września). Trzeci tydzień września Deklaracje uczniów – podają: skład grupy, wybrany temat, przedmiot i nazwisko nauczyciela – opiekuna merytorycznego. Uczniowie mogą podać również temat uzgodniony indywidualnie z opiekunem merytorycznym – wymaga to jednak potwierdzenia w postaci podpisanej przez niego zgody na realizację. Opracowanie konspektu ogólnego Od trzeciego tygodnia września do pierwszego tygodnia października Uczniowie i nauczyciele informatyki. Uwaga: jeżeli w jednej klasie uczy więcej niż jeden nauczyciel informatyki – ważne, żeby nauczyciele informatyki dopilnowali, aby temat nie powtórzył się w jednej klasie. Uczniowie i nauczyciele merytoryczni. Uczniowie opracowują tzw. konspekt ogólny: przygotowują główne zagadnienia, jakie będą poruszali (zapisują w punktach), wyznaczają osoby odpowiedzialne za realizację konkretnych punktów w konspekcie (podział pracy), wyszukują i gromadzą materiały, omawiają przydatność wyszukanych materiałów i zatwierdzają konspekt u opiekuna merytorycznego. Zwrot zatwierdzonego konspektu ogólnego Pierwszy tydzień października Uczniowie oddają wydrukowany konspekt ogólny z parafką opiekuna merytorycznego na lekcji informatyki. Konspekt szczegółowy Październik Uczniowie opracowują tzw. konspekt szczegółowy – w punktach uszczegółowiają zaproponowane wcześniej zagadnienia (na bieżąco uzupełniają materiały). Uczniowie przynoszą na lekcję informatyki konspekty szczegółowe, których stopień szczegółowości omawiają z nauczycielem. Jeśli wszystko jest solidnie opracowane, idą na konsultacje do opiekuna merytorycznego, jeśli nie – przynoszą poprawiony konspekt na lekcję informatyki w 3-4 tygodniu października. 16 Uczę Nowocześnie Nauczyciel informatyki – zbiera zatwierdzone konspekty ogólne i zalicza grupom I termin. Uczniowie. Nauczyciele informatyki sprawdzają stopień uszczegółowienia konspektu. Nauczyciel informatyki zbiera dopracowane konspekty szczegółowe w postaci elektronicznej i zalicza grupom II termin – najpóźniej 3-4 tydzień października. Projekty w Gimnazjum na Twardej Przygotowanie i podpisanie umowy Do drugiego tygodnia listopada Grupy, które przygotowały szczegółowy konspekt pracy zgodnie z założeniami, otrzymują wydruk umowy celem jej uzupełnienia i podpisania z opiekunem merytorycznym. Umowa określa między innymi: kto ją zawiera, na realizację jakiego projektu, terminy konsultacji opiekuna merytorycznego, przybliżony termin poprowadzenia prezentacji projektu oraz dołączony, również podpisany przez opiekuna, konspekt szczegółowy. Zespoły, które wcześniej przygotują konspekt szczegółowy i podpiszą umowę z nauczycielem merytorycznym, mogą wcześniej zacząć pracę nad referatem. Oddanie podpisanej umowy nauczycielowi informatyki powinno nastąpić nie później niż w drugim tygodniu listopada. Wzór umowy, którą podpisują uczniowie Gimnazjum na Twardej z opiekunem merytorycznym projektu. Praca nad referatem Listopad Uczniowie opracowują referat. Każdy odpowiada za przygotowanie fragmentu określonego w konspekcie, ale jako grupa muszą połączyć go w logiczną i spójną całość. Muszą również wykorzystać narzędzia automatyzujące pracę z długimi dokumentami, np. automatyczną numerację rozdziałów, podpisy pod ilustracjami, spis treści. Dokument musi być sformatowany przy użyciu styli tekstu zgodnie z narzuconym wzorcem i zawartymi w nim wytycznymi. Uczniowie i nauczyciele merytoryczni (ok. 2 tygodni na zatwierdzenie i podpisanie umowy). Nauczyciel informatyki zalicza grupom III termin. Wskazówka Czasem uczniowie nie chcą podpisać umowy. W takim wypadku mają niezaliczony jeden termin (tym samym obniżoną ocenę za terminową realizację harmonogramu). Jednocześnie realizują projekt jako zwykłe szkolne zadanie. Tracą przywileje wynikające z podpisanej umowy (np. terminy konsultacji). Poza tym, jeśli nie ma umowy, to nauczyciel może zmienić swoje oczekiwania lub wymagania w stosunku do zakresu realizacji projektu w trakcie trwania prac. Bywały takie sytuacje, wtedy zawsze sięgaliśmy do umowy z załączonym konspektem, co rozwiewało wątpliwości. Uczniowie pod kierunkiem nauczyciela informatyki (konsultacje dotyczące strony technicznej dokumentu). luty/marzec 2012 17 Projekty w Gimnazjum na Twardej Oddanie referatu w pliku i techniczna ocena Ostatni tydzień listopada Uczniowie przynoszą na lekcję informatyki przygotowany referat. Dokonywana jest ocena techniczna referatu, sprawdzana zgodność ze wzorcem, zastosowanie styli i korzystanie z narzędzi (np. automatyczny spis treści). Praca nad prezentacją multimedialną Grudzień Uczniowie przygotowują prezentację. Każdy opracowuje fragment, za który odpowiada i który będzie prezentował. Jako grupa muszą scalić przygotowany materiał w jedną prezentację z ujednoliconym wyglądem. Oddanie prezentacji w pliku Po przerwie świątecznej Ocena techniczna przygotowania pliku prezentacji z uwzględnieniem znajomości technik prezentacji mówionej. Przekazanie wychowawcom informacji o zaliczeniu przez uczniów projektu w zakresie realizowanym na informatyce Początek II semestru Informacja zawiera: nazwiska członków zespołu, temat pracy, nazwisko nauczyciela opiekuna merytorycznego, przedmiot, z zakresu którego jest realizowany projekt, zaliczenie lub nie poszczególnych etapów realizacji projektu, ostateczna ocenę za dotrzymanie harmonogramu, ocenę z informatyki za referat i prezentację, informację o zaliczeniu lub nie projektu na informatyce. Obrona projektu II semestr klasy II lub I semestr klasy III Uczniowie przed całą klasą prezentują opracowane zagadnienia. Każdy uczeń z zespołu powinien poprowadzić lekcję w zakresie merytorycznym, za który odpowiadał. Termin prezentacji jest ustalony już na etapie podpisania umowy z opiekunem merytorycznym, a wynika m.in. z rozkładu materiału oraz terminu, w którym odbywać się będzie lekcja na temat objęty realizowanym przez uczniów projektem. Uczniowie otrzymują cząstkową ocenę z przedmiotu, każdy taką samą. 18 Uczę Nowocześnie Nauczyciel informatyki: zbiera pliki referatów – zalicza grupom IV termin, wystawia ocenę za techniczne przygotowanie referatu, wykorzystując kartę oceny. Uczniowie pod kierunkiem nauczyciela informatyki (konsultacje dotyczące strony technicznej prezentacji zgodnie z technikami prezentacji mówionej). Nauczyciel informatyki: zbiera referaty i zalicza grupom V termin (wystawia ostateczną ocenę za dotrzymanie terminów w projekcie), wystawia ocenę za techniczne przygotowanie prezentacji i jej zgodność z technikami prezentacji mówionej, wykorzystuje kartę oceny. Nauczyciel informatyki przekazuje informacje w postaci wydruków z pliku lub wysyła pocztą elektroniczną plik z dokumentacją projektu: - wychowawcom, - dyrektorowi szkoły. Wywiesza w pokoju nauczycielskim informację dla nauczycieli opiekunów merytorycznych grup projektowych. Nauczyciel opiekun merytoryczny i uczniowie: uczniowie prowadzą lekcję, nauczyciel merytoryczny ocenia przygotowanie całej grupy, sposób zaprezentowania i wiedzę merytoryczną – wystawia ocenę dla całej grupy. Tylko w bardzo wyjątkowych okolicznościach dokonuje oceny indywidualnej (duża dysproporcja w przygotowaniu). Projekty w Gimnazjum na Twardej Przekazanie informacji o zakończeniu projektu przez uczniów (zaliczeniu lub nie) do wychowawcy klasy przez nauczyciela – opiekuna merytorycznego – na bieżąco. Ostatecznym efektem realizacji projektu jest właśnie zaprezentowanie wyników projektu przed całą klasą. Wtedy nauczyciel opiekun merytoryczny przekazuje informację wychowawcy o realizacji projektu przez poszczególnych uczniów – do uwzględnienia przy wystawieniu oceny z zachowania. Nauczyciel opiekun merytoryczny przekazuje informację do wychowawcy o zaliczeniu projektu przez uczniów, oraz sposobie jego realizacji. Wychowawca uwzględnia informację o realizacji projektu na świadectwie klasy III oraz podczas wystawiania oceny z zachowania na koniec II klasy lub w I semestrze klasy III (w zależności od terminu przedstawienia projektu przez grupę). Wychowawca przekazuje dyrektorowi szkoły ostateczną informację o realizacji projektu w swojej klasie (ewentualnie uzupełnia plik albo wydruk) – koniec II semestru klasy II lub I semestr klasy III. Przykładowe karty recenzji prezentacji uczniowskiej. W zależności od preferencji mogą być bardziej lub mniej szczegółowe, skupiać się na opisie lub punktacji. Powinny jednak jasno określać kryteria oceny dla uczniów. luty/marzec 2012 19 Projekty w Gimnazjum na Twardej Terminy podane w harmonogramie są tylko terminami granicznymi (należy to uczniom i nauczycielom podkreślić). Nie wolno ich uczniom przekroczyć, zawsze jednak istnieje możliwość wcześniejszego oddania pracy. W wyjątkowych okolicznościach (np. długa choroba opiekuna merytorycznego lub ucznia) nauczyciel informatyki może przesunąć (wydłużyć) termin. Karty W pierwszym tygodniu września nauczyciel informatyki omawia z uczniami ogólne zasady projektu i kolejne etapy jego realizacji. Przekazuje informacje dotyczące otrzymywanych ocen cząstkowych z informatyki i przedmiotu, z którego realizować będą projekt. Opiekunowie merytoryczni projektu mogą wykorzystać karty oceny (recenzji) zarówno referatu, jak i prezentacji. Karty są przygotowane również dla nauczycieli informatyki – usprawniają sprawdzanie prac, pomagają ujednolicić sposób oceny. Ponadto dokładnie zapoznają uczniów z popełnianymi przez nich błędami, co – zwłaszcza w przypadku referatu (najczęściej praca ok. 30 – 40 stronnicowa) – jest niebagatelną pomocą. Uczniowie otrzymują dostęp do kart przed rozpoczęciem pracy. Stanowią dla nich dodatkowe źródło informacji o tym, w jaki sposób wykonać poszczególne zadania, by otrzymać pozytywną recenzję. Mają do dyspozycji również kartę oceny materiałów, zawierającą wskazówki, na co należy zwracać uwagę, aby znalezione materiały zawierały wiarygodne dane. W pierwszych latach realizacji projektu opiekunowie merytoryczni usiłowali wystawiać oceny za przyniesione przez uczniów materiały. Jednak szybko z tego zrezygnowali – wiązało się to bowiem z olbrzymim nakładem pracy i trudnością w ocenie. Zdecydowali, że przekażą uczniom komunikat ustny, podyskutują na temat zasadności wykorzystania zaproponowanych przez nich źródeł lub zasugerują inne. 20 Uczę Nowocześnie Oceny z informatyki Łącznie uczniowie mogą otrzymać trzy oceny z informatyki. 1. Ocena za terminowe rozliczanie się z etapów realizacji projektu – za terminowe zaliczenie poszczególnych etapów uczeń może otrzymać plus a liczba otrzymanych plusów decyduje o ostatecznej ocenie. Plusy można otrzymać za terminowy zwrot: - konspektu ogólnego, - konspektu szczegółowego, - podpisanej umowy z zatwierdzonym przez opiekuna merytorycznego konspektem szczegółowym, - referatu, - prezentacji. Za pięć plusów uczniowie otrzymują ocenę celującą. Każdy plus mniej oznacza obniżenie oceny o jeden stopień. Niedotrzymanie żadnego terminu to ocena niedostateczna. Ocenę otrzymuje każdy członek zespołu, jest to ocena cząstkowa o wadze sprawdzianu. 2. Ocena za formatowanie referatu w edytorze tekstu. Jest wystawiana za zastosowanie się do wymagań określonych w specjalnym dokumencie – wzorcu referatu. Określa on wymagania dotyczące formatowania referatu, użycie mechanizmów automatyzujących (wstawianie spisu treści, numerowanie rozdziałów, podpisywanie ilustracji oraz odwołania do nich). Otrzymuje ją każdy członek zespołu, jako ocenę cząstkową o wadze sprawdzianu. Uczniowie zostają uprzedzeni, że w przypadku oddania plagiatu, nawet jeśli dotyczy to tylko jednej osoby z zespołu, cała grupa solidarnie otrzymuje ocenę niedostateczną. Uczniowie już w klasie pierwszej są zapoznawani z prawami autorskimi – dobrze więc znają prawidłowy sposób zapisu wykorzystanych źródeł i bibliografii. 3. Ocena za techniczne przygotowanie prezentacji multimedialnej. Nauczyciel informatyki ocenia pod kątem technicznym praktyczne zastosowanie zasad technik prezentacji mówionej w przygotowanych prezentacjach. Ocenę otrzymuje każdy członek zespołu, jako ocenę cząstkową o wadze sprawdzianu. Dla nauczycieli informatyki przygotowane są karty recenzji prezentacji ułatwiające dokonanie oceny. Uczniowie mają możliwość poprawienia zarówno referatu jak i prezentacji. Mogą wykorzystać uwagi otrzymane od nauczycieli w kartach oceny. Dopiero po otrzymaniu ostatecznej oceny z prac poprawionych przekazują wydrukowa- Projekty w Gimnazjum na Twardej ny referat opiekunowi merytorycznemu i omawiają z nim swoje wystąpienie pokazując prezentację. Ocena obrony Uczniowie otrzymują ocenę za obronę projektu, czyli poprowadzenie lekcji. Podczas obrony ocenie podlega nie tylko opracowanie merytoryczne, ale również sposób poprowadzenia wykładu oraz stopień zaangażowania każdego z członków grupy. Ocenie podlega umiejętność praktycznego zastosowania się do technik prezentacji mówionych. Przygotowana karta recenzji prezentacji umożliwia w miarę ujednolicony sposób oceny w sytuacji, gdy przy realizacji projektu bierze udział duża liczba nauczycieli. Jednak jedni nauczyciele chętnie korzystają z kart, inni są ich przeciwnikami. Dlatego w praktyce nie narzucamy nauczycielom konieczności korzystania z kart. Niemniej ważne jest dla nas, żeby nauczyciele i uczniowie wiedzieli, na co należy zwracać uwagę przygotowując obronę projektu, a także oceniając jego realizację. Istotne jest, aby stosowane kryteria były jednolite, niezależnie od nauczyciela, dla wszystkich uczniów. Podczas obrony projektu ocenie podlega sposób poprowadzenia wykładu, stopień zaangażowania każdego z członków grupy oraz opracowanie merytoryczne. Nauczyciel może wystawić ocenę każdemu uczniowi oddziel- nie lub jedną ocenę dla całej grupy. Uwaga Ważne jest, żeby zapoznawać nowo zatrudnionych nauczycieli z ideą i sposobem realizacji projektu. W przypadku projektu na Twardej także z zasadami technik prezentacji mówionej. Podczas obrony projektu zarówno nauczyciele, jak i uczniowie powinni zwracać uwagę na podobne zagadnienia – ważne podczas ustalania oceny. Na początku II semestru spotykamy się z nowo zatrudnionymi nauczycielami, żeby przybliżyć im zasady technik prezentacji mówionej oraz przekazać informację na temat wymagań, do jakich musieli stosować się uczniowie przygotowując prezentację. Czasami nauczyciel opiekun merytoryczny za zasadne uważa wystawienie dodatkowej oceny za opracowanie referatu. Referat powinien być przeczytany przez nauczyciela przed przygotowaniem przez ucznia prezentacji, najpóźniej na 2 tygodnie przed wystąpieniem – żeby uczniowie, w razie konieczności, mogli zmodyfikować prezentację według wskazówek nauczyciela. Nauczyciel zatwierdził główne punkty projektu zapisane w konspekcie szczegółowym. Dzięki temu niezwykle rzadko zdarza się, żeby referat zawierał wiele błędów czy nieścisłości. Niektórzy uczniowie starają się zgromadzić materiały i własnymi słowami napisać opracowanie tematu – sporadycznie tylko stosując cytaty. W takiej sytuacji warto premiować pracę uczniów wystawiając im za nią dodatkową dobrą ocenę. Niestety niektórzy przekopiowują całe fragmenty różnych prac ze stron internetowych lub przepisują z książek (oczywiście zgodnie z zasadami zachowania praw autorskich). W takim przypadku referat stanowi tylko źródło materiałów do przygotowania prezentacji i poprowadzenia lekcji – trudno wystawić za tę część pracy dodatkową oce- nę. Jednak głównym celem napisania przez uczniów referatu jest ułatwienie im przygotowania prezentacji – skonkretyzowanie i uporządkowanie wiedzy merytorycznej oraz własnych spostrzeżeń. Łatwiej jest ułożyć logiczną strukturę wypowiedzi, zwrócić uwagę na główne wątki. Dzięki temu, że nauczyciel otrzymuje referat przed wystąpieniem uczniów, jest w stanie zorientować się, jaki zakres wiedzy będą przekazywali, do jakich wniosków doszli. Może udzielić uczniom ostatnich wskazówek, ma pewność, że problem, który we wrześniu postawił uczniom do rozwiązania, zostanie w sposób merytorycznie poprawny zaprezentowany przez grupę podczas lekcji. Ocena z zachowania Odrębnym problemem jest uwzględnienie w ocenie z zachowania ucznia sposobu pracy nad projektem. Rada pedagogiczna podjęła decyzję, żeby zbytnio nie uszczegóławiać ocen z zachowania pod kątem realizacji przez ucznia projektu. Przy ocenie pod uwagę brana jest postawa uczniów i ich umiejętność rozwiązywania napotykanych problemów, szczególnie związanych z pracą w grupie. W statucie naszej szkoły znalazł się następujący zapis: Uczeń, który w szczególny sposób wyróżnił się przy realizacji projektu edukacyjnego otrzymuje ocenę z zachowania o jeden stopień wyżej w stosunku do tej, jaka wynikałaby z innych kryteriów. Uczeń, który nie ukończył projektu edukacyjnego otrzymuje ocenę z zachowania obniżoną o jeden stopień w stosunku do tej, jaka wynikałaby z innych kryteriów. Na koniec roku szkolnego wychowawcy klas drugich otrzymują od nauczyciela informatyki wykaz grup projektowych z informacją, w jakim stopniu uczniowie zrealizowali wybrany projekt edukacyjny na informatyce oraz od nauczycieli opiekunów merytorycznych – czy dokonali jego obrony. Wychowawcy otrzymują też informację, jeżeli jacyś uczniowie w sposób szczególny luty/marzec 2012 21 Projekty w Gimnazjum na Twardej Wiedza, która zostaje na dłużej wyróżniali się podczas realizacji projektu. Uwaga Nauczyciel opiekun merytoryczny spotyka się z uczniami głównie podczas konsultacji i nadzoruje część merytoryczną projektu, natomiast nauczyciele informatyki w przeważającym stopniu nadzorują pracę uczniów przy projekcie. To najczęściej do nich zwracają się uczniowie z prośbą o pomoc, jeśli mają kłopoty z nawiązaniem dobrej współpracy w grupie. Bardzo cenimy sobie ten fakt. Nie chcemy, żeby uczeń będąc pod presją oceny z zachowania, nie przyznał się, że ma problem, ponieważ kolega czy koleżanka nie wywiązuje się ze swoich zobowiązań i całą pracę zostawia innym. Staramy się wtedy rozmawiać z całą grupą i tak kierujemy rozmową, żeby uczniowie sami znaleźli rozwiązanie. W drastycznych przypadkach narzucamy je. Oczywistym jest, że przy równoczesnej pracy około 180 uczniów nie wszyscy będą równie sumiennie wywiązywać się z powierzonych im zadań. Ważne jest dla nas, że uczniowie mogą zwrócić się do nauczyciela z kłopotami wiedząc, że zachowanie ich i kolegów nie będzie podlegało krytycznej ocenienie, tylko zostaną wysłuchani i uzyskają pomoc. Efektem takiego postępowania jest chociażby fakt, że każdego roku prawie 100 proc. uczniów kończy projekt z sukcesem prezentując pracę na forum klasy. 22 Uczę Nowocześnie Projekt realizowany w naszym gimnazjum jest zakrojony na dużą skalę i wymaga doskonałej współpracy nauczycieli a także bardzo dobrej organizacji i skrupulatnej dokumentacji. Jego formuła jest dostosowana do realiów naszej szkoły. Nauczyciele informatyki mogą pozwolić sobie na przygotowanie uczniów (wykorzystanie technologii informacyjnej) do projektu i prowadzenie części technicznej na lekcjach informatyki przez cały semestr, ponieważ mamy więcej godzin informatyki niż przewiduje siatka godzin. Taka konwencja projektu przynosi zadowalające rezultaty. Nasi absolwenci cenią sobie, że właśnie dzięki realizacji projektu wykształcili szereg przydatnych kompetencji (choć jako uczniowie bardzo narzekali). Dopiero teraz – jako licealiści, studenci – zwracają uwagę, jak bardzo przy- dała im się umiejętność planowania czasu pracy (harmonogram), rozkładu materiału (konspekty) czy znajomość pracy z długim dokumentem zgodna z zasadami technik prezentacji pisanej. Ponadto, co podkreślają, znajomość technik prezentacji mówionej i możliwość zaprezentowania wyników swojej pracy w sposób jasny i ciekawy była dla nich cennym doświadczeniem, które mają okazję wykorzystywać przy realizacji różnych projektów, także w pracy zawodowej. Gimnazjum z Oddziałami Dwujęzycznymi nr 42 w Warszawie prowadzi klasy dwujęzyczne: polsko-niemieckie i polsko-angielskie, w których przedmioty takie jak geografia, koss, fizyka, matematyka, chemia są nauczane również w języku obcym. Od kilku lat szkoła uzyskuje dyplomy za największą liczbę finalistów i laureatów konkursów gimnazjalnych w województwie mazowieckim. Konferencje, zjazdy, spotkania... Mobilna Edukacja w XXI w. Serdecznie zapraszamy na konferencje poświęcone roli technologii mobilnej w edukacji, prezentacji ciekawych rozwiązań zastosowania technologii (między innymi w realizacji projektów edukacyjnych) oraz organizacji i redagowaniu treści w witrynach internetowych szkół i bibliotek. Uczestnicy konferencji dowiedzą się, z jakimi zmianami technologicznymi w edukacji zmierzymy się w najbliższym czasie i jak się do nich przygotować; jak efektywnie wykorzystywać urządzenia mobilne w szkole i w bibliotece; zobaczą praktyczne zastosowanie technologii i urządzeń oferowanych przez partnerów projektu (wizualizery, tablety, aparaty fotograficzne, usługi w chmurze), a także przekonają się, jak zabójczo skuteczne mogą być właściwie zredagowane treści prezentowane na stronach WWW. Harmonogram konferencji W imieniu organizatorów (Sekcji Bibliotek Pedagogicznych i Szkolnych SBP oraz redakcji Uczę Nowocześnie i k12blog) do udziału w konferencji zapraszamy bibliotekarzy bibliotek szkolnych i pedagogicznych, nauczycieli różnych przedmiotów (w tym informatyków), dyrektorów szkół i bibliotek oraz przedstawicieli organów prowadzących i nadzorujących placówki oświatowe. Konferencje są realizowane w marcu 2012 roku w dziesięciu bibliotekach pedagogicznych na terenie kraju. Termin Miejscowość Nazwa placówki i adres strony Adres miejsca konferencji 7 marca Białystok Biblioteka Pedagogiczna Centrum Edukacji Nauczycieli http://biblioteka.bialystok.edu.pl ul. Złota 4 15-016 Białystok 8 marca Warszawa Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka im. KEN http://www.pbw.waw.pl ul. Gocławska 4 03-810 Warszawa 14 marca Toruń Biblioteka Pedagogiczna im. gen. bryg. prof. Elżbiety Zawackiej http://www.bptorun.edu.pl ul. Dąbrowskiego 4 87-100 Toruń 15 marca Gdańsk Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka im. Gdańskiej Macierzy Szkolnej http://www.pbw.gda.pl Al. Gen. J. Hallera 14 80-401 Gdańsk 16 marca Elbląg Warmińsko-Mazurska Biblioteka Pedagogiczna http://wmbp.edu.pl ul. Świętego Ducha 25 82-300 Elbląg 20 marca Katowice Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka im. Józefa Lompy http://pbw.katowice.pl ul. Ks. kard. S. Wyszyńskiego 7 40-132 Katowice 21 marca Częstochowa Publiczna Biblioteka Pedagogiczna Regionalnego Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli http://biblioteka.womczest.edu.pl/index.php Siedziba biblioteki Aleja Jana Pawła II 126/130 42-200 Częstochowa 22 marca Łódź Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka im. prof. Tadeusza Kotarbińskiego http://www.pbw.lodz.pl/index2.htm Wojewódzki Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli ul. Wólczańska 202 90-531 Łódź 28 marca Olsztyn Warmińsko-Mazurska Biblioteka Pedagogiczna im. Profesora Tadeusza Kotarbińskiego http://www.wmbp.olsztyn.pl ul. Natalii Żarskiej 2 10-165 Olsztyn 29 marca Piła Centrum Doskonalenia Nauczycieli Publiczna Biblioteka Pedagogiczna http://www.bp.cdn.pila.pl Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa ul. Podchorążych 10 Budynek C 64-920 Piła Udział w konferencji jest bezpłatny. W związku z ograniczoną liczbą miejsc obowiązuje kolejność zgłoszeń. Zgłoszenia przyjmują poszczególne biblioteki – na ich stronach należy szukać szczegółowych informacji. Program ramowy 10.00 – 11.00 Rejestracja uczestników 11.00 – 11.15 Otwarcie konferencji 11.15 – 12.15 Mobilna edukacja w XXI w. 12.15 – 13.15 Zabójczo skuteczne treści internetowe 13.15 – 14.00 Poczęstunek i zwiedzanie stoisk sponsorskich 14.00 – 15.00 Technologia a edukacja i projekty edukacyjne 15.00 – 15.30 Podsumowanie konferencji i losowanie nagród Uwaga! Szczegółowy program, godziny rozpoczęcia i zakończenia, mogą różnić się w poszczególnych placówkach. Partnerzy wspierający: Wskazówka: Aktualności dotyczące całego cyklu konferencji oraz linki do szczegółowych informacji w poszczególnych miastach można znaleźć również na stronie: k12blog.edu.pl/?page_id=919 luty/marzec 2012 23 Multimedia Dorota Janczak Film animowany? Ależ tak! Animacja nie jest jeszcze często stosowaną w polskich szkołach techniką. A szkoda. Zarówno badania, jak i doświadczenia zdobyte przez nauczycieli z innych krajów wskazują, że tworzenie przez uczniów filmów animowanych niesie ze sobą wiele korzyści pedagogicznych. Technika ta jest nowym narzędziem motywowania uczniów, angażowania ich w międzyprzedmiotowe projekty, narzędziem dającym im możliwość aktywnego zdobywania wiedzy i umiejętności. Każdy z nas zna filmy animowane. Kojarzymy je głównie z animacjami rysunkowymi, np. Disneya, a przecież są jeszcze animacje lalkowe (np. „Miś Uszatek”, „Bob Budowniczy”), wycinankowe („South Park”), plastelinowe i oczywiście komputerowe („Toy Story”, „Gdzie jest Nemo?”). Już malowidła w jaskiniach tworzone były po to, żeby przy świetle ogniska sprawiać wrażenie ruchu. Animacja poklatkowa (kadry z filmu pt. „Anna Maria, czyli jak zatonął Titanic”). 24 Uczę Nowocześnie A mało kto wie, że historia animacji sięga czasów prehistorycznych. Potem były jeszcze historie przedstawiane na greckich wazach, teatr cieni w Chinach i Indiach. Aż nastała era kina. Pierwszy film animowany, zatytułowany „Humorous Phases of Funny Faces”, stworzono już w roku 1906. Od tego czasu powstała niejedna przełomowa produkcja, która zmieniała podejście to tworzenia filmów animowanych. Teraz możemy je tworzyć sami, czy to w domowym zaciszu, czy też z uczniami w szkole. Wszystko dzięki wykorzystaniu komputera. Wystarczy podłączyć do niego kamerę (może być internetowa) czy aparat cyfrowy, by klatka po klatce zachować na dysku poszczególne sekwencje. Dodatkowo trochę cierpliwości, dużo wyobraźni i film animowany gotowy. Scenorys, czyli historia w obrazkach Sama możliwość tworzenia tego typu filmów to nie wszystko. Najważniejsze są korzyści, jakie osiągniemy stosując tę technikę w szkole. Uczniowie tworząc film animowany zdobywają wiele cennych umiejętności. Animacja ćwiczy: • umiejętności językowe – komunikowanie się członków grupy w czasie współpracy, pisanie scenariusza, opracowywanie scenorysu i tworzenie dialogów, • umiejętności matematyczne, myślenia logicznego i przestrzennego – organizacja projektu, układanie klatek w sekwencje, edycja materiału filmowego, • umiejętność współpracy w grupie – przy wspólnej pracy nad projektem, • umiejętności kinetyczne – realistyczne pokazywanie ruchu postaci, • kreatywność – tworzenie postaci, przygotowanie scenografii, wymyślanie opowieści. Scenorys jest głównym elementem każdego projektu. Dzięki stworzeniu scenorysu przez uczniów mamy pewność, że film jest dobrze opracowany. Młodzi twórcy zaczynają myśleć jak filmowcy. Oprócz wizualizacji animacji, mają możliwość wyboru rodzaju ujęć, uporządkowania kadru, zaplanowania długości scen, dialogów i efektów dźwiękowych. Dobrze wykonany scenorys zaoszczędza kłopotów w fazie realizacji filmu. Jest po prostu niezbędny. Postacie i scenografia Po wybraniu techniki animacji przystępujemy do przygotowania „aktorów” i scenografii. Przed rozpoczęciem pracy z kamerą dobrze jest dokonać testu. Pamiętajmy, że wycinanki nie mogą być zbyt lekkie i cienkie, a postacie z plasteliny i zabawki muszą być stabilne. Tło animacji powinno być proste i nie może się poruszyć podczas animowania postaciami. Początek pracy Sytuacja idealna to taka, kiedy uczniowie sami wybierają tematykę filmu i sami wymyślają historię. Praca nad własnymi pomysłami utrzymuje ich zainteresowanie projektem. Przy współpracy grupowej warto korzystać z „burzy mózgów”, w czasie której wykluwają się czasem niesamowite pomysły na opowieści. Uczniowie mogą spisać ostateczną wersję historii, tworząc opowiadanie, które z powodzeniem zastąpi scenariusz i pozwoli usystematyzować pomysł. Postacie mogą być wykonane z plasteliny a scenografia z pomalowanego papieru (kadr z teledysku przygotowywanego do piosenki pt. „Tyle słońca w całym mieście”). Sprzęt i oprogramowanie Kadr z filmu promującego zdrowy tryb życia pt. „W zdrowym ciele zdrowy duch ”. Oprócz komputera potrzebujemy jeszcze urządzenia, które zapisze obraz. Możemy do tego użyć kamery – fotografowany obraz będziemy widzieli bezpośrednio na ekranie monitora. Pozwoli to na wykonanie lepszej animacji początkującym animatorom. Innym rozwiązaniem jest użycie cyfrowego aparatu fotograficznego, który wykorzystamy w połączeniu ze statywem (niezbędnym, by obraz był stabilny). luty/marzec 2012 25 Do łączenia poszczególnych klatek w sekwencje wideo posłuży nam oprogramowanie stworzone specjalnie do tego celu. Istnieje wiele tego typu aplikacji, ja proponuję darmowe Stop motion animator lub MonkeyJam. Są proste w obsłudze, choć nie mają dodatkowych narzędzi, dostępnych w odpowiednikach komercyjnych. Głównym problemem przy animacji jest konieczność utrzymania tego, co ma się nie ruszać w bezruchu (tło, aparat czy kamera) i minimalne przesuwanie tego, co ma być wprawione ruch. Tu uwaga: jeśli korzystamy z kamery podłączonej do komputera, nie musimy dotykać sprzętu nawet w monecie wykonywania zdjęcia. Jest ono robione poprzez kliknięcie myszką przycisku znajdującego się na ekranie. Przy wykorzystaniu aparatu narażamy się na poruszenie nim przy wciskaniu spustu migawki. Jest to pewna niedogodność, którą rekompensuje fakt, że przy stosowaniu aparatu nie musimy mieć przy sobie komputera. Zdjęcia wykonane za pomocą kamery internetowej (kadry z filmu pt. „Zebra, która nie chciała pasków”). Animacja i edycja filmu Przed przystąpieniem do pracy musimy się upewnić, że mamy przy sobie niezbędne materiały. Uczniowie mogą w tym celu przygotować ich listę, która nie pozwoli im niczego zapomnieć. Animacja to manipulacja obrazem. Tworzenie jej polega na wykonaniu serii zdjęć, w których kolejne kadry różnią się od poprzednich minimalnym przesunięciem elementu. Przesunięcie musi być bardzo małe – w przeciwnym wypadku, po połączeniu zdjęć ruch elementu nie będzie płynny lecz skokowy i nienaturalny. Wykonując zdjęcia należy też pamiętać o związku liczby klatek z czasem ich wyświetlania. Najpierw musimy zdecydować, ile klatek na sekundę filmu planujemy wyświetlać. Najlepszym rozwiązaniem wydaję się wybór 15 klatek – pozwala na stworzenie animacji z płynnym ruchem, przy jednoczesnym wykonaniu stosunkowo niewielkiej liczby zdjęć. Będzie to wprawdzie 450 fotek na 30 sekund filmu, ale przy tradycyjnym filmie liczba ta wyniosłaby 720 (24 klatki na sekundę). 26 Uczę Nowocześnie Postacie znalezione w pokoju dziecięcym. Zdjęcia wykonane za pomocą aparatu cyfrowego (kadry z teledysku nakręconego do piosenki pt. „Zakręcona”). Gotowe, sklejone sekwencje wideo edytujemy dodając do nich napisy początkowe i końcowe, nagrywając efekty dźwiękowe i dialogi, wprowadzając tło muzyczne. Nie zapominajmy o dźwięku – 80 proc. przekazu zawartego w filmie animowanym stanowi właśnie dźwięk. Doskonale uzupełnia obraz i pozwala pełniej go odebrać. Do jego nagrywania niezbędny będzie mikrofon podłączony do komputera. Do tego celu nadaje się też dyktafon cyfrowy, który pozwala nam wyłapywać dźwięki z dala od komputera, np. na ulicy. Muzykę uczniowie wyszukują korzystając z zasobów internetowych lub własnych płytotek z zachowaniem praw autorskich. Mogą ją też tworzyć sami – grając na instrumentach czy komponując przy użyciu komputerów i przygotowanego do tego celu oprogramowania. Wykorzystanie w szkole Tworząc animacje uczniowie pracują nad projektami interdyscyplinarnymi. W zależności od tematu filmu możemy realizować zagadnienia dotyczące różnych przedmiotów: • historii – np. przedstawienie wydarzenia historycznego, ważnego momentu z życia postaci historycznej, sposobu życia charakteryzującego dany okres historyczny, • przedmiotów przyrodniczych – np. przedstawienie działania określonego narządu czy układu, cyklu życia zwierząt, zjawisk przyrodniczych, reakcji chemicznych, wybuchu wulkanu, ruchów tektonicznych itd., • literatury – np. przedstawienie kluczowych momentów powieści, inscenizacje poezji, własnych opowiadań uczniów. Problemy Nie oszukujmy się – wykorzystanie tej techniki w szkole wiąże się z pewnymi ograniczeniami. Przede wszystkim musimy mieć do dyspozycji czas i odpowiedni sprzęt. Czas możemy zaoszczędzić dobrze planując pracę. Sama animacja, która zajmuje go najwięcej, może być bardzo skrócona, jeśli dokładnie się do niej przygotujemy. Przy tworzeniu filmu animowanego uczniowie pracują w grupie, w której mogą podzielić się zadaniami tak, by zespół pracował nad wieloma elementami filmu w tym samym czasie. Zadań jest wiele: wykonywanie zdjęć, animowanie postaciami, wykonanie scenografii i „aktorów”, nagranie lub wyszukanie muzyki i efektów dźwiękowych, edycja materiału filmowego, promocja filmu. Żeby utrzymać zainteresowanie członków grupy, co jakiś czas mogą się zamieniać rolami. Animować potrafi nawet dziecko (zdjęcie wykonane na planie filmu pt. „Zebra, która nie chciała pasków”). Każda grupa powinna mieć do dyspozycji przynajmniej jeden komputer i jedną kamerę/aparat. Tworzenie animacji jako projekt interdyscyplinarny możemy realizować na lekcjach różnych przedmiotów. Jeśli dobrze się do niego przygotujemy, będziemy współpracować z nauczycielami innych przedmiotów, na pewno uda się nam go z powodzeniem zrealizować w naszej szkole. Animacja na lekcjach Przed zastosowaniem tej techniki z uczniami warto stworzyć własny film animowany. Nic nas lepiej nie zapozna z zasadami tworzenia animacji, niż własna praktyka. Zanim nabierzemy wprawy w wykorzystaniu animacji w szkole, proponuję pracować z mniejszą grupą uczniów niż 30-osobowa klasa. Wykorzystajmy podział uczniów na grupy, np. na lekcjach informatyki lub zajęciach pozalekcyjnych. Zaczynajmy od krótkich form, np. 30- sekundowych. Lepiej jest stworzyć kilka krótkich filmów niż jeden dłuższy. Uczniowie nabywają doświadczenia, które procentuje przy kolejnych produkcjach i nie nużą się zbyt długą pracą. Pamiętajmy o bardzo ważnym etapie planowania pracy, zostawmy też uczniom czas na ewentualne poprawki. Tworzenie filmu animowanego przyniesie dzieciom wiele satysfakcji. Pozwólmy im podzielić się swoimi sukcesem z jak największą liczbą osób. Pokażmy ich filmy nie tylko kolegom z klasy, rodzicom, nauczycielom, ale i szerszej publiczności, choćby lokalnej. Tworząc animacje uczniowie selekcjonują i przekształcają informacje, wykorzystują swoją kreatywność do tworzenia własnego, oryginalnego filmu, jednocześnie świetnie się bawią. Są zaangażowani emocjonalnie w akt twórczy, więc zdobyta przy tej okazji wiedza i umiejętności są znaczące i długotrwałe. Można z tego wyciągnąć tylko jeden wniosek – należy tę technikę wprowadzać do naszych szkół. Jeśli nie zaznaczono inaczej, fotografie pochodzą ze zbiorów autorki i zostały wykonane na zajęciach z młodzieżą w szkole (Gimnazjum nr 133 w Warszawie) lub w czasie przygotowywania filmu animowanego z piecioletnią córką (film pt. „Zebra, która nie chciała pasków”). luty/marzec 2012 27 Michał Grześlak Komiks na lekcji, ale bez uwagi w dzienniczku Nauczyciel mówi do ucznia: Jasiu, tłumaczę ci to zagadnienie już po raz dziesiąty, czy rozumiesz, o co chodzi? Jaś robi maślane oczy i mówi: yyy... nie bardzo. Załamany nauczyciel próbuje ponownie wyjaśnić zagadnie, niestety, bez powodzenia. Nauczyciel prawie wychodzi z siebie i w przypływie rozpaczy krzyczy do Jasia: To co, może mam ci to narysować?! Skąd my, nauczyciele, to znamy? Spotykamy się z takimi Jasiami na co dzień w polskiej publicznej szkole. Nie działają na nich żadne sposoby: prośby, groźby, tłumaczenia. Co zrobić, żeby nie wyjść z siebie, ale żeby nie zniechęcić uczniów, a wręcz przeciwnie – zainteresować tematem? Może faktycznie im to narysować? Może spróbować wykorzystać doświadczenia ludów pierwotnych i ważne zagadnienia przekazać za pomocą historyjek obrazkowych? W zamierzchłych czasach to się sprawdzało, takie malowidła przekazujące historie przecież zostały odkryte w wielu miejscach, np. w świątyniach starożytnego Egiptu, i pozwalają zdobyć wiedzę o życiu tamtych ludzi. Mamy jeszcze malować dla nich obrazki? – zapytacie. Niekoniecznie, przecież to uczniowie mogą je narysować. To, że w większości przypadków uczeń nie jest w stanie się czegoś nauczyć wynika głównie z faktu, że nie poświęcił temu wystarczającej ilości czasu. Temat go nie zainteresował i się nie uczył, bo uznał, że lepiej pograć 28 Uczę Nowocześnie w piłkę a nie ćwiczyć dialogi z niemieckiego czy studiować życiorys wieszcza. Ale gdyby miał stworzyć historyjkę obrazkową związaną z tematem lekcji, może by mu coś w głowie zostało. To od nas zależy, czy zainteresujemy ucznia tematem. Czy będzie mu się chciało – to inna sprawa. Oczywiście pomysł na komiks, bo o nim tu piszę, nie sprawdzi się na każdej lekcji, poza tym ta forma może szybko znudzić uczniów. Jednak od czasu do czasu można spróbować, np. na lekcji języka, zamiast suchych dialogów zapisywanych w zeszytach, uczniowie mogą narysować scenki z ich wykorzystaniem. Innym pomysłem jest użycie komiksu jako prezentacji wiadomości zdobytych podczas realizacji projektu gimnazjalnego. Czasem taka forma może się sprawdzić lepiej niż tradycyjna prezentacja zagadnienia. Jestem przekonany, że uczniowie z dużo większym zainteresowaniem przeczytają dobrze przygotowany komiks na temat Powstania Warszawskiego, czy pracy Marii Curie-Skłodowskiej, niż wysłuchają tego samego tematu przedstawionego w tradycyjny sposób. Stop – powiecie – przecież żeby narysować komiks, trzeba być doskonałym rysownikiem a wśród uczniów może znajdziemy kilku dobrych w tej dziedzinie w całej szkole. Zgadzam się, lecz przypominam, że czytacie pismo poświęcone wykorzystaniu technologii informacyjnej w szkole. W tym artykule prezentujemy narzędzie dostępne w internecie, darmowe w podstawowej wersji, służące do tworzenia komiksów. Wyobraźcie sobie, że istnieje strona w sieci, na której każdy, nawet rysunkowy laik, jest w stanie stworzyć interesujący komiks. Wystarczy komputer podłączony do internetu, trochę zacięcia oraz odrobina czasu. Adres strony to www.toondoo.com. Jest anglojęzyczna, lecz nawet jeśli nie władamy tym językiem nie powinniśmy się zbytnio martwić, gdyż jej obsługa jest bardzo łatwa i intuicyjna. Po wejściu na stronę musimy utworzyć konto podając nazwę, hasło oraz adres email. Po chwili możemy się zalogować i brać się do pracy. Wystarczy tylko mieć pomysł na historyjkę obrazkową. Jak posłużyć się tym narzędziem podpowiadamy w samouczku. Krok po kroku Michał Grześlak Toondoo ‒ jak stworzyć własny komiks? Cel: Założenie konta w serwisie toondoo.com i stworzenie historyjki obrazkowej składającej się z dwóch ramek przedstawiającej sfrustrowanego nauczyciela podczas udzielania korepetycji. 3 Spodziewany efekt końcowy po wykonaniu instrukcji: 4 5 6 3. W formularzu, który się pojawi, wpisujemy wymyśloną przez nas nazwę użytkownika, Cześć I Jak założyć bezpłatne konto w serwisie www.toondoo.com? 1 4. wymyślone hasło, 5. oraz nasz adres e-mail. 6. Wybieramy przycisk Register. Cześć II Logowanie do serwisu i tworzenie nowej historyjki obrazkowej 8 9 1. Połącz się ze stroną www.toondoo.com i naciśnij przycisk ekranowy Sign up for FREE! 10 7 2 2. Kolejny krok to wybór rodzaju konta – my wybieramy konto indywidualne – Public Toondoo, wybieramy przycisk ekranowy Sign up for Toondoo. 7. O poprawnym przebiegu operacji poinformuje nas stosowny komunikat. 8. Konto jest założone, teraz logujemy się do serwisu. Wpisujemy do formularza naszą nazwę użytkownika. 9. Wpisujemy hasło (zamiast znaków dla bezpieczeństwa będą pojawiały się kropki). 10. Wybieramy przycisk ekranowy Sign in. luty/marzec 2012 29 11 14 14. Teraz wstawimy tło do ramek. Na górnej wstążce najeżdżamy 11. Aby rozpocząć tworzenie komiksu, na głównej stronie serwisu wybieramy przycisk ekranowy CREATE. kursorem na przycisk z konturami miasta i z podmenu, które rozwinie się poniżej, wybieramy przycisk Indoors zawierający tła z wnętrzami. 12 15 12. Pojawi się opcja wyboru layoutu – my wybieramy styl poziomy z dwiema podłużnymi ramkami. 13 13. Otworzy się okno główne projektu. 30 Uczę Nowocześnie 15. Z okna zawierającego tła wybieramy tło przedstawiające wnętrze klasy i przeciągamy je myszką do pierwszej ramki (obrazek z klasą znajduje się na drugiej stronie, przechodzimy do niej używając przycisków przewijania znajdujących się w prawej dolnej części sekcji teł). 18 19 18. Wybieramy całą postać ucznia. 19. Przeciągamy ją na przycisk EDIT (uczeń będzie siedział za stolikiem – musimy go skrócić). 16 20 16. Wybieramy przycisk Characters (z postaciami) i w analogiczny sposób jak poprzednio w ramce umieszczamy postać nauczyciela (znajduje się pod przyciskiem Men na drugiej stronie z postaciami). 20. Po chwili postać otworzy się w oknie edycji. 21 17 22 23 21. Za pomocą myszy przesuwamy postać do obszaru 17. Kolejny krok to umieszczenie postaci ucznia. Tym razem wybieramy Charakters a następnie Kids. roboczego. dolnej wstążce w sekcji ImagineR możemy między innymi zmieniać wygląd postaci. Klikamy kilkukrotnie przycisk z twarzą w części FINE TUNE, aby zmieniać wyraz twarzy. 22. Na 23. luty/marzec 2012 31 29 29. Na wstążce górnej wybieramy My Gallery – My Images. 24 25 24. Za pomocą punktów na rogach obszaru roboczego zaznaczamy fragment postaci, który będzie potrzebny w naszym komiksie. punktów ustalamy przyciskami POINTS w sekcji ImagineR. 25. Liczbę 30 26 28 27 30. Przeciągamy korpus chłopca w odpowiednie miejsce. 26. Po zaznaczeniu interesującego nas fragmentu postaci musimy ją zapisać. 27. Wybieramy przycisk SAVE w sekcji ImagineR. 28. Wybieramy przycisk CLOSE X w prawym górnym obszaru edycji w celu jego zamknięcia. Efekt pracy został zapisany w naszej galerii. 32 Uczę Nowocześnie rogu 34 31 32 34. Z wstążki górnej wybieramy Texts i umieszczamy w ramkach napisy. 31. Po umieszczeniu chłopca może się okazać, że jest za duży do ławki. 32. Klikamy przycisk SHRINK, aby zmniejszyć rozmiar postaci. 33 35. W drugiej ramce wskazujemy postać nauczyciela, następnie na dolnej wstążce wybieramy przycisk DELETE. Zmieniamy postać na taką jak powyżej korzystając z przycisku Characters, dodajemy do drugiej ramki gazetę i komputer korzystając z przycisku Open Clipart. Oba przyciski znajdują się na wstążce górnej. 33. Wybieramy przycisk klonowania ramki, aby skopiować zawartość pierwszej do drugiej. 36. Zapisujemy projekt korzystając z przycisku SAVE znajdującego się w sekcji TOONDO MAIN MENU na wstążce górnej. luty/marzec 2012 33 38 38. Po zapisaniu komiksu wybieramy przycisk OK. Komiks został zapisany, możemy zamknąć przeglądarkę internetową. 37 39 37. W oknie zapisu wpisujemy tytuł komiksu. Wybieramy przycisk PUBLISH (możemy też zdecydować dla kogo projekt będzie dostępny – wybieramy keep it private! w sekcji options aby zachować go tylko dla siebie). Uwaga Jeśli twój komiks jest gotowy, by się nim podzielić, możesz wybrać opcję Share with friends i wpisać w polu poniżej adresy znajomych, którzy mają mieć możliwość oglądania go. Jeśli wybierzesz opcję Publish to the world, twój komiks będzie dostępny publicznie, bez żadnych ograniczeń. 34 Uczę Nowocześnie 39. Aby zobaczyć nasz komiks po ponownym wejściu na stronę toondoo.com i zalogowaniu się do serwisu, wybieramy przycisk Toons a następie My ToonDoos. Janusz S. Wierzbicki Voki – mówiący i animowany avatar w sieci Twoi uczniowie mają problem z czytaniem? Ciężko ich zmusić do kilkukrotnego przeczytania tego samego fragmentu tekstu? A może masz stronę, blog lub inny serwis internetowy przeznaczony dla uczniów i chesz go uatrakcyjnić? Skorzystaj z Voki. Zachęcenie dzieci do ćwiczenia czytania jest nie lada wyzwaniem dla nauczyciela: maluchy szybko się nudzą i nie chcą wielokrotnie czytać tego samego tekstu. Co zatem zrobić, by osiągały lepsze wyniki – większą płynność, szybkość i bezbłędność? Anna Grzegory, logopeda, znalazła na to sposób – wykorzystać komputer (jej artykuł na stronie 79). Mnie przyszedł do głowy jeszcze jeden pomysł: przypomniałem sobie usługę, którą omawialiśmy na zajęciach z zastosowania technologii informacyjnej w pracy z uczniami nauczania wczesnoszkolnego. Chodzi o Voki – animowany avatar, który może mówić głosem przez nas nagranym lub syntetycznym – generowanym przez komputer na postawie wpisanego tekstu. Czy taką usługę możemy wykorzystać w pracy z dzieciakami? Tak. Choćby właśnie do ćwiczenia w czytaniu. Jeśli uczeń może nagrać i odsłuchać siebie samego, sprawdzając, ile czasu przeczytanie danego fragmentu mu zajęło – to już sporo. To działanie zachęcające do robienia powtórek i obserwowania postępów. A jeśli na dodatek nagranym przez ucznia głosem może mówić postać animowana, która rusza przy tym ustami, robi miny i śledzi oczami kursor myszy? Takie działanie przypomina bardziej zabawę niż naukę a efekty mogą być jeszcze lepsze. Ograniczenie, które jest przypisane do usługi – maksymalny czas nagrania to 60 sekund – staje się jej zaletą, bo uczeń musi odczytać określony fragment w czasie nie dłuższym niż minuta. Jest więc dodatkowa motywacja, by tekst przeczytać sprawnie i płynnie. To oczywiście tylko jedno z możliwych zastosowań. Innym może być nagrywanie i wysyłanie w tej formie zadań czy poleceń dla uczniów. Uatrakcyjniamy w ten sposób zajęcia i prace domowe. W dodatku każdy uczeń może pracować we własnym tempie. Po zrobieniu jednego ćwiczenia może przejść do następnego i wysłuchać polecenia. Voki to także dobre narzędzie dla nauczycieli języków obcych. Korzystając z animowanych postaci możemy przygotować zestawy ćwiczeń, a uczniowie mogą nagrywać siebie, odsłuchiwać, poprawiać – aż uznają, że wykonali zadanie najlepiej jak potrafią. 36 Uczę Nowocześnie To także świetne ćwiczenie w krótkim i zwięzłym przedstawianiu swoich racji. W ten sposób uczniowie mogą raportować wyniki swoich działań, przedstawiać swoje zdanie czy punkt widzenia. Jeśli prowadzimy blog lub stronę WWW, szczególnie skierowaną dla młodszych uczniów, taki sposób prezentowania treści także może ją uatrakcyjnić. Na stronie serwisu Voki pod adresem www.voki.com można znaleźć mnóstwo przykładów (niestety, są one zapisane tylko w języku angielskim). W samouczku na następnej stronie podpowiadamy, w jaki sposób skorzystać z usługi tłumaczenia w sieci internet. Publikujemy też samouczek pokazujący jak można zarejestrować się w usłudze, stworzyć swoją postać, udźwiękowić ją i wykorzystać. Szczur informujący o nowościach w serwisie k12blog.edu.pl. Krok po kroku Janusz S. Wierzbicki Jak automatycznie przetłumaczyć tekst korzystając z internetu Na stronie www.voki.com przedstawione są ciekawe pomysły na lekcje. Demonstrujemy, jak skorzystać z usług translacyjnych, by przetłumaczyć je na język polski. 1. Na stronie serwisu Voki pod adresem www.voki.com przejdź do planów lekcji (zakładka LESSON PLANS). 1 2. 3. 2 1 1. 2. Odszukaj wysoko oceniony plan – poznasz go po dużej liczbie jabłek w ocenie (Rating), zaznacz fragment tekstu znajdujący się za tekstem Brief Description a następnie skopiuj go używając menu prawego klawisza myszy lub skrótu klawiaturowego Ctrl+C. Otwórz stronę tłumacza Google w nowym oknie lub zakładce przeglądarki łącząc się z adresem internetowym translate.google.pl. 2 Na stronie usługi tłumacza (translate.google.pl) wklej skopiowany tekst do pola znajdującego się po lewej stronie. Upewnij się, że wybranym językiem jest język angielski nad tym polem. W oknie po prawej stronie odczytaj tłumaczenie. Nie będzie doskonałe, ale powinno pozwolić zrozumieć sens streszczenia. Jeśli tłumaczenie budzi wątpliwości – upewnij się, czy językiem tłumaczenia nad prawym polem jest język polski. Wskazówka W sieci jest więcej stron umożlwiających automatyczne tłumaczenie lub skorzystanie ze słownika. Warto poznać więcej tego typu serwisów. Bardzo podobną usługę oferuje Microsoft pod adresem: www.microsofttranslator.com Warto zauważyć, że można również tłumaczyć całe strony. Niektóre przeglądarki domyślnie oferują taką funkcjonalność, do innych można pobrać tzw. wtyczki, czyli dodatki rozszerzające ich możliwości. W ten sposób możesz przetłumaczyć dowolny tekst. luty/marzec 2012 37 Krok po kroku Janusz S. Wierzbicki Voki – tworzymy avatara Krok 0 Przed przystąpieniem do rejestracji przygotuj się. Sprawdź, czy pamiętasz swój adres poczty elektronicznej (e-mail) i czy możesz z niego odebrać pocztę oraz wymyśl hasło, którego nie zapomnisz, a które będzie służyło do logowania się w serwisie Voki. Następnie wykonaj opisane kroki tworzenia własnego avatara. Krok 1 W celu utworzenia własnego mówiącego avatara łączymy się z usługą Voki za pomocą dowolnej przeglądarki internetowej pod adresem www.voki.com. 1 1. Na stronie serwisu Voki wybieramy przycisk ekranowy REGISTER. Wskazówka Przycisku REGISTER używamy tylko raz, gdy rejestrujemy się w usłudze. Łącząc się kolejny raz będziemy wybierali przycisk LOGIN. 38 Uczę Nowocześnie Krok 2 Rejestrujemy się w usłudze Voki. 1 2 3 1. Kolejno wypełniamy pola formularza: - Your Name – imię i nazwisko, - Email – adres poczty elektronicznej, - Confirm Email – powtarzamy adres poczty elektronicznej, - Sign me up for voki’s… – zaznaczamy tę opcję, jeśli chcemy otrzymywać co miesiąc biuletyn informacyjny, - Password – podajemy hasło (należy je zanotować, by w przyszłości móc się ponownie dostać do usługi), - Confirm Password – potwierdzamy hasło wpisując je ponownie, - Your Birthday – podajemy datę naszych urodzin w formacie: miesiąc/dzień/rok, np. 12/29/1960, - Zaznaczamy, że akceptujemy warunki korzystania z usługi. 2. Wybieramy przycisk SIGN UP, aby przesłać formularz rejestracyjny. 3. Zamykamy komunikat informujący o przesłaniu na nasz adres poczty elektronicznej wiadomości zawierającej łącze aktywacyjne. Dopiero po jego odebraniu nasze konto będzie w pełni funkcjonalne. luty/marzec 2012 39 Krok 3 Odbieramy pocztę i aktywujemy konto używając łącza zawartego w wiadomości. 1 1. Musimy odebrać przesłany na naszą pocztę elektroniczną list, otworzyć go i wybrać łącze aktywacyjne jak na rysunku. W ten sposób udowodnimy, że podaliśmy prawdziwy, należący do nas adres poczty elektronicznej. Po wybraniu łącza powinno zostać otwarte okno domyślnej przeglądarki a w nim załadowana strona z potwierdzeniem aktywacji oraz możliwością zalogowania się do serwisu, co opisane zastało w następnym kroku. 40 Uczę Nowocześnie Uwaga Jeżeli po wybraniu adresu łącza potwierdzającego zawartego w poczcie elektronicznej nie nastąpi przekierowanie do strony opisanej w następnym kroku, skopiuj adres i wklej go ręcznie w pole adresu przeglądarki. Następnie połącz się z tym adresem. Niektóre programy pocztowe powodują blokadę lub odcięcie łączy internetowych znajdujących się w wiadomościach pocztowych. Krok 4 Pierwsze logowanie po aktywowaniu konta. 1 2 1. Po połączeniu się z adresem określonym w przesłanej nam wiadomości zobaczymy komunikat potwierdzający aktywację naszego konta (Your Account Has Been Activated). 2. W celu zalogowania należy wypełnić pola: - Email – swoim adresem poczty elektronicznej, - Password – hasłem wymyślonym i wpisanym w formularzu rejestracyjnym. 3 3. Po uzupełnieniu pól wybieramy przycisk ekranowy Login. Uwaga Jeżeli pracujemy na swoim komputerze, możemy zaznaczyć opcję Remember Me. Jeśli jednak korzystamy z komputera, do którego mają dostęp także inne osoby – nie powinniśmy tego robić. Krok 5 Tworzymy pierwszego avatara. 1 2 3 1. Po prawidłowym zalogowaniu się w serwisie Voki powinniśmy automatycznie zostać przekierowani do głównej zakładki MY VOKI. 2. Na wewnętrznej zakładce Voki For My Site widoczne będą Wskazówka Nowego avatara można również stworzyć poprzez wybranie zakładki głównej CREATE. wszystkie wcześniej stworzone i zapisane avatary. 3. W celu stworzenia nowego avatara należy wybrać przycisk ekranowy Crate A New Voki. luty/marzec 2012 41 7 Krok 6 Wybieramy postać. 1 8 3 Wybór odtwarzacza (krok 6 punkt 7). 5 2 7 8 6 4 9 1. Po wejściu w tryb tworzenia avatara na początek losowana jest Ustawienie automatycznego odtwarzania dźwięku (krok 6 punkt 8). jego postać a jej podgląd dostępny jest w lewej części okna kreatora. 2. Jeśli wylosowana postać nam nie odpowiada – możemy wylosować inną używając w tym celu symbolu kostki do gry. Po użyciu symbolu lupy, znajdującego się po prawej stronie, w dowolnym momencie możemy naszą postać zmniejszać lub zwiększać oraz przemieszczać w obszarze okna. 3. Możemy także określić naszego avatara samodzielnie, poczynając od wyboru postaci, ubrania bądź dodatków (okularów, biżuterii). Klikając w symbol postaci przechodzimy do kroku 7. Po jego wykonaniu wrócimy tutaj i przejdziemy do punktu 4. 4. Możemy także, gdy już dobierzemy odpowiadającą nam postać, ustalić kolor np. oczu (zakładka color pod podglądem postaci) lub wielkość takich elementów jak usta, oczy (zakładka tweak). 5. Następnym punktem kreacji naszego avatara powinno być udźwiękowienie. Do wyboru mamy możliwość nagrania podkładu przez telefon, wpisania treści na klawiaturze, nagrania na żywo za pomocą podłączonego do komputera mikrofonu lub 42 Uczę Nowocześnie wysłania wcześniej nagranego dźwięku. Jeśli chcemy, by avatar mówił głosem wygenerowanym przez komputer – należy przejść do kroku 8a. Jeśli nagranym z podłączonego do komputera mikrofonu – do kroku 8b. Następnie należy wrócić do punktu 6. 6. Kolejną opcją do wyboru jest ustawienie tła. Wybieramy opcję Backgrounds i przechodzimy do kroku 9. Po jego wykonaniu wracamy do punktu 7. 7. Wybierając opcję Players możemy dostosować wygląd (kolor) odtwarzacza (ramki), w którym avatar będzie funkcjonował. Jeśli wejdziesz w tę opcję, po dokonaniu wyboru zatwierdzamy go przyciskiem ekranowym DONE. 8. Jeśli avatar ma automatycznie zacząć mówić po wyświetleniu, możemy wybrać symbol kół zębatych w prawym górnym narożniku kreatora a następnie zaznaczyć opcję Play on load. 9. Po zatwierdzeniu wszystkich opcji możemy zatwierdzić i opublikować naszego avatara. Wybieramy w tym celu przycisk Publish i przechodzimy do kroku 10. Krok 7 Wybieramy postać - c.d. 1 2 3 4 1. Domyślnie wybraną jest zakładka postaci wraz z wyborem ogólnego wyglądu postaci. Wskazówka Nie wszystkie opcje (np. wybór ubrania, dodatków, określenie fryzury czy kształtu ust) będą dostępne dla każdej postaci. Dlatego warto najpierw wybrać postać główną, a dopiero później ustalać szczegóły jej wyglądu. 2. Na początek możemy wybrać jedną z kategorii postaci. W naszym przypadku, aby znaleźć łosia należy wybrać ANIMALS. Dla niektórych kategorii możemy także zaznaczyć, że szukamy postaci męskich (MALE) lub żeńskich (FEMALE) lub zostawić domyślną opcję (ALL), jeśli płeć nie ma znaczenia. 3. W oknie wyboru odszukujemy interesującą nas postać i klikamy w nią. Wybór zostanie potwierdzony pojawieniem się postaci w oknie podglądu po lewej stronie. W naszym wypadku powinna to być postać łosia. 4. Po dokonaniu ustawień możemy je zatwierdzić wybierając przycisk ekranowy DONE. Wracamy do okna z kroku 6 i przechodzimy do punktu 4. luty/marzec 2012 43 Krok 8a Udźwiękowienie avatara mową syntezatora. 1 2 3 4 1. Klikamy w pole tekstowe a następnie wprowadzamy treść, która ma zostać przeczytana przez Avatara – np.: „Cześć – jestem kosmicznym Łosiem!”. Wskazówka Długość tekstu jest ograniczona. Wypowiedź nie może trwać dłużej niż około minuty. Używając symbolu mikrofonu możemy także nagrać nasz głos – tutaj również będzie obowiązywało ograniczenie do minuty, a proces ten opisany został w kroku 8b. 44 Uczę Nowocześnie 2. Klikając na symbolu odtwarzania możemy odsłuchać, w jaki sposób tekst będzie wypowiedziany. Domyślnie jednak wybrany jest głos czytający w języku angielskim. Aby to zmienić, przechodzimy do punktu trzeciego. W każdej chwili możemy wrócić, by ponownie posłuchać głosu po zmianie jego parametrów. 3. Ustawiamy język polski wybierając ustawienie Polish z listy rozwijanej Accent/Language a następnie wybieramy jeden z trzech głosów (Agata, Krzysztof, Zosia) na liście Voice. 4. Zatwierdzamy wybór przyciskiem DONE. Wracamy w ten sposób do okna kreatora jak w kroku 6 (wracamy do znajdującego się w nim punktu 6). Krok 8b Udźwiękowienie avatara nagraniem naszego głosu. 1 2 3 4 5 7 1. Podczas pierwszego uruchomienia nagrywania w serwisie Voki może się pojawić komunikat z prośbą o zezwolenie na wykorzystanie mikrofonu podłączonego do komputera. Należy zaznaczyć opcję Zezwól a następnie wybrać przycisk Zamknij. 2. Nagrywanie rozpoczynamy wybierając czerwony przycisk RECORD. Kończymy wybierając ten sam przycisk (napis na nim zmieni się na STOP). 6 4. Jeśli nagranie nam się podoba, możemy wybrać przycisk SAVE, aby je zachować. 5. W wyskakującym oknie Name Your Audio w polu Name wpisujemy nazwę, pod jaką nagrany dźwięk zostanie zapisany (nie wolno używać polskich liter, a nazwa nie może być dłuższa niż 20 znaków). 6. Wybieramy przycisk OK, by zachować nazwę i zamknąć okno Name Your Audio. Wskazówka Jeśli opcja nagrywania lub odtwarzania nie działa, należy sprawdzić, czy mikrofon i głośniki podłączone są prawidłowo. 7. Możemy zatwierdzić przypisanie nowego dźwięku naszemu avatarowi poprzez wybranie przycisku DONE. Wracamy w ten sposób do okna kreatora jak w kroku 6. Powinniśmy przejść więc do tego kroku do punktu 6. 3. Nagrania możemy wysłuchać wybierając przycisk odtwarzania. luty/marzec 2012 45 Krok 9 Wybieramy tło. 1 2 4 5 1. W celu wybrania gotowego tła wybieramy symbol drzewka w sekcji Backgrounds. 2. Wśród opcji znajdujących się niżej odszukujemy i wybieramy ANIMATED, jeśli chcemy wybrać tło jak w naszym przykładzie. Wskazówka Animacja tła nie powinna być zbyt szybka, gdyż po dłuższym czasie może irytować odbiorcę. 46 Uczę Nowocześnie 3 3. Przesuwamy suwakiem aż zobaczymy interesujące tło (w naszym wypadku powinna to być obracająca się kula ziemska). 4. Wybieramy tło lewym klawiszem myszy – zmiana powinna zostać wprowadzona na podglądzie automatycznie. 5. Zatwierdzamy wybór przyciskiem ekranowym DONE. Wróciliśmy do okna kreatora jak w kroku 6. Przechodzimy do znajdującego się w nim punktu 7. Krok 10 Zapisujemy i publikujemy avatara. 3 1 2 4 1. W okienku Name Your Scene, które pojawi się po wybraniu opcji Publish, wpisujemy nazwę avatara bez polskich liter. 2. Zatwierdzamy nazwę wybierając przycisk SAVE. jeszcze nie wie. Dlatego warto się nim podzielić. Przejdźmy do ostatniego kroku – poinformowania o naszym avatarze. Możemy to zrobić na kilka sposobów: • Pobieramy 4. W oknie Your Scene has been saved oznaczającym popraw- kod, który wkleimy na naszej stronie WWW, opublikujemy na blogu, w sieci społecznościowej lub pobieramy łącze, które będziemy mogli wysłać znajomym za pomocą poczty elektronicznej. Żeby to zrobić,przechodzimy do kroku 11a. ne zapisanie avatara wybieramy przycisk ekranowy Close. Avatar został zapisany i opublikowany w sieci. Jednak nikt o tym • Jeżeli chcemy wysłać pocztę elektroniczną z linkiem do na- 3. Czekamy na zapisanie zmian. szego avatara, przechodzimy do kroku 11b. luty/marzec 2012 47 Krok 11a Informujemy o naszym avatarze w serwisach WWW. 2 3 4 5 1 6 1. Możemy podejrzeć, jak wygląda, zachowuje się oraz mówi nasz avatar przed opublikowaniem go na stronie WWW, serwisie społecznościowym lub pocztą elektroniczną. 2. Upewniamy się, czy wybraliśmy zakładkę Add To Your Site. 3. Wybieramy z listy rozwijanej wielkość naszego avatara. Domyślnie wybrana jest średnia. 4. Jeżeli chcemy opublikować naszego avatara w jednym z serwisów społecznościowych, takich jak Facebook, czy na blogu – wówczas musimy odszukać jego ikonkę i postępować zgodnie z instrukcją. Wymagane może być zalogowanie się do danego serwisu, jeśli wcześniej tego nie zrobiliśmy. 48 Uczę Nowocześnie 5. Możemy także skopiować (wybierając przycisk ekranowy Copy) kod HTML, który można wstawić na własną stronę WWW. 6. Możemy również wybrać z listy rozwijanej typ łącza (najlepiej wybrać Standard Voki Link). Następnie zaznaczamy za pomocą myszy tekst łącza, który pojawi się w polu poniżej (np. trzykrotnie klikając na nim). Zaznaczony tekst należy skopiować używając menu prawego klawisza myszy lub skrótu klawiaturowego Ctrl+C. Łącze można następnie wysłać używając komunikatora internetowego lub użyć go w treści wiadomości poczty elektronicznej. Po wysłaniu łącza możemy przejść do tworzenia nowego avatara, edycji wcześniej stworzonego lub po prostu zamknąć okno przeglądarki. Krok 11b Informujemy o naszym awatarze pocztą elektroniczną. 2 1 3 4 5 6 7 1. W celu wygenerowania wiadomości pocztowej bezpośrednio z serwisu Voki przechodzimy do zakładki Send To A Friend. 2. Upewniamy się, że system prawidłowo wpisał nasze dane w po- 6. W polu Your Message wpisujemy treść wiadomości (nie dłuższą niż 250 znaków). 7. Aby wysłać, wybieramy przycisk Send. lach Your Name oraz Your Email. 3. Wybieramy pole Your Friend Email i wpisujemy adres e-mail osoby, do której chcemy wysłać avatara. Po wpisaniu wciskamy klawisz Enter na klawiaturze. 4. Sprawdzamy, czy adres e-mail prawidłowo dodał się na liście Recipient List. 5. W polu Subject wpisujemy temat listu, np. „Mój Avatarek dla Do naszych znajomych przyjdzie list o treści jak na ilustracji zamieszczonej dalej. Na drugim obrazku pokazaliśmy, jak będzie wyglądała strona, jeśli odbiorca wiadomości użyje zawartego w niej łącza. Po wysłaniu łącza możemy przejść do tworzenia nowego avatara, edycji tego, który stworzyliśmy lub po prostu zamknąć okno przeglądarki. Ciebie”. luty/marzec 2012 49 List, jaki otrzyma adresat. Widok strony po wybraniu łącza z listu. Wskazówka Niestety, wiadomość wysyłana przez serwis jest w języku angielskim, co może być mylące dla odbiorcy, jeśli się jej nie spodziewa. Zdecydowanie lepszym sposobem jest pobranie łącza do strony w sposób opisany w kroku 11a i wklejenie go do listu napisanego osobiście – po polsku. 50 Uczę Nowocześnie Dodatek Ponowne logowanie do serwisu. 1 2 7 4 3 5 6 0. Łączymy się ze stroną www.voki.com. 5. Możemy wysłać łącze do avatara za pomocą poczty elektronicznej wybierając Send to a Friend. Dalej postępujemy zgodnie z krokiem 11b. Wybierając przycisk Edit możemy w dowolny sposób zmodyfikować wygląd, zachowanie oraz udźwiękowienie avatara. Przycisk Delete usunie go – będziemy musieli tę decyzję potwierdzić wybierając przycisk Delete w wyskakującym okienku. 1. Wypełniamy pole adresu e-mail (musimy podać adres, na który rejestrowaliśmy usługę Voki) oraz pole hasła. 2 Wybieramy przycisk ekranowy LOGIN. 3. W zakładce MY VOKI widzimy wcześniej stworzone avatary. Jeśli chcemy stworzyć nowy avatar – przechodzimy do kroku 5. Jeśli chcemy zmienić lub opublikować ponownie wcześniej stworzony – wybieramy jego miniaturkę widoczną w głównej części strony. 4. Możemy podejrzeć działanie wybranego avatara w polu pod- 6. Wybranie przycisku Publishy our Voki umożliwi pobranie łącza do naszego avatara. Postępujemy zgodnie z krokiem 11a. 7. Po zakończeniu pracy możemy wybrać przycisk Logout. glądu po lewej. luty/marzec 2012 51 Informatyka Agnieszka Borowiecka Projekt i programowanie Projekty stały się bardzo ważnym elementem procesu nauczania w polskich szkołach. Każdy uczeń przynajmniej raz podczas swojej nauki zetknie się z pracą metodą projektu. Czy algorytmy i szeroko rozumiane programowanie powinny stanowić element projektu? Jeśli tak, to w jakiej formie? Niniejszy artykuł jest próbą odpowiedzi na te pytania. Wiele mówi się o pracy metodą projektu, projektach w edukacji i wprowadzonym niedawno projekcie gimnazjalnym. Jak wygląda praca z projektem? Po wybraniu tematu i celów należy umówić się z uczniami co do zadań, jakie mają realizować oraz zasad rozliczania – zawierając z nimi kontrakt. Później opracowujemy harmonogram, realizujemy projekt, a po zakończeniu pracy następuje prezentacja efektów i ocena projektu. Czy mogą się tu pojawić elementy programowania? I na jakim etapie? Nie będę się skupiać na wykorzystaniu programowania przez nauczyciela, ale raczej na używaniu różnych narzędzi przez ucznia. Zacznijmy od tego elementu, w którym ciekawie napisany program najłatwiej zastosować – od prezentacji efektów projektu. zentowanie wyników nauczyło młodzież czegoś nowego. Jak zatem uczniowie szkoły podstawowej lub gimnazjum mogliby przygotować galerię zdjęć podsumowującą pracę z projektem? Oczywiście w Logo. W pracy z młodszymi uczniami często stosuję język programowania Logo. Jest on o tyle wygodny, że pozwala łatwo uzyskiwać ciekawe efekty wizualne za pomocą prostych poleceń. Uczeń może poznawać złożone algorytmy widząc ich reprezentację graficzną, zamiast skomplikowanych danych liczbowych i tekstowych. Do pracy z Logo można wykorzystać środowisko Logomocji, w którym – poza standardem Logo – dostępne są elementy programowania obiektowego i sterowanego zdarzeniami. Prezentacja projektu – album fotograficzny Wyniki projektu można zaprezentować w rozmaity sposób – zarówno w komputerze, jak i w „realu”. Możemy np. przygotować gazetkę szkolną lub klasową w wersji elektronicznej na portalu szkolnym, lub w wersji papierowej udostępnianej np. w szkolnej bibliotece. Wyniki można także podsumować w postaci referatu, pokazu slajdów, filmu czy plakatu. Przypuśćmy, że podczas opracowywania naszego projektu powstało wiele ciekawych zdjęć i chcemy utworzyć z nich galerię elektroniczną. Oczywiście są różne bezpłatne narzędzia pozwalające na publikowanie takich galerii w internecie. Możemy także przygotować prezentację w programie PowerPoint lub Prezi zawierającą wybrane przez nas fotografie. Jednak czy to nam wystarczy? O ile ciekawsza byłaby taka praca metodą projektu, by nawet pre- 52 Uczę Nowocześnie Przygotowanie albumu w Logomocji nie jest bardzo skomplikowane, ale wymaga troszkę pracy. Najpierw należy wybrać zdjęcia. W przykładowym projekcie wykorzystałam ich osiem – bo tyle się mieści elegancko rozłożonych na stronie. Oczywiście możemy inaczej rozmieścić miniaturki zdjęć, nieco powiększyć stronę albumu lub zaplanować kilka kartek ze zdjęciami. Zgromadzone zdjęcia warto przeskalować za pomocą dowolnego programu graficznego do wielkości, w jakiej będzie wyświetlane ich powiększenie. Przy okazji zwracamy uwagę uczniów na znaczenie wielkości plików graficznych wstawianych do różnych dokumentów i uczymy, jak prosto (a nawet „hurtowo”) można je zmniejszać. W aplikacjach przygotowywanych za pomocą Logomocji grafika jest pamiętana jako zwykła bitmapa i bardzo zwiększa objętość pliku wynikowego. Gotowe zdjęcia warto gromadzić w jednym folderze. Po przygotowaniu zdjęć czeka nas chwila namysłu. Należy zaplanować rozmieszczenie i kolejność miniaturek na stronie albumu, ewentualnie ich podział na grupy – jeśli album będzie składał się z kilku stron. Gdy wiemy, jak ma wyglądać gotowa prezentacja, zabieramy się za jej przygotowanie. Czy album jest gotowy? Prawie. Głównym celem wykorzystania Logomocji do tworzenia albumu jest możliwość dopisania programu, czyli zdefiniowania prostego zdarzenia: Kliknięcie myszką w miniaturkę zdjęcia spowoduje wyświetlenie obrazu w powiększeniu. Jak to uzyskać? Należy zmienić żółwia-miniaturkę dodając mu specjalne zdarzenie gdyKlik. Jako obsługa tego zdarzenia wystarczy jedna prosta linijka: powiekszenie’ustalPostać Postać. Powiekszenie to nazwa żółwia będącego dużym zdjęciem. Jak rozumieć ten tekst? Gdy klikniemy w żółwia-miniaturkę, to żółw-powiększenie zmieni swój obrazek (postać). Duża fotografia będzie się teraz różniła od miniaturki jedynie rozmiarem. Album gotowy. Można jeszcze dodać pole tekstowe z podpowiedziami lub tytułem pokazu. Opisana wersja albumu jest najprostsza, ale można ją rozbudowywać dodając np. dźwięk lub animacje. Kliknięcie w żółwia-miniaturkę może dodatkowo wyświetlać odpowiedni podpis pod powiększonym zdjęciem. Cały album można również zapisać jako stronę WWW i udostępnić na witrynie szkoły. Prezentacja projektu – gra Memory Uruchamiamy program Logomocja. We właściwościach strony możemy ustalić wielkość kartki albumu, wybrać jej kolor lub wczytać grafikę wyświetlaną jako tło. Dodajemy miniaturki zdjęć i jedną powiększoną fotografię. Jak to zrobić? Po prostu umieszczamy na stronie kolejne żółwie, zmieniamy ich postać na wybraną fotografię. Dla miniaturek dodatkowo ustalamy skalę wyświetlanej postaci na odpowiedni ułamek powiększonego zdjęcia, np. dla zdjęcia o wymiarach 300x200 możemy przyjąć rozmiary miniaturki 90x60, czyli skalę 0.3. Innym sposobem podsumowania wyników może być przygotowanie gry, za pomocą której zaprezentujemy poruszane w projekcie zagadnienia. Jeśli będzie to gra logiczna, a nie zwykła „strzelanka”, uczniowie mogą łatwiej zapamiętać związki między omawianymi problemami. Przykładem takiej prostej gry może być Memory, gra polegająca na łączeniu obrazków w pary. Na początku widocznych jest 16 kwadratowych kart odwróconych wierzchnią stroną do góry. Po kliknięciu w wybraną kartę odkrywany jest ukryty pod spodem rysunek. Jeśli zostaną odsłonięte dwa odpowiadające sobie rysunki, odgadnięta para znika z ekranu. Gra kończy się po zebraniu wszystkich par. luty/marzec 2012 53 W Logomocji umieszczamy na stronie 16 żółwi przypisując im odpowiednie postaci. Kliknięcie żółwia będzie powodowało wyświetlenie odpowiednio pierwszej lub drugiej klatki postaci. Najtrudniejszym elementem jest nauczenie żółwi, jak mają rozpoznawać, że stanowią parę, ale to właśnie może być udostępnione uczniom w formie odpowiedniego szablonu. Przykładowe rozwiązanie zostało opublikowane na stronie portalu Uczę Nowocześnie (www.uczenowoczesnie.pl). Jeszcze więcej programowania Przypuśćmy, że tematem projektu są obyczaje świąteczne. Gra mogłaby np. łączyć w pary nazwę konkretnego święta oraz fotografię najbardziej się z nim kojarzącą. Z uczniami bardziej zaawansowanymi możemy przygotować odpowiednią aplikację w Logomocji od podstaw. Dla uczniów młodszych można udostępnić gotowy szablon, który dostosowują do własnego projektu. Nie będę w tym miejscu opisywać aplikacji Memory, ponieważ uczenie języka Logo nie jest naszym celem. Spróbuję jednak przybliżyć kolejne etapy tworzenia gry. Zaczynamy od przygotowania grafiki. W najprostszej wersji potrzebnych będzie 8 par (parę stanowią identyczne ilustracje) lub 16 zdjęć. Należy je odpowiednio przyciąć, by otrzymać grafiki w formie kwadratów o tej samej rozdzielczości – np. 100x100. Za pomocą Edytora postaci – specjalnego edytora graficznego dostarczanego w pakiecie z Logomocją – modyfikujemy otrzymane grafiki tak, by składały się z trzech części zwanych klatkami. Pierwsze dwie klatki to obrazki stanowiące parę, ostatnia to wierzchnia część karty do gry. 54 Uczę Nowocześnie Opisane przykłady nie wyczerpują wszystkich możliwości wykorzystywania programowania w pracy nad projektem. Istotnym elementem pracy metodą projektu jest wyszukiwanie i analizowanie informacji. Uczniowie budują nową wiedzę w oparciu o swoje poszukiwania, kontaktują się z wieloma osobami, gromadzą dane. Uzyskane materiały opracowują za pomocą różnorodnych narzędzi. Elementy programowania mogą im ułatwić wszystkie te działania. Starsi uczniowie mogą tworzyć skrypty w języku PHP, np. do przeprowadzania ankiet i podsumowywania zdobytych za ich pomocą informacji. Makropolecenia w Visual Basicu mogą przyspieszyć i ułatwić pracę z pakietem Microsoft Office. W projektach dotyczących matematyki lub fizyki również mogą pojawić się elementy algorytmiki, np. jako aplety Javy ilustrujące omawiane zagadnienia. Nie zapominajmy także o możliwości wybrania jako tematu projektu różnych zagadnień informatycznych – wówczas programowanie stanie się zarówno środkiem, jak i celem pracy uczniów. „Żółw rysuje wielokąty – geometria w Logo”, „Jak rozumieć sortowanie – historia i zastosowanie algorytmów sortowania”, „Informacja – gromadzenie, wyszukiwanie, analiza” – to również mogą być tematy ciekawych projektów. Nie rezygnujmy z nauki programowania. Może ono pomóc naszym uczniom rozwijać umiejętność logicznego myślenia i pozwoli inaczej spojrzeć na konstruowaną przez nich wiedzę. Czy widzieli Państwo film demonstrujący algorytm quick-sort za pomocą ludowego tańca węgierskiego (www.youtube.com/watch?v=ywWBy6J5gz8)? To dopiero interesujący projekt! Zachęcam do obejrzenia i pokazania uczniom. Promocja Tomasz Pieper, ProgMan S.A. [email protected] Youngcoder, czyli pomocna dłoń w nauce algorytmiki i programowania W nowej podstawie programowej już na trzecim etapie edukacyjnym wymaga się, aby uczniowie rozwiązując różnego rodzaju problemy podejmowali decyzje z wykorzystaniem komputera, stosując przy tym podejście algorytmiczne. Kształtowanie kompetencji kluczowych, a nie jedynie umiejętności – to powinien być cel nowoczesnego kształcenia. Czym są owe kompetencje? To nic innego jak połączenie wiedzy, umiejętności i postaw odpowiednich do sytuacji. W jednej z publikacji jako najważniejsze w nowoczesnej szkole określono: planowanie, organizowanie i ocenianie własnego uczenia się; skuteczne porozumiewanie się w różnych sytuacjach; efektywne współdziałanie w zespole; rozwiązywanie problemów w twórczy sposób; sprawne posługiwanie się komputerem. Analityczne myślenie to podstawa Już w latach siedemdziesiątych profesor Marian Mazur, wybitny polski psychocybernetyk, wskazywał, że monodyscyplinarna struktura nauki tradycyjnej prowadzi do poznawania rzeczywistości fragmentarycznej. Nazwał ten stan tradycyjną „podwórkowatością” w nauce, przeciwstawiając go strukturze nauki nowoczesnej, która postrzega rzeczywistość jako integralną całość, a nie jedynie zbiór fragmentów. Według wybitnego naukowca edukacja także u swoich podstaw powinna mieć roz- Struktura nauki według prof. Mariana Mazura wiązywanie problemów w logice i matematyce, aby otworzyć przed uczniami drogę do zrozumienia rzeczywistości. Logiczne, analityczne myślenie powinno stać się podstawą nowoczesnego nauczania. Kształtowanie i doskonalenie analitycznego myślenia jest kluczowym elementem każdej dziedziny wiedzy. Zrozumienie umożliwia zastąpienie nieracjonalnych działań lub bezradności przez działania racjonalne1. W nowej podstawie programowej już na trzecim etapie edukacyjnym wymaga się, aby uczniowie rozwiązując różnego rodzaju problemy podejmowali decyzje z wykorzystaniem komputera, stosując przy tym podejście algorytmiczne. W gimnazjum uczniowie powinni zatem zetknąć się z elementami myślenia algorytmicznego2. Powinni umieć zbudować i opisać prosty algorytm, a także, za pomocą komputera, korzystać ze zbudowanych przez siebie rozwiązań. Obecnie niski poziom kompetencji w tym obszarze sprawia, że uczniowie mają trudności z rozwiązywaniem zadań i pro- luty/marzec 2012 55 Promocja blemów. Trudności z logicznym tokiem postępowania przy osiąganiu rozwiązania, z opracowaniem algorytmu postępowania. Wspomaganie umiejętności Aby rozwijać wspomniane zdolności uczniów przygotowaliśmy narzędzie wspomagające progres umiejętności analitycznego myślenia – platformę Youngcoder. To pomoc, która w znacznym stopniu ułatwia, a jednocześnie wzbogaca kształcenie w zakresie algorytmiki i programowania, od podstawowych elementów aż po rozbudowane, wymagające wysokiego stopnia skomplikowania programy. Rozwiązywane problemy dotykają szerokiego spektrum zagadnień matematycznych, fizycznych i oczywiście logicznych. Głównym atutem platformy jest automatyzm sprawdzania rozwiązań przesyłanych przez uczniów, a co za tym idzie – korzyści, jakie platforma daje nauczycielowi prowadzącemu nauczanie. Nauczyciel ma ponadto możliwość bardzo szybkiego przygotowania konkursu, czy po prostu sprawdzianu dla swoich uczniów. Automatycznie uzyskuje informacje na temat poziomu rozwiązań każdego ucznia. Platforma pozwala nauczycielowi na monitorowanie procesu kształcenia każdego z podopiecznych, a dodatkowo umożliwia publikowanie i drukowanie zestawień wyników klasowych czy szkolnych. Wyposażona jest w narzędzia do komunikowania się z uczniami poprzez komunikator. Każdy użytkownik przystępujący do testowania swojego rozwiązania otrzymuje wynik punktowy uzależniony od czasu wykonania algorytmu, zajętości pamięci komputera i oczywiście będący potwierdzeniem poprawności rozwiązania. Sam wynik zwracany jest on-line w kilka sekund po przesłaniu kodu do serwera. Bogactwo konfiguracji zadań do sprawdzianów daje ogromne możliwości budowania zestawów przystosowanych do umiejętności i poziomu wiedzy konkretnych grup użytkowników, co zapewnia indywidualizację nauczania. Grupy użytkowników mogą być tworzone przez nauczyciela z zachowaniem charakteru klasy szkolnej, a także w sposób nieformalny, jako element społeczności uczniowskiej lub internetowej. Youngcoder w pigułce: Baza wiedzy Platforma to źródło wiedzy o algorytmice i programowaniu. Obejmuje swoim zakresem języki programowania: C, C++, Pascal, a już wkrótce także JAVA Edytor Edycja treści publikowanych na platformie to możliwość przygotowania toku nauki dostosowanego do poziomu wiedzy i potrzeb uczniów. Każda lekcja może być wyposażona w zadania odpowiadające wymaganiom edukacyjnym poszczególnych grup uczniów. On-line Judge Rozwiązania zadań wysyłane są na serwer w celu weryfikacji. Informacja zwrotna w postaci wyniku, przekazywana jest on-line w ciągu kilku sekund. System sprawdza poprawność działania programu oraz bada jakość rozwiązania na podstawie tekstów obciążenia pamięci i czasów wykonania. Konkursy Platforma umożliwia szybkie i łatwe przygotowanie sprawdzianu/konkursu wiedzy z programowania. Zawody mogą mieć charakter szkolny, międzyszkolny, a nawet krajowy. 56 Uczę Nowocześnie Nauczyciel najważniejszy Platforma umożliwia nauczycielowi publikowanie materiałów edukacyjnych. Zarządzanie nimi, a także ich edycja, są realizowane poprzez przeglądarkę internetową. Dzięki dostępowi do platformy uczniowie mogą kształcić się samodzielnie. Rozwiązania poszczególnych zadań są sprawdzane automatycznie po wysłaniu. Uczniowie mają możliwość prowadzenia nauki, uczestniczenia w konkursach, sprawdzianach także poza salą lekcyjną. Organizowany w ten sposób proces dydaktyczny łączy elementy e-learningu z tradycyjną lekcją. Najważniejszą rolę w takiej „lekcji” pełni nauczyciel. To on dba o to, by nauka nie przekształciła się w tradycyjny kurs internetowy. Tam bowiem obecność prowadzącego zajęcia nie jest konieczna. Na platformie youngcoder to właśnie nauczyciel przedmiotu decyduje o tym, jakie treści i kiedy są dostępne dla określonych grup uczniów. Na jakim poziomie trudności uczniowie otrzymują zadania do rozwiązania. W każdej chwili może modyfikować zestawy zadań czy treści teoretycznych. Może ukierunkować edukację uczniów, indywidualizować nauczanie. Jego rola, także w tym nowoczesnym kształceniu, jest kluczowa, a e-learning staje się jego narzędziem. Wykorzystanie platformy zapewne przyczyni się do wzrostu atrakcyjności procesu dydaktycznego. Obejmuje ona istotne elementy zawarte w podstawie programowej nauczania informatyki w gimnazjum i szkole ponadgimnazjalnej. Sprawi, że algorytmika nie będzie tajemniczą dziedziną wiedzy, a jedynie płaszczyzną treningową dla uczniów. W efekcie zaś rozwinie się u nich kluczowa, w społeczeństwie informacyjnym, umiejętność: sztuka analitycznego myślenia. Przypisy: 1. Cybernetyka i charakter, Warszawa 1976, Marian Mazur. 2. Komentarz do podstawy programowej przedmiotu Informatyka, Maciej Sysło, Wanda Jochemczyk Konferencje, zjazdy, spotkania... Kołobrzeskie SOPK pod hasłem mobilnych technologii Kołobrzeskie spotkanie opiekunów pracowni komputerowych po raz kolejny okazało się sporym sukcesem. Rekordowa liczba uczestników, liczne warsztaty, wykłady i spotkania kuluarowe – to cechy rozpoznawcze odbywających się od prawie dekady spotkań w Kołobrzegu. Z roku na rok przybywa uczestników. Nic może dziwić więc, że konferencja organizowana przez miejscowy Zespół Szkół im. Henryka Sienkiewicza od lat należy do czołowych tego typu przedsięwzięć w Polsce. Nauczyciele podczas licznych paneli i warsztatów mogli dowiedzieć się m.in. jak pokonać biurokrację za pomocą technologii, czy też jak wykorzystać mobilne pracownie komputerowe w nauczaniu wszystkich przedmiotów szkolnych. Szczególnym zainteresowaniem cieszyły się warsztaty organizowane przez naszą redakcję. Intrygujące tematy zajęć (np. Chmura kontra serwer) przyciągnęły dziesiątki zainteresowanych. Tłumy brały też udział w zajęciach poświęconych technikom prezentacji, czy mobilnym technologiom. – Z roku na rok konferencja się rozrasta – mówi Artur Rudnicki, wicedyrektor Zespołu Szkół Technicznych w Radomiu. – Wierzę, że w przyszłym roku będzie gościć jeszcze więcej osób. – Liczba zajęć jest imponująca – zachwyca się Edyta Bieńko, gość konferencji. – Organizacja na najwyższym poziomie, ogrom wiedzy, wspaniałe Warsztaty Uczę Nowocześnie prowadzone przez Janusza Wierzbickiego podczas SOPK 2012. warsztaty. Żałuję tylko, że nie we wszystkich mogłam wziąć udział. Nic straconego. Okazja już za rok. maku KASSK po raz ósmy. Trwają zapisy Zapraszamy do udziału w VIII Konferencji Administratorów Szkolnych Sieci Komputerowych. Motto tegorocznego spotkania brzmi: „Cyfrowa edukacja, czyli jak uczyć skutecznie i nowocześnie?” Konferencja trwać będzie 3 dni. Na uczestników czekają wykłady, warsztaty i panele tematyczne. Nie zabraknie też odniesień do rządowego projektu „Cyfrowa szkoła”. Organizatorzy chcą podzielić się też własnymi doświadczeniami. Nauczyciele gimnazjum im. Feliksa Szołdrskiego od października 2011 r. realizuje unikatowy w skali kraju projekt „Technologie mobilne w szkole – iPad 2 w edukacji”. Zapisy na konferencję odbywają się wyłącznie drogą elektroniczną, poprzez formularz rejestracyjny na stronie internetowej kassk.pl . Liczba miejsc ograniczona. KASSK organizowana jest przez Gimnazjum im. Feliksa Szołdrskiego w Nowym Tomyślu, noszące tytuł Innowacyjnej Szkoły. Uczę Nowocześnie jest patronem konferencji. luty/marzec 2012 57 Sieciowisko Michał Grześlak Materiały do projektów dostępne w internecie Internet pełen jest treści, których użycie może znacznie uatrakcyjnić lekcje. Podpowiadamy jak je znaleźć i nie narazić się przy tym na zarzuty o łamanie prawa. Przygotowując się do lekcji czy wystąpienia często zastanawiamy się, co zrobić, aby było ono atrakcyjne dla słuchaczy. Jednym ze sposobów jest wzbogacenie prelekcji prezentacją ciekawych treści, materiałów graficznych, dźwiękowych czy wideo. Oczywiście nie ma żadnego problemu, jeśli takie materiały posiadamy – wtedy je po prostu zabieramy na wystąpienie i prezentujemy publiczności. Gorzej jest wówczas, kiedy takiego materiału nie mamy. Często pierwszym, co przychodzi nam w takiej sytuacji do głowy jest samodzielne wykonanie pomocy w postaci zdjęć czy rysunków. Niestety zwykle jest to niemożliwe z bardzo prozaicznych powodów. Co mamy bowiem zrobić, jeśli w naszym projekcie chcemy pokazać zdjęcie cudownej nadmorskiej plaży w środku lata, a jako tło muzyczne do tego podłączyć fragment koncertu skrzypcowego Vivaldiego, tymczasem za oknem mróz sięga -20° C a o skrzypcach wiemy tyle, że używają ich w filharmonii i bywają brązowe? Powiecie zapewne: przecież można zdobyć takie zdjęcie, muzykę w różny sposób, skopiować z kalendarza czy nagrać z płyty znajdującej się w domowej audiotece. To prawda, ale czy zdobyte w ten sposób materiały są legalne? Czy możemy ich używać podczas publicznych wystąpień? Proponujemy inne rozwiązanie, na dodatek w wielu przypadkach zdecydowanie mniej praco- i czasochłonne. Pobierzmy obrazy, dźwięki czy filmy z internetu. Musimy jednak pamiętać, że nie wszystko, co znajduje się w sieci możemy w dowolny sposób wykorzystywać w naszych projektach. Tu też musimy pamiętać o prawie autorskim i jeśli nie ma na to zgody, nie możemy z takich materiałów korzystać w pracy. Wiele stron oferuje możliwość zakupu publikowanych treści, ale my przecież nie chcemy dopłacać do pracy. Jednak i na ten problem znajdujemy rozwiązanie: w sieci jest wiele serwisów pozwalających na publikowanie treści z pra- wem pozwalającym na ponowne wykorzystanie w celach edukacyjnych czy komercyjnych. Jak w internetowym gąszczu odnaleźć te materiały? Nic prostszego: możemy użyć do tego znanej wyszukiwarki google.pl. No dobrze, ale przecież to, co znajdujemy w wynikach wyszukiwania na stronach google nie zawsze jest opublikowane z prawem do ponownego wykorzystania. To prawda, dlatego powinniśmy użyć zaawansowanych narzędzi wyszukiwania. Aby się do nich dostać, w przeglądarce internetowej wpisujemy adres: www.google.pl/advanced_search, który przeniesie nas na stronę szukania zaawansowanego. A tam zaznaczamy, iż interesują nas tylko materiały darmowe i z prawem do rozpowszechniania. Wiele interesujących informacji na temat otwartych zasobów edukacyjnych znajdą państwo na stronie pl.wikibooks.org/wiki/Przewodnik_po_OZE. Zapraszam też do zaglądania na k12blog.edu.pl. Adresy stron wyszukiwarek otwartych zasobów Wyszukiwarka Typ zasobów Formularz (licencje) Google.pl www.google.pl/advanced_search Teksty. W formularzu zaawansowanym Google w polu Prawa do korzystania należy wybrać opcję pozwalającą na wykorzystanie znalezionych materiałów, np.: darmowe do użytku i modyfikacji. Google Grafika www.google.pl/advanced_image_search Grafika. W formularzu zaawansowanym Google w polu Prawa do korzystania należy wybrać opcję pozwalającą na wykorzystanie znalezionych materiałów. Search Creative Commons search.creativecommons.org/?lang=pl Europeana (media), Flickr (obraz), Fotopedia (obraz), Google (sieć), Google Images (obraz), Jamendo (muzyka), Open Clip Art Library (obraz), SpinXpress (media), Wikimedia Commons (media), YouTube (wideo). Pozwala na wyszukiwanie zasobów do dowolnego wykorzystania. Należy zaznaczyć opcję: Szukam czegoś, co można by... wykorzystać dla celów komercyjnych oraz modyfikować, adaptować lub dalej wykorzystywać. Autorzy zastrzegają, że nie jest to typowa wyszukiwarka, dlatego zalecają sprawdzenie, czy wyniki wyszukiwania są opatrzone odpowiednią licencją. FlickrCC flickrcc.bluemountains.net Zasoby bazy Flickr publikowane na licencjach Creative Commons w serwisie Flickr. Pozwala na wyszukiwanie zasobów, które mogą być zmieniane oraz na komercyjne wyszukiwanie. Należy zaznaczyć opcje Commercial oraz For editing. Wikiwix www.wikiwix.com/ Zasoby projektów Wikimedia. Pozwala na wyszukiwanie tekstów i plików multimedialnych przechowywanych we wszystkich projektach Wikimedia. Ponieważ niemal wszystkie one są udostępniane na wolnych licencjach lub znajdują się w domenie publicznej, wyszukiwarka nie oferuje opcji szukania z uwzględnieniem użytych licencji. Wolne lektury www.wolnelektury.pl/ Zasoby wolnej biblioteki internetowej (teksty, audio). Pozwala na wyszukiwanie tekstów i plików multimedialnych z lekturami. Krok po kroku Wyszukiwanie otwartych zasobów W samouczku podpowiadamy, w jaki sposób wyszukać w sieci materiały, które możemy użyć we własnych projektach. Cel: wyszukanie zdjęcia piramid w Egipcie z prawem do wykorzystania w projekcie. 1. Otwórz w przeglądarce internetowej stronę: 5 www.google.pl/advanced_search. 1 6 2 5. Wybierz z listy rozwijanej opcję do darmowego użytku i rozpowszechniania. 6. Naciśnij przycisk ekranowy Wyszukiwanie zaawansowane. 3 2. W polu wszystkie te słowa w sekcji Znajdź strony zawierające... wpisz szukane hasło, np. piramidy Egipt. 3. Rozwiń 7 Data, prawa do użytkowania, region i inne 8 dane. 4 7. W efekcie otrzymamy spis stron z treściami do wykorzystania. 8. Ponieważ interesuje nas tylko grafika, należy nacisnąć przycisk ekranowy Grafika w celu wyszukania obrazów. 4. Rozwiń poprzez kliknięcie listę Prawa do korzystania. luty/marzec 2012 59 Uwaga Po otwarciu obrazu w pełnym rozmiarze, zapisujemy go w wybranym przez siebie miejscu, aby wykorzystać w przyszłości. 9 9. Jeśli nie jesteśmy zadowoleni z wyników wyszukiwania, możemy spróbować jako zapytania użyć haseł w języku angielskim. 10 11 10. Przy wyszukiwaniu w języku angielskim możemy znaleźć znacznie więcej materiałów o lepszej jakości. 11. Aby zobaczyć grafikę w pełnych rozmiarach, należy ją otworzyć poprzez wybranie jej miniatury lewym klawiszem myszy. 60 Uczę Nowocześnie Uwaga W naszej pracy pamiętajmy o podaniu autora i źródła, z którego pochodzi obraz. Przy pobieraniu danych z sieci internet powinniśmy także podać datę (a nawet godzinę) pobrania. Materiały, które dzisiaj są w sieci dostępne, jutro mogą z niej zostać usunięte lub przeniesione w nowe miejsce. Uwaga Korzystając z wyszukiwarki z opcją wyszukiwania materiałów na odpowiedniej licencji Creative Commons pamiętajmy, aby przed pobraniem znalezionego materiału upewnić się, że to właśnie jego dotyczy dana licencja. Zdarzyć się może, iż na tej samej stronie internetowej zostało opublikowanych wiele materiałów na różnych licencjach, a wyszukiwarka błędnie odczytała ich przyporządkowanie. Konkursy Konkurs na pokaz w Logomocji Ośrodek Edukacji Informatycznej i Zastosowań Komputerów w Warszawie po raz kolejny jest organizatorem ogólnopolskiego konkursu na pokaz w Logomocji. Ponownie zapraszamy uczniów szkół podstawowych i gimnazjów do rywalizacji. Ogłaszamy konkurs na samodzielne wykonanie multimedialnego opowiadania lub gry własnego autorstwa w środowisku Logomocja – polska edycja Imagine na temat zgodny z tegoroczną edycją. Autorzy najlepszych rzeczowe i dyplomy. prac otrzymają nagrody W 2012 roku uczniowie mogą tworzyć projekty z następujących tematów: • Uczniowie szkoły podstawowej – opowiadanie multimedialne Mądrość komputera? lub gra Piłkarzyki, • Uczniowie gimnazjów – opowiadanie multimedialne Ciekawe zastosowania komputerów lub gra Piłkarzyki. Gra Piłkarzyki powinna być związana tematycznie z Mistrzostwami Europy w Piłce Nożnej Euro 2012. Mile widziany jest wkład pracy w postaci własnej grafiki czy też nagranie dialogów własnego autorstwa. Honorowy patronat nad konkursem na pokaz objął Marszałek Województwa Mazowieckiego pan Adam Struzik. Dodatkowo ogłaszamy niezależny konkurs na najciekawszą animowaną postać piłkarzyka przygotowaną w Edytorze postaci i zapisaną w formacie lgf. Dalsze informacje i szczegóły technicznie oraz dokładny terminarz wraz z regulaminem konkursu znajduje się na stronie internetowej http://logo.oeiizk.waw.pl. Konkurs Pasje Janusza Korczaka Kujawsko-Pomorskie Centrum Edukacji Nauczycieli we Włocławku i redakcja Uczę Nowocześnie zapraszają uczniów gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych do udziału w Ogólnopolskim Konkursie Internetowym. Celem konkursu jest zapoznanie z życiem i dorobkiem Janusza Korczaka i wykorzystanie środków masowego przekazu oraz otwartych zasobów edukacyjnych jako płaszczyzny nauki i doskonalenia umiejętności technologicznych uczniów. Nowatorska formuła konkursu realizowanego na platformie zdalnego nauczania pozwoli na realizację projektu edukacyjnego w środowisku wirtualnym. Podczas konkursu jego uczestnicy wykonają różne typy zadań: korzystać będą z oprogramowania graficznego, napiszą recenzje, stworzą prezentacje multimedialne i blogi, zmontują film, przygotują interaktywne zadania. Wszystkie te działania służą popularyzacji myśli pedagogicznej i postaci Janusza Korczaka. Konkurs odbywa się na platformie zdalnego nauczania Moodle na stronie http://www.etest.cen.info.pl. Zgłoszenia przyjmowane są do 31 marca 2012 r. Organizatorzy konkursu przewidzieli atrakcyjne nagrody dla zwycięzców, m.in.: tablet, edukacyjne programy komputerowe, mp4, audiobooki oraz certyfikaty uczestnictwa i ukończenia kursu e-learningowego dla uczniów i nauczycieli. Redakcja ufundowała ponadto trzy roczne prenumeraty Uczę Nowocześnie. Szczegółowe informacje: Kujawsko-Pomorskie Centrum Edukacji Nauczycieli ul. Nowomiejska 15 A, 87-800 Włocławek e-mail: [email protected] www.cen.org.pl tel. 54-231-33-42 wew. 25 luty/marzec 2012 61 Sprzęt Tablica z interaktywnymi funkcjami Ciężko podsumować, ile tablic interaktywnych działa dziś w polskich szkołach, prawdopodobnie jest ich około 30 000. Nie ulega jednak wątpliwości, że trudno dziś znaleźć nauczyciela, który nie słyszał o tych urządzeniach – podobnie jak dyrektora szkoły, który nie sprawdzałby ich cen. Pomimo kosztów, jakie wiążą się z wyposażeniem w nie placówki, stają się one z dnia na dzień coraz bardziej powszechne. Naturalną odpowiedzią rynku jest mnogość dostawców i bogactwo ofert, które kuszą potencjalnego nabywcę. Rok 2012 z pewnością przyniesie nowości, zarówno wśród ofert jak i dostawców. Wybór nie jest i nie będzie łatwy, dlatego warto wziąć pod uwagę kilka istotnych elementów przed jego dokonaniem: bezpieczeństwo, wygodę eksploatacji, oprogramowanie i możliwość rozbudowy systemu – to kluczowe z nich. Dobrze byłoby nie kierować się wyłącznie ceną i bardzo dokładnie sprawdzić możliwości sprzętu, który potem przez lata będzie w salach lekcyjnych – wykorzystywany lub nie. Kupując tablicę interaktywną warto zapewnić sobie poczucie bezpieczeństwa wybierając dostawcę, który zaoferuje sprawną obsługę posprzedażową – instalację, szkolenia oraz pomoc w przypadku awarii. Trzeba przy tym pamiętać, że tablica interaktywna do działania potrzebuje projektora i komputera – warto nabyć taki zestaw u jednego dostawcy, nie tylko 62 Uczę Nowocześnie ze względu na zwykle bardziej atrakcyjną ofertę, ale kompatybilność poszczególnych elementów. Bezawaryjność to bardzo ważny aspekt przy wyborze każdego sprzętu – tym bardziej urządzeń, które pracują w edukacji. Taką informację możemy mieć jednak tylko o urządzeniach, które mają swoją historię w polskich szkołach i sprawdziły się w boju. Bezpieczne na wiele sposobów Okres adaptacyjny z tablicą interaktywną to dla nauczyciela stres związany z możliwością przypadkowego uszkodzenia urządzenia przez uczniów, a także oba- wa przed kompromitacją w licznej klasie krytycznych podopiecznych. Można te obawy minimalizować wybierając tablice z odporną na uszkodzenia powierzchnią, którym nie straszne uderzenia nawet wbicie cyrkla. Warto czy rozważyć też zakup tablicy wielozadaniowej – interaktywnej, suchościeralnej i magnetycznej. Takie rozwiązanie to dla nauczyciela czas na poznanie interaktywnych funkcji i szansa na stopniowe wdrażanie nowoczesnych technologii w szkolną codzienność. Dostępność urządzeń spełniających te oczekiwania na naszym rynku jest bezdyskusyjna. Połączenie tradycyjnych tablic suchościeralnych z interaktywnymi funkcjami oferuje już dziś wielu producentów urządzeń pracujących w różnych technologiach. Tablice interaktywne no (PolyVision) łączą w sobie powierzchnię ceramiczną e3 oraz technologię nadruku punktowego. Tablica nie ma elementów elektronicznych – je- dynym jest specjalne pióro elektroniczne, które za pomocą technologii Bluetooth łączy się z komputerem. Technologia tablicy Qomo obsługiwanej palcem ukryta jest w ramie – łączy ona odporność na uszkodzenia powierzchni z możliwością obsługi palcem i bezproblemowym wykorzystywaniem w charakterze tradycyjnej białej tablicy. Urządzenie działa w popularnej technologii IR (pozycjonowania podczerwieni). Producent dostarcza również tablice obsługiwane specjalnym pisakiem (elektromagnetyczne). Interwrite również proponuje urządzenia w dwóch technologiach – IR (obsługiwane palcem Interwrite TouchBoard) oraz elekromagnetyczne – obsługiwane specjalnym pisakiem (Interwrite Dualboard). Ciekawą propozycją jest tablica dotykowa zapewniająca możliwość pracy dwóch osób jednocześnie. Możliwość taka w przypadku technologii elekromagnetycznej (obsługiwanej elek- tronicznym pisakiem) jest dostępna u kilku producentów (m.in. IQ Board ET-Dual Pro). Tablice SMART Board z kolei to ciekawe połączenie tradycji z nowoczesnością. Komunikacja, a także praca na tablicy, odbywa się przy użyciu palca. Można też trzymać w ręku na przykład długopis lub wskaźnik i również obsługiwać tablicę. Jej powierzchnia jest przyjazna tradycyjnym markerom suchościeralnym. Co więcej, wszelkie notatki i rysunki można skopiować do postaci cyfrowej i zapisać. Wygodna eksploatacja Nie ma idealnych rozwiązań, uniwersalnie dobrych dla każdego. Warto więc wybierać w oparciu o własne potrzeby REKLAMA Jak nauczać w XXI wieku? Magdalena Szczerba Konsultant do spraw edukacyjnych na terenie Polski i Europy Wschodniej w firmie PolyVision Ze względu na liczne bodźce zewnętrzne uczniowie XXI wieku coraz szybciej dekoncentrują się podczas zajęć. Przekaz pochodzący z Internetu, telewizji, gier komputerowych, etc. stanowi ogromny kontrast w porównaniu z tradycyjną szkołą oraz klasyczną lekcją. Dlatego też coraz częściej nauczyciele skarżą się na brak skupienia oraz zainteresowania przedmiotem lekcji ze strony uczniów. W jaki sposób przeprowadzać interesujące lekcje dla młodego pokolenia? Jak skupić uwagę uczniów, którzy coraz szybciej się dekoncentrują? Nie możemy zatrzymać ciągle rozwijającej się epoki cyfrowej, która bombarduje nas informacjami, natomiast jako nauczyciele możemy tworzyć nowoczesne lekcje, które będą inspirowały oraz zarażały uczniów pasją do zdobywania wiedzy. Szwajcarski psychiatra i psycholog Carl Gustav Jung uważał, że tworzenie czegoś nowego osiąga się nie poprzez sam intelekt, ale przez instynkt zabawy, ponieważ twórczy umysł bawi się obiektami, które kocha. Młode pokolenie pragnie edukacji poprzez zabawę oraz interaktywność, z tego względu Edutainment (ang.) – inaczej Edurozrywka może okazać się istotnym kierunkiem rozwoju współczesnej edukacji. Dla wielu uczniów najprzyjemniejszą formą nauki jest nauka poprzez zabawę, aktywne korzystanie z nowoczesnych rozwiazań technologicznych, programów mul medialnych, gier edukacyjnych, zabaw czy prezentacji. Jednym ze współczesnych udogodnień w nauczaniu jest tablica interaktywna. To dzięki niej w sprawny i szybki sposób nauczyciele mogą zaprezentować mapy geograficzne, działania matematyczne, wykresy, filmy, pliki graficzne i dźwiękowe. Ponadto dzięki podłączeniu do Internetu nauczyciele mogą korzystać z ogromnej bazy danych oraz licznych zasobów dostępnych w sieci. Na rynku istnieje coraz więcej podręczników mul medialnych, które zawierają gotowe lekcje wyselekcjowane w taki sposób, aby poprzez zastosowanie nowoczesnych technologii uczyć poprzez zabawę. Umiejętne wykorzystanie tablicy interaktywnej ēno w połączeniu z systemem dźwiękowym ēno play, spowoduje, iż każda lekcja będzie niezapomnianym przeżyciem dla uczniów. PolyVision wprowadził na rynek innowacyjny produkt o nazwie ēno play, który bez widocznych głośników może wypełnić całe pomieszczenie klasy bogatym, czystym oraz równomiernym dźwiękiem. Tego typu urządzenie naprawdę pomaga kiedy nauczamy słuchowców, wzrokowców oraz kinestetyków. Nowoczesna technologia XXI wieku oferuje współczesnej edukacji wiele udogodnień. Być może jest czas, aby nauczyciele zaczęli w aktywny sposób korzystać z rozwiązań interaktywnych, które mogą przeobrazić lekcje, a w rezultacie całą szkołę, w nowoczesną placówkę, do której uczniowie będą uczęszczać z radością i pasją do zdobywania wiedzy. Jeśli chcieliby Państwo skontaktować się ze mną w sprawach związanych z zastosowaniem technologii w edukacji lub Państwa szkołach bardzo proszę o email: [email protected]. luty/marzec 2012 63 i preferencje. Tablice interaktywne można obsługiwać za pomocą specjalnych pisaków (np. technologia elektromagnetyczna) albo dotykowo. Tablice elektromagnetyczne bez dedykowanych pisaków nie zadziałają, kłopoty oznacza również rozładowanie baterii w czasie zajęć. Tablice dotykowe pomimo wygody eksploatacji miewają delikatną powierzchnię, która może ulegać uszkodzeniom. Renomowani producenci dbają jednak o jakość. Za wygodę eksploatacji odpowiada także oprogramowanie. Możliwość tworzenia profilu nauczyciela, który logując się do komputera uzyskuje dostęp do wybranych przez siebie skrótów i aplikacji i nie musi tracić czasu na poszukiwania właściwych narzędzi. Przydatna jest też funkcja auto-zapisu, która pozwala wrócić do wybranego fragmentu zajęć, bo całe utrwala w pamięci komputera. Tablica interaktywna to przede wszystkim urządzenie wskazujące Liczne możliwości edycji, rozpoznawanie odręcznego pisma, poprawianie figur geometrycznych tak, aby były idealnie równe i kształtne – to niektóre funkcje dobrego oprogramowania do tablic interaktywnych. Katalog ten może być bardzo szeroki. Warto zwrócić uwagę na to, czy w cenie tablicy znajduje się bogata galeria obrazów, które pomogą stworzyć interesujące, interaktywne zajęcia. Oprogramowanie do tablicy dostajemy zasadniczo w zestawie. Jest to software, który odpowiada za nasze możliwości, często dostajemy także gotowe materiały, które można wykorzystać podczas zajęć – animacje i obrazki. Istnieją również produkty, które mają za zadanie dostarczyć gotowych rozwiązań do wykorzystania podczas zajęć i 64 Uczę Nowocześnie są kompatybilne, ze wszystkim tablicami interaktywnymi. Przykładem może być Ediba Interaktywna – program przeznaczony dla nauczycieli, którzy w swojej pracy wykorzystują tablice interaktywne. Zawiera cztery moduły – w tym przedszkole, język angielski i edukację specjalną. Produkt jest stale rozwijany, a wraz z jego zakupem otrzymujemy dostęp do znacznej puli zadań dostępnych wyłącznie po zalogowaniu na dedykowanym portalu. Internet jest źródłem wielu atrakcyjnych materiałów, które dla kreatywnych nauczycieli stają się szybko podstawowym narzędziem p r a c y. Ws z y s t k o , z czego możemy korzystać na komputerze, może być pokazywane na tablicy interaktywnej. Innym nowatorskim produktem jest program interaktywny IQ BOARD, dodatkowo rozszerzony o aplikację MAKER, umożliwiającą tworzenie i rozwiązywanie testów. Mogą to być testy wielokrotnego wyboru, odpowiedzi otwarte, wypełnianie pustych miejsc wybór pomiędzy prawdą a fałszem. Ta funkcja pozwoli także zorganizować głosowanie lub automatyczne sprawdzanie obecności. Zapisane informacje i zadania można przenieść do szkolnego komputera i przeprowadzić szybką powtórkę wiedzy na początku lekcji. Program ten ponadto udostępnia wiele funkcji przydatnych podczas prezentacji i nauczania. I co ważne w przypadku produktu skierowanego do szkół, ma nieograniczoną liczbę licencji i możliwości rejestracji na dowolnych komputerach. Program ten można zainstalować na własnym domowym komputerze co ułatwia nauczycielom przygotowanie się do lekcji prowadzonej w środowisku interaktywnym. Katalog urządzeń tworzący system interaktywny to nie tylko ogromne możliwości, ale też znaczne koszty. Nie zawsze wszystkie elementy można nabyć w jednym czasie, dlatego istotne jest planowanie zakupów. Każdy kolejny element, jak np. wizualizer, tablet czy system do głosowania, musi być kompatybilny z pozostałymi urządzeniami i o tym warto pamiętać. Konferencje, zjazdy, spotkania... Chcesz mieć zagwarantowane miejsce podczas zjazdu w Mrozach? Zgłoś referat lub warsztaty W tym roku już po raz jedenasty spotkamy się na Ogólnopolskim Zjeździe Opiekunów Szkolnych Pracowni Internetowych w Mrozach. Hasło tegorocznego spotkania to Cyfrowa Szkoła. W domyśle pozostaje pytanie: Cyfrowa Szkoła, czyli jaka? Przez kilka dni nad odpowiedzią będziemy zastanawiali się wspólnie w gronie nauczycieli, dyrektorów szkół, przedstawicieli organów prowadzących, kuratoriów i rządu oraz firm. Wraz z organizatorami XI Ogólnopolskiego Zjazdu Opiekunów Szkolnych Pracowni Internetowych zapraszamy do zgłaszania referatów konferencyjnych. Po raz pierwszy podczas spotkania zostanie zorganizowana sesja, na której będzie szansa podzielić się swoimi pomysłami i dobrymi praktykami oraz przedyskutować je w gronie zjazdowiczów. Nadesłane referaty zostaną zrecenzowane a autorzy zakwalifikowanych tekstów zostaną poproszeni o przygotowania około 10-minutowego wystąpienia na ten temat. Zakwalifikowane referaty zostaną opublikowane na stronie zjazdu, OEIiZK oraz uczenowoczesnie.pl. Najciekawsze pomysły mają szansę na publikacje na łamach Uczę Nowocześnie. Sesja konferencyjna odbędzie się 27 lub 28 maja (sobota lub niedziela). Autorzy zakwalifikowanych prac będą mieli zagwarantowany udział w zjeździe poza kolejnością zapisów. Referaty opracowane zgodnie z przygotowanym szablonem, nie dłuższe niż 4 strony A4, będzie można zgłaszać do 9 kwietnia włącznie. Informacje o zakwalifikowaniu pracy zostaną podane do końca kwietnia. Uwaga Autorzy zakwalifikowanych prac otrzymają pomoc w przygotowaniu swoich wystąpień publicznych w postaci udziału w bezpłatnych warsztatach zorganizowanych przez Ośrodek Edukacji Informatycznej i Zastosowań Komputerów w Warszawie oraz redakcję Uczę Nowocześnie, a poprowadzonych przez m.in. Janusza Wierzbickiego, Martę Wnukowicz oraz Michała Grześlaka. Warsztaty będą miały charakter stacjonarny lub zostaną poprowadzone metodami pracy zdalnej – w zależności od liczby zgłoszonych uczestników i możliwości logistycznych. Druga możliwość zagwarantowania sobie wzięcia udziału w zjeździe to zaproponowanie tematu warsztatu lub seminarium, które autor chciałby poprowadzić dla zjazdowiczów. Najlepsze pomysły zostaną włączone do programu, a ich autorzy zostaną nagrodzeni nie tylko gwarancją udziału w zjeździe, ale koszt ich udziału zostanie pokryty w całości przez organizatorów (za wyjątkiem kosztów dojazdu). Pomysły opracowane według przygotowanego szablonu będzie można nadsyłać do 9 kwietnia. Do końca kwietnia organizatorzy skontaktują się z autorami najciekawszych prac. Wszystkie szczegóły oraz szablon zgłoszenia wkrótce zostaną opublikowane na stronie zjazdu: www.mrozy.net. luty/marzec 2012 65 Sprzęt Tablica optymalna Łatwość użycia, intuicyjność, kompatybilność, czyli zdolność do uruchomienia różnych rodzajów plików, integracja z innymi systemami, licencjonowanie oprogramowania tak, aby można było je zainstalować na wielu komputerach. O to należy pytać przed zakupem – radzi Maria Sołtan, dyrektor marketingu Image Recording Solutions, jednego z największych dystrybutorów tablic interaktywnych. Lada moment ruszy rządowy program „Cyfrowa szkoła”. Pilotaż będzie kosztować 50 mln zł. Przybędzie sprzętu – to dobra wiadomość. Niestety przybędzie też problemów. Wśród tych głównych wybijają się problemy związane z wykorzystaniem dotychczasowej infrastruktury teleinformatycznej, włączeniem do użytku istniejącego dorobku informatycznych zasobów edukacyjnych, uniwersalnością zastosowania oraz bepieczeństwem. Należy również brać pod uwagę perspektywę co najmniej 4-5 lat szkolnej eksploatacji, zgodność z systemami zarządzania i użyteczność w perspektywie rozwoju rynku TIK w edukacji. Ambitni też by chcieli od czasu do czasu znaleźć gotowy, profesjonalny kontent. Polskie wydawnictwa edukacyjne tworzą coraz większą ilość treści cyfrowych, ale do zaspokojenia wszystkich potrzeb jest wciąż bardzo daleko. IRS, jako dystrybutorowi tablic, zależy nie tylko na ich sprzedaży, ale także, aby nasze tablice nie były ozdobami magazynków przy gabinetach dyrektorów szkół. Nasi doradcy edukacyjni organizują dla nauczycieli szkolenia, zarówno tradycyjne jak i online dotyczące zarówno obsługi tablicy, jak i tworzenia interaktywnego kontentu. Wspieramy wiele konkursów dotyczących przygotowania interaktywnych lekcji na tablicę. Jako jedyni w Polsce posiadamy w swoich zasobach ponad 600 lekcji tworzonych przez polskich nauczycieli. Część z nich została już opublikowana na stronie www.tablice.net.pl. Do końca roku spodziewamy się kolejnych 400 lekcji. Strona posiada również inne zasoby wspierające pracę nauczycieli z tablicą. 66 Uczę Nowocześnie Szkoły liczą każdy grosz. W wielu krajach popularne są programy oparte na wolnych licencjach. Może nauczyciele tu powinni szukać ciekawych pomysłów? Istnieje wiele różnorodnych rozwiązań, jednak poszukując ich osoby decydujące o wyborze powinny brać pod uwagę spójność, skalowalność, rozwojowość i bezpieczeństwo wybranych produktów. Ważnym jest to, aby po ukończeniu edukacji absolwenci „przylegali” do rynku pracy. Byli elastyczni, umieli się poruszać w wielu środowiskach. Czyli nauczyciel musi się zmienić z osoby przekazującej suchą wiedzę w mentora, przewodnika, który nie tyle da na wszystko odpowiedź, co wskaże gdzie bądź jak do tej odpowiedzi dotrzeć? Tak, jest to zdecydowanie przyszłość oświaty i roli nauczycieli w tejże. Czy tablice interaktywne ostatecznie zadomowiły się w polskich szkołach? Chyba tak. Nasza firma ma ok. połowy krajowego rynku, na który dostarczyliśmy ponad 10 tys. urządzeń. Myślę, że we wszystkich szkołach może być ok. 20 tys. tablic interaktywnych. Czy są optymalnie wykorzystywane? To dobre pytanie. Sama tablica stanowi wytrych do tego, aby budować nowoczesną technologicznie szkołę. Jest interfejsem, zastępuje mysz komputerową, tylko taką, której mogą używać wszyscy w klasie. Pytanie kolejne, czy jest ona łatwa, przystępna dla osób korzystających? Czy jest solidna, nie psuje się, nie rozkalibrowuje, jest kompatybilne z nią oprogramowanie, pozostały sprzęt? To spore wyzwanie. Mnóstwo jest sprzętu pochodzenia chińskiego. Nie chodzi o miejsce produkcji, ale stosowanej technologii. Są tablice nieprzystosowane do potrzeb uczniów, w których gesty są wykonywane nienaturalnie, bardzo skomplikowane, np. powiększanie bądź zmniejszanie przedstawianego obiektu, dodawanie kolejnych. Są takie, które mają przerost funkcji nad treścią, mają bogaty interfejs, ale jednocześnie mocno skomplikowany, zniechęcający do pracy. Są też takie, do których obsługi potrzebne są zewnętrze przyciski umieszczone na ramie tablic. Te wszystkie elementy, mimo iż wydają się pozytywne, często uprzykrzają użytkowanie tych tablic. Na co należy zwrócić uwagę przy wyborze tablicy interaktywnej. Na co powinni zwrócić uwagę dyrektorowie wszelkich palcówek oświatowych przy zakupie sprzętu? Nie kupujmy samej tablicy. Potrzebny jest do niej projektor. Ten, który najczęściej już szkoły mają, może być niewystarczający. Idealnie byłoby mieć taki o krótkiej albo ultrakrótkiej ogniskowej. Jest to spowodowane koniecznością oświetlenia całej powierzchni tablicy z małej odległości. Pozwala to na uniknięcie zasłaniania obrazu przez osoby stojące przy tablicy. Zwiększa komfort pracy osoby prowadzącej lekcje a odwracającej się często w stronę lampy projektora. Należy pamiętać, że rozdzielczość uzyskanego obrazu zależy od rozdzielczości matrycy projektora a nie samej tablicy; jeżeli posiadamy projektor o rozdzielczości 1024x768, rozdzielczość tablicy wynosząca ponad 4000 linii nie ma żadnego znaczenia. Ważny jest też dobór mocowania tablicy do wieku uczniów. W przypadku dzieci młodszych potrzebne będzie obniżanie i podwyższanie tablicy. Na rynku jest ogromny wybór, niestety nie wszystkie rozwiązania w tej dziedzinie spełniają wymogi szkół zarówno ergonomii, jak i pod względem posiadanych certyfikatów bezpieczeństwa. O co winni pytać dyrektorzy szkół przy zakupie tablicy? Na jakie atesty, certyfikaty należy zwrócić uwagę? Przy współpracy z województwem kujawsko-pomorskim wzięliśmy pod uwagę dwie firmy: jedną niemiecką, drugą holenderską. Obie posiadały certyfikaty TÜV. Branie na swoje barki odpowiedzialności, że np. uchwyt projektora uderzy kogoś w głowę jest zbyt wielkim ryzykiem dla kogokolwiek. Bardzo ważna jest również instalacja. Spotykamy się często z prowizorycznymi rozwiązaniami, w których np. projektor podłączony nie jednym kablem, a trzema przedłużaczami. Kable były zaś niskiej jakości, bo liczy się cena, utrata jakości sygnału wizyjnego była ogromna. Jest to kwestia odpowiedniego zamocowania projektorów. Przy tych wyposażonych w ultrakrótką ogniskową należy zwrócić uwagę na krawędzie obrazu, mają one tendencje to tworzenia tzw. poduszki. Czy konstrukcja powłoki tablicy powinna być specjalnie zaprojektowana? Nasza firma reprezentantuje firmę SMART Technologies. Naszym flagowym produktem są tablice dotykowe – rezystancyjne. Dotyk powoduje zwarcie dwóch warstw tablicy, co wysyła sygnał do komputera o koordynatach wyświetlanych obiektów. Ma to znaczenie przy młodszych dzieciach nieprzyzwyczajonych do trzymania pióra. To jak z pisaniem kredą na tablicy: zbyt słaby docisk nie spowoduje pojawienia się napisu na czarnym tle, zbyt mocny sprawi, że kreda się się złamie. Trzeba się tego wszystkiego nauczyć. Możliwość pisania palcem czy innym przedmiotem jest bardzo dogodna dla najmłodszych użytkowników. Dodatkową zaletą są specjalne pisaki do tejże tablicy: są nieaktywne, nie wymagają użycia baterii. Przed każdym zakupem warto się dobrze zastanowić. Odpowiedzieć sobie na pytania: Do czego cały ten sprzęt ma służyć? Jak ma być wykorzystany? Przez kogo ma być używany? Kto ma o niego dbać? A oprogramowanie? Jak ważnym jest ono elementem? Czym się kierować, kogo słuchać przy wyborze? To niezwykle istotny aspekt. Łatwość użycia, intuicyjność, kompatybilność, czyli zdolność do uruchomienia różnych rodzajów plików, integracja z innymi aplikacjami – oprogramowaniem do nadzoru komputerów uczniowskich, licencjonowanie oprogramowania umożliwiające jego instalację jednocześnie na wielu komputerach, praca z oprogramowaniem bez konieczności podłączenia komputera do tablicy. O to należy pytać przed zakupem. Warto też wiedzieć, czy istnieje możliwość udostępnienia pracy online tak, aby zapewniony był dostęp zdalny do stworzonych materiałów. A czego należy się wystrzegać, co powinno nas zaalarmować? Na co zwrócić uwagę? Przede wszystkim cena. Im niższa cena, tym mniejsze budzi zaufanie. W tej dziedzinie nie jest tak, że coś z niższą ceną da nam dokładnie to samo, co sprzęt droższy. Zawsze odbywa się to jakimś kosztem – najczęściej jakości wykonania, użyteczności w różnych środowiskach, bądź też ergonomią w codziennym użyciu. Cena nie musi stanowić natomiast negatywnej cechy, w sytuacji gdy dokładnie wiemy, czego potrzebujemy i czego szukamy. Czym ryzykujemy najbardziej? Brakiem oprogramowania i ograniczeniem możliwości użycia sprzętu. Dlatego niezbędne jest odpowiednie zaplecze programów, elementów, sposobów wykorzystania, aby nauczyciel miał skąd czerpać pomysły czy też metody na przeprowadzenie lekcji. Ostatnim ryzykiem przy kierowaniu się ceną jest brak wsparcia, bądź jego zaprzestanie przez producenta. A kupując sprzęt nieznanych producentów z Chin podejmujemy takie ryzyko. Częstą praktyką jest to, że sprzęt produkuje się tam przez rok lub dwa, a potem fabrykę przestawia się na produkcję czegoś innego, na co aktualnie jest zbyt. O starych produktach się zapomina. I taki nabywca, który zainwestował w tanią tablicę, zostaje z problemem sam na sam. Rozmawiał Maciej Kułak luty/marzec 2012 67 Szkolne centra informacji Danuta Brzezińska Czy inwestowanie w bibliotekę szkolną przekłada się na edukacyjną wartość dodaną? Nikt już nie podważa wpływu czytania na rozwój emocjonalny i intelektualny, szczególnie dziecka. Ale też mało kto zauważa związek między poziomem umiejętności czytelniczych, a istnieniem dobrze wyposażonej biblioteki szkolnej, kierowanej przez kompetentnego nauczyciela bibliotekarza. W rozważaniach o przyszłości bibliotek podkreśla się, że „(...) są dzisiaj w pewnym sensie instytucjami paradoksalnymi – jednocześnie tradycyjnymi i nowoczesnymi; wymagającymi szybkich reform i czerpiącymi siłę ze swej niezmienności” 1. Zauważalnie wzrosło zainteresowanie opinii społecznej stanem czytelnictwa w Polsce! Z jednej strony to światowe tendencje wymuszające nowy model funkcjonowania jednostki w społeczeństwie informacyjnym, uczestnictwa w kulturze, a z drugiej – przemiany edukacyjne, związane z potrzebą kształtowania niezbędnych uczniom umiejętności kluczowych. Czy potrzebna jest biblioteka w szkole? Nikt już nie podważa wpływu czytania na rozwój emocjonalny i intelektualny, szczególnie dziecka. Ale też mało kto zauważa związek między poziomem umiejętności czytelniczych, a istnieniem dobrze wyposażonej biblioteki szkolnej, kierowanej przez kompetentnego nauczyciela bibliotekarza. Tymczasem szkolna biblioteka jest pierwszą, czasem jedyną, do której na pewno trafi młody człowiek. Od tego początkowego kontaktu zależy stosunek czytelnika do postrzegania bibliotek w całym przyszłym życiu. Czy więc współczesna szkoła może funkcjonować bez biblioteki? Profesor Sławomir Jacek Żurek, współtwórca najnowszej podstawy programowej, stwierdził, że „cała kultura europejska ufundowana została m.in. na gmachu starożytnej i średniowiecznej biblioteki. Odpowiedź jest więc prosta – 68 Uczę Nowocześnie również współczesna europejska szkoła bez biblioteki funkcjonować nie może. Chodzi tu jednak o bibliotekę, rozumianą nie jako wypożyczalnia książek, lecz nowoczesne multimedialne centrum informacji, swoista pracownia interdyscyplinarna, w której uczniowie i nauczyciele mogliby znaleźć pomoc w dotarciu do wiedzy i rozwijać swoją kreatywność. (…) Nauczyciele bibliotekarze powinni wchodzić także do zespołów międzyprzedmiotowych odpowiedzialnych za budowanie w gimnazjach i liceach warsztatów modułowych” 2. W ostatecznej wersji obowiązującej już podstawy programowej zamieszczono wyraźne wskazanie biblioteki, jako miejsca niezbędnego do realizacji zadań szkoły. Wizerunek biblioteki jako interdyscyplinarnego multimedialnego centrum szkoły nie jest futurologią. Wiele współczesnych bibliotek w szkołach już oferuje informacje w formie najdogodniejszej dla czytelnika, nie tylko w postaci tradycyjnych dokumentów piśmienniczych. Nowoczesne technologie dostępne w większości szkół pozwalają na poszukiwania w bazach bibliotek cyfrowych. Zdigitalizowane zbiory dostępne są w sieci. A nauczyciele? „Powinni stwarzać uczniom warunki do nabywania umiejętności wyszukiwania, porządkowania i wykorzystania informacji z różnych źródeł z zastosowaniem technologii informacyjno-komunikacyjnych na zajęciach z różnych przedmiotów. Realizację powyższych celów powinna wspomagać dobrze wyposażona biblioteka szkolna, dysponująca aktualnymi zbiorami, zarówno w postaci księgozbioru, jak i w postaci zasobów multimedialnych. Nauczyciele wszystkich przedmiotów powinni odwoływać się do zasobów biblioteki szkolnej i współpracować z nauczycielami bibliotekarzami w celu wszechstronnego przygotowania uczniów do samokształcenia i świadomego wyszukiwania, selekcjonowania i wykorzystania informacji” 3. To nie lada wyzwanie dla tych szkół, w których biblioteki dotąd były traktowane po macoszemu: niedoinwestowane, niedoposażone a nawet niedostępne dla czytelników; szkoły, w których zbiory biblioteczne nie były aktualizowane od lat, a większość nowości, to przypadkowe dary; szkoły, w których prowadzenie biblioteki powierza- no osobom niekompetentnym albo kompetentnym powierzano inne zadania, np. zastępstwa za wszystkich nieobecnych nauczycieli. Zdarzają się sytuacje wręcz absurdalne, jak chociażby umieszczona na korytarzu szafa biblioteczna, otwierana w terminach nieprzewidywalnych albo sala wyposażona w zbiory i sprzęt, ale niedostępna dla czytelników, gdyż przez cały dzień odbywają się w niej lekcje przedmiotowe (nie biblioteczne); niestety, znam też przypadki bibliotek szkolnych z wyodrębnioną wypożyczalnią, czytelnią i Centrum Multimedialnym, które są zamykane na przerwach, by nauczyciel bibliotekarz mógł pełnić dyżur na korytarzu! Czym biblioteka różni się od biblioteki? Biblioteka to instytucja, która gromadzi, opracowuje, przechowuje, udostępnia dokumenty i informuje o nich. Każda biblioteka. Skąd więc różnice? Dobór treści, formy i sposobów udostępniania dokumentów4 stosowanych w konkretnej bibliotece zależy od potrzeb jej czytelników. To najistotniejsze kryterium decydujące o zadaniach bibliotek i funkcjach, które one realizują. To też podstawa podziału na biblioteki publiczne, naukowe, branżowe, szkolne, pedagogiczne, Biblioteka szkolna jest nierozerwalnie związana ze szkołą, programowo i finansowo. Stąd zawartość oraz sposób organizacji i opracowania zbiorów jest dostosowany do potrzeb i możliwości uczniów. Biblioteka powinna być bazą do realizacji szkolnej polityki edukacyjnej, prowadzonych w niej programów nauczania i wychowania. Nauczyciele bibliotekarze ściśle współpracują z innymi członkami rady pedagogicznej w przygotowaniu uczniów do roli odpowiedzialnych obywateli. Dostarczają użytkownikom informacji, pomysłów i wzorców; wyposażają ich w umiejętności uczenia się, przygotowują do funkcjonowania w społeczeństwie informacyjnym, rozwijają wyobraźnię i kreatywność. Specyfikę bibliotek szkolnych wyznaczają ich podstawowe funkcje: dydaktyczna, informacyjna, wychowawcza, kulturalna. Odpowiednio do nich dobiera się zbiory; tu nie sprawdzi się kolekcja przypadkowych darów. Zasoby biblioteki szkolnej powinny być na bieżąco aktualizowane, dostosowane do realizowanych w szkole programów, spójne ze zmieniającymi się wymaganiami w zakresie nauczanych przedmiotów, uwzględniające nowe metody i techniki pedagogiczne. Niezbędne są odpowiednie warunki lokalowe do prowadzenia zajęć indywidualnych i lekcji z całymi zespołami klasowymi, również lekcji przedmiotowych z wykorzystaniem zgromadzonego sprzętu i różnorodnych źródeł informacji. Fakt, że pracujemy z dziećmi i młodzieżą, kształtujemy ich świadomość czytelniczą, wymusza też odpowiedni dobór literatury pięknej (zarówno w treści, jak i w formie zewnętrznej). W zasadzie odwiedzanie biblioteki szkolnej nie jest obowiązkowe, ale wszyscy nauczyciele wspólnie dążą do pełnego zapoznania czytelników ze zbiorami, możliwościami ich wykorzystania i innymi usługami. Mówi się, że mamy czytelników „z urzędu”, to znaczy zobowiązanych do kilkurazowego choćby odwiedzania biblioteki szkolnej w czasie trwania nauki. Do każdej innej biblioteki w przyszłości nasz absolwent będzie chciał (?), mógł, ale nie musiał trafić. Dlatego tak ważne są okoliczności tych spotkań. Jakie są potrzeby czytelników szkolnych bibliotek? Biblioteki, to z założenia instytucje usługowe. O zasobach i zasadach ich udostępniania decydują oczekiwania czytelników. Są one systematycznie badane, a zebrane wnioski wprowadza się do praktyki bibliotecznej. Umberto Eco już w 1981 roku przewidywał, „że biblioteka będzie coraz bardziej na miarę człowieka, ale że, aby być na miarę człowieka, musi być również na miarę maszyny, od fotokopiarki do czytnika, i w związku z tym wzrosną obowiązki szkoły, instytucji miejskich i tak dalej, jeśli chodzi o uczenie młodzieży i dorosłych korzystania z biblioteki. (...) Jest to sztuka bardzo subtelna, ale do jej wpajania trzeba wezwać właśnie szkołę i tych, którzy z urzędu zajmują się ustawicznym kształceniem dorosłych, gdyż, jak wiemy, biblioteka jest sprawą szkoły, gminy, państwa. To problem cywilizacyjny i nie przeczuwamy nawet, do jakiego stopnia narzędzie, jakie stanowi biblioteka, jest nieznane większości ludzi”5. luty/marzec 2012 69 Najliczniejszą grupę czytelników stanowią uczniowie. Jak wiadomo, ich kompetencje czytelnicze i kultura informacyjna nie są wrodzone. Dlatego istnieje potrzeba ugruntowania umiejętności i wykształcenia przyjemności z czytania, przygotowania dzieci i młodzieży do samokształcenia, zapoznania ich z metodami i technikami uczenia się, zapamiętywania, twórczego myślenia, dokumentowania informacji. Tego rodzaju zajęcia, zorganizowane w cykl lekcji prowadzonych przez nauczyciela bibliotekarza, gwarantowałyby integrację wiedzy i umiejętności oraz ich praktycznego wykorzystania w oparciu o bazę biblioteki szkolnej. Janusz Morbitzer zauważa, że „coraz wyraźniej rysuje się konieczność wspierania młodych ludzi nie tylko w nabywaniu sprawności instrumentalnych – gdyż z tym sobie dobrze radzą – ale przede wszystkim w przygotowaniu do refleksyjnego życia” 6. Potrzeby czytelnicze nauczycieli stymulowane są programami nauczania, instrukcjami, zaleceniami władz, formami dokształcania i doskonalenia się w zawodzie. Trafiają do biblioteki szkolnej po literaturę pedagogiczną i metodyczną, zarówno klasyczne opracowania, jak i stale aktualizowane omówienia współczesnych tendencji, kierunków rozwoju myśli pedagogicznej. Oczekują też materiałów i pomocy dydaktycznych do prowadzenia lekcji oraz możliwości wykorzystania sprzętu multimedialnego. Często potrzebne jest też wsparcie nauczyciela bibliotekarza w docieraniu i poruszaniu się w gąszczu informacji. W zbiorach bibliotek szkolnych nauczyciele i inni pracownicy szkoły poszukują też przepisów prawa oświatowego i wiadomości o nim. Równie cennym elementem warsztatu informacyjnego biblioteki są autorskie opracowania nauczycieli. W pożółkłym poradniku z 1921 roku znalazłam ciekawą notkę: „skoro nauczyciel zaszedł tak daleko, że poza lekką powieścią nie czytuje żadnej książki, że go nic nie interesuje w sferze myśli ludzkiej i nauki, to stał się maszyną, poruszającą się jeszcze przez czas jakiś, ale już bez pożytku dla szkoły” 7. Rodzice uczniów stanowią niewielki odsetek czytelników bibliotek szkolnych, ale i oni trafiają tu po literaturę dotyczącą wychowania i kształcenia swoich dzieci. W ramach współpracy z nauczycielami i wychowawcami biorą udział w spotkaniach, 70 Uczę Nowocześnie pogadankach, prezentacjach na temat kształtowania kultury czytelniczej, informacyjnej i medialnej dzieci i młodzieży. Bywają zainteresowani projektami tematycznymi, szkoleniami, np. na temat wyszukiwania informacji, jej selekcji i oceny, zapobiegającymi pogłębianiu się zjawiska cyfrowego wykluczenia społecznego, tzw. digital social divide. Tematem wychodzącym naprzeciw potrzebom rodziców są z pewnością szkolenia w zakresie bezpiecznego korzystania z internetu. „Rola bibliotekarzy we wdrażaniu nowych użytkowników do poruszania się w cyberprzestrzeni jest trudna do zastąpienia przez najbardziej nawet wymyślne systemy zautomatyzowane” 8. Czy oferta jest odpowiednia do potrzeb? W połowie lutego 2011 roku emocje Polaków uruchomiło ogłoszenie wyników badań czytelnictwa przeprowadzonych przez Bibliotekę Narodową. Przedstawiona procentowo aktywność czytelnicza obywateli, porównana do znacznie wyższej średniej z lat 90. i zestawiona z europejskimi liderami czytelnictwa faktycznie budzi zgrozę. Dla instytucji odpowiedzialnych za edukację młodego pokolenia alarmujące powinny być m.in. stwierdzenia, że: w grupie między 15. a 19. rokiem życia aż 33% badanych nie przeczytało ani jednej książki w roku; co trzeci uczeń gimnazjum i szkoły średniej nie czyta lektur; tekstu dłuższego niż trzy strony w ciągu miesiąca nie przeczytała jedna trzecia uczniów i studentów; licealiści czytają mniej od gimnazjalistów, a studenci – mniej od licealistów. Zdaniem dyrektora Biblioteki Narodowej, Tomasza Makowskiego, sytuację mogą uratować m.in. biblioteki szkolne! Niewątpliwie do popularności tematów nawiązujących do czytania i czytelnictwa w polskich mediach przyczyniło się też ogłoszenie najnowszych wyników badań PISA (Program Międzynarodowej Oceny Umiejętności Uczniów) przeprowadzanych co trzy lata. Określają one poziom alfabetyzmu funkcjonalnego piętnastolatków. Badanie to traktuje czytanie i rozumowanie w naukach humanistycznych jako podstawę do rozwijania wszelkich innych umiejętności. Definicja czytania obejmuje: przetwarzanie informacji, rozumowanie, interpretację i refleksję nad tekstem dla osiągnięcia celu stawianego sobie przez czytającego oraz poszerzenia wiedzy i pełnego uczestnictwa w życiu społecznym. Biegłość w czytaniu diagnozowana jest co pięć lat również na populacji dziesięciolatków. W roku 2011 odbyło się kolejne (drugie, w którym uczestniczy Polska) badanie PIRLS (Międzynarodowe Badanie Postępów Czytania ze Zrozumieniem) 9. W większości szkół to właśnie nauczyciele bibliotekarze zajmują się doskonaleniem umiejętności czytania. W tym celu organizują stałe zajęcia dodatkowe dla zainteresowanych uczniów, zajęcia wyrównawcze dla osób wymagających pracy indywidualnej, zajęcia specjalne przygotowujące uczniów do udziału w olimpiadach i konkursach; stwarzają uczniom możliwość rywalizacji w przeglądach, festiwalach czytania; pielęgnują czytelnicze pasje; nie poprzestają na stwierdzeniu faktu, że młodzi nie chcą czytać, lecz starają się, by mieli co czytać. Edukacja medialna „Media są dzisiaj głównym źródłem informacji, likwidują problem przestrzeni i czasu, są także znakomitymi narzędziami pracy intelektualnej i zawodowej. (…) Media szczególnie silnie kształtują nasz system wartości i postawy społeczno-moralne. (…) Rolę mediów w życiu współczesnego człowieka trzeba widzieć nie tylko w aspekcie ich niesamowitych możliwości i stwarzania ogromnych szans, ale również w aspekcie ich niebezpieczeństw i zagrożeń, zwłaszcza wychowawczych i społecznych” 10. Edukacja medialna to nauka o mediach, przez media i dla mediów. Zajmuje się kształceniem i upowszechnianiem tzw. kompetencji medialnych, czyli umiejętności świadomego i krytycznego korzystania ze środków społecznego przekazu. Przed szkołą stoi ogromne zadanie oswojenia swoich uczniów ze światem przeładowanym informacjami: newsami, komentarzami, sondażami, opiniami, e-mailami, sms-ami, blogami i reklamami. W latach 80. nauczyciele bibliotekarze realizowali przedmiot: przysposobienie czytelnicze i informacyjne, w latach 90. przydzielano im koordynację ścieżki edukacji czytelniczej i medialnej. Z początkiem XXI wieku coraz bardziej wzrasta zapotrzebowanie na przewodnika po świecie mediów, a w szkole nie określa się konkretnego zespołu osób odpowiedzialnych za ich „oswojenie”. Proponuję wykorzystać zbiory biblioteki szkolnej i doświadczenie nauczyciela bibliotekarza. Wprowadzenie do samokształcenia Tendencje rozwoju szkolnych oddziaływań edukacyjnych zmierzają do uzupełniania tradycyjnego nauczania kształtowaniem umiejętności uczenia się. W toku zajęć lekcyjnych dominują aktywizujące metody nauczania, teorie przekłada się na praktyczne działania, od uczniów wymaga się kreatywności. Nie pomyślano jednak o systemo- wym wprowadzaniu technik uczenia się. W podstawie programowej jedynie zobligowano wszystkich nauczycieli do współpracy w celu wszechstronnego przygotowania uczniów do samokształcenia. Bez wskazania czasu, miejsca czy osoby odpowiedzialnej za ten wycinek edukacji. Idealnym rozwiązaniem jest cykl lekcji wprowadzających techniki samokształcenia, z uwzględnieniem zróżnicowanych predyspozycji psychologicznych (wzrokowcy, słuchowcy, kinestetycy). Biblioteka szkolna, dysponująca warsztatem, materiałami do ćwiczeń oraz kompetentnym przewodnikiem w osobie nauczyciela bibliotekarza, jest najlepszym poligonem do tego typu zajęć. Wiele bibliotek szkolnych proponuje treningi szybkiego czytania, doskonalenia koncentracji i sposobów zapamiętywania. Takie i podobne działania realizowane w bibliotekach szkolnych skierowane są nie tylko do uczniów, nauczycieli, czasem też do rodziców. Popularną formą są szkolenia rad pedagogicznych i konsultacje indywidualne w zakresie wyszukiwania oraz selekcji informacji, obsługi programów komputerowych czy przygotowywania przedmiotowych materiałów dydaktycznych. W bibliotekach szkolnych nauczyciele i inni pracownicy mogą zapoznać się z aktualnymi aktami prawnymi, również wewnątrzszkolnymi, uzyskać pomoc w dotarciu do informacji bibliograficznych zdigitalizowanych zbiorów czy zrealizować wypożyczenia międzybiblioteczne. Baza do realizacji projektów Biblioteka jest idealnym wręcz miejscem do realizacji projektów edukacyjnych. Ta forma pracy pedagogicznej, wcale nie nowa, ale obecnie przeżywająca swoisty renesans, często podejmowana jest we współpracy z nauczycielami bibliotekarzami. Wydzielony, ogólnodostępny lokal, wyposażony w niezbędne materiały informacyjne, dostęp do internetu, możliwość przetworzenia wyszukanych informacji przy pomocy sprzętu komputerowego i fachowa pomoc nauczyciela, to atuty jedynej takiej pracowni w szkole. To również korzyść dla biblioteki – uczeń, który trafi tu przy okazji realizacji zadań projektowych, znajdzie wsparcie i zrozumienie potrzeb, ma szanse zainteresować się zgromadzonymi zbiorami, dostrzec interesujące „okazy”, opowiedzieć o tym kolegom, wrócić z nimi do biblioteki … Coraz częściej biblioteki szkolne realizują, bądź włączają się w realizację projektów w ramach międzynarodowej współpracy szkół eTwinning, koordynowanej przez Fundację Rozwoju Edukacji. Szkoły kontaktują się ze sobą poprzez technologie komputerowe, posługując się wybranym językiem i równolegle wykonują zadania projektowe. Prezentacja efektów odbywa się z wykorzystaniem kamer, rzadziej zaangażowane grupy odwiedzają się w swoich szkołach. Biblioterapia i programy profilaktyczne To kolejna działalność, która może mieć miejsce w bibliotece szkolnej. Szczególnie podkreśla jej pedagogiczny charakter. Programy biblioterapeutyczne są przygotowywane odpowiednio do zdiagnozowanych potrzeb. Istnieje jednak możliwość organizowania zajęć dla całej klasy z wykorzystaniem odpowiedniej literatury. W odróżnieniu od profesjonalnej biblioterapii, w bibliotekach szkolnych często wykorzystuje się tylko jej wybrane elementy. Bibliotekarze, jako nauczyciele najbardziej dyspozycyjni w szkole, włączani bywają w realizację różnorodnych programów profilaktycznych. Oferujemy również swój czas oraz umiejętności do rozwijania pasji i zainteresowań uczniów zdolnych; w obszarze naszych oddziaływań trafiają się również uczniowie niedostosowani społecznie. W ramach dodatkowych godzin wynikających z art. 42 Karty Nauczyciela, podejmujemy dodatkowe zajęcia będące odpowiedzią na potrzeby naszych uczniów. Czy, jak i kto może zostać sojusznikiem szkolnej biblioteki? W polskim parlamencie toczą się procesy legislacyjne kilku aktów prawnych dotyczących działalności bibliotecznej: w ubiegłym roku zatwierdzono nowelizację Ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej; nadal rozpatrywany jest projekt modyfikacji Ustawy o bibliotekach; po pierwszym czytaniu w sejmowej Komisji luty/marzec 2012 71 Edukacji Nauki i Młodzieży jest też projekt zmian w Ustawie o systemie oświaty, zakładający silniejsze umocowanie biblioteki w szkole. Organizacje bibliotekarskie opracowały i przedłożyły w Ministerstwie Edukacji Narodowej Standardy pracy biblioteki szkolnej. Krajowa Rada Biblioteczna zainicjowała prace nad opracowaniem Raportu o stanie bibliotek polskich. 9 grudnia 2010 roku, pod hasłem „Czytanie włącza”, powołano do życia Republikę Książki – wielką koalicję na rzecz czytelnictwa i bibliotek. Założyciele, reprezentujący władze państwowe i samorządowe, naukowcy, pisarze, dziennikarze, księgarze, wydawcy i bibliotekarze, przedstawiciele organizacji pozarządowych, świata mediów i biznesu, wspólnie podzielają troskę o miejsce książki, czasopism i prasy we współczesnej kulturze. W ogłoszonym Manifeście Republiki czytamy m.in.: „Pragniemy, aby polska szkoła kształtowała kompetentnych uczestników kultury, a nie biernych konsumentów informacji i wrażeń” 11. Zatem i akty prawne, i opinia społeczna zgodnie wskazują biblioteki szkolne, jako niezbędne do wspierania realizacji polityki oświatowej państwa. Niestety Ministerstwo Edukacji Narodowej nie wykazuje wystarczającego zainteresowania warunkami funkcjonowania bibliotek szkolnych. Wszelkie zespoły powoływane do rozpatrywania oświatowych problemów, reformowania, poszukiwania nowatorskich rozwiązań, w dłuższych czy krótszych opracowaniach nie odnoszą się do działań podejmowanych przez nauczycieli bibliotekarzy w bibliotekach szkolnych, nawet w kontekście dbałości o jakość edukacji. Przedstawiciele nadzoru pedagogicznego z rzadka kojarzą osiągnięcia dydaktyczne lub ich brak ze stanem wyposażenia i kondycją biblioteki w szkole. Dane ilościowe zawarte w Systemie Informacji Oświatowej dostarczają tylko wiedzy o zbiorach, a nie o stopniu ich wykorzystania. Pożądane byłoby określenie ilościowych i jakościowych wymogów dla poszczególnych rodzajów szkół. Organizacje zrzeszające nauczycieli bibliotekarzy wielokrotnie zgłaszały propozycje standardów w Ministerstwie Edukacji Narodowej; ostatnią złożyliśmy w lipcu 2010 roku. Czekamy na odpowiedź. 72 Uczę Nowocześnie Z kolei samorządy lokalne, będące organami prowadzącymi dla większości szkół, borykają się z niedoinwestowaniem. Odpowiedzialność za funkcjonowanie złożonych organizmów gmin, miast czy powiatów: za infrastrukturę, gospodarkę, politykę kulturalną, edukację itp., prowadzi do konieczności poszukiwania oszczędności. Utrzymywanie szkoły (a w niej biblioteki szkolnej) oraz biblioteki publicznej (do czego zobowiązuje ustawa o bibliotekach), zdaje się nadmiernym obciążeniem dla gmin. Podejmowane są więc próby likwidowania, łączenia lub zastępowania jednych drugimi. Takie działania są niezgodne z obowiązującym prawem, całkowicie lekceważą założoną w ustawie odmienność bibliotek. Różnica w nazwie pociąga bowiem za sobą różne zadania i funkcje oraz odpowiednie do nich różne zbiory i sposoby ich wykorzystywania. Cięcia budżetowe w oświacie to tylko chwilowa i pozorna oszczędność. Nie ulega wątpliwości, że najbliższą (dlatego bardzo ważną) instancją w całym ciągu edukacyjnym jest dyrektor szkoły. Choć jest on zobligowany do wypełniania wymogów prawa oświatowego, zaleceń nadrzędnych władz, oczekiwań nadzoru pedagogicznego, a z drugiej strony – rodziców uczniów, klientów edukacji, to od niego właśnie najbardziej zależy usytuowanie biblioteki w strukturze oddziaływań szkoły. To dyrektor organizuje miejsce pracy, zapewnia niezbędne warunki, analizuje potrzeby, przydziela środki (najlepiej wcześniej ujęte w planach), ale też zatrudnia nauczycieli, obserwuje i analizuje ich pracę, wspiera i radzi, sam przestrzega i wymaga przestrzegania standardów, dbając o jakość edukacji. Idealną sytuacją jest wzajemne uzupełnianie się cech osobowych dyrektora szkoły i nauczyciela bibliotekarza. Jeśli zachodzi między nimi sprzężenie zwrotne, tj. obustronne zainteresowanie i informowanie o zakładanych aspektach oddziaływań dydaktycznych i wychowawczych, to z zasady przekłada się ono na sukces pedagogiczny. Uzupełniając te relacje o aktywność, profesjonalizm, odpowiedzialność, konsekwencję i dobrą wolę można spodziewać się solidnego przygotowania uczniów do satysfakcjonującego funkcjonowania w społeczeństwie. Wszak „Wzrastanie i rozwój ucznia to cele, pod którymi podpisują się obiema rękami wszyscy nauczyciele i wszystkie szkoły 12. Czy biblioteka szkolna może być wizytówką placówki? Biblioteka, jedyna szkolna pracownia interdyscyplinarna, jest ważnym a niedocenianym czynnikiem realizacji zadań dydaktycznych i wychowawczych placówki, może być kartą przetargową w dokonywaniu wyborów kandydatów do kształcenia. Uważam, że jakość bazy i usług biblioteki szkolnej powinna być priorytetem. Kilkadziesiąt tysięcy szkół zostało wyposażonych w Internetowe Centra Informacji Multimedialnej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Nauczyciele bibliotekarze zostali przeszkoleni do ich obsługi. Ta wiedza i umiejętności powinny być szerzej wykorzystywane. W myśl definicji Edwarda Deminga: jakość, to coś, co zadowala, a nawet zachwyca klienta, powinniśmy starać się spełniać oczekiwania uczniów, nauczycieli i rodziców kreując w ich oczach wizerunek biblioteki jako niezbędnego ogniwa w reali- zacji zamierzeń szkoły. To inwestycja, która zaprocentuje. Wymiernym skutkiem będą wyniki uzyskiwane przez naszych uczniów na egzaminach, wiedza i umiejętności weryfikowane na olimpiadach i konkursach, liczba nagród, dyplomów i podziękowań; niewymierny skutek to świadomość, że absolwenci naszej szkoły zostali wyposażeni w kompetencje niezbędne do satysfakcjonującego funkcjonowania w społeczeństwie. Efekty działań zadbanej i dobrze zorganizowanej biblioteki szkolnej oraz kompetentnego nauczyciela bibliotekarza są istotnym elementem pracy szkoły, tworzenia edukacyjnej wartości dodanej. Stwierdzenie Jana Amosa Komeńskiego: „Duszą szkoły jest biblioteka”, uzupełniłabym swoim: Biblioteka szkolna może też być jej wizytówką! Bibliografia • Andrzejewska Jadwiga, Bibliotekarstwo szkolne. Teoria i praktyka, Warszawa, 1996. • Barański Czesław, Uwarunkowania działalności innowacyjnej nauczycieli, Warszawa, 1986 • Biblioteka i informacja w systemie • • • • • • • • • • • • • • • • • edukacji. Red. Marcin Drzewiecki, Warszawa,1993 Bonstingl John Jay, Szkoły jakości, wyd. 2 popr., Warszawa, 1999 Brzezińska Danuta, Rozmowa z prof. Sławomirem Jackiem Żurkiem, „Biblioteka w Szkole” 2008 nr 9, s. 6-7 Brzezińska Danuta, Reklama, promocja, propaganda, marketing, public relations. Czy tego potrzeba bibliotece szkolnej?, „Biblioteka Centrum Informacji” 2010 nr 2, s.3-6 Cembrzyńska Krystyna, Uczniowskie „czytam wiec jestem” w społeczeństwie informacyjnym, „Meritum” 2010 nr 3, s. 31-37 Eby Judy W., Smutny Joan F., Jak kształcić uzdolnienia dzieci i młodzieży, Warszawa, 1998 Eco Umberto, O bibliotece, Warszawa 2007 Elsner Danuta, Doskonalenie kierowania placówką oświatową, Chorzów, 1999 Fisher Robert, Uczymy, jak się uczyć, Warszawa, 1999 Gordon Thomas, Wychowanie bez porażek w szkole, Warszaw, 1995 Hamer Hanna, Klucz do efektywności nauczania, Warszawa, 1994 Laskowski Wacław Skarbimir, Jeden dzień w szkole powszechnej, Warszawa, 1921 Manifest Republiki Książki [online], [dostęp 29 marca 2011], tryb dostępu: http://www.republikaksiazki.pl/manifest Morbitzer Janusz, Edukacja informatyczna i medialna – razem czy osobno, czyli o ewentualnej integracji tych edukacji, „Edukacja Medialna” 2003 nr 4, s. 21-26 Perrott Elizabeth, Efektywne nauczanie, Warszawa, 1995 Radwański Aleksander, Komputery, biblioteki, systemy, Warszawa, 1996 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego i kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z 2008 r. Nr 4 poz. 17) Saniewska Danuta i in., Vademecum współczesnego nauczyciela bibliotekarza, Warszawa, 2011 • Strykowski Wacław, Nasze czasopismo, „Edukacja Medialna” 1996 nr 1 • Tarkowski Alek, Bendyk Edwin, Scenariusze przyszłości bibliotek, [online], [dostęp 10 stycznia 2012], tryb dostępu: www.biblioteki.org/pl/publikacje Przypisy: 1. Alek Tarkowski, Edwin Bendyk, Scenariusze przyszłości bibliotek, [online], [dostęp 10 stycznia 2012], tryb dostępu: http://www.biblioteki.org/pl/ publikacje, s.15 2. Danuta Brzezińska, Rozmowa z prof. Sławomirem Jackiem Żurkiem, „Biblioteka w Szkole” 2008 nr 9, s. 6-7. 3. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z dnia 15 stycznia 2009 r. Nr 4, poz. 17). 4. Dokumentem jest każdy zapisany na jakimkolwiek nośniku wyraz myśli ludzkiej. 5. Umberto Eco, O bibliotece, Warszawa 2007, s. 41-42. 6. Janusz Morbitzer, Edukacja informatyczna i medialna – razem czy osobno, czyli o ewentualnej integracji tych edukacji, „Edukacja Medialna” 2003 nr 4 s. 24. 7. Palmer, cyt. za: Wacław Skarbimir Laskowski, Jeden dzień w szkole powszechnej, Warszawa, 1921, s. 38. 8. Aleksander Radwański, Komputery, biblioteki, systemy, Warszawa 1996, s. 104. 9. Krystyna Cembrzyńska, Uczniowskie „czytam, więc jestem” w społeczeństwie informacyjnym, „Meritum” 2010 nr 3, s. 32-34 10. Wacław Strykowski, Nasze czasopismo, „Edukacja Medialna” 1996 nr 1,s. 1. 11. Manifest Republiki Książki [online], [dostęp 29 marca 2011], tryb dostępu: http://www.republikaksiazki.pl/manifest 12 Thomas Gordon, Wychowanie bez porażek w szkole, Warszawa 1995, s.19-20. luty/marzec 2012 73 Promocja Epson: tanie drukowanie dzięki „zasilaniu” w oryginalne atramenty Jeśli sporo drukujemy, to uciążliwe są nie tylko koszty ale i częste wymienianie pojemników z atramentem. Jest to szczególnie kłopotliwe, jeśli sprzęt wykorzystywany jest intensywnie na lekcjach czy innych zajęciach do drukowania zdjęć. Trudno przewidzieć, którego koloru zabraknie najwcześniej i będzie trzeba go uzupełnić wymieniając pojemnik. Epson zdecydował się ułatwić życie użytkownikom swoich urządzeń oraz obniżyć koszty druku – jako pierwszy na świecie producent drukarek atramentowych, wprowadza na rynek trzy nowe drukarki z własnym systemem stałego zasilania w atrament. Są to trzy popularne, budżetowe urządzenia A4: fotograficzna drukarka Epson L800, urządzenie wielofunkcyjne Epson L200 i jednofunkcyjna drukarka Epson L100. Duże, zewnętrzne pojemniki można uzupełniać specjalnym, oryginalnym, nowym atramentem Epson, dostępnym w butelkach. Bez uzupełniania atramentu można wydrukować co najmniej 1.800 zdjęć 10x15cm lub 4.000 stron tekstu czarno-białego oraz ok. 6.500 kolorowych stron tekstowych. Użytkownicy, którzy sporo drukowali i doskwierała im częsta wymiana pojemników z atramentem, rozważali czy nawet sięgali po zewnętrzne systemy zasilania atramentem oferowane przez firmy trzecie. Wiązało się to zawsze z koniecznością przerabiania drukarki – np. wycięcia otworów w obudowie, co automatycznie powodowało utratę gwarancji. Dodatkowo, stosowanie nieoryginalnego atramentu powodowało dość szybkie zabrudzenie, a potem trwałe uszkodzenie głowicy drukującej. W przypadku Epsona, głowica jest stała, niezależna od pojemników z atramentem, co prowadziło do konieczności wymiany całego urządzenia. Instalacja takiego zestawy wymagała także sporej wprawy i precyzji np. umieszczenia pojemników na wysokości głowicy. Efektem ubocznym stosowania takich „wynalazków” 74 Uczę Nowocześnie było także brudzenie atramentem rąk i otoczenia – przy każdym dolewaniu atramentu do pojemników drukarki – trzeba było pamiętać o przestrzeganiu procedury, otwieraniu i zamykaniu zaworków, odpowietrzaniu itp. Podsumowując wszystkie koszty i niedogodności, stosowanie takich rozwiązań, delikatnie mówiąc, nie bardzo się opłacało. Epson rozwiązał ten problem w sposób systemowy, elegancki i wygodny – zaprojektował własny, prosty w obsłudze i ekonomiczny system zewnętrznego zasilania atramentem i zintegrował go z trzema najnowszymi urządzeniami, które trafią na polski rynek już w marcu br. stępu do nich w czasie napełniania można je odchylać. Zaprojektowano także precyzyjny system szczelnych korków, filtrów i zaworów ssących, który kontroluje przepływ atramentu, zapobiega przepływowi zwrotnemu, wyrównuje ciśnienie i eliminuje ryzyko wycieku. Przewidziano także odcinanie przepływu atramentu na czas przestawiania czy przewożenia drukarki. Dzięki temu obsługa drukarek jest prosta, oryginalny atrament Epsona zapewnia najwyższą jakość, a cały system objęty jest gwarancją. Bez problemów i z gwarancją Epson L800 to jednofunkcyjna drukarka fotograficzna wykorzystująca technologię druku atramentowego MicroPiezo™ ze zmienną wielkością kropli atramentu (od 1,5 piko litra) oraz 6 kolorów fotograficznych, nowych atramentów Epson (C, light C, M, light M, Y i K). Każdy kolor znajduje się w oddzielnym, dużym, 70 ml pojemniku umieszczonym na zewnątrz drukarki. Duże pojemniki zapewniają niskie koszty eksploatacji i wykonanie dużej liczby wydruków bez uzupełniania atramentu. Drukarka Inżynierowie Epsona zaprojektowali system stałego zasilania atramentem od podstaw tak, by zapewniał prostotę i wygodę obsługi, wysoka jakość wydruków i najniższe koszty eksploatacji spośród produktów Epsona. Duże, 70 ml pojemniki na atrament zainstalowano na zewnątrz. Dla ułatwienia do- Epson L800 Promocja pozwala uzyskać realistyczne, trwałe wydruki wysokiej jakości zdjęć bez marginesów, o maksymalnym rozmiarze A4 (297×210 mm) lub wykonać bezpośrednie nadruki na płytach CD i DVD. Wysokonakładowe zadania wydruku zdjęć można wykonać szybko i skutecznie – drukowanie zdjęcia w formacie 10 ×15 cm zajmuje zaledwie 12 sekund1). Bez uzupełniania pojemników z atramentem można wydrukować co najmniej 1.800 zdjęć formatu 10 ×15 cm. zwiększają wydajność druku monochromatycznego o kolejne 8.000 stron. Przewidywane obciążenie drukarek to ok. 600 stron miesięcznie. Epson L200 i Epson L100 Epson L200 jest wielofunkcyjnym urządzeniem atramentowym, które szybko i z łatwością drukuje, skanuje i kopiuje dokumenty, a Epson L100 to autonomiczna drukarka dla użytkowników, którzy nie potrzebują funkcji skanowania i kopiowania. Obydwa modele wykorzystująca technologię druku atramentowego MicroPiezo™ i cztery kolory (CMYK) nowych atramentów Epson w zewnętrznych, oddzielnych 70 ml pojemnikach. Drukarki te oferują doskonały stosunek wartości do ceny, ponieważ bez uzupełniania atramentu użytkownicy mogą drukować do 4.000 stron czarno-białych lub 6.500 stron w kolorze2), uzyskując niskie koszty eksploatacji. Ponadto obydwie drukarki zawierają w komplecie dwie dodatkowe butelki z czarnym atramentem, które Najważniejsze cechy 1. Szybkość drukowania (strony na minutę) wyliczono na podstawie wydruku na papierze zwykłym A4 w najszybszym trybie, prędkość drukowania zdjęć 10 × 15 cm na błyszczącym papierze fotograficznym Epson Premium Glossy Photo Paper może różnić się w zależności od konfiguracji sytemu, trybu drukowania, złożoności dokumentu, oprogramowania, rodzaju używanego papieru i łączności. Nie obejmuje czasu przetwarzania na komputerze. 2. Podana wydajność/koszt wydruku strony przewidywane w oparciu o oryginalną metodologię firmy Epson z symulacji druku wzorców testowych zgodnie z normą ISO/IEC24712. Podanej wydajności/ kosztu wydruku strony NIE oparto na normie ISO/IEC24711. Podana wydajność/ koszt wydruku strony mogą różnić się w zależności od drukowanych obrazów, rodzaju wykorzystywanego papieru, częstotliwości wydruków oraz warunków środowiskowych, np. temperatury. Podana wydajność/koszt wydruku strony nie zawierają kosztów nośników. L800 L200 L100 1.349 zł 899 zł 799 zł 74 zł 28 zł 28 zł tylko drukarka + tylko drukarka - + - 12 sekund 92 sekundy 92 sekundy Drukowanie zdjęć wysokiej jakości bez marginesów w formacie do A4 + - - Drukowanie bezpośrednio na płytach CD/DVD + - - Drukowanie do 4.000 stron monochromatycznie i 6.500 stron w kolorze2) przy najniższym koszcie wydruku strony spośród produktów Epson - + + Drukowanie nawet 1.500 zdjęć wysokiej jakości w formacie 10 × 15 cm przy najniższym koszcie wydruku strony spośród produktów Epson + - - 6-kolorowe pojemniki o pojemności 70 ml z oryginalnym atramentem firmy Epson w zestawie + - - 4-kolorowe pojemniki o pojemności 70 ml z oryginalnym atramentem firmy Epson w zestawie - + + 2 dodatkowe butelki z oryginalnym czarnym atramentem firmy Epson o pojemności 70 ml - + + Bezproblemowe drukowanie dzięki gwarancji firmy Epson + + + Certyfikat ENERGY STAR + + + Sugerowana cena detaliczna (z VAT) Sugerowana cena detaliczna butelki z atramentem (każdy kolor) Kolorowa drukarka, skaner i kopiarka ze zintegrowanym, bardzo pojemnym, zewnętrznym układem atramentowym Skaner 600 dpi Wydruk zdjęcia 10 × 15 cm 1) luty/marzec 2012 75 Chmura dla edukacji Janusz S. Wierzbicki Technologia informacyjna i usługi sieci społecznościowych w projektach edukacyjnych Rozważając o technologii informacyjnej w projektach edukacyjnych zazwyczaj skupiamy się tylko na tym, do czego można jej użyć przy realizacji zadań. Szkoda, ponieważ może być bardzo przydatna na poziomie zarządzania projektami czy szkołą. Rola technologii informacyjnej w projekcie może być dwojaka. Po pierwsze, może posłużyć uczniom do wykonania zadań projektowych. Używając komputera i sieci internet uczniowie mogą znaleźć wiele informacji i nauczyć się selekcjonować wartościowe i cenne materiały. Informacje mogą posłużyć do opracowania referatu czy przygotowania prezentacji. Znalezione materiały mogą też mówić o tym, jak dane zadanie wykonać czy rozwiązać postawiony przed nimi problem. Dzięki użyciu komputera prace uczniów mogą być znacznie ciekawsze i różnorodniejsze. Zamiast referatu mogą opracować stronę WWW, poprowadzić bloga, nagrać film (także animowany), wykonać pokaz czy galerię zdjęć (również pseudotrójwymiarowych), przygotować komiks, nagrać słuchowisko radiowe. Dzięki dostępowi do sieci i usługom, takim jak blogi, Youtube, Facebook, uczniowie w łatwy sposób mogą dzielić się nie tylko pomysłami, ale także swoją twórczością. Dzięki wyszukiwarkom internetowym twórczość ta może stać się bardzo popularna i zdobyć uznanie nie tylko wśród ich przyjaciół, rodziny czy znajomych. Jeszcze inne narzędzia pozwalają w sieci internet zorganizować coś, co niegdyś było bardzo praco- i kosztochłonne – na przykład badania ankietowe. Nie tylko szybko możemy zebrać opinie, ale także przedstawić je 76 Uczę Nowocześnie w czytelnej graficznej formie. Możliwości są ograniczone praktycznie tylko wyobraźnią. Drugim zastosowaniem technologii, znacznie częściej pomijanym, jest pomoc w organizacji i prowadzeniu samego projektu. W tym celu można wykorzystać pocztę elektroniczną, wspólne kalendarze, udostępnianie folderów i plików a także edytowanie plików online (w aplikacjach uruchamianych w przeglądarce), ich współdzielenie oraz korzystanie z komunikatorów. Warto zauważyć, że wszystkie te usługi zawierają w sobie sieci i portale społecznościowe, z których na co dzień korzystają młodzi ludzie (duża część młodzieży pozostaje niemal bez przerwy zalogowana w sieci, jeśli tylko jest to możliwe). By zachęcić uczniów do pracy nad projektem, a z drugiej strony usprawnić jego prowadzenie – zaproponujmy im pracę metodami dla nich naturalnymi. Edukacyjna sieć społecznościowa w pracy metodą projektów Poniżej opisujemy najważniejsze z naszego punktu widzenia usługi i wskazujemy, do czego podczas realizacji projektów edukacyjnych mogą się przydać. Wskazówka Warto zauważyć, że szkoła nie musi ponosić żadnych inwestycji, by wdrożyć opisane w artykule mechanizmy. Usługi te bowiem są oferowane dla sektora edukacji zupełnie bezpłatnie. Najbardziej kompleksowe, zawierające wszystkie opisane w artykule funkcje, są dwie usługi: Microsoft Windows Live@edu oraz GoogleApps dla edukacji. W następnych numerach Uczę Nowocześnie oraz w naszych serwisach internetowych będziemy demonstrowali ich wdrożenie i użycie. W niektórych przypadkach jednak wdrożenie powyższych rozwiązań na poziomie szkoły nie jest możliwe. Dla nauczycieli z takich szkół będziemy przedstawiać mniej rozbudowane narzędzia, z których z powodzeniem może skorzystać pojedynczy nauczyciel i zastosować do współpracy z uczniami w ramach swojego przedmiotu. Takie narzędzia opisuje między innymi Dariusz Stachecki w artykule na stronie 88 . Poczta elektroniczna Zalety używania poczty elektronicznej w projektach edukacyjnych są powszechnie znane. Przypomnijmy, że jest to najszybszy sposób komunikacji z uczniami biorącymi udział w projekcie, w szczególności gdy z różnych powodów zmianie ulega harmonogram projektu – np. godziny i dni spotkań konsultacyjnych. Olbrzymią zaletą szkolnego systemu kont pocztowych jest fakt, iż mamy do dyspozycji książkę teleadresową obejmującą wszystkich uczniów i nauczycieli. Można utworzyć grupy dystrybucyjne dla poszczególnych klas czy grup projektowych. Dzięki temu łatwo nauczycielowi zorganizować całą pracę. Kalendarze Kalendarze można w projektach edukacyjnych wykorzystać na dwa sposoby: do prowadzenia prac projektowych (zarządzania projektem) oraz jako zadanie/przedmiot projektu. W pierwszym wypadku kalendarz może posłużyć do uporządkowania pracy – stworzenia, udostępniania i aktualizowania harmonogramu. Może zostać stworzony harmonogram ramowy projektu dla całej szkoły, harmonogram dla grup projektowych opracowany przez nauczyciela wspólnie z uczniami (np. z datami konsultacji czy rozliczenia poszczególnych etapów pracy). Uczniowie (członkowie grupy projektowej) mogą poprowadzić odrębny, wewnętrzny kalendarz wspólnych działań. Takie kalendarze stają się swoistymi sprawozdaniami z postępów prac zespołów projektowych. Wskazówka Kalendarze w dowolny sposób mogą być udostępniane i współdzielone przez poszczególne osoby jak i grupy, które mogą mieć prawo tylko odczytu lub odczytu i zapisu. O zmianach w kalendarzach użytkownicy mogą być powiadamia- ni dodatkowo pocztą elektroniczną i/lub wiadomościami SMS. Kalendarze (jak również pocztę elektroniczną, a coraz częściej również pozostałe funkcje) można łatwo zsynchronizować nie tylko z domowymi i szkolnymi komputerami uczniów oraz nauczycieli, ale także z większością nowoczesnych telefonów komórkowych, czy coraz częściej spotykanymi tabletami. Z drugiej strony warto wspomnieć, że kalendarz może być wykorzystany jako narzędzie do prowadzenia zapisów z obserwacji zjawisk czy procesów (choćby obserwacji rozwoju rośliny, notowania zmian w pogodzie, zapisów dotyczących wydarzeń społecznych i wielu, wielu innych). Jego uzupełnianie może stać się jednym z zadań realizowanych w ramach projektu. Wymiana dokumentów, wspólna praca nad projektem Pracę w ramach projektu znakomicie ułatwia możliwość publikacji i udostępniania opracowanych dokumentów na serwerze, do którego mamy dostęp zarówno w szkole, jak i w domu. Uczniowie mogą w ten sposób udostępniać opracowane fragmenty pracy zarówno innym członkom swojego zespołu, jak również opiekującym się nimi nauczycielom. Mogą wspólnie pracować nad dokumentami, np. notesem projektowym, w którym zbierają materiały, tworzą konspekt, zapisują uwagi lub znajdują recenzje i komentarze do swojej pracy zamieszczane przez nauczycieli. Dodatkowo bardzo przydatną funkcją może okazać się możliwość edycji opublikowanych dokumentów bezpośrednio w przeglądarce internetowej. Dzięki temu uczniowie nie potrzebują w domu pełnych (płatnych)wersjiaplikacji,zktórychkorzystają w ramach prac projektowych w szkole – mogą użyć ich bezpłatnych wersji online. luty/marzec 2012 77 Galeria fotografii – pokazy W pracy nad projektami dość często przydatną okazuje się możliwość gromadzenia, opisywania, dzielenia się i komentowania zbiorów zdjęć. Mogę one stanowić pracę samą w sobie lub być zbiorem materiałów pomocniczych, np. do prezentacji w projekcie. Komunikator Zastosowań komunikatora może być bardzo wiele. Począwszy od wykorzystania go do prowadzenia konsultacji online dla uczniów przez nauczycieli, poprzez komunikację na żywo między uczniami, aż po przesyłanie dokumentów w czasie rzeczywistym. Coraz częściej możliwa jest komunikacja nie tylko tekstowa, ale także audio-wideo. Jeśli dołączymy do tego możliwość wspólnej, jednoczesnej pracy nad dokumentem – możemy realizować w łatwy sposób zdalne konsultacje oraz projekty międzyszkolne i międzynarodowe. Ze spotkaniami w czasie rzeczywistym włącznie i to bez ponoszenia dodatkowych kosztów. Podsumowanie Korzystanie w pracy z uczniami (szczególnie przy projektach edukacyjnych) z usług, które znają z życia prywatnego ma wiele zalet. Po pierwsze, są to dla nich naturalne metody komunikacji i pracy. Po drugie, znacznie ułatwiają, czasem umożliwiają, wykonanie wielu zadań, w tym komunikacyjnych i związanych z planowaniem pracy i jej organizacją. Pokazują, że komputer może stanowić bardzo przydatne narzędzie nie tylko rozrywki, ale także pracy i nauki. Jedynym zastrzeżeniem jest to, by korzystać z uczniami tylko z usług bezpiecznych. Najlepiej z usług zaprojektowanych i dedy- 78 Uczę Nowocześnie kowanych dla edukacji. Teoretycznie nic nie stoi na przeszkodzie, by użyć Facebooka czy innej otwartej sieci społecznościowej na potrzeby projektów i zadań szkolnych. Różnica jednak polega na tym, że na Facebooku nie mamy żadnej kontroli nad uczniami, nad tym co i dla kogo publikują. Jeśli wykryjemy karygodne zachowania, obraźliwe lub naruszające prawa autorskie treści opublikowane przez naszych uczniów – nie będziemy mieli możliwości ich zablokowania. Każdy uczeń bowiem samodzielnie zakłada tam konto. Jeśli uczniowie zrobili to w ramach wykonywanych szkolnych zadań – pretensje będą kierowane pod naszym adresem. W przypadku korzystania z usług zaprojektowanych i przeznaczonych dla edukacji (takich jak GoogleApps dla edukacji, czy Microsoft Windows Live@edu) to szkoła zakłada i zarządza kontami użytkowników. W razie potrzeby może konto zablokować i zlikwidować opublikowane na nimtreści. Z punktu widzenia szkoły i nauczyciela takie rozwiązanie jest znacznie lepsze. Wskazówka Usługi opisane jako pomoce w zarządzaniu projektami edukacyjnymi mogą okazać się bardzo przydatne w zarządzaniu szkołą. Mogą posłużyć do efektywnej komunikacji w ramach rady pedagogicznej i administracji szkoły. Wspólna praca nad dokumentami, ich wzajemne udostępnianie, kalendarze, poczta elektroniczna, komunikator – to narzędzia, które pracę w ramach szkoły mogą bardzo usprawnić. W kolejnych numerach Uczę Nowocześnie pokażemy, w jaki sposób uruchomić dla szkoły usługi społecznościowe oraz jak z nich korzystać. Dodatkowe materiały będziemy zamieszczać także na stronach uczenowoczenie.pl oraz na k12blog.edu.pl. Dobre przykłady, dobre praktyki Logopeda radzi Anna Grzegory Nauka czytania może być przyjemna Coraz częściej szkolne pracownie są wyposażone w sprzęt komputerowy i różnorodne urządzenia multimedialne. Czasem mamy możliwość korzystania z najnowocześniejszych zdobyczy techniki, częściej jednak jest to sprzęt kilkuletni. Zawsze jednak przyciąga uwagę naszych uczniów. Podpowiadamy, jak uatrakcyjnić zajęcia i zastąpić zwykłe żmudne ćwiczenia pracą z komputerem. Głośne czytanie doskonalimy systematycznie na zajęciach edukacji wczesnoszkolnej, korekcyjno–kompensacyjnych, logopedycznych, wyrównawczych, świetlicowych i wielu innych. Proponuję kilka metod posłużenia się komputerem w celu ułatwienia dzieciom nauki czytania na głos oraz recytacji. Niech się usłyszą mikrofonu i zapisujemy plik. To tylko tyle, a ileż daje możliwości! Naturalnie zaraz po nagraniu każdy chce siebie usłyszeć, dowiedzieć się, jak mu poszło. Należy od razu wytłumaczyć dzieciom, że usłyszą swój głos nieco zmieniony, między innymi dlatego, że urządzenia przetwarzając mowę zmieniają jej barwę. Dobrze jest omówić z dziećmi nagranie: co wyszło dobrze, a co można poprawić. Zazwyczaj każdy uczeń prosi o możliwość powtórnego nagrania, sam nabiera chęci do pracy nad tempem, intonacją czy dykcją. A jakie teksty, zamiast tradycyjnych czytanek, możemy zaproponować uczniom? W internecie znajdzie się wiele ciekawych stron dla dzieci. Wystarczy powiększyć tekst na monitorze, aby dziecko lepiej widziało litery i zabawa gotowa. Moi uczniowie lubią wcielać się w rolę prezenterów Uczniowie zazwyczaj niechętnie czytają kilkakrotnie ten sam tekst, tylko dlatego, że ich o to poprosimy. Nie powinno to budzić zdziwienia, ponieważ czyta się po to, by zapoznać się z informacją. Nauczyciel chciałby jednak doskonalić płynność, intonację, głośność i ekspresję wypowiedzi swoich uczniów. Łatwo ów cel osiągnąć, gdy posłużymy się komputerem i nagramy mowę. Oczywiście komputer musi być wyposażony w mikrofon oraz w głośniki lub słuchawki, szczególnie gdy pracujemy z kilkorgiem uczniów jednocześnie. Polecam najprostsze narzędzie (rejestrator dźwięku) dołączone do systemu Windows. W systemie Windows XP znajduje się ono w zakładce Start/Wszystkie programy/ Akcesoria/Rozrywka/Rejestrator dźwięku. W Windows 7 najprościej nacisnąć przycisk Start i wpisać w okienko wyszukiwanie programów i plików nazwy narzędzia, czyli rejestrator dźwięku. Uruchamiamy je naciskając czerwoną kropkę, czytamy tekst do luty/marzec 2012 79 przedstawiających wiadomości, czytają więc i nagrywają ciekawostki (Dzisiaj ze szkoły nr… wiadomości przedstawi państwu Adam Nowak). Przykłady stron z takimi „newsami” to np.: ciekawostki.eu, ciekawostka.pl, czywiesz.pl, przyroda.polska. pl, twojezwierzaki.org. Możemy też wykorzystać strony internetowe z wierszami i baśniami dla dzieci, np.: wierszykidladzieci.pl, wierszedladzieci.pl, basn.pl, bajki.info. Być może niektóre dzieci będą wolały czytać przepisy kulinarne bardzo ciekawie przedstawione graficznie w formie gry na stronie tajemniczakuchnia.edziecko.pl. Jeżeli w pracowni nie mamy dostępu do internetu, dobrze wykonać wcześniej zrzuty ekranu. Komiks, słuchowisko i echo Można też przygotować slajdy z tekstami do czytania dla dzieci. Da nam to możliwość dostosowania tematyki i stopnia trudności do wieku i możliwości uczniów. Takie slajdy dzieci chętnie przygotowują na zajęciach oraz ilustrują je dowolną grafiką w PowerPoincie. Mogą później przedstawić prace innym, przeczytać teksty swoje i kolegów. Łatwo je opublikować. Ze zbioru takich właśnie prac powstała w mojej 80 Uczę Nowocześnie szkole witryna z „łamańcami językowymi” (https://sites.google.com/site/logofigle). Jeżeli zamierzamy doskonalić z dziećmi intonację, polecam wykorzystanie dialogów. Rozmówki takie znajdziemy w gotowych kursach językowych. Na zajęciach z dziećmi korzystam z ingla.pl (Angielski w piżamie), wykorzystując tylko polską wersję różnorodnych sytuacji. Gotowe scenki dzieci chętnie przedstawiają w formie komiksów. Bardzo wiele możliwości ich tworzenia daje np. serwis toondoo.com. Na temat tworzenia komiksów w ten sposób można przeczytać na stronie 28. Po przygotowaniu historyjki obrazkowej uczniowie wcielają się w role bohaterów i tworzą dubbing, użyczając swoich głosów. Gdy nasi uczniowie oswoją się już z mikrofonem, nagrywaniem mowy, dialogami, możemy przejść do tworzenia minisłuchowisk z kilkoma bohaterami, dodawać tło muzyczne i inne dźwięki. A jak skorzystać z nagrań, które już wspólnie z uczniami przygotowaliśmy? Mogą nam służyć jako dokumentacja postępów w nauce czytania, pracy nad wymową, stają się motywacją do dalszych ćwiczeń. Łatwo też zastosować je jako ścieżkę dźwiękową w krótkich filmikach, stworzonych na przykład w programie Photo Story 3 (dokładne informacje na stronie uczenowoczesnie.pl oraz w poprzednim numerze). Na uwagę zasługuje też program przeznaczony do poprawy płynności mowy w terapii jąkania: Komputerowy korektor mowy, zwany też echokorektorem. Jego działanie polega na tym, że osoba mówiąca słyszy własną wypowiedź z minimalnym opóźnieniem (jak echo). Sprawdza się świetnie jako „symulator mowy mikrofonowej”. Chętnie korzystają z niego dzieci przygotowujące się do występu na uroczystościach szkolnych. Echokorektor pozwala w zaciszu znanej dziecku pracowni stworzyć warunki akustyczne identyczne do tych, jakie panują w sali gimnastycznej. Ćwicząc tekst z takim programem dzieci w sposób łatwy i przyjazny uczą się mówić powoli oraz wyraźnie. Jednoczesne cyfrowe nagrywanie mowy daje dodatkowy efekt autokontroli. Program można bezpłatnie pobrać ze strony orator.lome.pl (Orator – trening płynności mowy) i za pomocą czterech suwaczków dostosować ustawienia do naszych potrzeb. To oczywiście tylko kilka rozwiązań, które pomogą dzieciom przezwyciężać niechęć do ćwiczeń w czytaniu. Nasi uczniowie na pewno znajdą jeszcze inne sposoby, gdy tylko brak tej umiejętności przeszkodzi im w zdobyciu kolejnego poziomu w ulubionej grze. Poznałam już niejedno dziecko, które liter nauczyło się właśnie po to, aby przeczytać informacje w grze – niekoniecznie edukacyjnej. Wystarczy więc czasem odpowiednio przekierować naturalne zainteresowanie uczniów zabawami z komputerem, by w sposób łatwy i przyjemny osiągnąć zaplanowane cele edukacyjne. Odzyskiwanie danych Marek Jakubowski Co w dysku piszczy Rozpoczęty niedawno rok 2012 – według niektórych teorii – ma zakończyć się wielkim kataklizmem, w tym serią przepięć i wyładowań spowodowanych nadaktywnością Słońca, w efekcie których większość urządzeń elektronicznych zostanie zniszczonych. Zanim to jednak nastąpi, będziemy mieli do czynienia z całą serią drobnych usterek pojedynczych stacji roboczych, skutkujących utratą danych zapisanych w ich elektronicznych pamięciach. Patrząc z perspektywy globalnej – pojedyncza awaria nie zasługuje na większą uwagę. Jednakże dla wielu użytkowników komputerów utrata danych to ich osobisty koniec świata, a brak dostępu do strategicznych z punktu widzenia funkcjonowania przedsiębiorstwa danych może prowadzić do strat porównywalnych do efektu wywołanego przez kataklizm. Wnętrze dysku – talerz magnetyczny i głowica. To nie koniec świata W pamięciach elektronicznych (dyskach komputerowych, masowych pamięciach przenośnych, pendrive’ach, kartach) przechowywane są niezliczone ilości informacji, a wśród nich cenne dane firmowe, mające wartość sentymentalną zdjęcia czy chronione prawem informacje dotyczące naszych danych osobowych lub dostępu do rachunków bankowych. Coraz mniej osób przechowuje dane w innej postaci niż elektroniczna i chyba nikt już nie wyobraża sobie funkcjonowania nawet niewielkiej firmy bądź instytucji bez tego podstawowego narzędzia pracy. Trudno się dziwić, gdzież bowiem przechowywać te stosy dokumentów? Przeciętnej wiel- Wnętrze dysku – elektronika sterująca. luty/marzec 2012 81 kości dysk twardy jest w stanie pomieścić równowartość zawartości kilku tysięcy segregatorów z dokumentami. Wśród specjalistów z branży data recovery (odzyskiwania danych) mówi się, że użytkownicy komputerów dzielą się na tych, którzy wykonują systematyczne kopie zapasowe oraz tych, którzy dopiero będą je wykonywać. Biorąc pod uwagę fakt, iż z każdym dniem przybywa komputerów i ich użytkowników, twierdzenie to jest w pełni uzasadnione. Statystycznie, można się spodziewać, iż prędzej czy później każdy, kto używa komputera spotka się z jego awarią skutkującą brakiem dostępu do zawartości dysku twardego. Tyle że nie każdy będzie musiał je odzyskiwać. A przyczyn utraty danych jest wiele – od awarii sprzętu wynikających z jego wad bądź zwyczajnego zużycia, przez przepięcia w sieci po błędy samych użytkowników. Tych ostatnich jest chyba najwięcej – pośpiech, nieuwaga, brak odpowiedniej wiedzy, a często też zaniedbania i odkładanie wykonywania kopii zapasowych na później sprawiają, że w najmniej odpowiednim momencie tracimy dostęp do naszych dokumentów. Mimo że w zasobach internetu można znaleźć wiele informacji na temat odzyskiwania danych, to niestety żadna z nich nie będzie na tyle konkretna, by z poważnymi przypadkami awarii sprzętu poradzić sobie we własnym zakresie, w zaciszu domowego ogniska. Ale cóż to za przeszkoda dla domorosłych ekspertów: „przecież odzyskiwanie nie może być takie skomplikowane” – myślą sobie i zaczynają działać. Podłączają dysk raz za razem z nadzieją, że za którymś wreszcie zaskoczy, co niejednokrotnie pogłębia usterkę, a niekiedy wręcz zamyka drogę do przywrócenia dostępu do danych. „Nie udało się, do tego jeszcze ten dziwny dźwięk… no cóż, trzeba otwierać, nie może to być trudne, w końcu to nie operacja na otwartym sercu”. Nic bardziej mylnego. Proces odzyskiwania danych w tych najpoważniejszych przypadkach fizycznych uszkodzeń nośników wymaga wiedzy, doświadczenia, zaawansowanych 82 Uczę Nowocześnie narzędzi, odpowiedniego zaplecza technicznego oraz laboratoryjnych warunków pracy, zbliżonych do tych, w których odbywa się produkcja nośników. Na szczęście awaria nośnika i brak dostępu do informacji nie muszą oznaczać ich bezpowrotnej utraty. Firmy takie jak Streamdata.pl od lat zajmują się profesjonalnym odzyskiwaniem danych z wszelkich rodzajów nośników dla wszystkich grup uszkodzeń, a ich skuteczność jest wysoka. Samo życie Cykl naszych artykułów będzie opierał się na opisach typowych przypadków uszkodzeń dysków twardych, zarówno tych powstałych samoistnie, często na skutek zaawansowanego wieku sprzętu komputerowego czy wad technologicznych, jak też powstałych przy niekiedy rozmyślno-spontanicznym zaangażowaniu samych użytkowników. Czasami nawet najbardziej wybujała wyobraźnia nie podsunęłaby scenariuszy, które pisze życie przy udziale fantazji właścicieli komputerów. A pokrętnych historii tworzonych na potrzeby zmycia winy własnej i zatuszowania udziału w unicestwieniu dysku twardego nie powstydziłby się sam Sherlock. W kolejnych odsłonach przeprowadzimy Państwa przez krótką historię nośników i rozwoju rynku data recovery, wskażemy na przyczyny utraty danych oraz poradzimy, jak się ich wystrzegać oraz co należy zrobić w przypadku usterki nośnika. Opiszemy najczęstsze awarie, wytkniemy zaniedbania towarzyszące utracie danych i najczęstsze błędy popełniane przez użytkowników oraz popisy samych producentów nośników, wskażemy też na aktualne tendencje panujące na rynku odzyskiwania danych, polecimy narzędzia do samodzielnej pracy z dyskami. A to wszystko wzbogacone zostanie o najciekawsze przypadki utraty danych okraszone licznymi zdjęciami. Profesjonalne stanowiska odzyskiwania danych z nośników uszkodzonych w różny sposób w warszawskim laboratorium firmy Streamdata.pl. Biblioteka dysków - dawców elementów zastępczych. Z niej firma korzysta, gdy trzeba wymienić uszkodzoną elektronikę w dysku klienta. Opiekunowie szkolnych pracowni Janusz S. Wierzbicki Chmura kontra serwer szkolny Chmura, chmura obliczeniowa, usługi w chmurze – to sformułowania, z którymi spotykamy się od dłuższego czasu na co dzień. Czym owa chmura jest? Czy jest przydatna w szkole? Czy może zastąpić szkolny serwer? Czy to tylko nowy chwyt marketingowy? Usługi działające w chmurze to synonim usług działających w sieci internet. Inaczej mówiąc: to usługi, które nie wymagają instalacji żadnych aplikacji na komputerach. Do ich uruchomienia wystarcza urządzenie z zainstalowaną przeglądarką internetową i dostępem do sieci. Serwer do wynajęcia Większość z nas korzysta z takich usług nawet nie wiedząc, że „pracuje w chmurach” – by nie powiedzieć, że w nich buja. Gdy sięgamy do konta bankowego i robimy przelew używając przeglądarki internetowej – korzystamy z aplikacji online, czyli usługi w chmurze. Jeśli odbieramy pocztę elektroniczną przez stronę WWW – tak samo. W obu wypadkach nie instalujemy aplikacji na swoim urządzeniu. Uruchamiamy jedynie aplikację działającą na bliżej nieokreślnym komputerze w sieci internet – serwerze. Ma to dodatkową zaletę. Nawet jeśli pracuję na komputerze, który do mnie nie należy (np. w szkole, kafejce internetowej, hotelu) to nadal mam dostęp do używanych przez siebie aplikacji, usług czy dokumentów. Dla przeciętnego użytkownika ma to olbrzymie zalety. Podobnie sytuacja wygląda, gdy chcemy uruchomić usługę (np. serwis WWW, blog, pocztę elektroniczną, portal społecznościowy, platformę zdalnego nauczania) i to niezależnie, czy jako osoba prywatna, czy jako instytucja. Uproszczony klasyczny scenariusz zakłada wtedy inwestycje w sprzęt, oprogramowanie serwerowe, porządne łącze (umożliwiające nie tylko pobieranie ale i szybkie wysyłanie informacji do sieci), skonfigurowanie systemu, uruchomienie usługi. Potem trzeba się jeszcze martwić, czy będzie działała 24 godziny na dobę przez 7 dni w tygodniu. Takie podejście najczęściej nie ma sensu, o ile nie jesteśmy dużą korporacją lub firmą żyjącą z usług internetowych. Koszty inwestycji i obsługi tego typu instalacji są olbrzymie. W dodatku obsługa powinna być permanentna, bo internet nigdy nie śpi. Nie ma wakacji. Nie ma ferii. Nawet duże firmy często korzystają z innego rozwiązania: wynajmują serwer dla swojej usługi. Większość z nas wie, że w celu uruchomienia np. strony WWW nie trzeba kupować serwera. Wystarczy wynająć na nim miejsce u hostera – firmy świadczącej takie usługi. W niektórych przypadkach nawet nie musimy za to płacić. Istnieje olbrzymia liczba serwisów oferujących różnorodne aplikacje i usługi działające w sieci. Pokrywają dużą część naszego zapotrzebowania. Część z nich jest kierowana do edukacji. Część jest bezpłatna. O niektórych pisaliśmy w poprzednim numerze Uczę Nowocześnie, opisy innych znalazły się w bieżącym. Kolejne na pewno będziemy jeszcze nie raz zamieszczać na łamach pisma. Za i przeciw Czy to oznacza koniec szkolnych serwerów? Czy usługi w chmurze mogą zastąpić serwer szkolny? Wszystko zależy od tego, jaka usługa jest nam potrzebna i jakie są warunki w naszej szkole. W dalszej części artykułu rozważamy konkretne przypadki i wyjaśniamy, czy do ich obsłużenia lepiej nadają się w przypadku przeciętnej szkoły serwisy oferowane w chmurze czy na lokalnym, szkolnym serwerze. Zastanawiając się nad konkretną usługą należy wziąć pod uwagę przede wszystkim następujące parametry: - koszty vs. możliwości, - wygoda obsługi, - dostęp do usługi, czyli dostępne łącze sieciowe, - zgodność z prawem – szczególnie z ustawą o ochronie danych osobowych, gdybyśmy daną usługę chcieli zamieścić na serwerze poza szkołą. Ogólna zasada mówi, że jeśli chcemy uruchomić dla szkoły usługę, która powinna być dostępna przede wszystkim z sieci zewnętrznej (internetu) – opłaca się skorzystać z usług w chmurze. Usługi te zapewniają zazwyczaj lepszą dostępność naszego serwisu w internecie, niż możemy to osiągnąć w warunkach szkolnej serwerowni. Szczególnie chodzi tutaj o parametry łącza do sieci internet. Na drugim zaś miejscu należy wziąć pod uwagę konieczność zapewnienia obsługi technicznej luty/marzec 2012 83 i administracyjnej serwera. Jeśli coś wysiądzie na naszym szkolnym serwerze w weekend lub w wakacje, a usługa jest potrzebna (np. poczta elektroniczna, strona www szkoły, platforma nauczania zdalnego) – wówczas odpowiedzialna osoba jest ściągana z urlopu. Gdy korzystamy z chmury – nie mamy tego problemu, bo ciągłość pracy zapewnia usługodawca. W przypadku usług świadczonych na terenie szkoły, które zazwyczaj wymagają lokalnego serwera, sprawa wygląda inaczej. Gdy serwer znajduje się w szkole, wówczas wewnątrz sieci lokalnej zapewnia szybszy dostęp i realizację poszczególnych usług. Do komunikacji z nim uczniowie nie wykorzystują łącza internetowego, które w takich przypadkach jest wąskim gardłem. Odpadają też ewentualne wątpliwości prawne dotyczące choćby ochrony danych osobowych lub praw autorskich. Do takich usług można zaliczyć np. przechowywanie dokumentów, nad którymi uczniowie pracują na lekcjach, obrazy systemu stacji roboczych, kopie zapasowe dokumentów i baz danych. Jednak sytuacja nie zawsze jest tak prosta. Zastanówmy się nad konkretnymi przypadkami. Przechowywanie dokumentów uczniowskich Dokumenty, z których uczniowie korzystają na lekcjach (zarówno przygotowane dla nich przez nauczycieli, jak i opracowane samodzielnie) powinny być przechowywane na szkolnym serwerze. Zazwyczaj łącze do sieci internet nie zapewnia komfortu pracy z dokumentami trzymanymi w usługach zewnętrznych. O ile pobieranie dokumentów, szczególnie niewielkich, prawdopodobnie nie będzie sprawiało kłopotów, o tyle ich publikacja – tak. Szczególnie, gdy nadejdzie koniec lekcji i wszyscy jednocześnie będą usiłowali zapisać swoje dzieło. Szkolne łącze do internetu zostanie przeciążone a operacja może potrwać kilka-kilkanaście minut. Usługa w chmurze jednak może być w tym przypadku wykorzystana w inny sposób. Na przykład w celu publikacji dla uczniów prac domowych, dodatkowych materiałów i dokumentów. Uczniowie mogą także zapisywać niedokończone zadania, dokumnety, celem dalszej pracy nad nimi w domu. Jeśli to oni będą decydowali co i kiedy zapiszą, a nie będziemy tego robili jednocześnie, wówczas taka usługa okaże się bardzo przydatna w szkole. WebApps, czyli aplikacje online Czy możliwe jest dzisiaj darmowe korzystanie (bez instalacji) z aplikacji typu Word na komputerze z Linuksem, Windows lub Mac OS X? Tak. Wystarczy przeglądarka internetowa. Gdzie jest haczyk? Na dobrą sprawę – nigdzie. Znajdziemy nawet specjalne darmowe wersje umożliwiających to serwisów przeznaczonych specjalnie dla sektora edukacyjnego. Czy jest więc sens kupować i/lub instalować aplikacje typu edytor tekstu, arkusz kalkulacyjny czy program do prezentacji na szkolnych komputerach? Niestety – tak. Prezentacja działająca w przeglądarce internetowej Safari w usłudze Microsoft Live@edu (tryb edycji). 84 Uczę Nowocześnie Prezentacja działająca w przeglądarce internetowej Safari w usłudze GoogleApps (tryb edycji). Powody są dwa. Po pierwsze, nadal aplikacje oferowane przez przeglądarkę mają ograniczoną funkcjonalność w stosunku do instalowanych na komputerze. Nie damy rady pokazać na ich przykładzie zaawansowanych funkcji. Po drugie – problem łącza. Jeśli wszyscy uczniowie jednocześnie zechcą skorzystać z aplikacji działających w przeglądarce internetowej, prawdopodobnie będą one działać na tyle wolno, że praca stanie się niemożliwa. Chmurę w tym wypadku można wykorzystać jak w poprzednim przykładzie. Warto, szczególnie jeśli jest to bezpłatne, skorzystać z niej, by umożliwić uczniom pracę nad prezentacjami, referatami, arkuszami obliczeniowymi w domu, bez konieczności zakupu czy instalacji dodatkowych aplikacji. Poza tym aplikacje te często wyposażone są w opcję pracy zespołowej, co doskonale wpisuje się w realizację projektów edukacyjnych. N@ jednym koncie Komunikacja i poczta elektroniczna dla uczniów i nauczycieli to przykłady usług, które zdecydowanie lepiej uruchomić w chmurze. Argumentów jest kilka. Na początek ekonomiczny – szkoła nic za to nie zapłaci (na rynku działa kilku usługodawców mających specjalną bezpłatną ofertę dla edukacji). Po drugie, odpada obsługa techniczna i problem niedziałającego serwera w wakacje. Po trzecie, obsługa takiego systemu zazwyczaj jest znacznie prostsza niż w przypadku szkolnego serwera. Te same konta służą do komunikacji na żywo (czat, konferencje wideo), jak i do poczty elektronicznej. Wszystko w domenie szkoły. Wątpliwości, jakie mogą się w tym przypadku pojawić, dotyczą prawnego aspektu funkcjonowania takiej usługi. Ale przecież nie musimy przechowywać na kontach pocztowych danych osobowych. WWW chmurze Szkolna strona WWW lub platforma zdalnej edukacji to klasyczne usługi, które warto uruchomić w chmurze. W zależności od tego, do czego szkolna witryna ma być użyta (czy ma zawierać tylko podstawowe informacje na temat szkoły, czyli być jej wizytówką, czy ma być rozbudowanym serwisem), bez trudu znajdziemy odpowiednią ofertę. W przypadku prostej wizytówki zapewne uda się znaleźć wersję bezpłatną. W drugim przypadku można dobrać usługę, której koszt nie przekroczy kilkuset złotych rocznie. Dopiero przy bardzo rozbudowanych projektach lub korzystaniu z usług oferujących dodatkowo dostęp do gotowych treści edukacyjnych koszt może być większy. luty/marzec 2012 85 Wskazówka Można założyć, że uczniowie będą przechowywali swoje dokumenty na lokalnych komputerach lub podłączali do nich swoje nośniki pamięci USB. Jednak jest to rozwiązanie niewygodne. Jeśli uczeń zapomni pamięci USB – nie będzie miał dostępu do swoich danych. Warto także wziąć pod uwagę, że coraz częściej będziemy pracować w szkole na urządzeniach przenośnych (np. tabletach). Nie zawsze da się do nich podłączyć zewnętrzną pamięć, a wbudowanej mają niewiele. Podłączanie uczniowskich pamięci USB do szkolnych komputerów może budzić wątpliwości, bo zawsze wiąże się ze zwiększeniem ryzyka zainfekowania przyniesionymi z domu wirusami. Dlatego lokalny serwer przechowujący pliki z danymi użytkowników, chroniony systemem antywirusowym, wydaje się znacznie lepszym rozwiązaniem. Problem admina Zarządzanie szkolnymi komputerami oraz kontami użytkowników to problem dobrze znany każdemu szkolnemu administratorowi. W większości przypadków do zarządzania komputerami i użytkownikami lepiej nadaje się serwer lokalny niż usługa w chmurze. Po pierwsze, z powodu łączy, które zapewnią znacznie szybszy dostęp do lokalnego serwera. Po drugie, w przypadku kont uczniowskich wątpliwości budzić może kwestia ochrony danych osobowych – choć tutaj wiele zależy od tego, jak konta są skonfigurowane i jakie zapisy znajdą się w szkolnym regulaminie. Po trzecie – z powodów czysto 86 Uczę Nowocześnie administratorskich – lokalny serwer podłączony do szkolnej sieci będzie miał sporo zalet. Zaliczymy do nich między innymi możliwość: - przechowywania i odtwarzania obrazów systemu operacyjnego stacji roboczych (szczególnie w szkolnych laboratoriach komputerowych), - instalacji systemu na stacjach roboczych, - tworzenia i przechowywania kopii bezpieczeństwa, - dystrybucji aktualizacji oprogramowania. Główną zaletą będzie w tym wypadku wielokrotnie szybszy dostęp do serwera poprzez sieć lokalną w porównaniu z łączem internetowym. Niekiedy jednak warto zastanowić się nad zastosowaniem rozwiązań działających w chmurze a służących do zarządzania stacjami roboczymi. Takie usługi mogą być bardzo przydatne, gdy szkoła ma kilka budynków oddalonych od siebie i trzeba zarządzać znajdującymi się w nich komputerami. System działający w chmurze może wtedy znacznie ułatwić zadanie. Zdjęcia, filmy i notatki Kalendarze, notatki, galerie fotografii i multimedia – to usługi, które lepiej jest udostępnić w chmurze. Istnieje wiele darmowych rozwiązań oferujących taką funkcjonalność. Wiele z nich jest zintegrowanych z innymi usługami, takimi jak poczta, aplikacje online czy dysk sieciowy. Istnieją ich bezpłatne wersje dla edukacji. A są to usługi, do których chcemy mieć dostęp nie tylko w szkole, a przede wszystkim poza nią. Na domowym komputerze czy w telefonie. Zawsze. Fotografiami, multimediami, jak również kalendarzami czy notatkami często chcemy się dzielić. Nie tylko w ramach zadań czy projektów, ale też ze znajomymi, przyjaciółmi czy rodziną. Własny obłok Niekiedy dobrym pomysłem jest uruchomienie własnej chmury, czyli skonfigurowanie i udostępnienie uczniom i nauczycielom usług działających na szkolnym serwerze poprzez sieć internet. Warunkiem jest posiadanie odpowiedniego łącza, umiejętność zarządzania danym serwisem oraz utrzymanie go w pracy ciągłej – również podczas wakacji, świąt, ferii i weekendów. Stworzenie swojej prywatnej minichmury możliwe jest nawet w domu, a co dopiero w szkole. O takich rozwiązaniach wspomina w swoim artykule praktyk: dyrektor szkoły, nauczyciel informatyki i administrator rozbudowanej szkolnej infrastruktury w jednej osobie – Dariusz Stachecki (str. 88). Usługi w chmurze można także wykorzystać do synchronizacji komputerów i urządzeń. Nie chodzi tylko o pocztę, kalendarz czy notatki, lecz o wszystkie dokumenty – tekstowe, pdf, zdjęcia, muzykę, filmy, arkusze czy prezentacje. Dzięki chmurze możemy mieć te same dokumenty w komputerze służbowym, laptopie i telefonie – niezależnie od zainstalowanych systemów operacyjnych. Chmura pozwala wymieniać dokumenty między Windows XP, Vista, 7, Windows Phone, iOS, Mac OS X, Androidem. Dzięki niej zawsze będziemy aktualni. I będziemy mieć kopię bezpieczeństwa (o tym, dlaczego warto ją mieć, pisze Marek Jakubowski na str. 81). Warto pamiętać Usługi świadczone w chmurze jeszcze długo nie zastąpią w pełni serwera działającego w sieci lokalnej. Serwer lokalny jednak nie zdoła sprostać wszystkim usługom, jakie dzisiaj możemy i powinniśmy wykorzystywać w szkole. Byłoby to nieekonomiczne. Dlatego należy się spodziewać, że przez pewien czas będziemy korzystali z obu rozwiązań do realizacji różnych celów. Wybierając konkretne rozwiązania w chmurze warto zawsze mieć na uwadze kilka aspektów. Jeśli chcemy założyć konta dla każdego z uczniów – dobrze, by dało się zintegrować system kont istniejących na lokalnym serwerze z tym, który będzie funkcjonował w chmurze. Dobrze, aby z usług w chmurze można było korzystać niezależnie od posiadanego w szkole i w domu systemu operacyjnego i oprogramowania. Wybierając usługodawcę dla prowadzenia szkolnej strony WWW kierujmy się rozwiązaniami otwartymi. Takimi, które pozwolą nam przenieść nasz serwis do innego usługodawcy, jeśli dotychczasowy przestanie nam z jakichś powodów odpowiadać. W kolejnych numerach postaramy się opisać, w jaki sposób uruchomić i skonfigurować usługi zintegrowane – oferujące większość z opisanych w tym artykule funkcjonalności. Uwaga Czy skoro nie korzystamy z serwera w nocy, bo usługi przenieśliśmy do chmury, wychodząc ze szkoły możemy wyłączać szkolny serwer? Zdecydowanie nie należy tego robić. Większość serwerów domyślnie skonfigurowana jest tak, aby w godzinach najmniejszego obciążenia, a więc zazwyczaj nocą, wykonywać wszelkie zaplanowane prace serwisowe. Oznacza to, że nocą, gdy jest najmniej użytkowników, serwery wykonują aktualizacje, porządkują dyski i bazy danych, zapisują kopie bezpieczeństwa. Jeśli nie zmienimy ich konfiguracji i zaczniemy wyłączać serwer na noc, po pewnym czasie zacznie gorzej (wolniej i mniej stabilnie) pracować, by w końcu nawet ulec awarii. Jeśli nie jesteśmy pewni gdzie i jaką konfigurację trzeba zmienić, by czynności te były wykonywane na serwerze wówczas, gdy jest włączony – nie wyłączajmy go wychodząc ze szkoły. Bezpłatne usługi w chmurze dla edukacji i osób indywidualnych Rozwiązania zintegrowane Microsoft Live@edu microsoft.com/poland/edukacja/liveatedu Zawiera między innymi: pocztę, kalendarze, notatki, komunikator, dysk sieciowy o pojemności 25 GB dla każdego użytkownika, aplikacje online (edytor tekstu, arkusz obliczeniowy, rozbudowany notes, program do prezentacji). Możliwa jest integracja z mobilnym i stacjonarnym pakietem Microsoft Office. Możliwa jest współpraca grupowa. Łatwa integracja ze szkolnym serwerem działającym w systemie Windows. Istnieje zestaw aplikacji współpracujących z usługami – Windows Live Essential. Usługi pozwalają na synchronizację dokumentów użytkownika pomiędzy siecią a wieloma urządzeniami (komputerami, telefonami komórkowymi). Google Apps dla edukacji www.google.com/apps/intl/pl/edu/ Zawiera między innymi: pocztę, kalendarze, komunikator, aplikacje online, (edytor tekstu, arkusz obliczeniowy, notes, program do prezentacji, rysunki, tabele, formularze), strony internetowe, grupy. Oferuje współpracę grupową. W sieci istnieją także inne usługi, często również w wersji dla szkół, płatne i bezpłatne, jednak opisane wyżej oferują kompleksowy i bezpłatny zakres funkcji. luty/marzec 2012 87 Dariusz Stachecki Na biurku, w plecaku czy w kieszeni – dokumenty zawsze w zasięgu ręki Usługi w chmurze obliczeniowej coraz częściej goszczą w naszych domach i szkołach. Powszechnie korzystamy z chmury zaglądając do dziennika lekcyjnego, sprawdzając stan konta, wykonując przelewy, robiąc w sieci zakupy, korzystając z portali społecznościowych. Używamy też poczty elektronicznej czy nawet redagujemy dokumenty posługując się aplikacjami dostępnymi w chmurze. Jak jeszcze możemy ją wykorzystać, aby mieć dostęp do ważnych dokumentów gdziekolwiek jesteśmy? Jak dzięki niej możemy współdzielić zasoby? Jak usprawnić pracę grupową z innymi nauczycielami lub uczniami? Odpowiedź na to pytanie jest jedna: bardzo prosto i całkiem za darmo! Era urządzeń mobilnych nie tylko puka do bram każdej polskiej szkoły, ale dzięki temu, że niektóre z nich uchyliły już lekko drzwi, rozgościła się tam wygodnie i ma się coraz lepiej powodując, że korzystanie z TIK (technologii informacyjno-komunikacyjnych) staje się coraz przyjemniejsze i powszechniejsze. Tegoroczne targi BETT w Londynie wyraźnie pokazały, że mobilne technologie, a zwłaszcza wszechobecny iPad, jest nie tylko narzędziem do konsumpcji treści, ale do ich kreacji. Za pomocą małego i poręcznego urządzenia możemy tworzyć dokumenty niczym nie różniące się od tych, które „produkują” komputery stacjonarne, ba, często edycja prezentacji czy arkusza kalkulacyjnego za pomocą tabletu jest bardzo wygodna i po prostu sprawia przyjemność. W szkole natomiast powinna obowiązywać zasada „3i” – innowacyjność, interaktywność i intuicyjność. Skorzystajmy z niej. Dziś, aby przeprowadzić ciekawą lekcję wcale nie trzeba mieć do dyspozycji znakomicie wyposażonej pracowni komputerowej z najlepszym i najszybszym sprzętem. Często wystarczy telewizor, laptop, rzutnik 88 Uczę Nowocześnie czy kilka telefonów komórkowych, które pozwolimy wyjąć z kieszeni uczniom. Nie zakazujmy im używania ich, tylko skorzystajmy z tego, że technologia jest obecna, że niesie za sobą duży potencjał. Przecież można sfilmować doświadczenie na lekcji fizyki, zrobić zdjęcie preparatu pod mikroskopem, zarejestrować dialogi na lekcjach języka obcego, nagrać ciekawe wypowiedzi czy przeprowadzić wywiad. Wszystko zależy od tematu, od charakteru zajęć, ale w równej mierze też od naszych pomysłów, naszej kreatywności i innowacyjności. Spróbujmy wyzwolić ją w naszych uczniach. Technologia bardzo nam w tym pomoże. Aby skutecznie korzystać z mobilnych technologii i integrować jej możliwości i zasoby z różnego typu sprzętami w szkole i w domach naszych uczniów potrzebne są rozwiązania, które zapewnią dostęp do dokumentów bez względu na to, czy na naszym komputerze zainstalowany jest Windows XP, Windows 7, Mac OS X, czy mamy tablet z Androidem, iOS, czy może telefon Blackbery, HTC lub iPhone. Janusz Wierzbicki w swoim artykule (na stronie 83) rozważa, na ile chmura oblicze- niowa już zadomowiła się w warunkach szkolnych i czy będzie mogła zastąpić klasyczne szkolne serwery. Wskazuje te obszary funkcjonowania szkoły, w których usługi dostępne w chmurze sprawdzają się znakomicie, pisze także o tym, że często z punktu widzenia bezpieczeństwa i zapewnienia niezawodności warto niektóre funkcje szkolnych serwerów przenieść do chmury, zlecić ich utrzymanie zewnętrznym hosterom, którzy mają niewspółmiernie większe możliwości zapewnienia wysokiego poziomu tych usług, przeważnie też dysponują o wiele bardziej wydajnym łączem internetowym niż szkoła. Gdy nie mamy swoich komputerów Nasza przestrzeń w chmurze to taki dysk dostępny w sieci. Jest jak pendrive, którego nie sposób zapomnieć zabrać z domu, zostawić w innych spodnich lub zwyczajnie zgubić. Chmura sprawia, że nasze materiały dostępne są nawet wtedy, gdy nie mamy przy sobie swoich komputerów. Większość usług zapewniających dostęp do dokumentów ma możliwość dostępu dzięki przeglądarkom internetowym. Jeśli nie mamy przy sobie swojego komputera, tabletu czy nawet smartfona, możemy skorzystać z dowolnego komputera. Wystarczy podejść do szkolnej biblioteki i skorzystać z urządzenia, jakie się tam znajduje. Nie musimy się zastanawiać, jaki to komputer: czy jest to PC, Mac czy może terminal. Nie jest ważne, jaki ma zainstalowany system operacyjny: czy jest to jakaś wersja Windows, Mac OS czy może Linux. Zazwyczaj również nie musimy się zastanawiać, jaka przeglądarka jest zainstalowana w tym komputerze. Większość serwisów działa doskonale zarówno na Internet Explorerze, Firefoxie, Safari czy Google Chrome. Dostęp do naszych plików może być równie prosty jak korzystanie z Facebooka czy Naszej Klasy. Wystarczy uruchomić przeglądarkę, wpisać adres serwisu, podać swoje dane dostępowe i już. Usługi w chmurze często też oferują możliwość edycji dokumentów dzięki aplikacjom dostępnym za pomocą przeglądarki. Takie możliwości ma między innymi chmura od Microsoft czy Google. Dzięki temu nie tylko możemy swój dokument wysłać komuś pocztą, udostępnić, skopiować na przykład na klucz usb czy wydrukować. Możemy również dokonać w nim poprawek, albo wręcz utworzyć nowy materiał na lekcję, zrobić notatki lub przygotować efektowną prezentację. Oczywiście mobilne aplikacje nie są tak bogate w funkcje jak ich odpowiedniki instalowane na komputerach, ale do większości zastosowań w zupełności wystarczają. Udostępnianie dokumentów Jedną z najważniejszych funkcji chmury, która znakomicie sprawdza się w szkole, jest możliwość współpracy w grupie i udostępnianie sobie różnych materiałów. Często nad jednym projektem pracuje grupa uczniów. Coraz częściej pracujemy też za pomocą metody projektów. W gimnazjach jest ona już od roku obowiązkową formą, którą zaliczyć musi każdy uczeń. Trudno dziś wyobrazić sobie projekt, który prowadzony jest bez technologii. Dzięki rozwiązaniom chmurowym dysponu- Dostęp do zasobów w chmurze za pomocą serwisu internetowego jemy ogromnym z poziomu przeglądarki. potencjałem, nich niekoniecznie odbywał się poprzez który warto wykorzystać. Podczas pracy z uczniami, gdy nadzo- logowanie do serwisu internetowego rujemy ich projekt, musimy przygotować z poziomu przeglądarki. Czy nie zdarzyło dla nich zadania, kontrolować postępy się wam, że dokument, który kliknęliście ich prac. Uczniowie często pytają nas w internecie otwierał się i otwierał…? Właśnie! Czasami poo recenzję, proszą o pomoc. Chmura Dzięki usługom w chmu- łączenia internetowe są zbyt wolne do edycji daje nam możliwość rze możemy sprawić, że dokumentu, bo przenanoszenia uwag bezpośrednio na do- dokument stworzony na cież komputer musi zakument stworzony komputerze w domu au- ładować jeszcze specjalne oprogramowanie. przez uczniów. Nauczyciel może pewne tomatycznie pojawi się Bywa też tak, że sieć zasoby udostępniać na naszym laptopie, kom- lokalna działa na granicy swoich możliwości. całej klasie, grupie projektowej lub po- puterze w szkole oraz na A poza tym połączenie internetowe nie zajedynczym uczniom. tablecie lub w telefonie. wsze jest możliwe. Czy Udostępniać możemy zdjęcia, dokumenty, prezentacje można uzyskać dostęp do dokumentów i inne materiały. Możemy również spra- z chmury w inny sposób? Oczywiście. Przecież o wiele bardziej naturalne wić, że nad jednym dokumentem będzie mogło pracować jednocześnie kilka osób. i wygodne jest posługiwanie się systemem Takie możliwości daje nam między inny- folderów w komputerze. Bez konieczności utrzymywania ciągłego połączenia mi Live@edu. W załączonym do tekstu samouczku z siecią internet. Czy nie byłoby świetnie, przeczytacie, w jaki sposób można udostęp- gdyby dokument, który utworzyliśmy, po zapisaniu na dysku naszego komputera niać dokumenty za pomocą Dropboksa. Czasami warto, aby niektóre doku- był dostępny od razu na dysku komputementy – prócz tego, że są w chmurze ra, który mamy w domu? A może jedno– były również fizycznie dostępne na lo- cześnie będzie dostępny na iPadzie i bękalnym dysku komputera, a dostęp do dziemy mogli go jeszcze przeredagować luty/marzec 2012 89 – na przykład jadąc pociągiem? A co powiecie na to, że notatka z lekcji, którą przygotowujemy wspólnie z uczniami, zapisuje się jednocześnie na dysku naszego komputera i dyskach domowych komputerów uczniów? A może jednocześnie trafia do pamięci telefonów, iPadów, iPodów, które mają w plecakach lub w kieszeniach? To jak najbardziej możliwe. Producenci mobilnych urządzeń proponują użytkownikom własne chmury, które doskonale sprawdzają się w obrębie własnych rozwiązań. Na przykład usługa iCloud od Apple potrafi automatycznie synchronizować dokumenty, pocztę, kalendarze, notatki, czy nawet strumień zdjęć. W praktyce oznacza to, że zdjęcie wykonane za pomocą iPhone’a jest momentalnie synchronizowane i dostępne na MacBooku czy iPadzie. Co zrobić, kiedy używamy urządzeń różnych producentów? Nadal jest to możliwe. Już dziś, już teraz i dla każdego! Taką usługę zapewnia nam Dropbox, który coraz powszechniej wykorzystywany jest w szkołach. I, co ważne, jest usługą darmową. Internetowy dysk Dropbox jest aplikacją powiązaną z usługą w chmurze. To bardzo wygodny dysk internetowy, który może być synchronizowany na komputerze stacjonarnym, laptopie, tablecie lub telefonie komórkowym. Korzystanie z Dropboksa jest banalnie proste. Wystarczy dodać plik do folderu Dropbox zlokalizowanego na dysku naszego komputera i już – aplikacja Dropbox sama zadba o to, żeby plik ten popłynął sobie w chmury, a stamtąd znalazł się błyskawicznie na dyskach tych urządzeń, które są z usługą zsynchronizowane. Wystarczy więc, że wkleimy do folderu Dropbox plik, a za moment mamy go już na urządzeniu przenośnym. W dalszej części w dwóch samouczkach omawiamy uruchomienie i konfigurację usługi Dropbox. Dodatkowe materiały można znaleźć na stronach uczenowoczesnie.pl oraz k12blog.edu.pl. 90 Uczę Nowocześnie Gdy chmura to za mało Czasem jednak warto się zastanowić nad uruchomieniem własnej chmury na szkolnym serwerze. Powodów może być wiele. Jednym z nich jest np. używanie urządzeń mobilnych, takich jak tablety. Jeśli w szkole mamy pracownię iPad lub nauczyciele i uczniowie ich używają, to przyda się dodatkowe miejsce na przechowywanie dokumentów. Takim miejscem mogą być serwery obsługujące protokół WebDav. Dzięki niemu łatwo dostać się do dokumentów na serwerze zarówno z komputerów (z systemem Windows, Mac OS X czy Linux) jak również z poziomu urządzeń mobilnych – takich właśnie jak iPad czy iPhone. Inny powód to taki, że bardzo często aplikacje na mobilnych urządzeniach nie potrafią zapisywać tam, gdzie byśmy tego chcieli, a opcja wysłania dokumentu za pomocą poczty elektronicznej nie zawsze jest najlepszym wyborem. Wiele aplikacji oferuje opcję zapisu dokumentów bezpośrednio na serwer WebDav. Niestety, wiele chmur, np. SkyDrive, nie wspiera protokołu WebDav i trzeba stosować rozwiązania pośrednie (opiszemy je w kolejnych numerach Uczę Nowocześnie). Chmury, które oferują taką możliwość najczęściej za tę funkcjonalność pobierają opłatę (czasami niezbyt wysoką). W warunkach szkolnych może to być jednak bardzo istotną przeszkodą. Uruchomienie takiego serwisu na szkolnym serwerze i zapewnienie dostępu do niego uczniom i nauczycielom może być więc bardzo przydatne. Oczywiście wiąże się to z pewnymi wymaganiami dotyczącymi szkolnego serwera. Jego dostępności – a więc działania 24 godziny na dobę przez 7 dni w tygodniu. No i łącza, które wytrzyma dodatkowe obciążenie. Przydałby się też administrator, który usługę skonfiguruje i będzie miał nad nią pieczę. Nie zawsze jest to możliwe. Często bezpłatne konta na serwerach obsługujących WebDav o pojemności 1 GB to prawdziwy luksus, a przecież dzięki innym usługom, np. Microsoft Live@edu i działającej w jej ramach usłudze SkyDrive, możemy mieć dostęp do nawet 25 GB przestrzeni dyskowej. Zupełnie za darmo. Jednak Live@edu nie oferuje dostępu przez protokół WebDav. Dlatego przydatny byłby serwis, który będzie pośredniczył, scalał kilka przestrzeni oferowanych przez różne usługi i dodawał do nich np. protokół WebDav. Czy istnieją tego typu serwisy? Oczywiście! Jednym z ciekawszych i użytecznych z punktu widzenia szkoły wydaje się serwis SMEStorage. Za pomocą tej usługi możemy korzystać z przestrzeni do przechowywania dokumentów, ale także podłączyć do niej inne posiadane przez nas usługi, na przykład SkyDrive z live@edu czy Dropbox. Dzięki temu zyskamy dostęp do naszych zasobów z jednego miejsca. Mało tego, możemy mieć ten dostęp z poziomu przeglądarki internetowej albo sprawić, że zasoby pojawią się w postaci dysku, który będzie dostępny w aplecie komputer. Więcej na temat SMEStorage napiszemy w kolejnych numerach Uczę Nowocześnie oraz na k12blog.edu.pl. Krok po kroku Dariusz Stachecki Jak wejść w posiadanie internetowego dysku i synchronizować dokumenty między używanymi przez nas komputerami, telefonami i tabletami Krok 1 Zakładanie konta w usłudze Dropbox. Na początek należy założyć konto w serwisie Dropbox. W tym celu uruchamiamy dowolną przeglądarkę i wpisujemy adres: www.dropbox.com. Po załadowaniu strony, w oknie przeglądarki mamy dostęp do krótkiego filmu, który przedstawia możliwości usługi. Możemy go obejrzeć, ale kolejne samouczki będą dostępne dopiero po zalogowaniu się do serwisu. 1 2 1. Klikamy w strzałkę rozwijająca przycisk Log in znajdujący się w prawym górnym narożniku aplikacji. 2. W okienku, które się rozwinie wybieramy opcję Create an account. luty/marzec 2012 91 dzimy do następnego kroku. 3 Po pobraniu aplikacji należy ją uruchomić. Prześledźmy proces instalacji na przykładzie systemu operacyjnego Windows. 1 3. Wypełniamy formularz rejestracyjny: – First name – podajemy imię, – Last name – nazwisko, – Email – adres poczty elektronicznej, – Password – hasło, jakiego chcemy używać, 4. Zaznaczamy pole I agree to Dropbox Terms (zgadzam się na warunki, na jakich świadczone są usługi Dropbox): – warto się z nimi wcześniej zapoznać , – napis Dropbox Terms jest łączem do strony, która je zawiera. 5. Wybieramy przycisk Create account. Rozpoczyna się automatyczne pobieranie pakietu instalacyjnego aplikacji Dropbox, właściwej dla systemu operacyjnego, z którego właśnie korzystamy. Jeśli wypełnialiśmy formularz rejestracyjny w systemie Windows, pobierze się plik instalacyjny dla Windows. Jeśli z MacBooka, to otrzymamy aplikację dla systemu Mac OS X. Analogicznie w przypadku systemu Linux. 1. Po uruchomieniu aplikacji w oknie powitalnym kreatora instalacji wybieramy przycisk Install. Krok 2 2 Instalacja programu Dropbox na komputerze z systemem Windows. 3 Instalację należy przeprowadzić na każdym komputerze, na którym chcemy, aby odbywała się automatyczna synchronizacja plików. Uwaga Proces zakładania konta opisany w kroku pierwszym przeprowadzamy tylko raz. Chcąc zainstalować program Dropbox do synchronizacji z innymi komputerami, łączymy się na nich ze stroną www.dropbox.com i wybieramy opcję Download Dropbox. Później przecho- 92 Uczę Nowocześnie 2. W kolejnym oknie kreatora zaznaczamy opcję I already have a Dropbox account (Mam już konto Dropbox). 3. Wybieramy przycisk Next. 4 8 5 4. Podajemy dane naszego konta wpisując w polach: – Email – adres poczty elektronicznej, – Password – hasło użyte podczas zakładania konta w serwisie www.dropbox.com. 5. Wybieramy przycisk Next. 9 8. W następnym kroku wybieramy typ instalacji. Opcja Typical (typowa i rekomendowana) zainstaluje aplikację z domyślnymi ustawieniami. Jeśli wybierzemy opcję Advanced, będziemy mogli określić położenie folderu do synchronizacji oraz wybrać, które elementy mają się synchronizować. Dla większości użytkowników najlepszym wyborem jest opcja Typical. 9. Wybieramy przycisk Install. 6 7 6. W kolejnym oknie wybieramy poziom usługi. W związku z tym, że zdecydowaliśmy się na bezpłatną, wybieramy pierwszą opcję: 2GB – Free. 7. Wybieramy przycisk Next. 10 10. Na kolejnych ekranach aplikacja proponuje nam przejrzenie krótkiego samouczka w języku angielskim, który stanowi przegląd możliwości Dropboksa. Proponuję pominąć kolejnych 5 ekranów z opowieścią i wybrać przycisk Skip tour. luty/marzec 2012 93 tycznie. O aktywności usługi jesteśmy informowani za pomocą dyskretnych dymków, które oznajmiają nam wszelkie zmiany w zakresie synchronizowanego foldera, na przykład dodanie lub usunięcie plików, zmianę nazwy albo położenia. W systemie Windows aktywność Dropboksa sygnalizowana jest też ikoną w zasobniku systemowym (tzw. tray) w prawym dolnym narożniku na pasku zadań tuż obok daty systemowej. Użytkownicy komputerów z jabłuszkiem znajdą ją na pasku menu. 11 Dropbox w systemie Windows. 11. W ostatnim kroku wybieramy przycisk Finish, aby zakończyć instalację. Aplikacja i usługa są gotowe do użytku. Od tego momentu możemy współpracować z Dropboksem. Dropbox w systemie Mac OS X. Wskazówka Instalacja aplikacji na urządzeniach mobilnych Instalacja Dropboksa nie stwarza żadnych problemów nawet początkującym użytkownikom komputera. Aplikację możemy zainstalować również na urządzeniach mobilnych. Dropbox jest dostępny na iPhone’a, iPad’a, Androida i Blackberry. Aby pobrać odpowiednią aplikację wystarczy połączyć się z adresem: www.dropbox. com/anywhere. Użytkownicy iPhone’a i iPada znajdą Dropboksa w AppStore. Krok 3 Używanie Dropboksa. Po zainstalowaniu aplikacji Dropbox dostępny jest na dysku folder o nazwie dropbox, który jest synchronizowany z przestrzenią dyskową w chmurze oraz z podobnym dyskiem na innym komputerze lub urządzeniu przenośnym. Wystarczy założyć w nim folder, skopiować do niego plik a synchronizacja rozpocznie się automa- 94 Uczę Nowocześnie Po kliknięciu prawym klawiszem myszki otwiera się menu kontekstowe. Niektóre z dostępnych opcji to: - Open Dropbox folder (otwórz folder Dropbox) – otwiera okno z folderem Dropbox, - Launch Dropbox Webside (otwórz stronę internetową Dropbox) – otwiera przeglądarę internetową i ładuje do niej internetową wersję aplikacji Dropbox, - Recently changed files (ostatnio zmienione pliki) – pokazuje dokumenty, które zostały do foldera dodane lub zmienione w ostatnim czasie, - Pause syncing (wstrzymaj synchronizację) – zatrzymuje proces synchronizacji naszych dokumentów, - Preferences (preferencje) – pozwala dostosować poszczególne parametry pracy aplikacji, - Exit (wyjście) – powoduje wyłączenie usługi. Aktywność programu sygnalizowana jest za pomocą zielonego i niebieskiego znacznika. Krok po kroku Dariusz Stachecki Jak udostępniać dokumenty innym za pomocą Dropboksa Uwaga Możesz zwiększyć limit przestrzeni dyskowej dostępnej w darmowej usłudze dropbox do 8, a nawet 16 gigabajtów. Jak to zrobić? Po prostu zachęć do skorzystania z tej usługi innych. Za każdego zaproszonego użytkownika otrzymasz 250 MB dodatkowej przestrzeni. Mało tego, jeśli twój znajomy założy konto dzięki twojemu zaproszeniu, również powiększy sobie przestrzeń o 250 MB. Jeżeli udowodnisz, że jesteś studentem lub wykładowcą – możesz ten limit podnieść do 500 MB za każdego zaproszonego i aktywowanego użytkownika. Wystarczy wejść na stronę www.dropbox.com/edu i wysłać e-mail, w którym potwierdzisz swoją przynależność do jednostki edukacyjnej. Niestety, jest jeden warunek. Twój adres musi pochodzić z domeny edu lub edu.pl. Dodatkową pojemność możesz uzyskać również za połączenie swojego konta z Facebookiem oraz za śledzenie dropboksa na Tweeterze. A za zapoznanie się z dropboksem otrzymasz kolejne 250 MB. Część 1 Udostępnianie przez stronę WWW. 1. Łączymy się ze stroną Dropbox pod adresem: www.dropbox. com i logujemy się wybierając opcję Log In w prawym górnym rogu lub wybieramy opcję Launch Dropbox Website z menu kontekstowego aplikacji. 4 2 4. W oknie Share a folder wybieramy jedną z opcji: - I’d like to create and share a new folder (chcę utworzyć i udostępnić nowy folder), - I’d like to share an existing folder (chcę udostępnić istniejący folder). Jeśli wybierzemy pierwszą opcję, musimy podać nazwę folderu, który chcemy utworzyć. Jeśli zaś zdecydujemy się na udostępnienie istniejącego, musimy wskazać go na drzewku dyskowym (tę opcję wybraliśmy i opisaliśmy w przykładzie). Po dokonaniu wyboru naciskamy przycisk Next. 2. W dostępnym Sharing. oknie menedżera wybieramy zakładkę 3 3. W oknie Shared Folders widzimy udostępnione już zasoby. Aby udostępnić nowy zasób klikamy w przycisk Share a folder. 5 5. Jeśli wybraliśmy druga opcję, to w oknie Choose Folder to Share wskazujemy folder (w naszym przykładzie jest to BETT 2012), który chcemy udostępnić i wybieramy przycisk Next. luty/marzec 2012 95 6 7 Udostępnianie folderu ze zdjęciami. Folder Public służy do łatwego udostępniania innym jego zawartości. Aby udostępnić zawartość folderu publicznego wystarczy: 6. W oknie Share NAZWA FOLDERU with others (w naszym przykładzie jest to BETT 2012), w polu Invite collaborators to this folder wpisujemy adresy email tych osób, którym chcemy udostępnić nasze dokumenty. Możemy również skorzystać z książki adresowej programu pocztowego lub zaprosić znajomych z Facebooka. 7. Następnie (opcjonalnie) możemy wypełnić drugie pole Send a personal message with your invitation (wyślij osobisty komunikat ze swoim zaproszeniem). Możemy tu wpisać treść komunikatu, jaki chcemy przesłać, na przykład swoim uczniom. Po wypełnieniu formularza klikamy w przycisk Share folder. Od tego momentu folder jest udostępniony dla tych użytkowników, których adresy wpisaliśmy w kroku 6, a zaproszeni otrzymali powiadomienie na swoje skrzynki pocztowe wraz z linkiem (po kliknięciu będą mogli skorzystać z udostępnionych im zasobów). Część 2 Udostępnianie za pomocą zainstalowanej na komputerze aplikacji na przykładzie zdjęć i folderu Public. Standardowo podczas instalacji tworzone są podfoldery Photos i Public. Dropbox umożliwia tworzenie galerii zdjęć i udostępnianie jej każdemu, nawet tym, którzy nie są użytkownikami usługi. Zdjęcia mogą być prezentowane i przeglądane online. Aby udostępnić zdjęcia należy: 1. utworzyć folder wewnątrz folderu Photos i nadać mu dowolną nazwę, 2. przeciągnąć 3. 4. 96 lub wkleić do utworzonego folderu wybrane fotografie, potm możemy wejść na stronę www.dropbox.com/photos i wybrać galerię, w celu udostępnienia galerii znajomym wystarczy skopiować link i wyslać go, np. pocztą elektroniczną. Uczę Nowocześnie 1. utworzyć folder wewnątrz folderu Public lub umieścić tam dowolny plik, 2. kliknąć prawym klawiszem myszy na pliku lub folderze, który chcemy udostępnić, 3. z menu kontekstowego Dropbox wybrać opcję Copy Public Link, 4. wkleić skopiowany link do wiadomości e-mail i wysłać go znajomym. Wskazówka Jeżeli pracujemy z uczniami nad projektami korzystając z różnych urządzeń (komputerów, netbooków, tabletów, smartfonów) a naszym priorytetem jest szybka wymiana dokumentów pomiędzy członkami zespołu projektowego, to możemy korzystać ze wspólnego konta. W praktyce już dla wielu szkół funkcjonują tzw. przedmiotowe dropboksy. Na przykład zakładamy konto o nazwie [email protected] a hasło udostępniamy uczniom. Na podobnej zasadzie nauczyciel innego przedmiotu tworzy swoje konto. Wtedy uczniowie mają dostęp do plików z biologii, geografii, chemii czy języka polskiego. Trzeba tylko mieć świadomość tego, że jeśli wszyscy mają równy dostęp do tych zasobów i mogą edytować pliki, to zmiana dokumentu przez jednego użytkownika powoduje automatyczną zmianę dokumentu u innych użytkowników, nawet na fizycznym dysku ich komputerów. Lepszym rozwiązaniem na poziomie szkoły jest wdrożenie usługi Windows Live@edu, gdzie możemy bardzo dokładnie zdefiniować, kto i jakie uprawnienia posiada do udostępnionych zasobów. Wymaga to jednak decyzji na poziomie dyrekcji i rady pedagogicznej. Wdrożenie przedmiotowego dropboksa jest o wiele szybsze. Z ośrodków doskonalenia nauczycieli Edukacyjne programy wyjazdowe dla kadry kierowniczej oświaty, nauczycieli i bibliotekarzy Zagraniczne edukacyjne programy wyjazdowe przeznaczone dla kadry kierowniczej oświaty, nauczycieli i bibliotekarzy organizowane są w celu umożliwienia poznania doświadczeń związanych z wykorzystywaniem technologii informacyjno-komunikacyjnych w systemach bibliotecznych oraz systemach edukacyjnych w Europie. Kadra kierownicza oświaty oraz nauczyciele uczestniczą w wyjazdach poruszających tematy wykorzystywania technologii informacyjno-komunikacyjnych w nauczaniu dzieci i dorosłych oraz organizacji i zarządzaniu szkołą w krajach Europy. Podczas wyjazdów uwzględniana jest tematyka dotycząca metodyki nauczania i uczenia się z wykorzystaniem technologii informacyjnej. Bibliotekarze poznają systemy biblioteczne w krajach Europy, metody i formy pracy z czytelnikami, rozwiązania metodyczne i organizacyjne związane z wdrażaniem komputeryzacji i wykorzystywaniem technologii informacyjnych w bibliotekach. Każdy wyjazd edukacyjny zawiera elementy turystyczne, mające na celu przedstawienie dziedzictwa kulturowego danego kraju. W 2012 roku (wrzesień/październik) nauczyciele, kadra kierownicza oświaty oraz bibliotekarze wezmą udział w następujących programach: • „Skomputeryzowane biblioteki – centra informacyjne i multimedialne Francji na przykładzie Paryża” (Montmorency – Paryż, 07-14.10.2012). • „Biblioteki Słowenii, Austrii i Włoch – nowoczesne centra multimedialne” (St. Stefan k. Villach, 29.09-06.10.2012). • „Wykorzystanie technologii informacyjnej w nauczaniu oraz doskonalenie nauczycieli w tym zakresie w Niemczech i Szwajcarii” (Tuttlingen, 15-22.09.2012). Wyjazdy realizowane są we współpracy z Unią Europejskich Federalistów z siedzibą w Łodzi (www.uef.lodz.pl). Zapraszamy do udziału w wyjazdach. Szczegółowe informacje dostępne są na stronie www.oeiizk.waw.pl w zakładce Współpraca. Zapraszamy na szkolenia Curriki – giełda narzędzi TIK Jest to cykl seminariów warsztatowych przeznaczony dla wszystkich nauczycieli (każdego poziomu edukacyjnego, wszystkich przedmiotów) zainteresowanych poznawaniem narzędzi TIK (Web 2.0) i wykorzystaniem ich w pracy dydaktycznej, zwłaszcza przy pracy metodą projektu edukacyjnego. Celem warsztatów jest promowanie wykorzystania narzędzi technologii informacyjno-komunikacyjnych w edukacji, zapoznanie nauczycieli z różnymi narzędziami Web 2.0 przydatnymi w pracy dydaktycznej oraz wspólne wypracowanie nowych sposobów wykorzystania narzędzi Web 2.0 w procesie kształcenia. Te narzędzia to np. tworzenie prezencji Pecha Kucha (PowerPoint), publikowanie blogów (Blogger), tworzenie i publikowanie niezwykłych prezentacji (Prezi), tworzenie interaktywnych plakatów (Glogster), projektowanie i robienie komiksów (ToonDoo), zarządzanie, współdzielenie i tworzenie dokumentów online (DokumentyGoogle), wykorzystanie serwisów społecznościach do celów dydaktycznych i wychowawczych itp. Zajęcia odbywają się w czwartki, co dwa tygodnie, od godz. 16.00 – warsztaty po 5 godzin na wybrany temat. Planowane rozpoczęcie zajęć: 1 marca 2012 roku (1, 15, 29 marca, 12, 26 kwietnia i 10, 24 maja). luty/marzec 2012 97 Tworzenie komiksów za pomocą narzędzi Web 2.0 uczenia się zdalnego, społecznego i refleksyjnego. Każdy uczestnik szkolenia tworzy i publikuje swój własny WebQuest. Planowany termin rozpoczęcia trzeciej edycji to 22 lutego 2012 roku, zaś czwartej edycji – 18 kwietnia. „Chmura w Internecie” wspiera dyrektora w sprawnym zarządzaniu szkołą opartą na wiedzy Szkolenie jest przeznaczone dla nauczycieli różnych przedmiotów, którzy chcą zastosować dydaktycznie komiks, jako ciekawą formę wizualizacji i nauczyć uczniów jego tworzenia. Podczas szkolenia uczestnicy zapoznają się z bezpłatnym internetowym narzędziem do tworzenia komiksów wyposażonym w bogatą bibliotekę grafik, umożliwiającym wstawianie własnych zdjęć i tworzenie własnych postaci. Wykonane sceny komiksowe można drukować, zapisywać na dysku komputera, umieszczać na stronach WWW/blogach. Komiks można zastosować na każdym etapie edukacji. To, jakie treści zawiera i dla kogo jest przeznaczony zależy od jego twórcy i pomysłu, jaki ma na jego wykonanie oraz późniejsze wykorzystanie. Szkolenie trwa 10 godzin, najbliższy planowany termin: 14-15 kwietnia 2012 roku. Prezentowanie i publikowanie efektów projektu za pomocą narzędzi Web 2.0 Szkolenie jest przeznaczone dla nauczycieli różnych przedmiotów – opiekunów projektów edukacyjnych oraz nauczycieli informatyki lub innych specjalności, którzy chcą pracować z uczniami wykorzystując bezpłatne narzędzia Web 2.0 przeznaczone do prezentowania i publikowania wykonanych prac. Wybrane na szkolenie narzędzia umożliwiają tworzenie oraz współtworzenie prezentacji (w ZOHO Show) i multimedialnych plakatów, udostępnianie tworzonych prac członkom grupy projektowej, proste publikowanie efektów wykonanej pracy, dostęp do prezentacji i multimedialnych plakatów w dowolnym miejscu i czasie. Szkolenie trwa 15 godzin, najbliższy planowany termin rozpoczęcia to 10 lutego 2012 roku. WebQuest – jak to łatwo powiedzieć i zrobić Szkolenie przeznaczone jest dla nauczycieli różnych przedmiotów, szkół i różnych poziomów nauczania. Jest to szkolenie e-learningowe, odbywa się na platformie szkoleniowej Ośrodka http://moodle.oeiizk.waw.pl. Celem szkolenia jest promowanie wykorzystania narzędzi technologii informacyjno-komunikacyjnych w edukacji, przygotowanie nauczycieli do tworzenia i publikowania WebQuestów oraz zapoznanie nauczycieli z możliwościami wykorzystania WebQuestów w procesie kształcenia. Równie ważnym celem jest praktyczne poznanie platformy edukacyjnej Moodle (i jego składowych, jak np. fora dyskusyjne, blog, słownik, zadanie, głosowanie, wiki...), a także doświadczenie przez uczestników 98 Uczę Nowocześnie Szkolenie jest przeznaczone dla dyrektorów i wicedyrektorów wszystkich typów szkół, pracowników wydziałów oświaty urzędów gminnych i miejskich (pracowników samorządów terytorialnych odpowiedzialnych za oświatę). Głównym celem szkolenia jest przedstawienie istotnych uwarunkowań informatyzacji placówki oświatowej poprzez wybrane aspekty zarządzania (zarządzanie zmianą, zarządzanie jakością, w tym sprawowanie nadzoru pedagogicznego, zarządzanie zasobami ludzkimi, zarządzanie wiedzą) oraz zapoznanie uczestników ze sposobami wdrażania technologii informacyjno-komunikacyjnych w oświacie, z możliwościami jej wykorzystania w usprawnianiu pracy szkoły oraz kreowaniu wizerunku szkoły. Planowanych jest 5 spotkań po 5 godz., w tym 2 spotkania on-line na platformie Moodle. Planowane rozpoczęcie zajęć: 13 lutego 2012 roku. Program C.a.R.Metal w nauczaniu i uczeniu się matematyki W trakcie szkolenia uczestnicy poznają C.a.R.Metal – bezpłatny program komputerowy do nauczania i uczenia się matematyki, a w szczególności geometrii. Program umożliwia dynamiczną zmianę położenia punktów, pokazywanie miar odcinków, kątów, pól wielokątów, wykonywanie przekształceń geometrycznych na płaszczyźnie, konstruowanie wielościanów, tworzenie dynamicznych stron WWW z wykorzystaniem wykonanych wcześniej konstrukcji. Uczestnicy szkolenia nauczą się wykorzystywania tego programu do tworzenia pomocy dydaktycznych wspierających prowadzenie lekcji matematyki. Do szkolenia przygotowano materiały z opisami wykonywanych konstrukcji i pomocy dydaktycznych oraz aplikacje wykonane w programie C.a.R.Metal opisane w materiałach tekstowych. Planowany termin rozpoczęcia zajęć to 25 lutego 2012 roku, szkolenie realizowane jest w ciągu dwóch spotkań stacjonarnych po 3 godziny oraz w ciągu 24 godzin pracy online na platformie szkoleniowej Ośrodka: http://moodle.oeiizk.waw.pl. Pomiary i modelowanie zjawisk przyrodniczych z Pakietem ICT for IST Szkolenie jest przeznaczone dla nauczycieli fizyki, chemii i biologii szkół ponadgimnazjalnych, zainteresowanych tematyką pomiarów wspomaganych komputerowo, wideopomiarów i modelowania w oparciu o materiały dydaktyczne, opracowane w ramach projektu ICT for Innovative Science Teachers. Zajęcia trwają 20 godzin podczas 4 spotkań 5-godzinnych. Planowany najbliższy termin rozpoczęcia zajęć: 13 lutego 2012 roku. Aktualne informacje o tych i innych szkoleniach można znaleźć na stronach Ośrodka: http://www.oeiizk.waw.pl oraz http://www.oeiizk.waw.pl/kursy. Nowoczesne nauczanie/uczenie się przedmiotów przyrodniczych Projekt „ICT for Innovative Science Teachers – Technologie informacyjne i komunikacyjne dla innowacyjnych nauczycieli przedmiotów przyrodniczych” W październiku 2011 r. zakończył się dwuletni projekt ICT for Innovative Science Teachers (ICT for IST), koordynowany przez Ośrodek Edukacji Informatycznej i Zastosowań Komputerów w Warszawie w ramach programu Leonardo da Vinci (nr projektu 2009-1-PL1-LEO05-0546). Uczestnikami projektu byli autorzy oprogramowania edukacyjnego, dedykowanego przedmiotom przyrodniczym, naukowcy i edukatorzy zajmujący się doskonaleniem nauczycieli z Austrii, Cypru, Czech, Holandii, Polski i Wielkiej Brytanii. Opracowane materiały szkoleniowe do nauczania/uczenia się przedmiotów przyrodniczych (fizyki, chemii i biologii) z wykorzystaniem technologii informacyjno-komunikacyjnych nazwano Pakietem ICT for IST. Składa się on z płyty DVD zawierającej: - 12 modułów tematycznych, złożonych z części teoretycznej oraz opisu ćwiczeń uczniowskich, doświadczeń wspomaganych komputerowo, wideo pomiarów i zadań z wykorzystaniem modeli i symulacji zjawisk przyrodniczych, - zestaw plików do wykonania ćwiczeń w środowisku Coach 6 i Insight oraz przykładowe wyniki, - filmy instruktażowe do wybranych doświadczeń wspomaganych komputerowo, opisanych w modułach tematycznych, - symulacje opisane w modułach wraz z przeglądarką Simulation Insight Player, - poradnik metodyczny dla nauczycieli przedmiotów przyrodniczych i trenerów, - wartościowe artykuły, opublikowane przez uczestników projektu, dotyczące m. in. pedagogicznych aspektów nauczania przedmiotów przyrodniczych wspieranego przez nowoczesne technologie. Materiały te były testowane w czasie szkoleń pilotażowych we wszystkich krajach partnerskich i są rozpowszechniane podczas różnych konferencji krajowych i zagranicznych. Otrzymali je uczestnicy ogólnopolskiej konferencji podsumowującej projekt, która odbyła się 28 października 2011 r. w Ośrodku Rozwoju Edukacji w Warszawie. Pakiet może być stosowany podczas szkoleń nauczycieli przedmiotów przyrodniczych oraz na zajęciach edukacyjnych, głównie w szkołach ponadgimnazjalnych. Może być cenną pomocą w dwujęzycznym nauczaniu fizyki, chemii i biologii – moduły tematyczne i przewodnik występują w angielskiej i polskiej wersji językowej, a niektóre z nich zostały też przetłumaczone na język niemiecki, holenderski i czeski. Więcej informacji na stronie internetowej projektu: http://ictforist.oeiizk.waw.pl Istnieje możliwość prezentacji materiałów podczas konferencji dla nauczycieli przedmiotów przyrodniczych lub organizacji 20-godzinnego szkolenia „Pomiary i modelowanie zjawisk przyrodniczych z Pakietem ICT for IST”. Program szkolenia dostępny na stronie internetowej: www.oeiizk.waw.pl/programy_pdf/ict4ist.pdf luty/marzec 2012 99 Promocja Zrób to Sam! Pomocnik nauczyciela firmy Agraf Tablice interaktywne wprowadzone zostały do polskich szkół już kilka lat temu. Nadal jednak nauczyciele mają problem pozyskania zasobów, które wykorzystają ich możliwości. Oprogramowanie dołączane do tablic najczęściej daje wiele możliwości przygotowania ciekawych lekcji, ale wymaga opanowania wielu funkcji, na co potrzeba czasu. Rok temu firma Agraf, dystrybutor tablic interaktywnych Interwrite DualBoard, biorąc to pod uwagę przygotowała dla nauczycieli łatwe w obsłudze oprogramowanie do tworzenia własnych ćwiczeń interaktywnych „Zrób to Sam! Pomocnik nauczyciela”. Oprogramowanie to zawiera gotowe szablony ćwiczeń, które nauczyciel uzupełnia tylko swoją wiedzą. Żeby pokazać Państwu, jak łatwo przygotowuje się własne ćwiczenia w tym programie, prezentujemy poniżej przewodnik „krok po kroku” na przykładzie jednego z 19 dostępnych szablonów. 1. Uruchamiamy program Zrób to Sam! Pomocnik nauczyciela. 4. W oknie Konfiguracja ćwiczenia wybieramy tryb ćwiczenia Test lub Nauka. Wskazówka W przypadku ćwiczeń w formie nauki uczeń zaznacza rozwiązanie do czasu, aż wskaże prawidłową odpowiedź. Przy każdym wyborze pojawia się informacja, czy zrobił to dobrze, czy źle. Może też pojawić się komentarz, dlaczego dana odpowiedź jest dobra lub zła. Dopiero, gdy uczeń wskaże prawidłowe rozwiązanie, program umożliwi mu przejście dalej. W ćwiczeniach w formie testu poprawność rozwiązania sprawdzana jest na końcu. Przechodząc przez jego poszczególne elementy po wskazaniu odpowiedzi program automatycznie przechodzi do kolejnego punktu. Zakończenie ćwiczenia następuje dopiero po naciśnięciu przycisku Sprawdź. Pojawia się wówczas informacja o liczbie błędnych i prawidłowych odpowiedzi. 2. Z galerii Szablony ćwiczeń wybieramy ćwiczenie Przyporządkuj opis i przeciągamy je na „obszar roboczy”. 5. W polu Opis wpisujemy polecenie związane z ćwiczeniem, które ma wykonać uczeń. 3. Z rozwijanego Menu w prawym górnym rogu wybieramy opcję Konfiguruj. 100 Uczę Nowocześnie 6. Używając przycisku Z pliku możemy wstawić w programie zdjęcie lub grafikę z dysku komputera. Promocja 10. W oknie Wpisz nazwę swojego ćwiczenia wprowadzamy wymyślona nazwę i zatwierdzamy przyciskiem OK. Ćwiczenie zostaje zapisane w folderze Moje ćwiczenia. 7. Na obrazku kliknięciem wskazujemy punkty, do których będzie trzeba przyporządkować opisy. W pojawiających się prostokątach należy wprowadzić opis. Uwaga Można wprowadzić maksymalnie 12 punktów z opisem. 8. Gdy wszystkie punkty mają już przyporządkowane opisy, klikamy przycisk Zapisz konfigurację. Wskazówka Gotowe ćwiczenie interaktywne można wykorzystać również niezależnie od programu Zrób to Sam! Pomocnik nauczyciela. W tym celu należy wyłączyć widok pulpitu programu ZtS i wybrać ćwiczenie z folderu Moje ćwiczenia. Przeciągamy je na pulpit komputera lub do innego wybranego katalogu w komputerze. Teraz ćwiczenie można wykorzystać na tablicy interaktywnej Interwrite DualBoard lub innej, albo po prostu na komputerze. Teraz na ekranie widzimy przygotowane właśnie ćwiczenie. Należy je jeszcze zapisać w pliku Moje ćwiczenia. Jeśli tego nie zrobimy i wyjdziemy z programu, nasze ćwiczenie nie zostanie zapamiętane. 9. Z Menu w prawym górnym rogu wybieramy Zapisz w moje ćwiczenia. luty/marzec 2012 101 O autorach Agnieszka Borowiecka Nauczycielka konsultantka w Ośrodku Edukacji Informatycznej i Zastosowań Komputerów w Warszawie. Współautorka polskiej wersji Imagine Logo, lokalizacji podręcznika Intel Learning Series i wielu publikacji dotyczących wykorzystania TIK w nauczaniu różnych przedmiotów. Danuta Brzezińska Ukończyła Bibliotekoznawstwo i informację naukową w Bydgoszczy. Tam też mieszka i pracuje w Zespole Szkół Ogólnokształcących nr 2. Jest prezesem Rady Głównej Towarzystwa Nauczycieli Bibliotekarzy Szkół Polskich i kieruje jego bydgoskim oddziałem. Niestrudzenie zabiega o należną pozycję bibliotek szkolnych w systemie edukacji. Anna Grzegory Logopeda. Od wielu lat prowadzi zajęcia dla dzieci i dorosłych, stale poszukując skutecznych metod zdobywania oraz przekazywania wiedzy. W 2010 roku zdobyła I miejsce w konkursie Nauczyciel Innowacyjny organizowanym przez Microsoft Partners in Learning. Pełni funkcję wiceprzewodniczącej Łódzkiego Stowarzyszenia Pomocy Szkole, pracuje też w Radzie Klubu Przodujących Szkół. Dorota Janczak Nauczycielka z bogatym doświadczeniem w nauczaniu dzieci i dorosłych. Konsultantka w Ośrodku Edukacji Informatycznej i Zastosowań Komputerów w Warszawie. Specjalistka od wykorzystania nowoczesnych technologii i metod nauczania. Autorka wielu kursów komputerowych dla nauczycieli, w tym szkoleń dotyczących wykorzystania animacji poklatkowej w edukacji. Strona WWW: about.me/dorotajanczak Marta Wnukowicz Wieloletni współpracownik Ośrodka Edukacji Informatycznej i Zastosowań Komputerów w Warszawie. Od lat prowadzi szkolenia dla nauczycieli z zakresu wykorzystania TI na lekcjach różnych przedmiotów. Autorka programów szkoleń, materiałów edukacyjnych. Współpracowała przy projekcie Otwarta Szkoła System Wsparcia Uczniów Migrujących przygotowując nauczycieli do prowadzenia zajęć metodą wideokonferencji. Egzaminator ECDL (Europejski Certyfikat Umiejętności Komputerowych). Od 1999 roku nauczyciel informatyki w Gimnazjum z Oddziałami Dwujęzycznymi nr 42 w Warszawie. Współzałożycielka Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli Centrum Edukacji Teleinformatycznej. 102 Uczę Nowocześnie Michał Tycjan Grześlak Trener i konsultant w Ośrodku Edukacji Informatycznej i Zastosowań Komputerów w Warszawie. Prowadzi szkolenia i warsztaty dla nauczycieli oraz kadry kierowniczej. Trener projektu INTEL – Nauczanie ku Przyszłości. Egzaminator ECDL e-Citizen. Współorganizator konkursu Innowacyjny Nauczyciel 2011. Od 1997 roku pracuje również jako nauczyciel informatyki, obecnie w Gimnazjumim. ks. Aleksandra Fedorowicza w Izabelinie oraz administrator sieci komputerowej w Zespole Szkół w Izabelinie. Marek Jakubowski Główny specjalista działu odzyskiwania danych w Streamdata.pl – firmie zajmującej się profesjonalnym odzyskiwaniem danych z wszelkich rodzajów nośników dla wszystkich grup uszkodzeń. Dariusz Stachecki Nauczyciel informatyki w gimnazjum i przedmiotów informatycznych w policealnym studium informatycznym. Wicedyrektor Gimnazjum im. Feliksa Szołdrskiego w Nowym Tomyślu. Wykładowca Wyższej Szkoły Pedagogiki i Administracji im. Mieszka I w Poznaniu. Organizator Ogólnopolskich Konferencji Administratorów Szkolnych Sieci Komputerowych KASSK w Nowym Tomyślu, egzaminator ECDL i ECDL Advanced, egzaminator OKE, instruktor Akademii Informatycznej Cisco, trener Ogólnopolskiej Fundacji Edukacji Komputerowej, Apple Distinguished Educator (ADE) oraz Apple Proffesional Development Trainer (APD). Członek Polskiego Towarzystwa Informatycznego. Prowadzi szkolenia dla nauczycieli, opiekunów Internetowych Centrów Informacji Multimedialnych, opiekunów pracowni komputerowych. Za szczególne zasługi dla oświaty i wychowania odznaczony w 2009 roku Medalem Komisji Edukacji Narodowej. Janusz S. Wierzbicki Od 1996 roku prowadzi zajęcia dla nauczycieli na kursach doskonalących, warsztatach metodycznych oraz studium podyplomowym informatyki prowadzonym przez Uniwersytet Warszawski oraz Ośrodek Edukacji Informatycznej i Zastosowań Komputerów w Warszawie. Uczestniczył w opracowaniu wielu programów nauczania a także materiałów dydaktycznych i metodycznych. Za działalność na rzecz edukacji informatycznej został wyróżniony Medalem Komisji Edukacji Narodowej w roku 2007 oraz Brązowym Krzyżem Zasługi w roku 2011. 16 luty 2012 Nr ISSN-2083-53-53 Cena 8 zł (w tym VAT) ni e c j e c yjn k a r t a w l p . w y ó t t k k Fa ufa u d e d . E w w ata w r e a n m Prenu Szczegóły e Zawodowa rewolucja Tadeusz Sławecki, wiceszef MEN, o zmianach w szkolnictwie zawodowym Zerówkowy problem Prawo i oświata Innowacyjna szkoła