Ocena i adaptacja miejsca pracy dla osób niewidomych i

Polski Związek Niewidomych
Organizacja Pożytku Publicznego
http://pzn.org.pl
Ocena i adaptacja miejsca pracy dla osób niewidomych i
słabowidzących
Dostosowanie stanowiska pracy dla osoby niewidomej czy s?abowidz?cej pozwala jej na stanie si? równorz?dnym
pracownikiem pod wzgl?dem reprezentowanego potencja?u zak?adaj?c, i? posiada odpowiednie przygotowanie i
kwalifikacje.
Postaramy si? wskaza? na sposoby dostosowania stanowiska nie wymagaj?ce du?ych nak?adów finansowych.
Wi?kszo?? zmian mo?na przeprowadzi? we w?asnym zakresie:
oznaczenia odblaskowe - dost?pne s? obecnie w handlu specjalne, samoprzylepne ta?my, nalepki
odblaskowe, które ca?kowicie rozwi?zuj? problem.
farby odblaskowe.
kawa?ki wyk?adziny dywanowej kontrastuj?ce kolorem i faktur? z powierzchni? pod?ogi, ze szczytem i
do?em schodów
o?wietlenie – jarzeniówki.
Ocena i adaptacja miejsca pracy dla osoby niewidomej
Dzi?ki odpowiedniej adaptacji osoba niewidoma b?dzie mog?a by? równie samodzielna jak pe?nosprawni
pracownicy. Komfort samodzielnego dotarcia do pracy, gabinetu szefa, toalety, portierni, schodów czy windy
pozwala na du?? oszcz?dno?? czasu zarówno osobie niewidomej, jak i ?rodowisku, w którym pracuje.
Poni?sze przyk?ady po niewielkiej modyfikacji mo?na odnie?? do ka?dego innego otoczenia zwi?zanego z
zatrudnieniem.
oznaczenia dotykowe drzwi pomieszczenia, w którym dany pracownik ma swoje stanowisko pracy (np.: opis
alfabetem Braille'a)
oznaczenia niebrajlowskie np. kawa?ek folii bezbarwnej o odpowiednim kszta?cie przyklejonej na szyldziku
zamka tu? pod klamk?;
oznaczenie schodów- do obwodu w??czaj?cego i wy??czaj?cego o?wietlenie schodów pod??czy? prosty
1 / 14
Polski Związek Niewidomych
Organizacja Pożytku Publicznego
generator d?wi?ku, który wydawa?by
http://pzn.org.pl
jaki? delikatny sygna?. Wy??czenie ?wiat?a przy opuszczaniu firmy
wy??cza?oby tak?e generator d?wi?ku.
oznaczenie przedmiotów, którymi osoba niewidoma b?dzie si? pos?ugiwa?a (brajlem): klucze do szaf,
szuflad, szafek, istotne klawisze wykorzystywanych urz?dze? technicznych Start, Stop, Flash, itp., na faksie
czy kopiarce itp.;
ustawienie mebli w sposób wyznaczaj?cy ?cie?k? komunikacyjn?, co pomo?e osobie niewidomej w
dotarciu do swojego stanowiska pracy
d?wi?kowe oznaczenie stanowiska pracy osoby niewidomej
stosowanie zamykanych pojemników np. na spinacze, p?yty itp.;
zamontowanie dooko?a biurka specjalnej listwy wyko?czeniowej nieco szerszej od grubo?ci blatu biurka,
by tworzy?a podwy?szony brzeg zapobiegaj?c zsuwaniu si? z biurka na pod?og? nieopatrznie potr?conych
przedmiotów.
Cz??? z tych modyfikacji mo?e okaza? si? przydatna dla ka?dego, nawet najbardziej sprawnego pracownika.
Techniczna adaptacja stanowiska pracy osoby niewidomej:
wyposa?enie komputera w specjalistyczny sprz?t typu syntezator mowy i oprogramowanie umo?liwiaj?ce
dost?p do danych. Odpowiednie wyposa?enie stanowiska pracy u?atwi w?a?ciwe przeszkolenie pracownika
tak, ?e b?dzie on faktycznie móg? wykonywa? tak? prac?, jakiej jego pracodawca od niego oczekuje.
zakup elektronicznego notatnika, zast?puj?cego niewidomemu notatki na ma?ych karteczkach (np.: typu
Business Memo, pozwalaj?cy nagrywa? notatki w sposób podobny, jak w dyktafonie)
Ocena i adaptacja miejsca pracy dla osoby s?abowidz?cej
Co to jest ocena otoczenia?
Ocena otoczenia jest to proces systematycznej analizy miejsca i ?rodowiska pracy, w którym ma funkcjonowa?
osoba z uszkodzeniem wzroku. Skuteczna ocena otoczenia winna obejmowa? dwa du?e obszary:
2 / 14
Polski Związek Niewidomych
Organizacja Pożytku Publicznego
http://pzn.org.pl
ogólne otoczenie w miejscu pracy,
konkretne zadania, które b?d? w tym otoczeniu wykonywane.
Co to jest adaptacja otoczenia?
Adaptacja otoczenia opisuje proces wykorzystywania informacji uzyskanych w trakcie systematycznej oceny w celu
wprowadzenia zmian lub modyfikacji w otoczeniu miejsca pracy. Modyfikacje te powinny by? funkcjonalne,
dost?pne i przyjazne dla pracownika. Wprawdzie modyfikacja otoczenia w przypadku osób z uszkodzeniem wzroku
mo?e by? procesem bardzo zindywidualizowanym, ale z drugiej strony wymaga ona znajomo?ci podstawowych
faktów z podanych poni?ej istotnych dziedzin:
o?wietlenie,
ra??ce ?wiat?o i ol?nienia,
kolor,
kontrast,
odleg?o?? i wielko??,
czas,
oznaczenia i napisy.
Przyst?puj?c do zindywidualizowanego procesu oceny i adaptacji otoczenia, nale?y zada? nast?puj?ce pytania:
Jakie czynniki nale?y wzi?? pod uwag? przy ocenie ?rodowiska pracy pod k?tem potrzeb osób z
uszkodzeniem wzroku ?
3 / 14
Polski Związek Niewidomych
Organizacja Pożytku Publicznego
http://pzn.org.pl
W jaki sposób pracodawca mo?e konkretnie zmodyfikowa? ?rodowisko pracy dla pracownika z
uszkodzeniem wzroku?
Jakie op?acalne i praktyczne rozwi?zania mo?na wprowadzi?, aby u?atwi? funkcjonowanie osobom z
uszkodzeniem wzroku?
Istotne elementy oceny i modyfikacji otoczenia
O?wietlenie
Jest to najwa?niejszy element, który nale?y wzi?? pod uwag? przy analizie miejsca pracy dla osób s?abo widz?cych.
Na ogó? w miejscu pracy mo?na kontrolowa? jako?? i ilo?? ?wiat?a. Istnieje kilka ró?nych typów ?wiat?a, które
nale?y wzi?? pod uwag? przy ocenie ?rodowiska pracy, ka?dy z nich ma swoje w?asne cechy charakterystyczne.
?wiat?o s?oneczne/dzienne: jest to najbardziej naturalny typ o?wietlenia, skuteczny w przypadku
wykonywania wi?kszo?ci zada? zwi?zanych z prac?. Jednak ?wiat?o s?oneczne nie zawsze jest jednakowo
jasne, poza tym mo?e powodowa? ol?nienia (razi?) i cienie.
?wiat?o ?arowe (?arówka): ?wiat?o ?arowe jest bardzo skupione; nadaje si? do o?wietlania punktowego lub
czynno?ci wykonywanych z bliska, takich jak czytanie, pisanie lub precyzyjne prace monta?owe. Nie jest
natomiast zalecane do ogólnego o?wietlania pomieszcze?, poniewa? rzuca cienie i tworzy ra??ce "punkty
ol?nie?". Ze wzrostem mocy ?arówki zwi?ksza si? równie? ilo?? wydzielanego ciep?a, w zwi?zku z tym
?wiat?o ?arowe nie jest zalecane do pracy z bliska wykonywanej przez d?u?szy czas.
?wiat?o jarzeniowe: dost?pne s? jarzeniówki o ró?nych mocach. Stosuje si? je g?ównie w sufitowych
oprawach o?wietleniowych. Nowe kompaktowe ?arówki jarzeniowe (5 -25 W) pasuj? do zwyk?ych opraw
na ?arówki, daj? o?wietlenie porównywalne ze ?wiat?em ?arowym, a wydzielaj? mniejsze ilo?ci ciep?a.
?wiat?o jarzeniowe zalecane jest do opraw sufitowych i do ogólnego o?wietlania pomieszcze? poniewa?
o?wietla wi?kszy obszar ni? ?wiat?o ?arowe i nie rzuca cieni. Jarzeniówki s? ch?odniejsze ni? ?arówki,
zu?ywaj? mniej energii i s? ta?sze w eksploatacji. Jednak ?wiat?o jarzeniowe nie jest stabilne; czasem
migoce i daje efekt stroboskopowy, co mo?e wp?yn?? na funkcjonowanie wzroku.
?wiat?o mieszane (?arowe i jarzeniowe): ?wiat?o ?arowe (czerwone/pomara?czowe/?ó?te) "wype?nia" luki
w widmie ?wiat?a jarzeniowego (zielone/niebieskie/fioletowe); po??czenie to daje ?wiat?o o pe?nym
4 / 14
Polski Związek Niewidomych
Organizacja Pożytku Publicznego
widmie.
http://pzn.org.pl
?wiat?o mieszane uznawane jest na ogó? za najbardziej naturalny i komfortowy typ o?wietlenia sztucznego.
?wiat?o jarzeniowe mo?na wykorzystywa? do ogólnego o?wietlania pomieszcze? i biur, a dodatkowe
?wiat?o ?arowe mo?e by? stosowane do czytania, monta?u lub innych prac wykonywanych z bliska.
Jednak?e stosowanie ?wiat?a mieszanego mo?e wymaga? zakupienia dodatkowych lamp i opraw
o?wietleniowych lub nawet przemeblowania biura.
?wiat?o halogenowe: daje ?wiat?o w czerwonej/?ó?tej/zielonej cz??ci widma. Jest bardziej skupione ni?
?wiat?o ?arowe; zazwyczaj stosowane jest w lampach, listwach o?wietleniowych i w sufitowych oprawach
wn?kowych.
?wiat?o halogenowe jest ja?niejsze, daje lepsze o?wietlenie, zu?ywa mniej pr?du i jest bardziej efektywne
energetycznie ni? ?wiat?o ?arowe; jednocze?nie jest bardziej skupione i gor?ce, przez co wymaga os?ony; w
zwi?zku z tym nie jest zalecane do pracy z bliskiej odleg?o?ci, wykonywanej przez d?u?szy czas.
Ra??ce ?wiat?o i ol?nienia
Przy ocenie ró?nych ?róde? ?wiat?a w miejscu pracy wa?ne jest równie? sprawdzenie, czy nie dochodzi do ol?nie?
ra??cym ?wiat?em (rys. 4). Ra??ce ?wiat?o definiuje si? jako ?wiat?o odbite lub jako niekontrolowane ?wiat?o w
otoczeniu, które ?wieci bezpo?rednio w oczy i pogarsza wyrazisto?? widzenia lub powoduje dyskomfort fizyczny ol?nienie. Takie ?wiat?o mo?e by? nawet bardzo jaskrawe, ale nie wp?ywa na wyrazisto?? obrazu. Mo?e natomiast
mie? wp?yw na komfort widzenia, bezpiecze?stwo fizyczne i wykonywanie ró?nych czynno?ci. Wiele osób s?abo
widz?cych jest szczególnie wra?liwych na funkcjonalne skutki ra??cego ?wiat?a, mo?e wi?c u nich dochodzi? do
"przej?ciowej ?lepoty" w zetkni?ciu z "punktami ol?nie?" lub intensywnym ?wiat?em s?onecznym. Ol?nienia mog?
by? powodowane przez wiele czynników fizjologicznych i ?rodowiskowych, w tym:
5 / 14
Polski Związek Niewidomych
Organizacja Pożytku Publicznego
http://pzn.org.pl
zaburzenia okulistyczne i ustrojowe, mi?dzy innymi achromatopsja (?lepota na kolory), bielactwo, albinizm,
za?ma, jaskra, retinopatia cukrzycowa i barwnikowe zwyrodnienie siatkówki;
b?yszcz?ce powierzchnie i niekontrolowane ?wiat?o s?oneczne, mi?dzy innymi wypolerowane kafelki,
linoleum lub parkiet na pod?odze, b?yszcz?ce blaty biurek i sto?ów, monitory komputerowe, lustra,
chromowana armatura i b?yszcz?ca glazura w ?azience, nieos?oni?te ?arówki w lampach i w oprawach
sufitowych.
Kolor
Wprawdzie wiele osób s?abowidz?cych ma zaburzenia spostrzegania barw, mimo to mog? one pos?ugiwa? si?
kolorem, aby zwi?kszy? bezpiecze?stwo i dost?pno?? wielu funkcji zwi?zanych z prac?. W przypadku
pracowników s?abowidz?cych mo?na zastosowa? nast?puj?ce zasady pos?ugiwania si? kolorem w miejscu pracy:
Kolory jaskrawe s? na ogó? najbardziej widoczne, poniewa? lepiej odbijaj? ?wiat?o.
Jednolite, ?ywe kolory, na przyk?ad czerwony, pomara?czowy i ?ó?ty, s? na ogó? bardziej widoczne ni?
kolory pastelowe, poniewa? s? bardziej nasycone.
O?wietlenie mo?e mie? wp?yw na percepcj? kolorów: s?abe ?wiat?o mo?e spowodowa? rozja?nienie,
nawet znaczne, niektórych kolorów. Silne ?wiat?o mo?e zintensyfikowa? inne kolory.
Przy wykonywaniu zada? zwi?zanych z prac? osobys?abo widz?ce mog? mie? trudno?ci z rozró?nianiem
kolorów w ramach ka?dej z poni?szych grup:
granatowy, br?zowy i czarny,
niebieski, fioletowy i zielony,
ró?owy, ?ó?ty i seledynowy.
6 / 14
Polski Związek Niewidomych
Organizacja Pożytku Publicznego
http://pzn.org.pl
Kolor mo?e dawa? w miejscu pracy inne istotne wskazówki takie, jak:
- informacja o zmianie powierzchni lub poziomu, na przyk?ad pochylnie czy schody;
- ostrze?enie przed potencjalnym niebezpiecze?stwem, na przyk?ad przed schodami lub robotami drogowymi;
- oznaczenie, stosowane w celu lokalizacji lub identyfikacji pomieszcze?, teczek czy poszczególnych dokumentów.
Kontrast
Jest to najwa?niejszy element, który nale?y wzi?? pod uwag?, zw?aszcza w po??czeniu z efektami o?wietlenia i
spostrzegania barw. Wra?liwo?? na kontrast oznacza umiej?tno?? wykrywania ró?nic pomi?dzy obszarami
ciemnymi i jasnymi; w zwi?zku z tym zwi?kszenie kontrastu pomi?dzy przedmiotem i jego t?em powoduje na ogó?,
?e przedmiot b?dzie lepiej widoczny. Zwi?kszenie kontrastu pomi?dzy elementami otoczenia jest jedn? z
najprostszych i najbardziej skutecznych modyfikacji, któr? mo?na zastosowa?.
Inne elementy, które nale?y wzi?? pod uwag? oceniaj?c znaczenie kontrastu w ?rodowisku pracy:
Pami?taj, ?e przedmioty lub druk w kolorze bia?ym lub jaskrawo?ó?tym na czarnym tle na ogó? daj?
najsilniejszy kontrast kolorystyczny.
Stosuj kolory jednolite jako t?a, aby przedmioty "odcina?y" si? od nich. Unikaj wzorków, nadruków lub
pasków.
Umieszczaj jasne przedmioty na ciemniejszym tle. Bia?y arkusz papieru jest bardziej widoczny na
br?zowym blacie biurka lub na ciemnej podk?adce.
Umieszczaj ciemne przedmioty na ja?niejszym tle. Ciemne krzes?o biurowe jest wyra?niejsze na tle bia?ej
lub kremowej ?ciany.
Odleg?o?? i wielko??
Jest to istotny element w ocenie miejsca pracy, poniewa? odleg?o?? jest ?ci?le zwi?zana z wielko?ci? obiektu.
Uzyskanie powi?kszenia poprzez zwi?kszenie rzeczywistych rozmiarów przedmiotów:
- stosowanie powi?kszonego druku (czcionka co najmniej 18 punktów),
7 / 14
Polski Związek Niewidomych
Organizacja Pożytku Publicznego
- stosowanie
zegara lub telefonu z powi?kszonymi cyframi.
http://pzn.org.pl
Uzyskanie powi?kszenia poprzez zmniejszenie odleg?o?ci: by? mo?e trzeba przeanalizowa? fizyczny
rozk?ad przestrzeni i oceni?:
- Czy mo?na przybli?y? pracownika do ogl?danego obiektu?
- Czy mo?na przybli?y? obiekt do pracownika?
- Czy mo?na przesun?? zarówno pracownika, jak i obiekt?
Inne czynniki, które nale?y wzi?? pod uwag? przy ocenie znaczenia odleg?o?ci i wielko?ci w miejscu
pracy, to:
- preferowana przez pracownika odleg?o??, z której ogl?da obiekt lub przedmiot,
- mo?liwo?ci dostosowania otoczenia lub ograniczenia fizyczne w miejscu pracy,
- stosowanie przez pracownika pomocy u?atwiaj?cych widzenie,
- wzgl?dy bezpiecze?stwa.
Czas
Przy ocenie znaczenia czasu dla czynno?ci zwi?zanych z prac? i miejscem jej wykonywania nale?y wzi?? pod
uwag? nast?puj?ce czynniki:
Wymagany czas patrzenia: jak d?ugo pracownik jest w stanie ci?gle patrze? na wykonywan? czynno?? lub
obiekt, zanim dojdzie u niego do zm?czenia wzroku? Zwi?zane z prac? czynno?ci, które mog? powodowa?
zm?czenie wzroku, obejmuj?:
- d?ugotrwa?e czytanie,
- d?ugotrwa?e patrzenie na ekran komputera,
- d?ugotrwa?e stosowanie pomocy u?atwiaj?cych widzenie podczas wykonywania czynno?ci zawodowych.
Tempo prezentacji: ile czasu ma pracownik na przyjrzenie si? zadaniu lub obiektowi oraz na odpowiedni?
reakcj? lub na wykonanie czynno?ci:
8 / 14
Polski Związek Niewidomych
Organizacja Pożytku Publicznego
- czy
sposób prezentacji ma charakter ci?g?y czy przerywany? Ma to znaczenie przy niektórych czynno?ciach, na
http://pzn.org.pl
przyk?ad wykonywanych przy ta?mie monta?owej;
- czy pracownik musi szybko i sprawnie przenosi? wzrok z jednego miejsca na inne? Sprawno?? taka potrzebna jest
przy wykonywaniu niektórych czynno?ci, na przyk?ad przy ta?mie monta?owej;
- jaka jest oczekiwana wydajno?? i konkurencyjna norma dla danego stanowiska? Jak wa?na jest du?a dok?adno???
Inne czynniki, które nale?y wzi?? pod uwag? oceniaj?c znaczenie czasu w miejscu pracy:
- Czy w ci?gu dnia pracy s? zaplanowane przerwy?
- Czy przewidywane szkolenia i praktyki s? wystarczaj?ce, aby podnie?? kwalifikacje i wydajno?? pracownika?
- Czy mo?na zmieni? lub zmodyfikowa? kolejno?? czynno?ci bez naruszania jako?ci produktu ko?cowego?
- Czy miejsce pracy mo?na inaczej zorganizowa? lub zaplanowa?, aby zapewni? optymaln? wydajno?? pracownika?
Oznaczenia i napisy
Podstawowe elementy zwi?kszaj?ce bezpiecze?stwo i samodzielno?? pracownika w ka?dym ?rodowisku pracy:
O ile to mo?liwe, znaki, napisy i zegary powinny znajdowa? si? na poziomie oczu, z mo?liwo?ci? podej?cia
do nich w celu przeczytania z bliska. Nale?y stosowa? du?e drukowane litery i proste kroje pisma na
matowym, kontrastowym tle; maksymalny kontrast mo?na uzyska? stosuj?c czarne litery na bia?ym tle,
b?d? bia?e litery na czarnym tle.
Planuj?c wydanie b?d? opracowanie materia?ów drukowanych, na przyk?ad broszur, harmonogramów i
jad?ospisów, stosuj wyt?uszczon? czarn? czcionk? (o wielko?ci co najmniej 18 punktów) na matowym,
bia?ym lub kremowym tle. Stosuj proste kroje czcionek [na przyk?ad arial, którym wydrukowany jest
niniejszy poradnik - przyp. red.], unikaj kursywy lub samych wielkich liter, ma?e litery na ogó? czyta si?
?atwiej.
Oznakowania dotykowe zalecane s? w przypadku osób ca?kowicie niewidomych lub osób, których
widzenie nie jest wystarczaj?ce do rozró?nienia liter napisu drukowanego. Skuteczne oznaczenie dotykowe
powinno by? wypuk?e, a nie wkl?s?e i umieszczone na wysoko?ci 1,4 1,7 metra, aby mo?na by?o
swobodnie si?gn?? do niego r?k?.
O ile jest do?? miejsca i ?rodków, mo?na stosowa? równie? oznaczenia brajlowskie. Oznaczenia
brajlowskie powinny by? umieszczone tak, jak inne oznaczenia dotykowe.
9 / 14
Polski Związek Niewidomych
Organizacja Pożytku Publicznego
http://pzn.org.pl
Wzorcowe oznaczenia na drzwiach pomieszcze? powinny jasno przekazywa? informacje przez po??czenie
znaków wzrokowych, dotykowych i brajlowskich.
Poni?ej podajemy zestaw propozycji dotycz?cych adaptacji otoczenia w miejscu pracy pod k?tem potrzeb osoby z
uszkodzeniem wzroku. Propozycje te pochodz? z ameryka?skiego poradnika dla pracodawców i
niepe?nosprawnych, przybli?aj?cego postanowienia Ustawy o niepe?nosprawnych Amerykanach, wydanego przez
Ameryka?sk? Fundacj? dla Niewidomych. Nale?y je potraktowa? jako model, do którego powinni?my zmierza?, a
nie jako zestaw wymaga? wobec pracodawcy.
Propozycje adaptacji otoczenia w miejscu pracy
Nie nale?y zniech?ca? si? liczb? i zakresem tych propozycji, poniewa? s? one g?ównie podsumowaniem
poprzednich cz??ci niniejszego rozdzia?u. To, co Ty wybierzesz do realizacji, b?dzie w sposób oczywisty zale?a?o
od indywidualnych cech pracownika, charakteru jego pracy, ?rodków przeznaczonych na infrastruktur? i ogólnej
przydatno?ci takich adaptacji w danych warunkach.
Stosuj ?aluzje lub ?aluzje pionowe, tzw. verticale, ograniczaj?ce bezpo?rednie ?wiat?o s?oneczne, których
ustawienie mo?na regulowa? zale?nie od potrzeb i pory dnia. Mo?na je stosowa? w po??czeniu z zas?onami
lub firankami.
Staraj si? utrzymywa? sta?y poziom o?wietlenia w ca?ej firmie (zak?adzie), zainstaluj dodatkowe
o?wietlenie wzd?u? korytarzy, aby wyeliminowa? punkty zacienione lub zbyt jasne, zw?aszcza w miejscach
szczególnie istotnych z punktu widzenia bezpiecze?stwa (schody, wej?cia, hole).
Tam, gdzie to mo?liwe, stosuj po??czenie o?wietlenia jarzeniowego i ?arowego. Do ogólnego o?wietlania
pomieszcze? zainstaluj na suficie oprawy do jarzeniówek, a jako ?wiat?o uzupe?niaj?ce lampy ?arowe na
biurkach, lampy stoj?ce, lampy z ruchomym lub gi?tkim ramieniem. Niektóre lampy z ruchomym
ramieniem maj? ?wietlówk? w kszta?cie pier?cienia, która otacza ?arówk?. Takie rozwi?zanie daje na ogó?
bardziej naturalne ?wiat?o.
Wa?ne jest po?o?enie ka?dego ?ród?a ?wiat?a. Zmniejszenie o po?ow? odleg?o?ci pomi?dzy ?ród?em
?wiat?a a obiektem daje czterokrotny wzrost o?wietlenia obiektu. Sprawd? istniej?ce ?ród?a ?wiat?a i
zdecyduj, czy mo?na je przysun?? bli?ej do miejsca pracy lub wykonywania danej czynno?ci.
Eksperymentuj z usytuowaniem ?ród?a/?róde? ?wiat?a lub pracownika, na przyk?ad ?wiat?o pada z
przeciwnej strony w stosunku do r?ki pracuj?cej, albo ?ród?o ?wiat?a umieszczone jest po tej stronie, po
której osoba wykonuj?ca czynno?? ma lepsze oko.
10 / 14
Polski Związek Niewidomych
Organizacja Pożytku Publicznego
?eby dodatkowo o?wietli? miejsca trudno dost?pne, zainstaluj lampy jarzeniowe pod wisz?cymi szafkami w
http://pzn.org.pl
biurach, w toaletach i w miejscach pracy.
Sprawd?, czy w windach i innych miejscach wa?nych z punktu widzenia bezpiecze?stwa nie ma
przepalonych ?arówek b?d? ?wietlówek. Wn?trza musz? by? dostatecznie o?wietlone, aby zapewni?
bezpiecze?stwo i umo?liwi? samodzielno?? podczas poruszania si?.
Ograniczaj ol?nienia. Je?eli to mo?liwe, zastosuj jednobarwn? wyk?adzin? dywanow? bez wzorów. Blaty i
sto?y robocze powinny mie? matowe powierzchnie. Niektórym osobom z uszkodzeniem wzroku pomaga
noszenie specjalnych okularów, ograniczaj?cych efekty ra??cego ?wiat?a. Okulary takie mo?na nosi? w
pomieszczeniach i na zewn?trz. Inne sposoby zapobiegania ol?nieniom to noszenie czapki z daszkiem,
zainstalowanie filtra przeciwodblaskowego na monitorze komputera, itp.
Przy lampach i w??cznikach do górnego o?wietlenia zainstaluj ?ciemniacze, aby kontrolowa? nat??enie
o?wietlenia i zapobiega? ol?nieniom. W przypadku sufitowych ?wiate? jarzeniowych korzystne mo?e by?
takie rozwi?zanie przy w??czniku, które umo?liwia zapalanie wybranej grupy lamp (na przyk?ad wszystkie
zapalone, zapalona po?owa, wszystkie zgaszone).
Jarzeniowe oprawy sufitowe mo?na modyfikowa? przez za?o?enie powy?ej ?eberek lub kratek
os?aniaj?cych ?wietlówki cienkiej rozpraszaj?cej ?wiat?o p?ytki z pleksiglasu. Minimalizuje to ol?nienia.
Staraj si? stosowa? o?wietlenie jarzeniowe o "pe?nym widmie" lub "ciep?e".
Umie?? arkusz ?ó?tej lub pomara?czowej prze?roczystej folii [tzw. super?el do reflektorów estradowych przyp. red.] na gazecie, dokumencie lub innym materiale do czytania, aby zwi?kszy? kontrast mi?dzy
literami a t?em.
Oznaczaj dokumenty i formularze przy pomocy samoprzylepnych kartek w jaskrawych kolorach, spinaczy
lub symboli nanoszonych flamastrami o jaskrawych kolorach.
Przygotuj grubo liniowany papier i czarne grubo pisz?ce mazaki lub markery do sporz?dzania notatek w
czasie zebra? lub do zapisywania wiadomo?ci dla s?abowidz?cego pracownika.
Wy??czniki, przyciski w windach, cz??ci maszyn i inne elementy wa?ne z punktu widzenia bezpiecze?stwa
mo?na pomalowa? na ?ywe kolory (czerwony, pomara?czowy) lub oklei? je odblaskow? ta?m?, aby by?y
bardziej widoczne. Upewnij si?, czy dany kolor daje dostateczny kontrast ze ?cian?, tablic? lub innym
t?em.
11 / 14
Polski Związek Niewidomych
Organizacja Pożytku Publicznego
http://pzn.org.pl
Oznacz konkretne krzes?o, stó?, biurko lub miejsce do pracy przy pomocy jaskrawej ta?my. Podobn? rol?
mo?e spe?ni? kolorowa poduszka na krze?le czy kanapie lub jaskrawoczerwona b?d? pomara?czowa
wst??ka - u?atwi to odnalezienie okre?lonego miejsca.
Pomaluj najwa?niejsze z punktu widzenia bezpiecze?stwa drzwi, klamki i framugi na ?ywe kolory, aby
by?y one bardziej widoczne i aby umo?liwi? ludziom samodzielne odnalezienie wyj?cia i otwieranie drzwi
w sytuacjach awaryjnych. Sprawd?, czy kolor daje dostateczny kontrast z okuciami drzwi, ?cian? lub
innymi t?em.
Szeroko otwarte drzwi, szuflady i szafki mog? stwarza? zagro?enie bezpiecze?stwa. Oznacz kraw?dzie
szafek i drzwi jaskraw? ta?m? odblaskow?, aby by?o je ?atwo zauwa?y?, kiedy s? otwarte.
Uwaga: zawsze zamykaj drzwi, szuflady i szafki w czasie wykonywania czynno?ci i po ich zako?czeniu. Wsuwaj
krzes?a pod sto?y i odk?adaj wszystkie materia?y na ich pierwotne miejsce po zako?czeniu zebrania lub innej
czynno?ci zawodowej. Ci?g?e zmiany po?o?enia mebli mog? utrudnia? osobom s?abowidz?cym orientacj? i
poruszanie si?. Ich orientacja w otoczeniu cz?sto bazuje na pami?ci i charakterystycznych sta?ych elementach.
Schody i klatki schodowe mog? by? szczególnie niebezpieczne dla osób z uszkodzeniem wzroku. Oznacz
kraw?d? pierwszego i ostatniego stopnia jaskraw? farb? lub ta?m? odblaskow?, kontrastuj?c? z kolorem
posadzki. Je?eli stosujesz ta?m?, wymieniaj j? cz?sto i utrzymuj w dobrym stanie.
Uwaga: w wielu przypadkach nie jest konieczne oznaczanie ka?dego stopnia. Oznaczenie pierwszego i ostatniego
stopnia wystarczaj?co dobrze wskazuje, gdzie zaczynaj? si?,
a gdzie ko?cz? schody.
Pomaluj por?cze na korytarzu i klatce schodowej na ?ywy kolor, który kontrastuje ze ?cianami i posadzk?.
Por?cze powinny biec bez przerw po obu stronach wszystkich klatek schodowych. Umie?? na por?czy na
górze i na dole klatki schodowej oznaczenia dotykowe, sygnalizuj?ce obecno?? schodów lub numer pi?tra.
Na korytarzach i na schodach stosuj jednokolorowe wyraziste chodniki, aby wyra?nie oznaczy? ci?gi
komunikacyjne. Dopilnuj, ?eby stopnie by?y w dobrym stanie, poniewa? wyszczerbione lub nierówne
kraw?dzie mog? stwarza? zagro?enie.
Uwaga: wa?ne jest, aby na korytarzach nie sta?y meble, przybory do sprz?tania i inne przeszkody, które mog?
stwarza? zagro?enie.
12 / 14
Polski Związek Niewidomych
Organizacja Pożytku Publicznego
http://pzn.org.pl
Pasek ostrzegawczy w jaskrawym kolorze i o wyra?nej fakturze mo?e równie? wskazywa? na blisko??
podjazdu, podestu lub stopni. Zaznacz pocz?tek i koniec podestu jaskraw? farb? lub ta?m? odblaskow?. W
przypadku wind lub schodów, zaznacz ka?dy podest jaskraw? farb? lub specjaln? ta?m? ostrzegawcz? z
wyczuwaln? faktur?. Pomaluj progi w drzwiach na ?ywe kolory.
Zastosuj te? podstawk? do czytania lub podk?adk? z klipsem, aby pracownik móg? bli?ej przysun??
czytany materia? (uzyskanie powi?kszenia poprzez zmniejszenie odleg?o?ci).
Zainstaluj przeno?ny telefon z kontrastuj?cymi du?ymi cyframi w taki sposób, aby pracownik móg?
przysun?? aparat do siebie (powi?kszenie poprzez zmniejszenie odleg?o?ci); taki telefon jest wygodniejszy
ni? na przyk?ad zawieszony na ?cianie.
Inne u?atwienia w miejscu pracy
Przygotuj opisy stanowisk (zakresy obowi?zków) tak, aby odzwierciedla?y one pe?nione na danym
stanowisku funkcje, a nie cechy pe?ni?cej je osoby.
Przyucz lub przeszkol nowego pracownika niewidomego lub s?abowidz?cego w taki sam sposób, jak
wszystkich nowych pracowników, stosuj?c odpowiednie i skuteczne adaptacje.
Przygotuj w dost?pnej formie materia?y wprowadzaj?ce dla pracownika dotycz?ce zasad dzia?ania
instytucji, regulaminu pracy oraz wynagrodze? i ?wiadcze?.
Zorientuj pracownika w rozk?adzie budynków i obiektów firmy.
Przeprowad? przegl?d zak?adu pod k?tem wyeliminowania barier w dost?pie do budynków i obiektów
firmy.
Razem z pracownikiem "opracuj" system wyj?? awaryjnych, tak by umia? z nich samodzielnie korzysta?.
Razem z pracownikiem ustal, jakie urz?dzenia i ?wiadczenia by?yby konieczne, aby uzyska? po??dane
13 / 14
Polski Związek Niewidomych
Organizacja Pożytku Publicznego
adaptacje w miejscu pracy.
http://pzn.org.pl
W razie potrzeby zapewnij pracownikowi lektora i mo?liwo?? korzystania
z dokumentów. Przesy?anie rutynowej korespondencji biurowej przy pomocy poczty elektronicznej mo?e
by? dobrym rozwi?zaniem w przypadku pracowników pos?uguj?cych si? pomocami technicznymi.
Przygotuj miejsce do zainstalowania i eksploatacji sprz?tu u?atwiaj?cego pracownikowi funkcjonowanie, z
o?wietleniem odpowiednim do potrzeb pracownika. Przygotuj sprz?t i miejsce pracy odpowiednio
wcze?niej.
Zorganizuj rozk?ad zaj?? pracownika, który korzysta z pomocy psa przewodnika,
w taki sposób, aby umo?liwi? mu wychodzenie z psem w celach toaletowych.
Sprawd? zakres obowi?zków pracownika z uszkodzeniem wzroku i okre?l te czynno?ci, które nie s? istotne
dla danego stanowiska, a które nie mog? by? wykonywane przez osob? z uszkodzeniem wzroku; przydziel
te obowi?zki innemu pracownikowi.
?ród?o:
Poradnik pracodawcy osób niewidomych i s?abo widz?cych". AWARE Europe, rodz.3., 2000.
Poradnik dost?pny jest na www.idn.org.pl/aware-europe The Americans with Disabilities Act of 1990.
E. Joffe: Praktyczny przewodnik do Ustawy o Niepe?nosprawnych Amerykanach i do zagadnie? zwi?zanych z
uszkodzeniem wzroku. [A Practical Guide to ADA and Visual Impairment.] AFB Press, Nowy Jork, 1999.
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)
14 / 14