Papież, który był matematykiem

Niedługo czekają nas XXXI Światowe Dni
Młodzieży w Krakowie i spotkanie z papieżem
Franciszkiem, który jest pierwszym papieżem
z kontynentu amerykańskiego, pierwszym jezuitą
i pierwszym zakonnikiem od czasów papieża Grzegorza
XVI na Stolicy Piotrowej. Ja chcę Wam przybliżyć
postać innego papieża, Sylwestra II, który był
matematykiem.
Gerbert z Aurillac, który przyjął imię Sylwester II ur. się ok. 945 r.
w Owerni (Francja). Mając 12 lat, wstąpił do benedyktyńskiego klasztoru
św. Geralda w Aurillac, gdzie zaczął zdobywać wiedzę. Wraz z upływem lat
poszerzał swoją wiedzę, przebywając w innych ośrodkach również tych
położonych poza granicami Europy np. studiował matematykę, astronomię
i mechanikę w arabskiej Hiszpanii. Po drodze do Stolicy Papieskiej pełnił
funkcję nauczyciela szkoły katedralnej w Reims, był wychowawcą młodego
następcy tronu późniejszego Ottona III. W 999 r. został wybrany na papieża,
pierwszą osobę na tym stanowisku pochodzącą z Francji.
Sylwester II był uważany za najwybitniejszego matematyka X wieku,
to On rozpowszechnił w chrześcijańskiej Europie cyfry arabskie (w wersji bez
zera) i system dziesiętny, które najprawdopodobniej poznał w czasie podróży
do Hiszpanii. Również jako jeden z pierwszych europejskich uczonych
interesował się i zajmował logiką. Gerbert przebywając w Hiszpanii, poznał
nowe techniki rachunku i zasłynął z tego, że biegle wykonywał dzielenie nawet
bardzo dużych liczb. Wynalazkiem pomagającym w liczeniu był „abak Gerbera”
z żetonami o określonej wartości (żetony zwane apeksami miały wyryte cyfry
od 1 do 9) stworzony na podstawie dorobku hinduskoarabskiego. Miejsce gdzie powinno być zero, na abaku
pozostawało puste. Przyjęcie zapisu pozycyjnego bez zera nie
było możliwe. Gerbert był konsekwentnym propagatorem
„zera”. Utrwalenie pojęcia „zero” w mentalności europejskiej
stanowiło prawdziwy, niedoceniany przełom intelektualny.
Trudno było sobie wyobrazić zwykłym ludziom, że jest coś,
czego nie ma, a dzięki temu, czego nie ma, liczby nabierają wartości. Abak
Gerberta był więc pierwszym komputerem, maszyną liczącą opartą na
praktycznym wykorzystaniu pojęcia „zero”.
Gerbert jeszcze jako mnich zbudował w Magdeburgu pierwszy w Europie
zegar mechaniczny. Skonstruował również organy. Przez ówczesnych papież
Sylwestr II ze względu na swoją wiedzę i zdolności był posądzany o kontakty
z siłami nieczystymi.
Zmarł 12 maja 1003 roku
w Rzymie w tajemniczych okolicznościach. Został
pochowany w Bazylice św. Jana na Lateranie. Sylwester II
zostawił po sobie pamięć trwalszą niż większość papieży.
Ale była to pamięć dwuznaczna. Nie pamiętano jego
dokonań kościelnych czy nawet politycznych. Zapisał się
przede wszystkim jako uczony.
Papież Sylwester II swoje dokumenty podpisywał
jako „Sylwester zwany także papieżem Gerbertem”, „biskup
rzymski i papież powszechny”, „papież najwyższy
Symboliczny grobowiec i powszechny, wikariusz świętego Piotra, sługa sług
papieża Sylwestra II
Bożych”.
AK