Instytut Techniki Radiacyjnej

Laboratorium Laserowej Spektroskopii Molekularnej (LLSM)
Instytut Techniki Radiacyjnej
Politechnika Łódzka
93-590 Łódź
Wróblewskiego 15
tel. (kier. 42)313175, fax. 42 6840043,[email protected]
Zastosowanie spektroskopii Ramana w konserwacji i renowacji dzieł sztuki
Technika Ramana w połączeniu z mikroskopem staje się jeszcze bardziej
użyteczną techniką, bowiem pozwala skierować wiązkę laserową na wybrany
fragment próbki i zogniskować ją na obszarze o średnicy 0,5-0,7 µm. Można w
ten sposób badać np. wybrane fragmenty tkanek widzialnych pod
mikroskopem. Mikroskopowa technika Ramana stwarza ogromne możliwości w
dziedzinie konserwacji, renowacji i identyfikacji dzieł sztuki, takich jak obrazy,
druki średniowieczne, itd., bowiem ziarna pigmentów zastosowanych w
farbach są oddalone o więcej niż 0,7 µm. Identyfikacja materiałów użytych w
manuskryptach o historycznej wartości, obrazach, drukach znajdowała się od
dawna w centrum zainteresowania historyków sztuki. Niejednokrotnie odkrycia
te prowadziły do rozszerzenia stanu naszej wiedzy o technologii chemicznej,
szlakach handlowych, sposobach przenoszenia wpływów kulturowych w
tamtych czasach. Techniki chemii analitycznej były przez lata wykorzystywane
w badaniu obiektów sztuki. Większość tych technik są metodami
destrukcyjnymi: trzeba zdrapać, zerwać, odłamać i rozpuścić fragment
badanego obiektu, aby przekonać się co to jest; nie można dokonać pomiaru in
situ. W ostatnim przeglądzie różnych technik stosowanych w analizie
pigmentów
porównując:
mikroskopię
skaningową,
fluorescencję
promieniowania X, dyfrakcję promieniowania X, IR, UV/VIS oraz spektroskopię
Ramana, autorzy dochodzą do wniosku, że technika Ramana oddaje
największe usługi w analizie pigmentów dzieł sztuki. Mikroskopowa technika
Ramana jest idealną metodą analityczną: czułą, niedestrukcyjną, selektywną
oraz in situ do badania pigmentów w obrazach i drukach. Dzięki wysokiej
rozdzielczości
przestrzennej
(mikroskop),
przestrajalności
laserów,
optymalizacji układów optycznych i elektronicznych można otrzymywać silne
sygnały Ramana (które mogą być słabe w nieobecności rezonansowego efektu
Ramana). Charakterystyka pigmentów polega na ich identyfikacji, określeniu
czy użyto pojedynczych pigmentów, czy też mieszaniny do osiągnięcia
optycznie tego samego lub podobnego koloru, czy efekt końcowy osiągnięto
przez budowanie warstw farby o różnym składzie pigmentów, czy poprzez
warstwy o różnych rozmiarach pigmentów.
Charakterystyka pigmentów pomaga w: renowacji – aby naprawiać zniszczone
obrazy trzeba dopasować się do oryginalnych pigmentów, konserwacji – aby
opiekować się dziełem sztuki trzeba znać wpływ ciepła, światła i
zanieczyszczenia środowiska i aby to było możliwe, konieczna jest pełna
identyfikacja materiałów, określeniu daty powstania i autentyczności dzieła
sztuki - nasza wiedza historyczna o technologii chemicznej danego okresu
pozwala określić dzieło jako oryginał czy falsyfikat. Ultramaryna
(wyprodukowana w 1828 r. jako syntetyczna wersja lazurytu) nie dziwi na
obrazie Renoira „Les Parapluies” czy Moneta „Gare Saint Lazare”, ale
zdziwiłaby na inicjałach śpiewnika z XIII. Żółty pigment (siarczek kadmu
używany od 1818 r.) nie dziwi na obrazach impresjonistów, ale dziwiłaby na
obrazie „Death of Acteon” Tycjana znajdującym się w National Gallery i do
malowania którego użyto cynianu ołowiu. Jeżeli zastosowano egipski błękit - to
dzieło może być bardzo stare (nawet 3 tysiąclecia p.n.e.), ale gdyby w obrazie
uznawanym za średniowieczny zidentyfikowano ftalocyjaninę, to falsyfikat nie
może być wcześniejszy niż 1936 r., kiedy to zsyntetyzowano po raz pierwszy
ten barwnik. Widma Ramana wszystkich barwników i pigmentów są dobrze
znane od dawna i pozwalają na jednoznaczną identyfikację materiałów .
Renoir „Les Parapluies”
inicjałach w śpiewniku z XIII
Jeżeli Państwo jesteście zainteresowani korzystaniem z naszej pracowni w ramach
prowadzenia badań naukowych lub korzystania z usług
prosimy o kontakt
Prof. dr hab.Halina Abramczyk
Laboratorium Laserowej Spektroskopii Molekularnej (LLSM)
Instytut Techniki Radiacyjnej
Politechnika Łódzka, 93-590 Łódź , Wróblewskiego 15, tel. (kier. 42) 6313188, (kier.42)631375 fax.
6840043, email. [email protected]