calosc_Layout 1

SPIS TREŚCI
RADA NAUKOWA KONGRESU …………………………………………………………… 9
KOMITET ORGANIZACYJNY KONGRESU …………………………………………… 9
FIRMY – SPONSORZY ……………………………………………………………………… 10
PROGRAM IX INTERDYSCYPLINARNEGO KONGRESU NAUKOWEGO
nt. Skoliozy – współczesne zasady diagnostyki i kompleksowego leczenia …………………… 11
STRESZCZENIA
Sesja I – Wybrane aspekty systemowego leczenia skolioz idiopatycznych ………… 13
Sesja II – Tematy wolne – Plakatowa ……………………………………………… 17
Sesja III – Postępowanie chirurgiczne w leczeniu skolioz idiopatycznych ……… 30
Sesja IV – Po stę po wa nie za cho waw cze w le cze niu sko lioz
idio pa tycz nych ………………………………………………………… 33
ISTOTNE INFORMACJE ORGANIZACYJNE ………………………………………… 38
Kongres dofinansowany przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego
Kongres dofinansowany przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych
1
PATRONAT NAUKOWY:
• DEKADA KOŚCI I STAWÓW WHO (2000-2010)
• POLSKIE TOWARZYSTWO FIZJOTERAPII
• POLSKIE TOWARZYSTWO ORTOPEDYCZNE I TRAUMATOLOGICZNE
• POLSKIE TOWARZYSTWO REHABILITACJI
PATRONAT MEDIALNY:
„ORTOPEDIA TRAUMATOLOGIA REHABILITACJA” (6 pkt Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego)
„FIZJOTERAPIA POLSKA” (4 pkt Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego)
„ACTA NEUROPSYCHOLOGICA” (4 pkt Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego)
„MEDYCYNA SPORTOWA” – (4 pkt Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego)
ORGANIZATORZY:
• FUNDACJA EDUKACJI MEDYCZNEJ, PROMOCJI ZDROWIA, SZTUKI I KULTURY „ARS MEDICA”
• REDAKCJA CZASOPISMA „ORTOPEDIA TRAUMATOLOGIA REHABILITACJA”
• KATEDRA I KLINIKA ORTOPEDII I TRAUMATOLOGII NARZĄDU RUCHU, WARSZAWSKI
UNIWERSYTET MEDYCZNY
• KATEDRA I KLINIKA REHABILITACJI AKADEMII MEDYCZNEJ W WARSZAWIE
• WYŻSZA SZKOŁA FIZJOTERAPII WE WROCŁAWIU
• ZAKŁAD REHABILITACJI ODDZIAŁU FIZJOTERAPII II WYDZIAŁU LEKARSKIEGO, WARSZAWSKI
UNIWERSYTET MEDYCZNY
PRZEWODNICZĄCY RADY NAUKOWEJ – Prof. dr hab. med. Andrzej Górecki
V-CE PRZEWODNICZĄCY RADY NAUKOWEJ – Dr hab. med. Maciej Kołban, prof. nadzw.
KOMITET ORGANIZACYJNY KONGRESU
Przewodniczący: dr n. med. Wiesław Tomaszewski
V-ce Przewodniczący: prof. dr hab. med. Andrzej Górecki, dr n. med. Dariusz Białoszewski
04-036 Warszawa, Al. Stanów Zjednoczonych 72/176, wejście E
Tel./fax: (0 22) 834 67 72, Tel. 405 42 72, Tel. kom. 0 601-22-78-99, e-mail: [email protected],
[email protected], www.medsport.pl
Konto: ALIOR BANK nr 95 2490 0005 0000 4500 9818 0225
7
Szanowni Państwo
Patologia narządu ruchu pod postacią skoliozy dotyczy 2-3% populacji dzieci i młodzieży
na świecie, niezależnie od rasy. Na przestrzeni lat, w różnym stopniu, poznanych zostało wiele
zagadnień patomechaniki i leczenia bocznych skrzywień kręgosłupa, mimo to leczenie skolioz
nadal ma charakter objawowy, a nie przyczynowy.
Postępujący charakter schorzenia i trudności związane z jego leczeniem powodują, że skoliozy
pozostają ważnym problemem społecznym i terapeutycznym.
Współczesne leczenie skolioz nadal obejmuje postępowanie zachowawcze, jak również operacyjne.
Postępy, jakich dokonano w ciągu ostatnich lat w technice operacyjnej wpłynęły na poprawę wyników
i rozszerzenie wskazań do leczenia operacyjnego chorób kręgosłupa. Postęp ten stał się możliwy
głównie dzięki udoskonaleniu metod korekcji kręgosłupa i stabilizacji jego poszczególnych odcinków.
Przedyskutowanie podczas Kongresu najnowocześniejszych metod profilaktyki, diagnostyki
i kompleksowej terapii skolioz, z udziałem zaproszonych gości i wybitnych wykładowców polskich
i zagranicznych, a następnie wypracowanie stosownych wniosków i założeń terapeutycznych
opartych na aktualnie dostępnej wiedzy naukowej, stanie się ważnym etapem w rozwoju tej dziedziny
nauki i wiedzy medycznej.
Kongres jest dziewiątym z kolei, ogólnopolskim, interdyscyplinarnym przedsięwzięciem naukowym,
które zgromadzi przedstawicieli specjalności medycznych związanych z diagnostyką, leczeniem
i rehabilitacją schorzeń i obrażeń narządu ruchu, tj. specjalistów ortopedii i traumatologii narządu
ruchu, specjalistów fizjoterapii i rehabilitacji, jak również lekarzy tzw. pierwszego kontaktu
(specjaliści medycyny rodzinnej, medycyny pracy, medycyny sportowej).
Podstawowym założeniem poprzednich, jak również obecnego Kongresu, jest wielospecjalistyczne zaprezentowanie wybranego zagadnienia, istotnego dla przedstawicieli wszystkich ww.
dyscyplin medycznych.
Tradycyjnym podsumowaniem obrad będzie tzw. „okrągły stół”, w którym uczestniczą Konsultanci Krajowi ww. specjalności, Prezesi wszystkich zaangażowanych Towarzystw Naukowych,
członkowie Rady Naukowej i zaproszeni Goście. Tradycyjnie również, najważniejszym efektem
Kongresu będzie wypracowanie STANOWISKA odnośnie danego zagadnienia, które staje się tym
samym istotnym wskazaniem postępowania dla wszystkich wymienionych powyżej specjalistów.
Zakres tematyczny Kongresu, skład Rady Naukowej (udział potwierdzili m.in. wszyscy Konsultanci Krajowi i Prezesi Towarzystw Naukowych związanych z szeroko pojętą diagnostyką, leczeniem
i rehabilitacją schorzeń i obrażeń narządu ruchu), interdyscyplinarny charakter przedsięwzięcia,
a także zainteresowanie ze strony uczestników (ponad 500 osób) sprawiają, że IX Interdyscyplinarny Kongres powinien być postrzegany jako przedsięwzięcie o wysokiej randze naukowej, jak
i znaczącym wymiarze organizacyjnym.
Życzę owocnych obrad i satysfakcji z pobytu w stolicy
Przewodniczący Komitetu Organizacyjnego
dr n. med. Wiesław Tomaszewski
8
RADA NAUKOWA KONGRESU
Przewodniczący Rady Naukowej – Prof. dr Hab. med. Andrzej Górecki
Krajowy Specjalista w Dziedzinie Ortopedii i Traumatologii Narządu Ruchu,
Kierownik Katedry i Kliniki Ortopedii I Traumatologii Narządu Ruchu Warszawskiego
Uniwersytetu Medycznego
Wice-Przewodniczący Rady Naukowej – Dr hab. med. Maciej Kołban, prof. nadzw.
Kierownik Katedry i Kliniki Ortopedii Dziecięcej Pomorskiej Akademii Medycznej
w Szczecinie
CZŁONKOWIE RADY (w kolejności alfabetycznej)
Dr n. med. Dariusz Białoszewski
– Redaktor Naczelny Czasopisma „Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja”,
Kierownik Zakładu Rehabilitacji Oddziału Fizjoterapii II Wydziału Lekarskiego Warszawskiego
Uniwersytetu Medycznego
Dr hab. n. med. Jarosław Czubak, prof. nadzw.
– Kierownik Kliniki Ortopedii, Ortopedii i Traumatologii Dziecięcej CMKP
Prof. dr hab. med. Wojciech Marczyński
– Prezes ZG Polskiego Towarzystwa Ortopedycznego i Traumatologicznego, Kierownik Kliniki
Ortopedii CMKP
Dr n. med. Marek Kiljański
– Prezes ZG Polskiego Towarzystwa Fizjoterapii
Prof. dr hab. med. Jerzy Kiwerski
– Wieloletni Krajowy Specjalista w Dziedzinie Rehabilitacji Medycznej i Przewodniczący
Komitetu Rehabilitacji, Kultury Fizycznej i Integracji Społecznej PAN
Dr n. med. Marek Krasuski
– Krajowy Specjalista w Dziedzinie Rehabilitacji Medycznej, Prezes ZG Polskiego
Towarzystwa Rehabilitacji, Kierownik Katedry i Kliniki Rehabilitacji Warszawskiego
Uniwersytetu Medycznego
Dr hab. med. Jacek Kruczyński, prof. nadzw.
– Krajowy Koordynator ds. Dekady Kości i Stawów 2000-2010 WHO, Kierownik Katedry
i Kliniki Ortopedii i Traumatologii Narządu Ruchu Collegium Medicum UMK
Dr hab. med. Zbigniew Śliwiński, prof. nadzw.
– Krajowy Specjalista w Dziedzinie Fizjoterapii
Dr n. med. Wiesław Tomaszewski
– Prezes Fundacji Edukacji Medycznej, Promocji Zdrowia, Sztuki i Kultury „Ars Medica”
KOMITET ORGANIZACYJNY KONGRESU
Marta Bąk
Dariusz Białoszewski
Bartosz Bibrowicz
Katarzyna Bienias
Magdalena Cześnik
Emilia Czmut
Katarzyna Dyra
Agnieszka Gawęda
Joanna Gotlib
Edyta Grączewska
Jolanta Grzenda
Agnieszka Hawieńczyk
Martyna Jankiewicz
Dariusz Kajka
Anna Klepacka
Andrzej Konikiewicz
Aleksandra Kulwieć
Magdalena Kwaśna
Karolina Łataś-Zagrajek
Aleksandra Maciejewska
Kinga Majchrzyk
Anna Mierzwińska
Anna Mosiołek
Klaudia Nalińska
Anna Okoniewska
Mirosława Paliszewska
Beata Popielarz-Miziołek
Marta Rogalewicz
Paulina Sas Sielecka
Anna Scherer
Wojciech Sikorzak
Anna Słupik
Magdalena Strzemecka
Anna Szmidt
Michał Tomaszewski
Wiesław Tomaszewski- Przewodniczący
Anna Turska
Agnieszka Uroda
Katarzyna Wasiak
Agata Wendzonka
Marcin Woś
Joanna Zawadzka
9
FIRMY – SPONSORZY (w kolejności alfabetycznej)
A-Z Medica Sp. z o.o.
DB PUBLISHING Dobrogniewa Bąkowska
ELSEVIER URBAN & PARTNER Sp. z o.o.
Genzyme Polska Sp. z o.o.
GSK Commercial Sp. z o.o.
KALMED s.c.
Kriomedpol Sp. z o.o.
Life + Orthopedica Sp. z o.o.
mdh Sp. z o.o.
MEDIPAGE Sp. z o.o.
NYCOMED Sp. z o.o.
PHU TECHNOMEX Sp. z o.o.
Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o.
PRO WELLNESS WARSZAWA
Samodzielny Zakład Zaopatrzenia Ortopedycznego w Poznaniu
Skandynawskie Laboratorium Ortopedyczne SOL-CTO Polska
Stanley Sp. z o.o.
TARGI KIELCE Sp. z o.o.
TB Polska Sp. z o.o.
UNIPHARM Sp. z o.o.
Waldemar Cieślak VALDE Produkty Medyczne
Wydawnictwo FORUM Sp. z o.o
10
PROGRAM
IX INTERDYSCYPLINARNEGO KONGRESU NAUKOWEGO
„Skoliozy idiopatyczne – współczesne zasady diagnostyki i leczenia”
27-28 listopada 2009, Warszawa, Hotel „Gromada”
Piątek, 27.11.2009
9.45-10.00
Powitanie Gości i Otwarcie Kongresu:
Przewodniczący Komitetu Organizacyjnego – dr n. med. Wiesław Tomaszewski
10.00-12.30
SESJA I – Wybrane aspekty systemowego leczenia skolioz idiopatycznych
Przewodniczący: prof. dr hab. med. Andrzej Górecki
Moderatorzy (w kolejności alfabetycznej):
dr n. med. Marek Kiljański, dr n. med. Marek Krasuski,
dr hab. med. Maciej Kołban, prof. nadzw., dr hab. n. med. Andrzej Nowakowski
10.00-10.20
Etiopatogeneza, symptomatologia i rozpoznanie skolioz idiopatycznych
– Maciej Kołban, Szczecin
Krytyczny przegląd metod przesiewowych wykrywających skoliozy – Tomasz Kotwicki,
Poznań
Rola badań obrazowych w diagnostyce skolioz – Jan Świątkowski, Warszawa
Algorytm współczesnego postępowania diagnostyczno-leczniczego w skoliozach
idiopatycznych – Andrzej Nowakowski, Poznań
Zadania i rola rehabilitacji przed i pooperacyjnej w leczeniu skolioz idiopatycznych
– Krzysztof Kołtowski, Trzebnica
Skolioza dorosłych – nadal nierozwiązany problem terapeutyczny – Jacek Kaczmarczyk,
Świebodzin, Andrzej Nowakowski, Poznań
Dyskusja. Ogłoszenie listy 10 doniesień plakatowych, zakwalifikowanych do prezentacji
multimedialnej w sesji II – Tematów wolnych
10.20-10.40
10.40-11.00
11.00-11.20
11.20-11.40
11.40- 12.00
12.00-12.30
12.30 -12.45
Wręczenie nagród w Konkursie OTR „Praca Roku – Edycja 2008”
12.45-13.15
Przerwa kawowa
13.15-15.00
SESJA II – Tematy wolne (Sesja plakatowa)
Przewodniczący: dr hab. med. Jacek Kruczyński, prof. nadzw.
Moderatorzy (w kolejności alfabetycznej):
dr n. med. Dariusz Białoszewski, dr hab. med. Jarosław Czubak, prof. nadzw.,
dr n. med. Wiesław Tomaszewski
15.00-16.30
Obiad
16.30-18.30
SESJA III – Postępowanie chirurgiczne w leczeniu skolioz idiopatycznych
Przewodniczący: prof. dr hab. med. Wojciech Marczyński
Moderatorzy (w kolejności alfabetycznej):
dr hab. med. Maciej Kołban, prof. nadzw., prof. dr hab. med. Daniel Zarzycki
16.30-17.00
17.00-17.20
18.00-18.30
Nowoczesne leczenie operacyjne skolioz idiopatycznych – Maciej Kołban, Szczecin
Zabiegi endoskopowe w chirurgii kręgosłupa – Daniel Zarzycki, Mariusz Kaliciński,
Zakopane
Zastosowanie żebra rozsuwanego VEPTR w leczeniu skolioz wczesnodziecięcych
– Marek Fatyga, Michał Latalski, Lublin
Ocena jakości życia u pacjentów ze skoliozą idiopatyczną leczonych operacyjnie
– Bożena Gorzkowicz, Maciej Kołban, Zbigniew Szych, Szczecin
Dyskusja
20.00
Bankiet/Spotkanie towarzyskie (szczegóły str. 40, pkt. 13)
17.20-17.40
17.40-18.00
11
Sobota, 28.11.2009
10.00-15.00
SESJA IV – Postępowanie zachowawcze w leczeniu skolioz idiopatycznych
Przewodniczący: prof. dr hab. med. Jerzy Kiwerski
Moderatorzy (w kolejności alfabetycznej):
prof. dr hab. med. Santos Sastre Fernandez, dr n. med. Marek Krasuski,
prof. dr hab. med. Janusz Nowotny, dr hab. med. Zbigniew Śliwiński, prof. nadzw.
10.00-10.25
10.50-11.10
Outcomes of conservative treatment of scoliosis with a self-designed method
[Wyniki leczenia zachowawczego skolioz metodą własną] – Santos Sastre Fernandez, Barcelona
Zasady profilaktyki i skuteczność leczenia zachowawczego skolioz tzw. idiopatycznych
w materiale własnym w odniesieniu do etiologii biomechanicznej i nowej klasyfikacji
– Tomasz Karski, Jarosław Kałakucki, Jacek Karski, Mariusz Długosz, Lublin
Wyniki leczenia skolioz idiopatycznych metodą Dobosiewicz – Jacek Durmała, Katowice
11.10-11.40
Przerwa kawowa
11.40-12.05
Miejsce ćwiczeń korekcyjnych w zachowawczym leczeniu skolioz – Janusz Nowotny,
Katowice
Leczenie skolioz gorsetem Cheneau –Tomasz Kotwicki, Poznań
Leczenie skolioz gorsetem czynnościowym – SpineCor – Aleksander Szwed,
Maciej Kołban, Szczecin
Badania nad przydatnością metody Kinesiology Taping w leczeniu skolioz niskostopniowych
– Zbigniew Śliwiński, Zgorzelec
MARLEK – Skuteczne narzędzie pracy lekarza w leczeniu zespołów bólowych kręgosłupa
i skolioz (wykład sponsorowany) – Waldemar Cieślak, Warszawa
10.25-10.50
12.05-12.25
12.25-12.45
12.45-13.05
13.05-13.15
13.15-14.00
Dyskusja
14.00-14.15
Przerwa
14.15-15.15
Obrady Okrągłego Stołu „Leczenie skolioz – mity i fakty”
Uczestnicy: Rada Naukowa Kongresu, Wykładowcy i zaproszeni Goście
15.15-15.45
Wręczenie Dyplomów Laureatom Sesji Plakatowej, podsumowanie Kongresu
i zamknięcie obrad.
WARSZTATY TERAPEUTYCZNE
WARSZTAT nr 1: 27.11.09 r. (piątek), g. 13.00-14.30
Temat: Prezentacja urządzenia FED stosowanego w korekcji skrzywień kręgosłupa
Prowadzący: Prof. Santos Sastre Fernandez (Hiszpania)
WARSZTAT nr 2: 28.11.09 r. (sobota), g. 15.30-17.00
Temat: Propozycja stosowania wybranych aplikacji metody Kinesiology Tapingu w skoliozach
Prowadzący: Prof. Zbigniew Śliwiński, dr Tomasz Senderek
ZEBRANIA, ODCZYTY, WYKŁADY SPONSOROWANE
1. ZEBRANIE Oddziału Warszawskiego Polskiego Towarzytswa Medycyny Sportowej
– 27.11.2009 r. (piątek), g. 16.00
2. MARLEK – Skuteczne narzędzie pracy lekarza w leczeniu zespołów bólowych kręgosłupa
i skolioz (wykład sponsorowany) – Waldemar Cieślak, Warszawa – 28.11.2009 r. (sobota), g. 13.05
(Firma Waldemar Cieślak VALDE Produkty Medyczne przygotowała atrakcyjny upominek dla wszystkich
uczestników Kongresu!)
12
STRESZCZENIA
Sesja 1
Wybrane aspekty systemowego leczenia
skolioz idiopatycznych
Etiopatogeneza, symptomatologia i rozpoznanie skolioz idiopatycznych
Maciej Kołban
Klinika Ortopedii i Traumatologii Dziecięcej PAM, Szczecin
Skolioza idiopatyczna jest trójpłaszczyznowym zniekształceniem kręgosłupa. Rozpoznanie zaburzenia osi
kręgosłupa wg kryteriów SRS (Scoliosis Research Society) wymaga stwierdzenia w badaniu radiologicznym
kręgosłupa wykonanym w pozycji stojącej, w projekcji P-A – skrzywienia przekraczającego kąt 10° oznaczonego metodą Cobba.
Etiopatogeneza zaburzenia nie jest wyjaśniona. Przyczyn skoliozy poszukuje się we wrodzonych lub nabytych zaburzeniach budowy kręgów. U chorych z taką deformacją zwraca uwagę współwystępowanie innych
nieprawidłowości – niesymetryczna budowa pnia mózgu, zaburzenia czucia i równowagi, zaburzenia funkcji
płytek krwi oraz kolagenu. Podkreślana jest również rola czynników genetycznych w powstaniu zaburzenia osi
kręgosłupa, co potwierdza rodzinne występowanie skoliozy. Próbuje się to tłumaczyć dziedzicznym zaburzeniem w budowie i funkcji receptora estrogenowego. Wielu autorów upatruje przyczyn skoliozy w zaburzeniach
ogólnoustrojowych, między innymi syntezie mukopolisacharydów i lipoproteiny. Hipotezę powstawania skoliozy w wyniku zaburzeń syntezy melatoniny wysunęła w latach 90 XX w. grupa badaczy pod kierunkiem Dubousseta. Machida donosił o obniżeniu poziomu melatoniny w surowicy krwi u dziewcząt z szybko progresującą skoliozą. Zostało to jednak zakwestionowane przez innych autorów, którzy nie znaleźli różnicy w poziomie melatoniny u dziewcząt ze skoliozą w porównaniu do zdrowej grupy kontrolnej. Według nowszych badań, na zaburzenia
poziomu melatoniny może mieć wpływ kalmodulina. Według tej hipotezy melatonina odgrywa drugorzędną rolę
w samoistnej indukcji skrzywienia. Jest to skutek interakcji z kalmoduliną – białkiem mającym receptory dla jonów wapnia, przez co wpływa na kurczliwość mięśni szkieletowych, występuje też w płytkach krwi – poziom
w płytkach krwi był wyższy u chorych, u których doszło do większej niż 10° progresji skrzywienia w ciągu 12
miesięcy. Ostatecznie jednak etiologia skoliozy nadal pozostaje niewyjaśniona. Przytoczona różnorodność hipotez
powstawania skoliozy idiopatycznej wskazuje, iż ma ona wieloczynnikowe uwarunkowania. Przedstawione poglądy nie wykluczają się, a raczej wzajemnie uzupełniają i jednocześnie wyjaśniają skomplikowane uwarunkowania
i zależności w zaburzeniach kształtowania się kręgosłupa dzieci i młodzieży.
Schorzenie to dotyczy od 2 do 3% populacji dzieci i młodzieży. Około 10% z tych przypadków wymaga zastosowania leczenia zachowawczego, a korekcji operacyjnej zniekształcenia od 0,1 do 0,3%. Zaburzenie osi
kręgosłupa dotyczy częściej płci żeńskiej. Skolioza idiopatyczna pojawia się w wieku rozwojowym i ma tendencję do pogarszania się w okresach szybkiego wzrastania kręgosłupa, nie leczona może prowadzić do znacznych deformacji tułowia, ograniczających wydolność układu oddechowego i krążenia, zaburza ogólną sprawność i ogranicza możliwość pracy, obniżając znacząco jakość życia chorych.
Krytyczny przegląd metod przesiewowych wykrywających skoliozy
Tomasz Kotwicki
Katedra i Klinika Ortopedii i Traumatologii Dziecięcej, Uniwersytet Medyczny, Poznań
Skoliozy idiopatyczne dotyczą 2-3% populacji wieku rozwojowego. Rozpoznanie skoliozy następuje w badaniu klinicznym na podstawie obecności charakterystycznych objawów trójpłaszczyznowego zniekształcenia
13
kręgosłupa: wygięcie boczne, zaburzenie fizjologicznych krzywizn strzałkowych oraz rotacja osiowa kręgów,
a także w badaniu radiologicznym, przy czym za minimalną wartość kąta Cobba przyjęto 10 stopni (kryterium
SRS). Pomiar kąta rotacji tułowia w teście Adamsa uważa się za optymalny sposób wykrywania skolioz w badaniach przesiewowych. Wartości 0-3° traktuje się jako fizjologiczną asymetrię tułowia, 4-6° oznacza strefę
wątpliwą, a 7° upoważnia do rozpoznania skoliozy i skierowania do badania radiologicznego. Ponadto, w wykrywaniu skolioz stosuje się techniki topografii powierzchni ciała, których użycie wymaga spełnienia określonych warunków zwiększających specyficzność badania. W ostatnich latach wzrasta liczba publikacji wskazująca na możliwość zastosowania badań genetycznych do określania ryzyka wystąpienia i progresji skoliozy.
Skolioza idiopatyczna spełnia kryteria WHO dla chorób, dla których uzasadnione jest prowadzenie badań przesiewowych. Wiek wykonywania badań tzw. bilansów zdrowia u dzieci nie uwzględnia potrzeby oceny w okresie pokwitaniowego skoku wzrostowego, kiedy większość skolioz się ujawnia lub ulega szybkiej progresji.
Zasady prowadzenia badań przesiewowych w kierunku skolioz zostały omówione w zestawieniu z danymi
z krajów Europy i USA.
Rola badań obrazowych w diagnostyce skolioz
Jan Świątkowski1,2
1
Klinika i Katedra Ortopedii i Traumatologii Narządu Ruchu, Warszawski Uniwersytet Medyczny
2
I Zakład Radiologii Klinicznej, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Badania obrazowe wnoszą wprawdzie duży wkład w rozpoznawanie skrzywień kręgosłupa, lecz nie powinno się od nich zaczynać. Każde skierowanie na badanie obrazowe powinno być poprzedzone dokładnym badaniem klinicznym i oceną wady podstawy. Jednak niejednokrotnie opisując zdjęcie kręgosłupa z rozpoznaniem
klinicznym skoliozy radiolog stwierdza całkowicie prawidłowy obraz. Wynika to z tego, że badanie radiologiczne jest pierwszym badaniem w kierunku oceny wady podstawy. Zadaniem diagnostyki obrazowej jest określenie przyczyny powstawania skrzywień i charakter zmian w obrębie kręgosłupa, stwierdzenie czy istnieje
skrzywienie czynnościowe czy organiczne (z przyczyn znanych i o etiologii nieznanej, idiopatyczne). W skrzywieniu organicznym stwierdza się zawsze obrócenie kręgów wzdłuż osi długiej kręgosłupa (rotatio). Skrzywienie takie doprowadza do zniekształcenia klatki piersiowej oraz zmian w budowie i ustawieniu miednicy. W poszukiwaniu przyczyn skrzywień organicznych poza zdjęciami rentgenowskimi wykonanymi z odległości 1,5
metra obejmującymi cały kręgosłup w razie konieczności uzupełnionymi zdjęciami czynnościowymi i osiowymi garbu, konieczne jest dokładne przedstawienie konfiguracji przestrzennej kręgosłupa. Umożliwia to badanie TK ze wszystkimi przekształceniami, uwidaczniając ponadto zmiany kształtu trzonów i łuków kręgowych.
Wszystkie wymienione badania wiążą się z ekspozycją na promieniowanie, najwyższą w przypadku TK. Nawet cyfrowy zapis, który ułatwia wykreślanie parametrów na zdjęciu przeglądowym z uwagi na ciągłą dawkę
wzdłuż całego kręgosłupa nie ogranicza jej. Wśród metod obrazowych pozwalających na ocenę skrzywienia
kręgosłupa bez użycia promieni rentgenowskich pojawiły się systemy elektroniczne oparte na identyfikacji
anatomicznych punktów orientacyjnych pozwalające na wirtualną prezentację deformacji kręgosłupa. Z kolei
przy dużych wyboczeniach ważną rolę spełnia rezonans magnetyczny, który pozwala na równoczesną ocenę
wad rdzenia kręgowego.
Algorytm współczesnego postępowania diagnostyczno-leczniczego
w skoliozach idiopatycznych
Andrzej Nowakowski
Klinika Chirurgii Kręgosłupa, Ortopedii Onkologicznej i Traumatologii, Uniwersytet Medyczny, Poznań
Skolioza idiopatyczna jest schorzeniem charakteryzującym się występowaniem w populacji ludzkiej ze stałą częstością.
Diagnostyka. Badanie przesiewowe: w wieku szkolnym (10 – 14 r.ż)
Przebieg naturalny: wiek, płeć, pierwsza miesiączka, występowanie rodzinne, ból?
14
Badanie kliniczne: obserwacja (test Adamsa), pomiary (skoliometr, pion z C7), pojemność oddechowa
w skoliozach > niż 70º (hypokifoza piersiowa)
Diagnostyka radiologiczna: (kąt Cobba, test Rissera, kręg stabilny – centralna pionowa linia krzyżowa),
wielkość rotacji – Nash Moe, Perdriolle, TK.
Leczenie.
Cele leczenia: zapobieganie progresji, zachowanie kompensacji kręgosłupa, optymalizacja wydolności oddechowej i poprawa kosmetyczna.
Postępowanie nieoperacyjne: obserwacja w skrzywieniach < 25º u niedojrzałych szkieletowo chorych
i w skrzywieniach > 50º dojrzałych kostnie.
Ćwiczenia: jako uzupełnienie leczenia (nie wpływają na przebieg naturalny skoliozy).
Gorset: skrzywienie > 30º – 40º podczas pierwszej wizyty i > 25º przy udokumentowanej progresji (R=3
lub mniej).
Główny cel stosowania gorsetu: zahamowanie progresji, aż u 85% chorych i około 50% korekcji. Po odstawieniu gorsetu powrót skrzywienia do wielkości wyjściowej sprzed gorsetu.
Leczenie operacyjne.
Wskazania: postępujące skrzywienia > 45º u rosnących dzieci, niepowodzenie w leczeniu gorsetowym, postępujące skrzywienia > 50º u dorosłych.
Cele operacji: zapobieganie progresji skrzywienia, zapewnienie kompensacji, poprawa wydolności oddechowej, prewencja bólu, poprawa kosmetyczna.
Usztywnienie tylne w zależności od wzoru skrzywienia, kręg dystalny możliwie neutralny rotacyjnie, stabilny, ustawiony horyzontalnie w stosunku do kości krzyżowej.
Usztywnienie proksymalne w podwójnym strukturalnym skrzywieniu piersiowym (Typ V) – oba skrzywienia powinny być objęte usztywnieniem.
Usztywnienie przednie krótkie i korektywne skrzywienia piersiowo/lędźwiowe i lędźwiowe bez współistniejącej kifozy, korekcja skoliozy lędźwiowej z odtworzeniem lordozy.
Połączona spondylodeza przednia i tylna: poważne skrzywienia > 90º sztywne, o złej kompensacji.
Czynniki predestynujące – rozwinięcie „crankshaft phenomenon” (R=0, kąt Cobba > 60º, rotacja szczytu skrzywienia > 20º), procedurą z wyboru – przednia discektomia + usztywnienie oraz tylne instrumentarium + usztywnienie.
Instrumentarium – wielosegmentowe z użyciem śrub nasadowych.
Technika operacyjna – dwie jednostki krwi autogennej, odzysk śródoperacyjny krwi, monitorowanie funkcji
rdzenia, usztywnienie z zastosowaniem wszczepów kostnych autogennych.
Zadania i rola rehabilitacji przed i pooperacyjnej w leczeniu skolioz
idiopatycznych
Krzysztof Kołtowski
Oddział Chirurgii Urazowo-Ortopedycznej Szpital im. Św. Jadwigi Śląskiej, Trzebnica
Wprowadzenie. Celem pracy jest krytyczna analiza różnych sposobów postępowania rehabilitacyjnego
w okresie przed i pooperacyjnym w leczeniu skolioz idiopatycznych.
Materiał i metody. W latach 1995-2008 leczono operacyjnie 2540 skolioz, w tym 1960 idiopatycznych.
W latach 1985-2003 w I grupie pacjentów prowadzono jednolity 4 tygodniowy tok przygotowania do zabiegu
operacyjnego składający się z kinezy i fizykoterapii polegający na ćwiczeniach asymetrycznych, oddechowych,
kondycyjnych, ćwiczeniach w wodzie, wyciągach poziomych, grawitacyjnych, autowyciągach oraz elektrostymulacji, okładach parafinowych. W latach 2003-2008 w II grupie pacjentów nie stosowano przygotowania
do leczenia operacyjnego. Analizie poddano obie grupy pacjentów oceniając wynik leczenia operacyjnego wyrażony w stopniu korekcji skoliozy oraz długości rekonwalescencji pooperacyjnej. W leczeniu pooperacyjnym
w obu grupach stosowano identyczne zalecenia rehabilitacyjne.
Wyniki. W grupie I i II nie stwierdzono istotnej różnicy w uzyskanej operacyjnej korekcji skoliozy, która
wynosiła średnio 66%, ani w długości okresu rekonwalescencji mierzonej w dniach do pionizacji po zabiegu
oraz długości pobytu w szpitalu oraz ocenie wydolności w step-teście i pojemności życiowej płuc.
15
Wnioski. Pierwotne przesłanki stosowania jednolitego toku przygotowania do leczenia operacyjnego skolioz mającego przynieść poprawę elastyczności skrzywienia oraz wydolności ogólnej w grupie I nie zostały potwierdzone w badaniach porównawczych z grupą II. Stosowanie rehabilitacji pooperacyjnej we wczesnej fazie
do 6 m-cy ograniczone jest do ćwiczeń izometrycznych i oddechowych, a od 6-12 m-cy rozszerzone o pływanie lub ćwiczenia symetryczne prowadzone w pozycjach niskich.
Skolioza dorosłych – nadal nierozwiązany problem terapeutyczny
Jacek Kaczmarczyk1, Andrzej Nowakowski2
1
Lubuski Ośrodek Rehabilitacyjno Ortopedyczny, Świebodzin
2
Klinika Chirurgii Kręgosłupa, Ortopedii Onkologicznej i Traumatologii, Uniwersytet Medyczny, Poznań
Skolioza dorosłych (dwie kategorie chorych):
1. Początek przed osiągnięciem dojrzałości kostnej (preexistent scoliosis)
2. Skolioza De Novo – rozwija się w wyniku zmian zwyrodnieniowych i osteoporozy (degenerative scoliosis)
(spondylolisteza, asymetria wyrostków stawowych, anomalie wrodzone, urazy, proces zapalny, nierówności kończyn)
Preexistent scoliosis (skolioza idiopatyczna): z towarzyszącym bólem, progresja skrzywienia (rotacja, torsja kręgów), deformacja kosmetyczna, ograniczenie wydolności oddechowej, problemy neurologiczne i oddechowo-krążeniowe w skrzywieniach > 90º i 100º
Skolioza zwyrodnieniowa (De Novo): najczęściej zlokalizowana w części lędźwiowej kręgosłupa, związana z mechaniczną niewydolnością kręgosłupa (ból krzyża) z lub bez objawów neurologicznych (chromanie
neurogenne/ radikulopatia).
Niespecyficzne objawy kliniczne (ból krzyża i stenoza kręgowa) np. brak ulgi w bólu podczas siadania
związany z „zapadaniem” się kręgosłupa (spinal collapse) na skutek: zmian zwyrodnieniowych krążka, osteoporozy, zwyrodnienia powierzchni stawowych, deformacji rotacyjnej kręgów, (spinal collapse) zwyrodnienie
krążka, rzeczywista stenoza centralna (ból korzeniowy bardziej powszechny – ból kończyny), transpozycja
i deformacja rotacyjna kręgów (dekompensacja kręgosłupa w płaszczyźnie czołowej i strzałkowej), względna stenoza (ból mechaniczny krzyża).
Objawy kliniczne: raczej niespecyficzne ból nasila się stopniowo (krzyża i kończyny) najczęściej występuje łącznie po obu stronach skrzywienia (strona wklęsła?) trakcja i przemieszczenie po stronie wypukłej skrzywienia, szeroka gama objawów od obiektywnych ubytków neurologicznych odpowiadających zaangażowanym
korzeniom nn. do osłabienia i braku czucia w strefie lędźwiowo-krzyżowej, objawy nadmiernego napięcia nerwów (tension signs) nie mają miejsca lub występują tylko w niewielkim stopniu.
Badania obrazowe: Rtg (obraz deformacji skoliozy i patologii procesu zwyrodnieniowego).
Wskazania operacyjne: Myelogram + TK, MR w mniej poważnych deformacjach, TK + MR komputerowa
„nawigacja” śródoperacyjna (CAOS computer assisted orthopedic surgery), czas rzeczywisty – ocena i wgląd śródoperacyjny.
Leczenie zachowawcze: NLPZ, edukacja chorego podparcie części lędźwiowej (rzadko gorset).
Leczenie operacyjne: 1. procedura dekompresji jako wyłączna – nadal wykonywana, stale utrzymujący się
ból, progresja „zapadania” się kręgosłupa, zaostrzenie objawów neurologicznych, 2. dekompresja + korekcja
deformacji + stabilizacja wielosegmentowa + spondylodeza.
16
Sesja 2
Tematy wolne – Plakatowa
P1. Porównawcza ocena asymetrii tułowia mierzonej plurimetrem Rippsteina
i skoliometrem Bunnella u chorych ze skoliozą
Krzysztof Graff1,2, Urszula Kornatowska2, Janusz Domaniecki2, Marek Waszkiewicz1
1
Klinika Rehabilitacji Pediatrycznej IP-CZD, Warszawa
2
Wydział Rehabilitacji AWF, Warszawa
Wstęp. Najczęściej ocenia się stopień skrzywienia kręgosłupa poprzez wyliczenie kąta Cobba ze zdjęcia rentgenowskiego kręgosłupa, natomiast wielkość asymetrii tułowia poprzez test Adamsa. Obiektywnego klinicznego
pomiaru asymetrii tułowia można dokonać przy użyciu plurimetru Rippsteina lub skoliometru Bunnella.
Cel. Celem pracy było zbadanie asymetrii tułowia oraz ocena zgodności pomiędzy wynikami uzyskanymi
z pomiaru plurimetrem Rippsteina i skoliometrem Bunnella oraz odniesienie wyników do rotacji ocenianej radiologicznie według Perdiolle wśród dzieci ze skoliozą idiopatyczną
Materiał i metody. Badania przeprowadzono w Instytucie „Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka” w Warszawie w grupie 61 dziewcząt w wieku 11-15 lat z potwierdzoną radiologicznie skoliozą idiopatyczną. Kąt
skrzywienia według Cobba zawierał się w przedziale 5-440 (rotacja 0- 250) w odcinku piersiowym, a w odcinku lędźwiowym 5-540 (rotacja 0-250). U każdego z badanych dokonano pomiaru garbu żebrowego w miejscu
największej asymetrii odcinka piersiowego oraz wału lędźwiowego w miejscu największej asymetrii odcinka
lędźwiowego przy pomocy plurimetru Rippsteina oraz skoliometru Bunnella. Wyniki badania klinicznego porównano z badaniem radiologicznym i poddano analizie statystycznej.
Wyniki. Współczynnik korelacji Pearsona pomiędzy pomiarami plurimetrem Rippsteina oraz skoliometrem
Bunnella wyniósł 0,97. Rozrzut wyników pomiędzy badającymi i pomiędzy zastosowanymi przyrządami pomiarowymi zawierał się w przedziale od 0,10 do 1,60. Na podstawie porównania pomiarów asymetrii tułowia
przy pomocy plurimetru i skoliometru uzyskano bardzo podobne rozkłady typów skrzywień w grupie badanej.
W analizie porównawczej wyników badania klinicznego z badaniem radiologicznym uzyskano średni (r=0,6)
stopień korelacji w przypadku badania plurimetrem i skoliometrem skrzywienia piersiowego. W przypadku odcinka lędźwiowego uzyskano stopień korelacji r= 0,7 przy pomiarze plurimetrem, natomiast w badaniu skoliometrem stopień korelacji wyniósł r= 0,8.
Wnioski. 1. W pomiarach asymetrii tułowia wśród dziewcząt ze skoliozą idiopatyczną istnieje wysoka korelacja między wynikami uzyskanymi z badania plurimetrem Rippsteina oraz skoliometrem Bunnella – metody te mogą być stosowane zamiennie. 2. Pomiary kliniczne mogą stanowić alternatywny dla badania radiologicznego, nieinwazyjny sposób kontroli efektów terapii.
P2. Elektroniczny pomiar ustawienia miednicy w populacji dziewcząt
zdrowych i ze skoliozą
Krzysztof Graff1,2, Marta Napiórkowska1, Aleksander Bronowski1, Janusz Domaniecki1,
Jolanta Stępowska1,2, Marek Waszkiewicz2
1
Wydział Rehabilitacji AWF, Warszawa
2
Instytut „Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka”, Klinika Rehabilitacji Pediatrycznej, Warszawa
Wstęp. Ustawienie miednicy jest jednym z kluczowych czynników mających wpływ na postawę ciała. Niewiele jest jednak prac podejmujących tę problematykę. Celem jest uzyskanie odpowiedzi na pytanie, czy istnieją różnice w przestrzennym ustawieniu miednicy w płaszczyźnie strzałkowej i czołowej w grupie dziewcząt
zdrowych i u pacjentów ze skoliozą?
17
Materiał i metody. W badaniu wzięło udział 221 zdrowych dziewcząt w wieku 9-16 lat i 96 dziewcząt ze
skoliozą. Pomiary kąta nachylenia zostały przeprowadzone za pomocą kątomierza elektronicznego własnej
konstrukcji. Mierzono kąt pomiędzy kolcem biodrowym przednim górnym a tylnym po stronie lewej i prawej
(kąt boczny lewy i prawy) oraz kąt pomiędzy kolcami biodrowymi przednimi górnymi (ASIS – kąt przedni)
i kolcami biodrowymi tylnymi górnymi (PSIS – kąt tylny). Wyniki poddano analizie statystycznej.
Wyniki. Wśród zdrowych dziewcząt w płaszczyźnie strzałkowej nie stwierdzono różnic istotnych statystycznie (p=0,18) w kącie bocznym lewym i prawym. W płaszczyźnie czołowej pomiędzy liniami tworzącymi
kąt przedni i tylny stwierdzono różnice istotne statystycznie (p=0,03). Zauważono tendencje do nieznacznie
wyższego ustawienia kolca biodrowego tylnego górnego i niższego kolca biodrowego przedniego górnego
po stronie prawej. W płaszczyźnie strzałkowej wśród pacjentów ze skoliozą stwierdzono różnice istotne statystycznie (p=0,01) w kącie bocznym lewym i prawym. Stwierdzono większy kąt nachylenia po stronie prawej.
W płaszczyźnie czołowej również stwierdzono różnice istotne statystycznie pomiędzy linią tworzącą kąt przedni ASIS a linią tworzącą kąt tylny PSIS (p=0,001). Obustronnie zauważono tendencje do wyższego ustawienia
kolców po prawej stronie, przy czym większą asymetrię ustawienia odnotowano w kolcach biodrowych tylnych
górnych
Wnioski. 1. Nieprawidłowości w ustawieniu talerzy kości biodrowych występują podobnie często w populacji dziewcząt zdrowych, jak i u dziewcząt ze skoliozą. 2. W przypadku pacjentów ze skoliozą nieprawidłowo
ustawiona miednica może stanowić jedną z przyczyn powstania wady postawy ciała, lecz niekoniecznie jest jedynym czynnikiem sprawczym powodującym skrzywienie.
Praca wykonana w ramach projektu badawczego decyzja nr 0516/P01/2007/32.
P3. Wpływ stosowania gorsetu ortopedycznego typu Chenea’u na progresję
bocznego idiopatycznego skrzywienia kręgosłupa
Julita Cetnarowicz, Grażyna M. Kida-Purpurowicz, Ireneusz M. Kowalski
Katedra i Klinika Rehabilitacji, Wydział Nauk Medycznych, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Olsztyn
Wstęp. Postępowanie lecznicze w bocznym idiopatycznym skrzywieniu kręgosłupa (bisk) dotyczące rehabilitacji wymaga monitoringu i wiarygodnej oceny efektów stosowanej terapii. Ze względu na nieznaną etiologię i historię naturalną bisk oraz kompleksowość stosowanego leczenia, powyższa ocena jest trudna do zrealizowania.
Cel. Ocena skuteczności leczenia metodą gorsetu ortopedycznego typu Chenea’u.
Materiał. Retrospektywnej analizie poddano 40 pacjentów hospitalizowanych z rozpoznanym bisk, leczonych przy pomocy gorsetu ortopedycznego typu Chenea’u. Minimalny okres leczenia ortozą wynosił 2 lata.
Metody. Ocenie poddano wartości kątowe łuków skrzywienia wg Cobba na początku leczenia ortozą
i w czasie ostatniej hospitalizacji. Nastepnie przeprowadzono analizę statystyczną (test Chi2) wpływu niezależnych cech (okres obserwacji, rodzaj skoliozy, rotacja, test Rissera) na końcowy efekt leczenia.
Wyniki. Poprawa wystąpiła u 9 pacjentów (22.5%), stabilizacja u 15 (37.5%), pogorszenie u 16 (40%) badanych. Odsetek wyników w 2 głównych grupach oraz w podgrupach skolioz dwułukowych kształtował się następująco: skoliozy piersiowe prawostronne: poprawę stwierdzono u 1 pacjenta (7.7%), stabilizację u 5 (38.5%),
pogorszenie zaś u 7 (53.8%).
Skoliozy dwułukowe: poprawę zaobserwowano u 8 pacjentów (29.6%), stabilizację u 10 (37%), pogorszenie u 9 (33.4%).
Ze względu na nieliczną grupę pacjentów, nierówną liczbę osób w poszczególnych grupach i krótki okres
obserwacji, badanie będzie kontynuowane.
Wnioski. 1. Większą tendencję do progresji miały skoliozy jednołukowe. 2. Przeprowadzona analiza statystyczna wykazała niską siłę zależności rozpatrywanych cech niezależnych na końcowy efekt leczenia.
Praca naukowa finansowana ze środków na naukę w latach 2009-2012 jako projekt badawczy.
18
P4. Ocena zmian kąta rotacji tułowia u dzieci i młodzieży z bocznymi
idiopatycznymi skrzywieniami kręgosłupa poddanych intensywnej fizjoterapii
prowadzonej w oparciu o koncepcję Funkcjonalnej Indywidualnej Terapii
Skolioz (FITS)
Dariusz Czaprowski1, Łukasz Stoliński2, Marianna Białek3
Olsztyńska Szkoła Wyższa im. J. Rusieckiego, Wydział Fizjoterapii
2
Zespół Sportowych Szkół Ogólnokształcących, Skierniewice
3 Prywatny Gabinet Fizjoterapii, Jawor
1
Wstęp i cel. Boczne idiopatyczne skrzywienia kręgosłupa stanowią jedno z największych wyzwań terapeutycznych z zakresu ortopedii wieku rozwojowego. Jednym ze sposobów klinicznej oceny chorych ze skoliozami idiopatycznymi jest pomiar kąta rotacji tułowia. Celem pracy była ocena zmian kąta rotacji tułowia u dzieci i młodzieży ze skoliozami idiopatycznymi poddanych intensywnej, dwutygodniowej fizjoterapii, prowadzonej wg koncepcji Funkcjonalnej Indywidualnej Terapii Skolioz (FITS)
Materiał i Metody. Analizą objęto 57 dziewcząt oraz chłopców w wieku 11-18 lat (średnia 14,6 roku±1,6)
ze zdiagnozowaną skoliozą idiopatyczną (średnia wartość kąta Cobba 36,8°±8,2°, średnia wartość kąta rotacji
tułowia 9,1°±5,0°). Wśród badanych u 13 rozpoznano skoliozę jednołukową piersiową, u pozostałych skoliozę
dwułukową piersiowo-lędźwiową. U wszystkich przeprowadzono ocenę kąta rotacji tułowia wykorzystując w tym
celu oryginalny Skoliometr Bunnella. Pomiar został przeprowadzony na początku i na końcu 2-tygodniowej intensywnej fizjoterapii prowadzonej w oparciu o FITS. Zebrane wyniki poddano analizie statystycznej. Ocenę zgodności rozkładu zmiennych z rozkładem normalnym przeprowadzono testem Kołmogorowa-Smirnowa. W dalszej
analizie wykorzystano test t-Studenta. Jako poziom istotności przyjęto wartość p<0,05.
Wyniki. U badanych stwierdzono istotne zmniejszenie średniej wartości kąta rotacji tułowia wyznaczonej
dla wszystkich łuków skoliotycznych (9,1°±5,0 vs 6,8°±3,7°). Stwierdzono również znamienne statystycznie
zmniejszenie średniej wartości kąta rotacji tułowia określonej zarówno dla skolioz jedno- i dwułukowych
(10,5°±5,5° vs 8,8°±3,5° oraz 8,6°±4,9° vs 6,2°±3,6°).
Wnioski. 1. Pod wpływem intensywnej fizjoterapii prowadzonej wg zasad FITS stwierdzono w okresie dwóch
tygodni istotne zmniejszenie średniej wartości kąta rotacji tułowia wyznaczonej dla wszystkich łuków. 2. Pod
wpływem intensywnej fizjoterapii prowadzonej w okresie 2 tygodni w oparciu o koncepcję FITS zaobserwowano znamienne zmniejszenie średniej wartości kąta rotacji tułowia zarówno w przypadku skolioz jedno-, jak
i dwułukowych.
P5. Charakterystyka parametrów skolioz jednołukowych oraz zastosowanego
leczenia zachowawczego u dzieci w grupie wiekowej 11-15 lat
Tomasz Ridan, Mariusz Janusz, Kinga Chowaniec
Katedra Fizjoterapii, Akademia Wychowania Fizycznego, Kraków
Wstęp i cel. Postawa ciała dziecka jest zmienna osobniczo, uwarunkowana wieloma czynnikami, a szczególny proces kształtowania się postawy obejmuje okres od narodzin do zakończenia procesu kostnienia. Celem
pracy była charakterystyka skolioz w badanej grupie oraz ocena wpływu zastosowanego usprawniania rehabilitacyjnego na postęp schorzenia.
Materiał i metoda. Badaniami objęto grupę 98 dzieci, w tym: 51 chłopców (52%) i 47 dziewcząt (48%),
ze zdiagnozowaną skoliozą jednołukową. W grupie młodszej 11-13,5 lat, znajdowało się 50 dzieci (51%),
w grupie starszej 13,5-15 lat – 48 dzieci (49%). Grupa I° Cobba – 89 dzieci (90,8%), grupa II° Cobba
– 9 (9,2%). Dane zebrano w Górnośląskim Ośrodku Rehabilitacji Dzieci w Rabce, na podstawie analizy kart
badań. Badanie spirometryczne wykonano aparatem „abcPNEUMO 2000”. Obliczenia statystyczne przeprowadzono w oparciu o test t-Studenta dla dwóch grup niezależnych, istotność testu K–S, obliczono kurtozę oraz
przeprowadzono jednoczynnikową analizę wariancji Anova.
19
Wyniki. Zastosowane ćwiczenia istotnie wpływają na wartość kąta Cobba. Średnia wartość zmiennej kąta
Cobba przed ćwiczeniami była istotnie większa, niż po ćwiczeniach. Stwierdzono, że nie ma podstaw do odrzucenia hipotezy zerowej o braku związku zmiennej boczne skrzywienie kręgosłupa przed ćwiczeniami
i po ćwiczeniach na zmienną niezależną grupą. Stwierdzono istnienie istotnego związku zmiennej VC na
zmienną „grupa” oraz brak podstaw do odrzucenia hipotezy zerowej o braku różnic w grupach dziewczęta
i chłopcy dla zmiennej boczne skrzywienie kręgosłupa przed ćwiczeniami i po ćwiczeniach.
Wnioski. 1. Ćwiczenia istotnie wpływają na zmniejszenie wartości kąta Cobba. 2. Starsze dziewczęta charakteryzują się największymi wartościami bocznego skrzywienia kręgosłupa. 3. Istnieje istotny związek płci
i wieku a wartością kąta Cobba. 4. Zmienna „boczne skrzywienie kręgosłupa przed ćwiczeniami” jest bardzo
silnie skorelowana ze zmienną „boczne skrzywienie kręgosłupa po ćwiczeniach”.
P6. Ruchomość oraz ukształtowanie kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej
i czołowej u dzieci ze skoliozą niskostopniową
Tomasz Ridan1, Adrian Kużdżał2, Aleksandra Płuciennik1
Katedra Fizjoterapii, Akademia Wychowania Fizycznego, Kraków
2
Instytut Fizjoterapii Uniwersytetu Rzeszowskiego
1
Wstęp i cel pracy. Zakres ruchomości kręgosłupa oraz ukształtowanie fizjologicznych krzywizn są ważnymi parametrami oceny funkcjonalnej dzieci ze zmianami skoliotycznymi. Celem pracy była ocena ruchomości
i ukształtowania kręgosłupa w płaszczyźnie czołowej i strzałkowej oraz analiza wpływu liczby łuków skrzywienia, płci oraz wieku pokwitaniowego na wymienione parametry, u dzieci ze skoliozą niskostopniową.
Materiał i metody. Badaniami objęto 60 dzieci, w tym: 41 dziewcząt (68%) oraz 19 chłopców (32%), podzielonych na grupy wiekowe: dziewczęta: I grupa 10-13 lat (40%), II grupa 15-17 lat (28%), chłopcy: I grupa 11-14 lat (22%), II grupa 14-18 lat (10%). Skoliozę jednołukową stwierdzono u 33 dzieci (55%), skoliozę
dwułukową u 27 dzieci (45%). Badania przeprowadzono za pomocą aparatu Spinal Mouse firmy Medi Mouse.
Wszystkie porównania wykonano testem dwustronnym. Badanie związku zmiennej nominalnej ze zmienną ilościową przeprowadzono w oparciu o jednoczynnikową analizę wariancji Anova. Do zbadania związku dwóch
zmiennych wykorzystano test niezależności χ² Pearsona. Do podjęcia decyzji, którą z wersji t wykonać, użyto
testu Levene’a.
Wyniki. Średnie arytmetyczne wszystkich badanych ruchów, kształtowały się powyżej dolnej granicy normy. Zakres zgięcia do przodu oraz na boki u ponad 60% badanych mieścił się w normie. Zakres zgięcia do tyłu u 57% był powyżej normy. Dziewczęta w wieku 14-17 lat ze skoliozą dwułukową, istotnie częściej nie miały spłaszczonej lordozy niż pozostałe grupy.
Wnioski. 1. Liczba łuków skrzywienia nie wpływa na różnice w zakresie ruchomości kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej i czołowej. 2. W skoliozach jednołukowych i dwułukowych nie istnieje istotnie statystycznie różnica w częstości występowania poszczególnych rodzajów kifozy i lordozy. 3. W skoliozach dwułukowych płeć ma istotny wpływ na zakres ruchu w płaszczyźnie strzałkowej.
P7. Czy zmiany w stereotypie chodu zależą od parametrów klinicznych
u pacjentów z bocznym skrzywieniem kręgosłupa?
Krzysztof Graff1,2, Małgorzata Syczewska2, Małgorzata Kalinowska2, Janusz Domaniecki1
Wydział Rehabilitacji, AWF, Warszawa
2
Instytut „Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka”, Klinika Rehabilitacji Pediatrycznej, Warszawa
1
Wstęp. Z badań własnych oraz doniesień literatury światowej wiadomo, że pacjenci z bocznym skrzywieniem kręgosłupa charakteryzują się zmienionym stereotypem chodu w stosunku do osób zdrowych. Zmiany zaobserwowano w: przodopochyleniu miednicy, ustawieniu miednicy w płaszczyźnie czołowej i poprzecznej,
20
długości kroku, w dynamicznym zakresie ruchu w stawie kolanowym oraz stwierdzono w fazie wymachu ustawienie stopy w zgięciu grzbietowym.
Cel. Celem pracy było stwierdzenie, czy stopień deformacji kręgosłupa pacjentów ze skoliozą ma wpływ
na zakres patologii stereotypu chodu.
Materiał. Badania przeprowadzono w grupie 31 dziewcząt w wieku 9-16 lat z rozpoznanym i potwierdzonym radiologicznie bocznym skrzywieniem kręgosłupa. Skrzywienie i rotacja.
Metody. Przed rozpoczęciem leczenia zachowawczego u wszystkich pacjentek wykonano badanie kliniczne oraz ilościową analizę chodu. Z parametrów chodu wybrano te, które okazały się znamienne dla oceny chodu w skoliozach (patrz wstęp). Pacjentów ze skoliozą podzielono na podgrupy wg różnych kryteriów: w zależności od: wielkości skrzywienia, wielkości kąta rotacji, w zależności od ustawienia miednicy (skośna, skręcona) oraz kierunku pierwotnego skrzywienia (piersiowe, piersiowo-lędźwiowe czy lędźwiowe). Dodatkowo
u każdego pacjenta obliczono sumę katów skrzywienia oraz sumę kątów skrzywienia i rotacji
Wyniki. Skośne ustawienie miednicy podczas chodu zależy od wielkości kąta skrzywienia i rotacji. Długość kroku zależy od wielkości rotacji. Stwierdzono również zależność długości kroku od sumy kątów skrzywienia oraz od kąta Cobba. Wielkość skośności miednicy zależy od kąta Cobba.
Wnioski. 1. Boczne skrzywienie kręgosłupa powoduje zaburzenia funkcjonalne w dystalnych odcinkach
narządu ruchu nie związanych bezpośrednio z kręgosłupem tj. klatka piersiowa, asymetria talii czy barków,
ustawienie miednicy. 2. Stopień deformacji kręgosłupa wyrażony jako suma kątów skrzywienia oraz skrzywienia i rotacji oraz kąt Cobba wpływa na zakres zmian niektórych parametrów chodu. 3. Może istnieć pewien
próg deformacji po przekroczeniu którego funkcjonalne mechanizmy kompensacyjne nie są w stanie utrzymać
prawidłowych wartości parametrów chodu.
Praca wykonana w ramach projektu badawczego decyzja nr 0516/P01/2007/32.
P8. Wykorzystanie systemu ZEBRIS do oceny wybranych parametrów
postawy ciała u pacjentów z bocznym skrzywieniem kręgosłupa
Krzysztof Graff1,2, Dorota Kizerwetter1, Janusz Domaniecki1
1
Wydział Rehabilitacji, AWF, Warszawa
2
Instytut „Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka”, Klinika Rehabilitacji Pediatrycznej, Warszawa
Wstęp. Monitorowanie przebiegu procesu fizjoterapii pacjentów z bocznym skrzywieniem kręgosłupa jest
procesem złożonym. Coraz częściej badanie kliniczne obiektywizowane jest za pomocą nowoczesnych metod
obrazowych. Do takich obiektywnych, nieinwazyjnych i powtarzalnych metod należy system ZEBRIS
Cel. Celem pracy była analiza, czy system do oceny postawy ciała ZEBRIS, umożliwi zróżnicowanie stanu klinicznego pacjentów z różnymi typami skoliozy
Materiał. Badania przeprowadzono w grupie 86 dziewcząt w wieku 7-18 lat z rozpoznanym i potwierdzonym radiologicznie bocznym skrzywieniem kręgosłupa.
Metody. Ocenę przeprowadzono w pozycji stojącej, a oznaczone punkty kostne skanowano do systemu
przy pomocy pojedynczego wskaźnika. Analizowano kształt i ustawienie: kifozy piersiowej i lordozy lędźwiowej, oceniono skośność i skręcenie miednicy, zmierzono całkowite pochylenia tułowia w kierunku przod/tył,
oraz pochylenie tułowia w lewo lub prawo, oceniono symetrię ustawienia talerzy kości biodrowej i barków.
Utworzono cztery podgrupy: pacjenci ze skoliozą w odcinku piersiowym małą 10-24° i dużą powyżej 25° oraz
w odcinku lędźwiowym małą do 20° i dużą powyżej 21°. Parametry dzieci ze skoliozą odniesiono do 20 osobowej grupy zdrowej.
Wyniki. Porównując grupę zdrową z pacjentami ze skoliozą piersiową małą stwierdzono różnice istotne statystycznie dotyczące skręcenia miednicy (p=0,02) i całkowitego wychylenia przód/tył (p=0,05). U pacjentów
ze skoliozą dużą stwierdzono różnice dotyczące: skręcenia miednicy (p=0,005), wielkości kifozy piersiowej
(p=0,02), wychylenia tułowia w kierunku przód/tył (p=0,005) oraz asymetrii ustawienia barków (p=0,005). Pacjenci z małym skrzywieniem w odcinku lędźwiowych różnili się od grupy zdrowej wielkością skręcenia miednicy
(p=0,01). W przypadku pacjentów z dużym skrzywieniem w odcinku lędźwiowym różnice istotne statystycznie
stwierdzono w wielkości skręcenia miednicy (p=0,005) oraz stopnia asymetrii ustawienia barków (p=0,01).
21
Wnioski. 1. Każde skrzywienie kręgosłupa w miarę zwiększania kąta skrzywienia wzrostu powoduje liczne zaburzenia funkcjonalne. 2. Badanie za pomocą systemu ZEBRIS różnicuje stan pacjentów ze skrzywieniem
kręgosłupa.
Praca wykonana w ramach projektu badawczego decyzja nr 0516/P01/2007/32.
P9. Ocena zmian asymetrii grzbietu w teście Adamsa i w badaniu plurimetrem
Rippsteina u dzieci i młodzieży w dziesięcioletniej obserwacji
Marek Kluszczyński1, Janusz Kubacki2, Jan Czernicki3
1
Oddział Rehabilitacji, Wojewódzki Szpital Specjalistyczny, Częstochowa
Ośrodek Rehabilitacyjno-Leczniczy „TRONINY”
2
Katedra Podstaw Fizjoterapii, AWF, Katowice
3
Katedra i Klinika Rehabilitacji Uniwersytetu Medycznego, Łódź, Szpital Kliniczny nr 5
Wstęp. Praca jest analizą wyników badań dzieci pod kątem występowania asymetrii grzbietu wykonanych 10 lat temu i powtórzonych obecnie.
Materiał i metody. Materiał stanowiła 100 osobowa grupa dzieci i młodzieży w wieku 4-16 lat, 58 dziewcząt i 42 chłopców, badanych pierwszorazowo w roku 1997, następnie ponownie po 10 latach (w wieku 14-26
lat). Badanie kliniczne testem Adamsa (I badanie) przeprowadzał każdorazowo ten sam lekarz, stosując tę samą metodykę i warunki badania. Do badania II użyto plurimetru Rippsteina przyjmując za kryterium asymetrii
wychylenie plurimetru o 2 stopnie i więcej. Obliczono częstość występowania poszczególnych typów asymetrii grzbietu oddzielnie dla dziewcząt i chłopców, a wyniki porównano statystycznie wykorzystując test Chi².
Wyniki. Częstość występowania asymetrii grzbietu w badaniu II wzrosła, zwłaszcza asymetrii grzbietu o typie Th-L sin – różnica była istotna statystycznie (p<0,05). Wzrost częstości występowania odnotowano również w przypadku asymetrii o typie Th dex-L sin, lecz różnica nie była istotna statystycznie (p>0,05). Natomiast
zmniejszenie częstości asymetrii grzbietu istotne statystycznie (p<0,05) odnotowano w typie Th dex. U obu płci
wzrosła częstość występowania asymetrii jednołukowych oraz asymetrii dwułukowych. Dla asymetrii dwułukowych różnica między I i II badaniem była statystycznie znamienna (p<0,05).
Wnioski. 1. Wraz z wiekiem dziecka wzrasta częstość występowania niewielkich asymetrii grzbietu. 2. Po okresie dojrzewania często obserwuje się zmiany lokalizacji asymetrii grzbietu. 3. W badaniu za pomocą plurimetru
Rippsteina stwierdzono w mniejszym odsetku asymetrie o typie Th dex, a w większym o typie Th-L sin.
P10. Ocena przydatności dwóch metod badania postawy ciała na podstawie
pomiaru płaszczyzny grzbietu – fotogrametrycznie i plurimetrem
Rippsteina u dzieci i młodzieży starszej
Marek Kluszczyński1, Janusz Kubacki2, Jan Czernicki3
1
Oddział Rehabilitacji, Wojewódzki Szpital Specjalistyczny, Częstochowa
Ośrodek Rehabilitacyjno-Leczniczy „TRONINY”
2
Katedra Podstaw Fizjoterapii, AWF, Katowice
3
Katedra i Klinika Rehabilitacji Uniwersytetu Medycznego, Łódź, Szpital Kliniczny nr 5
Wstęp. W prezentowanej pracy dokonano oceny postawy ciała grupy młodzieży, jednoczasowo dwiema
metodami: fotogrametrycznie za pomocą aparatury do komputerowej analizy postawy ciała opartej na efekcie
mory cieniowej oraz klinicznie z wykorzystaniem plurimetru Rippsteina. Celem pracy było porównanie wyników obu badań dla wykazania różnic obu metod oraz ich przydatności do wykrywania skrzywienia kręgosłupa w badaniach przesiewowych u dzieci i młodzieży.
Materiał i metody. Materiał stanowiła 100 osobowa grupa dzieci i młodzieży w wieku 14-26 lat, 58 dziewcząt i 42 chłopców. Wszystkich poddano badaniu fotogrametrycznemu zgodnie z instrukcją producenta aparatu, następnie ocenie klinicznej wg testu Adamsa z wykorzystaniem plurimetru Rippsteina. Uzyskano pomiary
22
asymetrii grzbietu wykonane metodą fotogrametryczną (kąt rotacji grzbietu) oraz kąta rotacji tułowia w teście
Adamsa mierzonego plurimetrem Rippsteina. Dla każdego badanego osobno porównano uzyskane w obu metodach kąty rotacji grzbietu, co do strony i poziomu kręgosłupa na którym występują.
Wyniki. Stwierdzono zadawalającą zgodność zastosowanych metod badania dla oceny asymetrii grzbietu
(na poziomie 62%).
Wnioski. 1. Metoda fotogrametryczna jako metoda przesiewowa w celu wykrycia skrzywienia kręgosłupa
wydaje się być obarczona dużym błędem, ze względu na możliwości techniczne aparatury i specyfikę obiektu
badanego. 2. Niski poziom dokładności przy ocenie fotogrametrycznej płaszczyzny grzbietu tłumaczy duże
rozbieżności pomiędzy wynikami fotogrametrii i wynikami uzyskanymi badaniem klinicznym z wykorzystaniem plurimetru Rippsteina. 3. Plurimetr Rippsteina winien stać się przyrządem do szybkiej, taniej i dokładnej
oceny postawy dziecka w płaszczyźnie strzałkowej i poprzecznej uzupełniając badanie kliniczne w poradniach
ortopedycznych, pediatrycznych i rehabilitacyjnych.
P11. Ewaluacja postawy ciała młodzieży w wieku gimnazjalnym w dwuletnim
okresie obserwacji
Mariusz Janusz1, Tomsz Ridan1, Monika Siatka2
Katedra Fizjoterapii AWF im B. Czecha, Kraków
2
Szpital Rehabilitacyjny Dla Dzieci „Solidarność”, Radziszów
1
Wstęp. Ocena zmian postawy ciała w wieku gimnazjalnym w relacji do zmieniających się czynników wewnętrznych (skok pokwitaniowy) i zewnętrznych (zmniejszenie aktywności ruchowej, zwiększenie obciążeń
szkolnych) może pomóc w opracowaniu programów profilaktyki zaburzeń postawy ciała.
Materiał i metody. Badaniom poddano 145 osób (w tym 85 dziewcząt i 57 chłopców) w wieku 13 lat (tj.
w I klasie gimnazjum) następnie w wieku lat 15 (tj. III klasie gimnazjum), zamieszkujących małe miasta (tj.
do 15 tys. mieszkańców) na terenie powiatu myślenickiego.
Do oceny postawy ciała posłużono się badaniem ortopedycznym i testami czynnościowymi.
Do opracowania wyników wykorzystano program Statistica 6.0 stosując podstawowe miary opisowe. Do
oceny zależności posłużono się współczynnikiem Chi2 Pearsona i współczynnikiem fi Cramera uzyskując podobne rezultaty.
Wyniki. W dwukrotnie wykonanych badaniach obserwuje się znaczną różnicę w zakresie wysokości, masy ciała, współczynnika BMI, przebiegającą w odmienny sposób u chłopców i dziewcząt. W dwuletnim okresie obserwacji postawa ciała badanej młodzieży uległa zdecydowanemu pogorszeniu (2003 – 45%, 2005 – 63
%). Wykazano istotną statystycznie zależność między występowaniem wad klatki piersiowej a płcią. Pomimo
wyraźnej tendencji do różnicy między płciami nie zaobserwowano istotności w zakresie asymetrii tułowia
(w tym tzw. „skolioz”). Powtórne badanie wykazało zmianę charakteru zaburzeń w odcinku lędźwiowym i piersiowym kręgosłupa. Stwierdzona znaczna liczba wad stóp (w 2003 – 51%, 2005 – 53%) dodatnio korelował
z testami czynnościowymi. W okresie badawczym aktywność sportowa badanej młodzieży pozostaje na porównywalnym około 20% poziomie, natomiast w znaczący sposób zmalało uczestnictwo w gimnastyce korekcyjnej (65% w 2003 do 31% w roku 2005), nie zauważono istotnej statystycznie zależności między częstością wad
postawy ciała a udziałem w gimnastyce korekcyjnej.
Wnioski. 1. W dwuletnim okresie obserwacji młodzieży w wieku 13-15 lat zaznacza się wyraźne pogorszenie postawy ciała. 2. W badanej grupie wyraźnie zmniejszył się udział młodzieży w zajęciach gimnastyki korekcyjnej, pozostając na porównywalnym poziomie aktywności sportowej.
23
P12. Analiza wybranych parametrów postawy i równowagi ciała u pacjentów
z kręgozmykiem lędźwiowym kwalifikowanych do zabiegu operacyjnego
Adrian Kużdżał, Grzegorz Magoń, Andrzej Maciejczak, Łukasz Oleksy
Katedra Neurologii i Neurochirurgii, Instytut Fizjoterapii, Uniwersytet Rzeszowski
Wstęp. Wady wrodzone, złamania przeciążeniowe oraz urazy to najczęstsze przyczyny powstawania nadmiernego (patologicznego) ześlizgu jednego kręgu z drugiego wraz z całą kolumną kręgosłupa leżącą powyżej
– czyli kręgozmyku. Najczęściej analizowanymi parametrami biomechanicznymi w tej grupie pacjentów, interesującymi zarówno chirurgów operujących kręgozmyki, jak i fizjoterapeutów są: wskaźnik miedniczny, pochylenie miednicy, kości krzyżowej i związanej z nim – kąt krzyżowy, ukształtowanie lordozy lędźwiowej oraz kifozy piersiowej, pochylenie tułowia oraz parametry stabilograficzne.
Cel. Analiza podstawowych parametrów statyki kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej u osób ze zdiagnozowanym kręgozmykiem lędźwiowym i kwalifikowanych do zabiegu chirurgicznego.
Materiał i metody. Do badań zakwalifikowano 32 osoby ze stwierdzonym kręgozmykiem więzinowym
i dysplastycznym I, II i III stopnia objęte leczeniem w poradni neurologicznej i rehabilitacyjnej w Rzeszowie
i Tarnowie w okresie od maja 2008 roku. Wśród badanych pacjentów 59% (19) stanowiły kobiety, a 41% – mężczyźni. Badania obejmowały: wywiad chorobowy, opis topografii dolegliwości, ocenę bólu skalą VAS, ocenę
ukształtowania kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej z wykorzystaniem urządzenia ZEBRIS oraz pomiar parametrów antropometrycznych: wysokość i masa ciała. Równowagę ciała badano na platformie stabilograficznej ZEBRIS. W zakresie parametrów równowagi oceniano m. in.: dystrybucję masy ciała oraz wychylenia rzutu środka ciężkości na płaszczyźnie podparcia. Dokonano statystycznej analizy korelacyjnej wybranych parametrów postawy i równowagi ciała.
Wyniki. U znamienitej większości przebadanych pacjentów (25 osób – tj. 78%) stwierdzono duże wartości
kąta krzyżowego. U większości przebadanych pacjentów – 20 osób (62%) stwierdzono także wysokie wartości kąta lordozy lędźwiowej. Analiza statystyczna nie wykazała jednak istotnej zależności pomiędzy wielkością
nachylenia kości krzyżowej a stopniem nasilenia kręgozmyku. W badanej grupie pacjentów stwierdzono zależność pomiędzy wielkością lordozy lędźwiowej od płci – wyższe parametry odnotowano w grupie kobiet.
W badanej grupie stwierdzono także wysoką korelację pomiędzy wskaźnikiem BMI a wielkością kifozy piersiowej. Analiza uzyskanych parametrów równowagi ciała wykazała istotną korelację pomiędzy BMI, masą ciała i wiekiem badanych a rzutem środka ciężkości przy oczach zamkniętych, jak również pomiędzy nachyleniem
kości krzyżowej a dystrybucją ciężaru ciała także ocenianych przy oczach zamkniętych.
Wnioski. 1. Masa ciała pacjentów z kręgozmykiem lędźwiowym oraz BMI mogą być jednymi z głównych
parametrów prognozujących postępowanie ześlizgu kręgu. 2. Wyniki wskazują na wzmożone zaburzenia posturalne w badanej grupie pacjentów w wyniku wyłączenia kontroli wzrokowej. 3. Celowe jest przeprowadzenie
badań na liczniejszej grupie, aby określić zależności badanych parametrów oddzielnie dla mężczyzn i kobiet.
P13. Poziom zachowań zdrowotnych w grupie rodziców i nauczycieli
w odniesieniu do profilaktyki korekcji zaburzeń statyki ciała u dzieci
w młodszym wieku szkolnym
Monika Lewandowska1, Dorota Dolina2, Izabela Korabiewska1, Anna Słupik1, Witold Rongies1,
Joanna Gotlib3, Edyta Smolis-Bąk1, Dariusz Białoszewski1
1
Zakład Rehabilitacji Oddziału Fizjoterapii II Wydziału Lekarskiego, Warszawski Uniwersytet Medyczny
2
Studenckie Koło Naukowe Fizjoterapii przy Zakładzie Rehabilitacji Oddziału Fizjoterapii II Wydziału
Lekarskiego, Warszawski Uniwersytet Medyczny
3
Zakład Dydaktyki i Efektów Kształcenia Wydziału Nauk o Zdrowiu, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Wstęp. We współczesnym świecie, człowiek w swoich mechanizmach adaptacyjnych często nie nadąża za dynamizmem zmian cywilizacyjnych. Wynikiem czego są różne schorzenia narządu ruchu oraz wady postawy. Życie w ciągłym biegu, brak czasu na aktywność fizyczną zarówno dorosłych, jak i u dzieci wpływa na zmianę
24
trybu życia na bardziej siedzący powodując, że już w wieku przedszkolnym i szkolnym ujawniają się odchylenia od prawidłowej postawy ciała. Postawę dziecka kształtuje środowisko, w którym najistotniejszą rolę odgrywa dom i szkoła. Siedzący tryb życia, brak ruchu, stosowanie nieodpowiednich metod i środków wychowawczych, to jedne z głównych przyczyn powstawania wad postawy.
Cel pracy. Ocena zachowań zdrowotnych wśród rodziców i nauczycieli w odniesieniu do profilaktyki i korekcji zaburzeń statyki ciała u dzieci w młodszym wieku szkolnym.
Materiał i metody. Badania przeprowadzono losowo na terenie województwa mazowieckiego w latach
2008-2009 w grupie rodziców i nauczycieli dzieci klas I-III szkół podstawowych. Badaniami objęto środowisko miejskie ze szkoły podstawowej nr 112 w Warszawie: 160 rodziców i 19 nauczycieli. W środowisku wiejskim przebadano 130 rodziców i 13 nauczycieli ze szkół podstawowych we wsiach: Belsk Duży i Łęczeszyce.
W badaniach wykorzystano 2 narzędzia: Indywidualny Kwestionariusz Wywiadu i Inwentarz Zachowań Zdrowotnych (IZZ). Kwestionariusz zawierał pytania zamknięte i półotwarte, które dotyczyły aktywności fizycznej,
spędzania wolnego czasu, wiedzy na temat badanego zjawiska. Inwentarz IZZ zawierał 24 stwierdzenia opisujące różnego rodzaju zachowania związane ze zdrowiem, między innymi: prawidłowe nawyki żywieniowe, zachowania profilaktyczne, praktyki zdrowotne oraz pozytywne nastawienia psychiczne.
Do oceny statystycznej wyników zastosowano pakiet statystyczny Statistica 8,0 wersja polska, z którego
wykorzystano test: parametryczny t-Studenta.
Za próg istotności statystycznej przyjęto poziom p < 0,05.
Wyniki. Wśród badanych nauczycieli stwierdzono, iż 46% nauczycieli miejskich i 48% nauczycieli ze
szkoły wiejskiej uważało, iż posiadali „słabe” przygotowanie do zajęć z zakresu edukacji zdrowotnej. „Brak”
świadomości dotyczącej wiedzy na temat występowania wad postawy wśród swoich uczniów zauważono
u 89% nauczycieli miejskich i 92 wśród nauczycieli ze środowiska wiejskiego. Zdecydowana większość nauczycieli wyrażała brak kwalifikacji do prowadzenia zajęć z gimnastyki korekcyjnej – 86% nauczycieli ze
szkoły miejskiej i 92% nauczycieli ze szkoły wiejskiej. Wśród rodziców stwierdzono niski (ok. 25%) poziom
wiedzy dotyczącej występowania wad postawy u swoich dzieci. W badaniu przy zastosowaniu IZZ stwierdzono przeciętny poziom zachowań zdrowotnych w grupie nauczycieli obu środowisk.
W grupie rodziców dzieci uczących się w obu środowiskach wyniki były zbliżone i prezentowały poziom
niski i przeciętny.
Wniosek. Stwierdzony w badaniach, niski poziom wiedzy nauczycieli i rodziców dotyczący sposobów oceny postawy i zapobiegania jej wadom, może być przyczyną zbyt późnego rozpoznawania tych schorzeń i uniemożliwiać skuteczną ich profilaktykę.
P14. Profilaktyka stopy koślawej za pomocą zmodyfikowanych butów MEMO
– doniesienie wstępne
Karina Słonka
Instytut Fizjoterapii, Wydział Wychowania Fizycznego i Fizjoterapii, Politechnika Opolska
Wstęp. Stopa koślawa uważana jest za najczęściej występujące zniekształcenie stopy, które zazwyczaj
w wieku dziecięcym jest bezbolesne. Uważa się, że główną przyczyną tej wady jest niewydolność czynnego
i biernego aparatu podtrzymującego. Prace badawcze interdyscyplinarnej grupy naukowców opisane przez Larsena wskazują jednak, że niewydolność mięśni i ścięgien jest następstwem przewlekłego narastającego wadliwego obciążania stóp. Obserwacje autora również wskazują na taką zależność i odrzucają dotychczasowe przekonanie, że ze stóp koślawych można wyrosnąć.
Celem pracy jest przedstawienie kompleksowego sposobu zapobiegania powstawania stopy koślawej
w wieku dziecięcym za pomocą zmodyfikowanych butów MEMO oraz indywidualnie dobranych wkładek
i ćwiczeń korekcyjnych.
Materiał i metody. Badaniami objęto grupę 10 dzieci nieprawidłowo obciążających stopy ze słabo zarysowanymi łukami podłużnymi. Badani byli w wieku 3-8 lat. Do oceny wysklepienia stóp wykorzystano elektroniczny pedoskop, a do analizy obciążeń stóp – platformę FDM-S Zebris. U wszystkich dzieci zarejestrowano
podeszwową stronę stóp oraz rozkład sił nacisku stóp na podłoże w warunkach statycznych, w staniu obunóż
i jednonóż, z oczami otwartymi.
25
Wyniki. Na podstawie przeprowadzonych badań wstępnych u wszystkich badanych stwierdzono koślawość
pięt z licznymi oddziaływaniami sił w kierunku przyśrodkowym. Badaną grupę objęto programem profilaktycznym i zaproponowano leczenie za pomocą zmodyfikowanych butów MEMO oraz indywidualnie dobranych wkładek korekcyjnych. Każde dziecko miało dobrany zestaw ćwiczeń.
Przeprowadzone po miesiącu badania kontrolne wykazały, że u wszystkich dzieci zaobserwowano poprawę
obciążania stóp. Analiza statystyczna (test t-studenta) otrzymanych wyników plantograficznych wykazała istotny statystycznie (p<0,05) wzrost wysklepienia podłużnego stóp zarówno w staniu obunóż, jak i jednonóż.
Wniosek. Otrzymane wyniki wskazują na to, że zaproponowane kompleksowe leczenie stóp uwzględniające zmodyfikowane buty MEMO oraz indywidualnie dobrane wkładki i ćwiczenia wpływają pozytywnie na proces kształtowania się stóp i sprzyja prawidłowemu ich obciążaniu.
P15. Wpływ masażu izometrycznego na zmianę napięcia mięśnia
czworogłowego uda
Izabela Korabiewska1, Arkadiusz Brzozowski2, Monika Lewandowska1, Anna Słupik1,
Dariusz Białoszewski1
1
Zakład Rehabilitacji Oddziału Fizjoterapii II Wydziału Lekarskiego, Warszawski Uniwersytet Medyczny
2
Studenckie Koło Naukowe Fizjoterapii przy Zakładzie Rehabilitacji Oddziału Fizjoterapii II Wydziału
Lekarskiego, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Wstęp. Masaż znany od tysięcy lat i uznany jako środek terapeutyczny wykorzystywany w leczeniu wielu
chorób i dolegliwości, pielęgnacji i kosmetyce oraz sporcie i rekreacji ma w obecnych latach szansę na naukowe potwierdzenie swojej użyteczności. Masaż izometryczny, który wykorzystywany jest w stanach patologicznych osłabienia mięśni, jak również w wyczynowej rywalizacji sportowej, w celu zwiększenia siły mięśniowej,
zgodnie z teorią zwiększa napięcie mięśnia po zabiegu.
Celem pracy była próba oceny, przy pomocy badania metodą powierzchniowej elektromiografii, wpływu
masażu izometrycznego na zmiany napięcia mięśnia czworogłowego uda.
Materiał i metody. Badania zostały przeprowadzone w grupie 60 zdrowych młodych kobiet i mężczyzn
w wieku od 19 do 30 lat; losowo podzielonej na: grupę A (30 osób) poddaną masażowi izometrycznemu i grupę B (30 osób) poddaną masażowi klasycznemu.
W celu zmierzenia napięcia spoczynkowego mięśnia czworogłowego przed i po masażu wykorzystano metodę powierzchniowej elektromiografii. W badaniu posłużono się urządzeniem NeuroTrac ETS – dwukanałowym
aparatem, umożliwiającym przeprowadzenie jednocześnie dwóch niezależnych badań napięcia mięśniowego
w dwóch różnych mięśniach. Do badania wybrano mięśnie: prosty uda oraz obszerny przyśrodkowy, ponieważ dla
nich dostępna była rzetelna informacja (na stronie organizacji SENIAM – Surface ElectroMyoGraphy for the Non-Invasive Assessment of Muscles) świadcząca o powtarzalności, łatwości i wiarygodności badań.
Ocenę statystyczną przeprowadzono w oparciu o testy: U Manna -Whitneya i Wilcoxona. Za znamienne
przyjęto różnice dla których p<0,05.
Wyniki. W wyniku masażu izometrycznego zauważono istotny statystycznie (p<0,001) wzrost spoczynkowego napięcia mięśnia czworogłowego (głowy prostej i obszernej przyśrodkowej) oraz nieznaczny spadek napięcia po masażu klasycznym.
Wnioski. 1. Masaż może powodować wzrost spoczynkowego napięcia mięśnia czworogłowego u zdrowych
młodych osób w wieku od 19 do 30 lat. 2. Metoda powierzchniowej elektromiografii może stanowić przydatną metodę do obiektywnej oceny skuteczności metod masażu. 3. Uzyskane wyniki mogą stanowić podstawę
do prowadzenia randomizowanych badań prospektywnych z udziałem liczniejszej grupy badanej.
26
P16. Skuteczność postępowania fizjoterapeutycznego w leczeniu choroby
zwyrodnieniowo-wytwórczej stawów obwodowych i kręgosłupa
Elżbieta Ciejka1,2, Bogusława Kowacka3, Grzegorz Makosa1
1
Wyższa Szkoła Kosmetologii i Ochrony Zdrowia, Katedra Fizjoterapii, Białystok
2
Wojewódzki Ośrodek Medycyny Pracy, Centrum Profilaktyczno-Lecznicze, Łódź
3
Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna, Łódź
Wstęp. Choroba zwyrodnieniowa stawów jest powszechnie występującym schorzeniem zarówno u kobiet,
jak i u mężczyzn, u większości przybiegająca bezobjawowo. Jej leczenie polega na leczeniu operacyjnym, fizjoterapeutycznym i farmakologicznym. Celem postępowania fizjoterapeutycznego jest umożliwienie pacjentowi powrotu do sprawności funkcjonalnej, poprzez zwiększenie zakresu ruchomości w obrębie stawów,
zwiększenie siły mięśni stabilizujących stawy oraz naukę poprawnego chodu i korekcje postawy.
Celem pracy była analiza skuteczności stosowanych zabiegów fizjoterapeutycznych w leczeniu choroby
zwyrodnieniowo-wytwórczej stawów obwodowych i kręgosłupa u pacjentów korzystających z leczenia fizjoterapeutycznego w ramach prewencji ZUS na podstawie dokumentacji medycznej.
Materiał i metody. Badaniem objęto 129 (kobiet i mężczyzn, średnia wieku 48 lat) pacjentów ze zmianami zwyrodnieniowo-wytwórczymi stawów obwodowych i kręgosłupa, korzystających z leczenia fizjoterapeutycznego w ramach prewencji ZUS w Niepublicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej, 45% stanowiły kobiety,
55% mężczyźni. Turnus rehabilitacyjny trwał 23 dni. Ogółem każdy pacjent poddany był działaniu terapii fizykalnej i kinezyterapii, obejmującej średnio trzy zabiegi fizykalne i dwie procedury kinezyterapeutyczne. Ocena skuteczności zastosowanych procedur oparta była na podstawie analizy wyników testu funkcjonalnego obejmującego test bólu, test wydolności fizycznej, test ruchu, test czynności codziennych, test lokomocji, test sprawności
kończyn górnych, test siły mięśniowej (w oparciu o wyniki pomiaru zakresu ruchomości w stawach, siły mięśniowej i oceny subiektywnej bólu) u pacjentów przed rozpoczęciem leczenia i po serii zabiegów.
Na podstawie dokumentacji medycznej przeprowadzono analizę stosowanego leczenia fizjoterapeutycznego i efektów jego stosowania. Dokonano analizy statystycznej najczęściej stosownych zabiegów fizjoterapeutycznych, lokalizację bólu, profil grup zawodowych – pracownik fizyczny, umysłowy, oraz procentową efektywność leczenia fizjoterapeutycznego. Analizę statystyczną przeprowadzono za pomocą programu STATISTICA PL.
Wyniki. Wśród badanych pacjentów poddanych fizjoterapii w ramach prewencji ZUS 45% stanowiły kobiety (K), 55% mężczyźni (M). Pracę fizyczną wśród kobiet wykonywało 78%, pracę o charakterze umysłowym 22%. Wśród mężczyzn 83% to pracownicy fizyczni, 17% – pracownicy umysłowi. Pacjenci w największym stopniu uskarżali się na dolegliwości bólowe odcinka lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa – 37%, oraz
w obrębię kończyny dolnej (stawu kolanowego i biodrowego) – 28%, kończyny górnej 10%, odcinka szyjnego kręgosłupa 21%, odcinka piersiowego 4%.
Najczęściej stosowane zabiegi: ultradźwięki: 68,97% K, 63,38% M, pole magnetyczne: 46,55% K, 59,15%
M, laser: 43,1%K, 39,44% M, krioterapia: 37,93% K, 43,66% M. Wśród badanych pacjentów zaobserwowano
statystycznie istotną poprawę stanu zdrowia u 85 osób – co stanowi 66% ogółu pacjentów korzystających leczenia fizjoterapeutycznego.
Najczęściej stosowane zabiegi: ultradźwięki: 68,97% K, 63,38% M, pole magnetyczne: 46,55% K, 59,15%
M, laser: 43,1%K, 39,44% M, krioterapia: 37,93% K, 43,66% M. Wśród badanych pacjentów zaobserwowano
statystycznie istotną poprawę stanu zdrowia u 85 osób – co stanowi 66% ogółu pacjentów korzystających leczenia fizjoterapeutycznego.
Wnioski. 1. Na podstawie przeprowadzonych badań i uzyskanych wyników można stwierdzić, iż u większości chorych odnotowano zmniejszenie dolegliwości bólowych i poprawę stanu funkcjonalnego. 2. Najczęściej stosowane zabiegi z zakresu fizykoterapii to ultradźwięki i pole magnetyczne niskiej częstotliwości. 3. Fizjoterapia prowadzona w ramach prewencji ZUS przynosi korzystne efekty dla pacjentów, podnosząc jej
sprawność, przyczyniając się do zmniejszenia lub zniesienia dolegliwości bólowych i szybszego powrotu
do aktywności zawodowej.
27
P17. Porównanie wyników wczesnej fizjoterapii kobiet po mastektomii
będących przed i po menopauzie
Marta Podhorecka1, Wojciech Zegarski2
1
Katedra i Klinika Geriatrii Collegium Medicum, Bydgoszcz
2
Klinika Chirurgii Onkologicznej Collegium Medicum, Bydgoszcz
Wstęp i cel. Rehabilitacja po mastektomii jest integralną częścią leczenia nowotworu piersi. Celem pracy było ustalenie różnic w rezultatach wczesnej rehabilitacji kobiet po mastektomii będących przed i po menopauzie.
Materiał i metody. Eksperyment obejmował pacjentki w Klinice Chorób Piersi CM w Bydgoszczy. Badanie obejmowało kobiety po mastektomii w trzeciej dobie po operacji podczas rehabilitacji. Grupa badanych liczyła 30 kobiet (15 przed i 15 po menopauzie). W trzeciej dobie po amputacji zebrano pomiary dotyczące zakresów ruchu, obwodów oraz siły mięśniowej w obu kończynach górnych. Dane wprowadzono do kwestionariusza oceniającego zmiany w sprawności kończyny górnej po amputacji sutka według Miki oraz Kułakowskiego. Analizę statystyczną przeprowadzono za pomocą testu t-Studenta.
Wyniki. Otrzymane wyniki wykazały, że:
• Efekty wczesnej rehabilitacji po mastektomii różniły się wśród kobiet przed i po menopauzie
• Pacjentki po menopauzie miały większy obrzęk chłonny oraz większy deficyt siły mięśniowej podczas zginania przedramienia i zaciskania dłoni. Wśród kobiet przed menopauzą wystąpiło zmniejszenie siły mięśniowej podczas zgięcia horyzontalnego ramienia.
• Kobiety przed menopauzą miały zwiększoną ruchomością w obrębie stawu barkowego (z wyjątkiem odwodzenia) po stronie amputowanej piersi w stosunku do kobiet po menopauzie
• Najmniej efektywna wczesna rehabilitacja została zaobserwowana wśród kobiet po menopauzie po prawostronnej mastektomii
• Najlepsze rezultaty po trzydniowej rehabilitacji uzyskały kobiety przed menopauzą po prawostronnej mastektomii.
Wniosek. Odpowiednio zróżnicowana wczesna fizjoterapia kobiet poddanych mastektomii będących przed
i po menopauzie może polepszać skuteczność leczenia.
P18. Zastosowanie platform Kistlera do oceny rehabilitacji chorych
po urazach ścięgna Achillesa
Stanisław Kijowski
Instytut Fizjoterapii Politechniki Opolskiej, Opole
Wstęp. Naderwanie lub zerwanie ścięgna Achillesa jest najczęściej występującym uszkodzeniem ścięgna
w organizmie człowieka.
Cel pracy. Ocena przydatności platform Kistlera jako narzędzia pomiarowego w dokumentacji postępów
rehabilitacji chorych po urazach ścięgna Achillesa.
Materiał. Grupę badaną stanowiło 22 chorych (K=10, M=12), średnia wieku 42 lata, z uszkodzeniem ścięgna Achillesa, usprawnianych pod kątem funkcjonalnej poprawy chodu z udziałem powszechnie dostępnych
metod fizyko i kinezyterapii.
Metody. Narzędzie badawcze stanowił zestaw pomiarowy składający się z dwóch platform tensometrycznych Kistlera, dwóch wzmacniaczy ładunkowych, programu komputerowego Bio Ware umożliwiającego automatyzację procesu pomiarowego oraz wizualizację uzyskanych przebiegów czasowych. Oprogramowanie
przekształca przebiegi czasowe składowych wypadkowego obciążenia podłoża w trzech kierunkach: pionowym (Y), wzdłużnym (X) i poprzecznym (Z). Badane parametry i uzyskiwane dane odnoszono porównawczo
do kończyny zdrowej, w pomiarze początkowym i końcowym. Zapisywano dane i analizowano wartości wektora siły w osi X, wartości wektora siły w osi Y, czas pojedynczego cyklu chodu T i czas podwójnego podparcia T2. Wyniki poddano analizie statystycznej, wyliczając procentowe i cyfrowe wskaźniki oceny chodu.
Wyniki. Uzyskane wartości propulsji (maksymalna krzywa X2), wyrażone w procentach, mieściły się
w granicach od 100 do 249% (średnio 151%). Czas pojedynczego cyklu chodu T, jako miara jego płynności
28
i szybkości, mieścił się w granicach od 75,3 do 97,5% (średnio 90,4%). Czas fazy podwójnego podporu T2, pomiędzy badaniem końcowym i początkowym, zawierał się w przedziale od 50 do 95,7% (średnio 82,6%). Obserwowano zmianę wartości obciążania podłoża w osiach X i Y pod kątem wycofywania się asymetrii chodu
w kierunku zbliżania się wartości mierzonych sił w kończynie chorej i zdrowej. Pomiędzy badaniem początkowym i końcowym wartości wektora siły w osi X, pomiędzy kończyną chorą i zdrową, oscylowały od 1,90
do 0,77 i od 1,38 do 0,92. Nastąpił spadek wartości średnich z 1,46 do 1,16. Przy czym pełna symetria byłaby
wyrażona cyfrą 1,00. Zaszły również zmiany w wartościach wektora siły w osi Y jako wyraz powrotu stosunku chorej kończyny do wartości prawidłowych pomiędzy badaniem początkowym i końcowym. Wartości te
wynosiły odpowiednio 0,968 do 1,059 w pomiarze początkowym i 0,912 do 1,132 w wynikach końcowych.
Nastąpił wzrost wartości średnich z 0,993 do 1,015. Przy czym należy dodać, że zapis prawidłowy przedstawia
wartości tego stosunku cyfrą większą od 1,00. Po okresie 24 dni usprawniania zmienił się obraz sił reakcji podłoża zarówno w wizualizacji analogowej, jak też w zapisie cyfrowym.
Wnioski. 1. Graficzny i analogowy zapis reakcji sił podłoża kończyny operowanej i zdrowej zmienia się
od cech asymetrii w kierunku chodu fizjologicznego. 2. Pomiar czasu podwójnego podporu jest bardziej czułym sposobem oceny sprawności chodu aniżeli wyniki czasu pojedynczego cyklu chodu. 3. Platformy tensometryczne Kistlera są czułym narzędziem badawczym w zakresie obiektywizacji zmian składowych chodu.
P19. Znaczenie zastosowania nowoczesnych metod neurofizjologicznych
w rehabilitacji po udarze mózgu
Grzegorz Sielski1, Marzenna Ziółkowska-Kochan2,3
1
Wydział Nauk o Zdrowiu Collegium Medicum UMK, Bydgoszcz
2
Katedra i Zakład Neurofizjologii Klinicznej CM UMK, Bydgoszcz
3
Oddział Neurologii i rehabilitacji Poudarowej, Szpital MSWiA, Bydgoszcz
Wstęp. Udary mózgu stanowią najczęstszą przyczynę inwalidztwa w populacji osób powyżej 45 roku życia.
Zgodnie z Deklaracją Helsingborgską rehabilitacja stała się obowiązującą formą terapii pacjentów po udarze. Poza metodami tradycyjnymi: kinezyterapią oraz fizykoterapią do programu rehabilitacyjnego zalicza się wiele metod i technik opartych na reedukacji nerwowo- mięśniowej. Szczególnie w ostatnich latach badania kliniczne dowodzą skuteczności wielu metod neurofizjologicznych, także z zastosowaniem nowoczesnych technologii.
Cel pracy. Celem pracy była ocena wpływu intensywnej rehabilitacji ruchowej prowadzonej przez 3 tygodnie
z zastosowaniem metod neurofizjologicznych (Bobath, PNF) u pacjentów z utrwalonymi deficytami neurologicznymi
po udarze mózgu. Celem było określenie jej wpływu na poprawę jakości życia i zdolności funkcjonowania pacjentów.
Materiał i metody. Materiał badany stanowiła grupa 30 pacjentów (15 kobiet i 15 mężczyzn) Oddziału
Neurologii i Rehabilitacji Poudarowej. Średni wiek chorych wynosił 62,57 lat. Byli to pacjenci głównie powyżej jednego roku od wystąpienia udaru. Badania za pomocą skali Barthel, skali Rankin, Rivermead Mobility Index oraz kwestionariusza SF-36v2 były przeprowadzane przed oraz po zakończeniu 3-tygodniowej rehabilitacji. Wyniki badań poddano ocenie statystycznej za pomocą testu t-studenta.
Wyniki. Średnia liczba punktów uzyskanych za pomocą skali Barthel przed rehabilitacją wyniosła 79,5, natomiast po rehabilitacji 84,66 (p= 0,0251*10-7). Średnia liczba punktów uzyskanych za pomocą Rivermead
Mobility Index przed rehabilitacją wyniosła 9,83, natomiast po rehabilitacji 11,07 (p= 0,01144*10-9). Wyniki
uzyskane za pomocą kwestionariusza SF-36 uzyskano w dwóch kategoriach: PCS i MCS. Średnia liczba punktów zdobytych w zakresie całkowitego zdrowia fizycznego (PCS) przed rehabilitacją wyniosła 32,69, natomiast
po rehabilitacji 35,40 (p=0,000013). Średnia punktacja całkowitego zdrowia psychicznego (MCS) wyniosła 37,47 przed rehabilitacją i 43,39 po rehabilitacji (p=0,000214).
Wnioski. 1. Nawet krótka 3-tygodniowa rehabilitacja ruchowa z zastosowaniem metod neurofizjologicznych wpływa pozytywnie na funkcjonowanie oraz na jakość życia chorych z utrwalonymi deficytami neurologicznymi po udarze niedokrwiennym i krwotocznym mózgu. 2. Na skutek zastosowanej rehabilitacji ruchowej
obserwuje się poprawę w stanie zdrowia pacjentów zarówno w aspekcie zdrowia fizycznego, jak i psychicznego zwłaszcza w postaci wzrostu witalności (VT), poprawy funkcjonowania socjalnego (SF), zmniejszenia odczuwania bólu (BP) oraz poprawy zdrowia psychicznego (MH).
29
Sesja 3
Postępowanie chirurgiczne w leczeniu skolioz
idiopatycznych
Leczenie operacyjne skolioz idiopatycznych
Maciej Kołban
Klinika Ortopedii i Traumatologii Dziecięcej PAM, Szczecin
Skoliozy idiopatyczne wymagające leczenia operacyjnego stanowią wg różnych autorów od 0,1 do 0,3%
stwierdzanych zaburzeń osi kręgosłupa. Wskazaniem do leczenia operacyjnego tego zniekształcenia są duże wartości kątowe skoliozy sięgające powyżej 45-50° wg Cobba, znaczna progresja skoliozy (powyżej 10° w okresie 6
miesięcy), rzadziej zaburzenia neurologiczne czy dolegliwości bólowe. Indywidualne wskazania zależą od rodzaju skrzywienia, jego dotychczasowej progresji oraz wieku i dojrzałości biologicznej chorego. Dla leczonych pacjentów często głównym powodem poddania się tej formie operacyjnej korekcji zniekształcenia są względy kosmetyczne, a wśród nich dominuje dążenie do odzyskania symetrii tułowia i klatki piersiowej.
Optymalny okres wdrożenia leczenia operacyjnego to dojrzałość szkieletu (wynik testu Rissera II/III), występująca regularnie miesiączka od 1,5 do 2 lat u dziewcząt. U pacjentów ze znaczną progresją skrzywienia,
którzy nie osiągnęli jeszcze przestawionego etapu dojrzałości, konieczne jest wcześniejsze wdrożenie postępowania operacyjnego, by zapobiec nasilaniu się zniekształcenia. Etapowa korekcja bocznego skrzywienia kręgosłupa pozwala na kontrolowanie narastania zaburzenia osi kręgosłupa i odpowiednią jego korekcję aż do czasu uzyskania przez dziecko dojrzałości szkieletowej by wykonać ostateczną korekcję wady wraz z usztywnieniem tylnej kolumny kręgosłupa.
Rozwój operacyjnych metod leczenia skoliozy od sposobu Harringtona i Luque’a korygujących głównie zniekształcenie w płaszczyźnie czołowej aż do współcześnie stosowanej korekcji wielopłaszczyznowej zniekształcenia za pomocą systemu implantów, które w jednym etapie pozwalają na korekcję zarówno bocznego skrzywienia
kręgosłupa, jego derotację, translację kręgu szczytowego, a także odtworzenie fizjologicznej kifozy części piersiowej kręgosłupa i lordozy w odcinku lędźwiowym (wprowadzonej przez Cotrela i Dubousseta w 1984 r.) pozwala
obecnie na znaczną korekcję skrzywienia – średnio 60% i połączona jest z niewielkim ryzykiem powikłań
Zabieg operacyjny zastosowany w leczeniu skoliozy powinien doprowadzić do kompensacji tułowia,
a przez odpowiednie zrównoważenie krzywizn i jednoczesną resekcję garbu pozwala na uzyskanie dobrego wyniku funkcjonalnego i kosmetycznego.
Zabiegi endoskopowe w chirurgii kręgosłupa
Daniel Zarzycki, Mariusz Kaliciński
Katedra i Klinika Ortopedii Rehabilitacji CMUJ, Zakopane
Wprowadzenie. Pierwsze w historii chirurgii kręgosłupa dostępy przednie zastosowano w 1895 roku w leczeniu gruźlicy kostnej. Techniki przedniej instrumentacji wykazały więcej korzyści w stosunku to spondylodezy tylnej, takich jak: krótsza stabilizacja, zapobieganie efektowi skręcenia, lepsza korekcja rotacji i hipokifozy. Szerokie stosowanie przedniej procedury przez torakotomię niosło ze sobą niestety powikłania związane
z dużym i obciążającym dostępem operacyjnym z następowym zespołem bólowym i neuralgiami międzyżebrowymi. Wprowadzenie techniki endoskopowej pozwoliło na wyeliminowanie wad techniki otwartej.
Materiał. W latach 2000-2008 wykonano w naszej Klinice 133 zabiegi endoskopowe u 131 pacjentów
z rozpoznaniami: skolioza idiopatyczna – 80 chorych, skolioza wrodzona – 8, skolioza w przebiegu chorób
układowych – 8, skolioza neuromięśniowa – 3, skolioza kardiogenna – 1, kifoza Scheuermanna – 9, złamania
patologiczne kręgów – 10, spondylodiscit – 5, chylothorax – 2, dyskopatia piersiowa i choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa piersiowego – 4. Wiek chorych w dniu zabiegu wynosił od 4 do 62 lat, średnio 15 lat. W lecze-
30
niu chirurgicznym zastosowano następujące procedury: epifizjodeza przednia endoskopowa i spondylodeza tylna – 67 chorych, uwolnienie przednie endoskopowe i wyciąg czaszkowo-udowy – 18, uwolnienie przednie endoskopowe i spondylodeza tylna – 12, resekcja endoskopowa półkręgu – 5, resekcja endoskopowa trzonu –
1, spondylodeza przednia z implantem – 5, hemispondylodeza przednia „in situ” – 5, spondylodeza przednia
„in situ” – 5, rewizja endoskopowa klatki piersiowej po wcześniejszych zabiegach torakotomijnych – 3, endoskopowe pobranie wycinka – 6, endoskopowa dyscektomia ze stabilizacją przednią na implancie siatkowym
– 4, klipsowanie przewodu limfatycznego piersiowego – 2.
Wyniki. Czas trwania zabiegów endoskopowych wynosił w całej grupie od 50 do 240 min, średnio 112 min,
a strata śródoperacyjna wyniosła od 20 do 850 ml, średnio 126 ml. Liczba zaopatrzonych segmentów: 1 do 6,
średnio 4. Czas zaopatrzenia 1 segmentu: 15 do 40 min; średnio 27 min. Okres obserwacji wynosi od 5 m-cy
do 8 lat, średnio 3 lata i 5 m-cy.
Dokonano przeglądu aktualnej literatury i porównano wyniki z doniesieniami w piśmiennictwie. W opracowaniu statystycznym stwierdzono znamiennie mniejszą stratę krwi, znamiennie dłuższy czas trwania zabiegów
endoskopowych, jak również znamiennie mniejszą kifotyzację w zabiegach endoskopowych. Pozostałe parametry nie wykazywały znamiennych różnic.
Wnioski. 1. Wszystkie opracowania podkreślają występowanie stromej krzywej uczenia się techniki endoskopowej. 2. W żadnym z artykułów nie udowodniono jednoznacznej wyższości techniki endoskopowej
nad technikami otwartymi, chociaż w każdym opracowaniu pacjenci lepiej tolerują techniki endoskopowe, oraz
znacznie rzadziej występują groźne dla życia powikłania. 3. Wskazane jest dalsze prowadzenie badań prospektywnych dla określenia przydatności tej metody w leczeniu dojrzałych idiopatycznych skolioz piersiowych
Zastosowanie żebra rozsuwanego VEPTR w leczeniu skolioz
wczesnodziecięcych
Marek Fatyga, Michał Latalski
Klinika Ortopedii Dziecięcej Uniwersytetu Medycznego im Prof. F. Skubiszewskiego, Lublin
Wstęp. Deformacje kręgosłupa, rozwijające się w pierwszych latach życia, szybko progresujące, wcześnie prowadzą do Zespołu Niewydolności Klatki Piersiowej (Thoracic Insufficiency Syndrome – TIS). Zawsze były olbrzymim problemem terapeutycznym ortopedów oraz specjalistów rehabilitacji i fizjoterapii, zwłaszcza gdy
w etiologii dominowały dysfunkcje nerwowo-mięśniowe. Czekanie do wieku, w którym można bezpiecznie rozpocząć etapowe leczenie operacyjne prowadzi do dużych deformacji tułowia, a odległe wyniki leczenia są złe.
Cel pracy. Celem pracy jest prezentacja nowych możliwości etapowego leczenia operacyjnego w progresywnych deformacjach kręgosłupa w okresie wczesnego dzieciństwa z użyciem systemu VEPTR (Vertical
Expandable Prosthetic Titanium Rib).
Materiał i metoda. W Klinice Ortopedii Dziecięcej UM w Lublinie w trakcie etapowego leczenia operacyjnego z użyciem systemu VEPTR jest 11 dzieci. Troje dzieci wymagało leczenia tą metodą z powodu wielomiejscowych wad wrodzonych kręgosłupa (4, 8 i 9 r. ż.), troje z powodu wcześnie progresującej skoliozy nerwowo-mięśniowej w zespole Ehler-Danlos, aganezji ciała modzelowatego oraz przepukliny oponowo-rdzeniowej (4 i 6 r. ż.), pięcioro jest leczonych z powodu garbu kifotyczego w następstwie przepukliny oponowo-rdzeniowej (3, 4, 5 i 8 r. ż). Liczba zabiegów operacyjnych (założenie systemu i korekcja dodatkowe) waha się od
1 do 5. Czas obserwacji od 3 miesięcy do 3 lat. Trudności z jakimi zwykle spotykamy się to migracja haków
miednicznych i żebrowych w następstwie osteolizy pod naciskiem rozwórki. Powikłaniem śródoperacyjnym
u dwojga dzieci była odma opłucnowa przy zakładaniu haków żebrowych. W odległym czasie doszło do wyłamania żebra u jednego dziecka, perforacji talerza kości biodrowej przez hak miedniczny u dwojga dzieci oraz
zaburzenia balansu miednicy z podwichnięciem biodra u jednego dziecka.
Omówienie. Dotychczasowe rozwiązania operacyjne w etapowym leczeniu deformacji kręgosłupa, opierające się na dystrakcji (metoda Haringtona w różnych rozwiązaniach technicznych) nie mogą być stosowane
u najmłodszych dzieci. Konieczność zamocowania wszczepów na anatomicznych strukturach kręgów każe nam
czekać z rozpoczęciem leczenia do czasu uzyskania odpowiedniej wytrzymałości kostnej kręgosłupa. Odroczone w ten sposób leczenie operacyjne prowadzi do znacznych deformacji tułowia, a wyniki leczenia zwykle są
złe. Dane ze skromnego piśmiennictwa podają dużą skuteczność systemu VEPTR w początkowym okresie wie-
31
loetapowego leczenia operacyjnego. Wstępne wyniki u większości naszych pacjentów są zachęcające. Jest to
rozwiązanie tymczasowe, które można określić jako gorset wewnętrzny stosowany do czasu, kiedy można zastosować klasyczne rozwiązania operacyjne.
Wnioski. 1. Pionowe rozsuwalne żebro tytanowe wydaje się być doskonałą alternatywą dla innych rozwiązań operacyjnych w początkowym okresie etapowego leczenia deformacji kręgosłupa. 2. Metoda obarczona
jest zagrożeniem licznymi powikłaniami, z którymi należy się liczyć rozpoczynając leczenie; zagrożenia te jednak nie dyskwalifikują metody.
Ocena jakości życia pacjentów leczonych operacyjnie z powodu skoliozy
idiopatycznej
Bożena Gorzkowicz1, Maciej Kołban2, Zbigniew Szych3
1
Zakład Pielęgniarstwa Chirurgicznego, PAM, Szczecin
2
Klinika Ortopedii i Traumatologii Dziecięcej, PAM, Szczecin
3
Zakład Informatyki Medycznej i Badań Jakości Kształcenia, PAM, Szczecin
Wstęp. Leczenie operacyjne skoliozy idiopatycznej dotyczy przypadków z największą deformacją kręgosłupa i klatki piersiowej oraz progresją pomimo stosowanego leczenia zachowawczego. Ocena jakości życia
jest oceną własnej sytuacji życiowej, dokonanej w określonym czasie i uwzględniającej przyjętą przez jednostkę hierarchię wartości. Celem pracy jest ocena jakości życia u chorych poddanych operacji oraz sprawdzenie
zależności pomiędzy jakością życia a parametrami oceny radiologicznej i parametrami socjodemograficznymi.
Materiał i metoda. Badanie z użyciem standaryzowanego narzędzia SRS -22 HRQL przeprowadzono w dwóch
niezależnych grupach chorych leczonych operacyjnie w Klinice Ortopedii Dziecięcej PAM w Szczecinie.
W pierwszej grupie dokonano trzykrotnej oceny poziomu jakości życia u 35 chorych. Drugą grupę stanowiło 52
chorych po minimum dwóch latach od operacji.
Wyniki. W ocenie sprawności fizycznej stwierdzono spadek wartości ocen poziomu sprawności fizycznej
proporcjonalnie do czasu, który upłynął od zabiegu operacyjnego. Odnotowano wyższy poziom dolegliwości
bólowych w ocenie powyżej 2 lat od zabiegu. Analiza wyników oceny zdrowia psychicznego wskazuje na pogorszenie proporcjonalnie do długości czasu, który upłynął od zabiegu operacyjnego. Brak różnicy istotnej statystycznie dla ocen dokonywanych w zakresie obrazu własnego ciała oraz satysfakcji z leczenia.
Wnioski. 1. Operacyjna korekcja skoliozy wpływa pozytywnie na poprawę obrazu własnego ciała przez
chorych i wykazuje wysoką ocenę satysfakcji z leczenia operacyjnego. 2. Nie stwierdzono zależności pomiędzy ogólnym poziomem jakości życia a wcześniejszym postępowaniem zachowawczym. 3. Trudności w zakresie oceny sprawności fizycznej, zaburzenia zdrowia psychicznego oraz nasilenie bólu dotyczą osób zamieszkujących wieś i małe miasta oraz sygnalizujących problemy socjalno-ekonomiczne. 4. Wielkość stopnia korekcji
kręgosłupa w odcinku piersiowym wpływa na wzrost jakości życia szczególnie w zakresie ocen późnych.
32
Sesja 4
Postępowanie zachowawcze w leczeniu skolioz
idiopatycznych
The results of conservative treatment of scoliosis in own method
Santos Sastre Fernandez
Director of the Centre of Rehabilitation and Physical Medicine of Barcelona,
Professor in the University of Barcelona, Vice-president of the FIOP
Background. Conservative treatment of spine deviations is often met with little enthusiasm and conviction.
We have recently finished this study, which started at the end of 1989, after having been encouraged by the results of our investigations which consisted in applying conservative treatment to scoliosis – first in animals
(rabbits), then in humans, during their growth period.
Aim. Study design. To establish what radiological changes would occur in the spine of 400 children suffering from scoliosis who were administered a special physiotherapy treatment for a year. Objectives. To evaluate the reduction in the Cobb angle and vertebral rotation, and mean and percentage improvement of 400 patients with scoliosis treated with the F. E. D. (Fixation Elongation Devotation) method for 12 months.
Material and methods. Four hundred patients with scoliosis aged between 4 and 42. The average age at the
start was 13.5 years and the Risser was 1.805. 13% of the patients were under 10 years of age; 63% between 10
and 15 and 24% were over 15 years. 64% were girls/women and 36% boys/men. Progressive idiopathic scoliosis 368 cases (92%); 9 congenital (2.25%); 8 neurogenic (2%); 5 myogenic (1.25%); 4 osteogenic (1%); 3 post-traumatic (0.75%); 2 postural acquired (0.50%) and 1 post-surgical 0,25%). Rachis alterations were measured
by physical and functional tests and in anteroposterior standing radiographs of the entire spine with visualisation of the Iliac crests and femoral heads. Radiographs were repeated every 6 months. The curves ranged between 10º and 66º, with an average Cobb angle of 20º and a vertebral rotation of 12º in 117 cases. 248 patients
had curves under 20º Cobb. 94 had curves between 20º and 30º Cobb. 31 had 31º to 40º Cobb curves and 27
patients had curves above 41º Cobb. All patients underwent special physiotherapy treatment for 12 months. The
treatment consisted in preparing the thoracolumbar area of the back using electrotherapy and thermal therapy,
followed by the application of external corrective forces to the scoliosis curves. The forces were generated by
a patented system (F. E. D.) designed and tested by the authors. This system allows the rachis to be elongated
and set three-dimensionally while pressure (of between 1 and 100 kg) is applied to the apex of the scoliosis curve, de-rotating and inflecting it intermittently (15 seconds of pressure and 10 of relaxation) for 30 minutes.
Every session ended with analytical kinesitherapy and PNF.
Results. At the end of the 12-month period, radiological evidence showed a significant reduction in the average Cobb angle from 20º to 9º, with a relative recovery percentage of 67%. Vertebral rotation was reduced
from 12º to 4º, with a relative recovery percentage of 74%. The treatment resulted in a significant improvement.
The scoliosis curve and vertebral rotation were significantly reduced after 12 months of F. E. D.
Conclusions. The results blatantly contradict the negative concept that many specialists have of the effectiveness of physiotherapy in treating scoliosis. These experiments and results prove the effectiveness and value
of physiotherapy and its therapeutic effects. It should be a top option for treating spinal curves
Wyniki leczenia zachowawczego skolioz idiopatycznych metodą własną
Santos Sastre Fernandez
Director of the Centre of Rehabilitation and Physical Medicine of Barcelona,
Professor in the University of Barcelona, Vice-president of the FIOP
Wstęp. Leczenie zachowawcze deformacji/skrzywień kręgosłupa rzadko uznawane jest za skuteczną metodę leczenia i spotyka się z niewielkim entuzjazmem. Niedawno zakończono rozpoczęte pod koniec 1989 roku
33
badania skuteczności leczenia zachowawczego skolioz za pomocą własnej metody F. E. D. (Fixation
Elongation Devotation). Do ich prowadzenia zachęciły nas wstępne wyniki uzyskane w badaniach laboratoryjnych na zwierzętach.
Celem pracy była ocena skuteczności metody F. E. D. wśród dzieci ze skoliozą leczonych przez rok tą metodą.
Materiał i metody. Leczono 400 pacjentów ze skoliozą wieku od 4 do 42 lat. Średni wiek w badanej grupie pacjentów w chwili rozpoczęcia badania wyniósł 13,5 lat, a wartość testu Rissera – 1.805. 13% pacjentów
to osoby poniżej 10 r. ż., 63% pomiędzy 10 a 15 r. ż., a 24% – powyżej 15 lat. 64% w badanej grupie stanowiły kobiety, 36% – mężczyźni. 92% pacjentów (368 osób) to osoby z postępującą skoliozą idiopatyczną, 2,25%
(9 osób)- ze skoliozą wrodzoną, 2% (8 osób) – neurogenną, 1,25% (5 osób) – mięśniowo-pochodną, 0,75% (3
osoby) – pourazową, 4 – kostnopochodną (1%); 2 – posturalną (0.50%) i 1 – pooperacyjną/jatrogenną (0,25%).
Zaburzenia funkcjonalne kręgosłupa były oceniane za pomocą badania przedmiotowego, testów funkcjonalnych oraz przednio-tylnych radiogramów kręgosłupa ujmujących jednocześnie grzebienie kości biodrowych
oraz głowy kości udowych. Zdjęcia radiologiczne były powtarzane co 6 miesięcy. W badanej grupie, w 117
przypadkach, skrzywienia wahały się pomiedzy10º a 66º wg Cobba (średnio 20º), a rotacja kręgów 12º. U 248
pacjentów kąt Cobba był niższy niż 20º, u 94 – zawarł się pomiędzy 20º a 30º; u 31 pomiędzy 31º a 40º, a u 27
przekraczał 40º. Wszyscy pacjenci zostali przez 12 miesięcy poddani specjalnemu programowi leczenia fizjoterapeutycznego. U wszystkich pacjentów zastosowanie opatentowanego przez Autora sytemu F. E. D. było poprzedzone przygotowaniem okolicy piersiowo-lędźwiowej za pomocą elektroterapii i termoterapii. Metoda
F. E. D. pozwala na elongacje kręgosłupa z jednoczesnym wywieraniem trójpłaszczyznowego nacisku (od
1 do 100 kg) stosowanego na szczyt łuku skoliozy pozwalającego na zmniejszenie głębokości skrzywienia oraz
derotację kręgów. Nacisk był stosowany przez 15 sekund z następową 10 sekundową przerwą przez 30 minut.
Każda sesja kończona była sesją kinezterapeutyczną i ćwiczeniami PNF.
Wyniki. Pod koniec 12-miesięcznego okresu leczenia, zdjęcia radiologiczne wykazały znaczne zmniejszenie kąta Cobba od 20° do 9°. Rotacja kręgów została zmniejszona z 12º do 4º. W badanej grupie, roczne leczenie zachowawcze skolioz metodą F. E. D. wpłynęło na znaczne zmniejszenie krzywizn skoliozy i zmniejszenie
rotacji kręgów
Wniosek. Uzyskane wyniki nie są zgodne z opiniami wielu leczących skoliozy specjalistów, którzy poddają w wątpliwość skuteczność leczenia fizjoterapeutycznego skolioz.
Zasady profilaktyki i skuteczność leczenia zachowawczego skolioz
tzw. idiopatycznych w materiale własnym w odniesieniu
do etiologii biomechanicznej i nowej klasyfikacji
Tomasz Karski, Jarosław Kałakucki, Jacek Karski, Mariusz Długosz
Katedra i Klinika Ortopedii i Rehabilitacji Dziecięcej Uniwersytetu Medycznego, Lublin
Wstęp. Leczenie zachowawcze i profilaktyka skolioz tzw. idiopatycznych oparta jest o etiologię biomechaniczną odkrytą i opisaną w latach [1995-2007 – T. Karski].
Materiał i metody. Materiał obejmuje 1450 pacjentów leczonych w latach 1985-2008; wiek badanych od
3-20 lat. Pacjentów oceniano według: wieku, zaawansowania skoliozy na początku obserwacji, typu deformacji związanego z „modelem ruchów bioder” (nowa klasyfikacja: I, II/A, II/B, III – epg), ewentualnego wcześniejszego leczenia. Ocena kliniczna i Rtg (Cobb).
Wyniki. Skuteczność nowego leczenia rehabilitacyjnego przez ćwiczenia redresyjne bioder, miednicy i kręgosłupa potwierdzono w grupach II/A&II/B&III-epg oraz w początkowych fazach I-epg. U 20% pacjentów z I-epg
i 5% z II/B epg stosowano gorsety. W I-epg otrzymano wyniki bardzo dobre i dobre – 87% (zatrzymanie progresji- najczęściej, zmniejszenie skrzywienia lub wyleczenie). W grupach II/A-epg i II/B-epg otrzymano wyniki bardzo dobre i dobre – 93%. Jedynie 13% dzieci z I-epg oraz 3% z II/B-epg wymagało leczenia operacyjnego.
Wnioski. 1. Istnieje potrzeba zapoznania się z etiologią biomechaniczną skolioz tzw. idiopatycznych. 2. Konieczne jest odpowiednie zaszeregowanie dziecka do grupy klasyfikacyjnej. 3. Obserwowano zależność wyniku nowego leczenia od wcześniejszego stosowania ćwiczeń wyprostnych (wzmacniających); wtedy wyniki
gorsze lub nieskuteczność nowego leczenia. 4. Odkryta etiologia biomechaniczna skolioz tzw. idiopatycznych
umożliwia ich skuteczną profilaktykę przyczynową.
34
Wyniki leczenia skolioz idiopatycznych metodą Dobosiewicz
Jacek Durmała
Katedra i Klinika Rehabilitacji, Śląski Uniwersytet Medyczny, Katowice
SPSK Nr 7 SUM w Katowicach GCM im. prof. L. Pieca
Metoda Dobosiewicz (DoboMed) znajduje zastosowanie w terapii skolioz idiopatycznych. Stosowana jest
jako samodzielna metoda terapii w grupie chorych współpracujących oraz w skojarzeniu z leczeniem gorsetowym. Składa się z trzech głównych faz powtarzanych cyklicznie. Faza przygotowawcza oparta jest na różnych
technikach fizjoterapeutycznych. Ma na celu przygotowanie czynnościowe do właściwych ćwiczeń korekcyjnych. Techniki podstawowe polegają na czynnej, trójpłaszczyznowej korekcji deformacji, zsynchronizowanej
z poszczególnymi fazami cyklu oddechowego. Korekcja ta przeprowadzana jest w ściśle symetrycznych pozycjach wyjściowych przy skorygowanym ustawieniu miednicy oraz obręczy barkowej (łańcuch zamknięty).
Stopniowanie trudności w zakresie korekcji, w odniesieniu do siły grawitacji, odbywa się poprzez zmianę pozycji. Początkowo stosowane są pozycje niskie, a następnie wyższe w odpowiedniej sekwencji. Najtrudniejsza
jest korekcja w czasie chodu. Szczególną uwagę zwraca się na kifotyzację odcinka piersiowego kręgosłupa
(zwłaszcza w przypadku skolioz piersiowych). Każde z ćwiczeń podstawowych zawiera w sobie różne formy
działania (takie jak: mobilizacja, korekcja i na końcu stabilizacja). Stosowane są różne formy stymulacji eksteroceptywnej w okolicy szczytu skrzywienia. Ostatnia faza cyklu ćwiczeniowego ma na celu utrwalenie uzyskiwanej korekcji oraz oddziałuje na równowagę, a zwłaszcza na propiorecepcję.
Najlepsze rezultaty odnotowano w zakresie skolioz młodzieńczych o morfologii jednołukowej skrzywienia
pierwotnego. Długoterminowe wyniki (obserwacja od 3 do ponad 7 lat), obejmujące okres pokwitaniowego
skoku wzrostowego, wskazują na stabilizację progresywnych skolioz idiopatycznych leczonych DoboMed lub
DoboMed i gorsetem Cheneau. Poziom współpracy istotnie wpływa na efektywność terapii. Stosowanie DoboMed wpływa nie tylko na morfologię deformacji, ale również poprawia funkcję układu oddechowego i zwiększa wydolność wysiłkową.
Miejsce ćwiczeń korekcyjnych w zachowawczym leczeniu skolioz
Janusz Nowotny
Katedra i Zakład Fizjoterapii Śląskiego Uniwersytetu Medycznego, Katowice
Pominąwszy skoliozy o znanej etiologii, każda skolioza nabyta jest na początku skoliozą niskostopniową
i dopiero w trakcie rozwoju dziecka, zwykle podczas tzw. skoku wzrostowego, ujawnia się jej charakter. Skoliozy charakteryzuje m.in. odmienny od normalnego przestrzenny układ poszczególnych segmentów ciała. Odmienność ta jest przez ośrodkowy układ nerwowy (o. u. n.) traktowana jako defekt, a to uruchamia samoistnie
mechanizmy kompensacyjne. Pozostawienie niskostopniowej skoliozy samej sobie stwarza przy tym dwa niebezpieczeństwa. Zwykle bowiem, zwłaszcza w okresach szybkiego wzrostu, dochodzi do rozwoju zmian strukturalnych, pod postacią przykurczy i deformacji, a na dodatek dziecko przyzwyczaja się do nieprawidłowego
układu ciała, czyli utrwala się nawyk nieprawidłowej postawy. Sterowanie kompensacją i zapobieganie rozwojowi niekorzystnych zmian wtórnych to podstawowe zadania wczesnej rehabilitacji i skoliozy nie stanowią tutaj żadnego wyjątku.
Niektóre skoliozy wymagają oczywiście interwencji chirurgicznej. Rzecz jednak w tym, by spowodowane
rozwojem skoliozy zmiany były możliwie jak najmniejsze. Kiedy skolioza trwa na tyle długo, że utrwali się nawyk nieprawidłowej postawy to warto pamiętać, że przywrócenie poprzez zabieg operacyjny na miarę możliwości prawidłowego układu ciała, zaczyna być traktowane przez o. u. n. jako defekt i znów uruchamia to mechanizmy kompensujące ten „defekt”.
Opinie na temat wartości tzw. ćwiczeń korekcyjnych bywają skrajnie rozbieżne, choć tak na dobrą sprawę
zarówno pozytywne, jak i sceptyczne opinie nie znajdują w pełni wiarygodnego wsparcia w publikacjach opartych o paradygmat EBM. Jest jednak dostatecznie dużo doniesień wskazujących na celowość wykonywania
ćwiczeń korekcyjnych. Przemawiają za tym również racjonalne przesłanki, dotyczące wspomnianej już roli
wczesnej rehabilitacji.
35
Osobna kwestia to dobór ćwiczeń korekcyjnych i sposób ich wykonywania. Dla zachowawczego leczenia
skolioz wypracowano wprawdzie wiele metod postępowania korekcyjnego, ale żadna z nich nie jest obecnie
traktowana jako zamknięta całość, gdyż konieczne jest indywidualne podejście do każdego przypadku. Najtrudniejszą sprawą jest przy tym przełożenie lokalnej korekcji na automatyczne utrzymywanie skorygowanego
układu ciała w pozycji pionowej.
Leczenie skolioz gorsetem Cheneau
Tomasz Kotwicki
Katedra i Klinika Ortopedii i Traumatologii Dziecięcej, Uniwersytet Medyczny, Poznań
Orteza Cheneau stanowi najpopularniejszy typ gorsetu spośród stosowanych w krajach europejskich. Zalecana jest dla skolioz idiopatycznych o wartości kąta Cobba 25-45 stopni z nieukończonym wzrastaniem kręgosłupa. Optymalny wiek zastosowania gorsetu to początek pokwitaniowego skoku wzrostowego (11-13 lat wieku kostnego u dziewcząt), przy czym wartość testu Rissera powinna wynosić zero, a gorset powinien być stosowany w pełnym wymiarze (100%), czyli około 20 godzin na dobę. W wybranych sytuacjach klinicznych, poza okresem szybkiego wzrastania, gorset może być stosowany w zmniejszonym wymiarze godzin (50%), to
znaczy po szkole i na noc lub tylko w nocy (30%).
Gorset Cheneau jest skuteczny w hamowaniu progresji skolioz jednołukowych i dwułukowych, których
kręg szczytowy skrzywienia piersiowego zlokalizowany jest nie wyżej niż na Th7. Mechanizm działania gorsetu Cheneau obejmuje elementy pasywne i aktywne, omówione na przykładach. Podano także najczęstsze błędy popełniane przy wykonywaniu i stosowaniu gorsetu Cheneau.
Wyniki leczenia idiopatycznego skrzywienia kręgosłupa
z zastosowaniem dynamicznego gorsetu SpineCor
Aleksander Szwed, Maciej Kołban
Klinika Ortopedii i Traumatologii Dziecięcej PAM, Szczecin
Wstęp. W zachowawczym leczeniu skrzywienia kręgosłupa zastosowanie znajdują gorsety ortopedyczne.
Od niedawna poza sztywnymi konstrukcjami dostępne są tzw. gorsety dynamiczne SpineCor o elastycznej konstrukcji. Działanie ich zakłada przeniesienie sił derotujących i korygujących skrzywienie przez system taśm.
Istotą tego dynamicznego gorsetu jest zachowanie ruchomości kręgosłupa, a jednocześnie uzyskanie pozycji
korygującej wszystkie składowe trójpłaszczyznowej deformacji. Celem pracy jest wczesna ocena wyników leczenia pacjentów ze skoliozą idiopatyczną z zastosowaniem gorsetu dynamicznego SpineCor, według metody
i dodatkowo z uwzględnieniem kryteriów podanych przez Scoliosis Research Society – SRS.
Materiał i metody. Badaną grupę stanowiło 50 pacjentów leczonych gorsetem SpineCor z powodu idiopatycznego skrzywienia kręgosłupa. Wskazaniem do zastosowania gorsetu było skrzywienie kręgosłupa przekraczające 15° u pacjentów z brakiem dojrzałości układu kostnego (wynik testu Rissera 0-3). Przy kwalifikacji
chorych analizowano wyniki badania klinicznego i radiologicznego. Wykonywano badanie radiologiczne całego kręgosłupa w projekcji a-p oraz bocznej, na stojąco, przed założeniem gorsetu, po jego założeniu oraz
w okresie obserwacji, co 6 miesięcy, wykreślając kąt skrzywienia wg Cobb’a.
Za pozytywny wynik leczenia przyjęto korekcję skrzywienia lub jego stabilizację (zmiana kąta Cobb’a
+/- 5°). Za wynik negatywny uznano progresję skrzywienia powyżej 5° lub do wielkości, która wymuszała konieczność wykonania zabiegu operacyjnego.
Wyniki. W całej badanej grupie korekcję uzyskano u 24 chorych (48%), stabilizację u 14 (28%), zaś progresję skrzywienia mimo leczenia gorsetem obserwowano u 7 pacjentów (14%). W grupie badanej znalazło
się 5 pacjentów (10%), u których zastosowano leczenie operacyjne z powodu szybkiej progresji krzywienia.
Wnioski. 1. Leczenie gorsetem SpineCor w większości przypadków stabilizuje skrzywienie kręgosłupa. 2.
Rozpoczęcie leczenia u chorych ze skrzywieniem poniżej 20° i wskaźnikiem Rissera od 0 do 3 bardzo skutecznie zapobiega progresji skrzywienia.
36
Badania nad przydatnością metody Kinesiology Taping w leczeniu skolioz
niskostopniowych
Zbigniew Śliwiński1,2, Wojciech Kufel1, Bartłomiej Halat1, Beata Michalak1
1
Stacjonarny Ośrodek Rehabilitacji Wielospecjalistycznego Szpitala SP ZOZ, Zgorzelec
2
Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy Jana Kochanowskiego w Kielce
Wstęp. Skoliozy stanowią trudny problem leczniczy pomimo wielu metod terapeutycznych. Jednym
z pierwszych objawów zachwiania lub przywrócenia równowagi nerwowo-mięśniowej w wyniku prowadzonego leczenia zachowawczego, jak i operacyjnego skolioz jest zmiana symetrii napięcia mięśni przykręgosłupowych przebiegu linii zrównoważenia i stabilności. Linia stabilności przebiega od wyrostka sutkowego, przez
wyrostek barkowy, krętarz wielki k. udowej, głowę strzałki do kostki zewnętrznej. Linia zrównoważenia przebiega z guzowatości potylicznej zewnętrznej, pokrywa się z wyrostkami kolczystymi, przebiega przez szparę
między pośladkową oraz pada między piętami. Towarzyszy temu symetria w zakresie ustawienia głowy i szyi,
barków, łopatek, łuków żebrowych i bioder oraz tzw. trójkątów talii. Metodą, która może być pomocną w terapii jest Kinesiology Taping (KT). Poprzez zastosowanie odpowiednich technik, można wpłynąć na zmianę linii stabilności i zrównoważenia kręgosłupa, albowiem aplikacje KT pozwalają na zachowanie pełnego zakresu
ruchu, świadomą normalizację napięcia mięśniowego, aktywowanie mięśni uszkodzonych, zmniejszają ból
i nienaturalne odczucia skóry, likwidują zastoje i obrzęki limfatyczne oraz korygują niewłaściwe pozycje partnerów stawowych, a także korygują ułożenia powięzi i skóry poprawiając mikrokrążenia.
Materiał i metoda. Badania przeprowadzono w Stacjonarnym Ośrodku Rehabilitacji Wielospecjalistycznego Szpitala SP ZOZ w Zgorzelcu. W badaniach wzięła udział 28 osobowa grupa dzieci przebywająca na turnusach rehabilitacyjnych, w tym 24 dziewczęta i 4 chłopców. Średnia wieku grupy wynosi 12 lat. Oceniono zmianę kąta talii u dzieci ze skoliozą przed i po zastosowaniu aplikacji KT. Wszyscy pacjenci poddani zostali badaniu ogólnolekarskiemu, badaniu fizjoterapeutycznemu ze szczególnym uwzględnieniem statyki miednicy, wykonaniem testów screeningowych metody KT (Linder test 1, Linder test 2, Write test, Cervical extension test,
Buldge in artery test, SLR test, Patrick-Fabre test, Abdominal pressure test). Wykonano również zdjęcie cyfrowe tułowia dziecka przed aplikacją KT i po aplikacji i określono zmiany kąta talii. Do oceny wybrano zmianę
wartości kata talii ze względu na łatwość i powtarzalność pomiaru. Dla wszystkich pacjentów aplikacje KT dobierane były indywidualnie w zależności od typu skoliozy, wyników testów screeningowych, napięcia poszczególnych mięśni. Ocenę kąta talii dokonano przy pomocy programu komputerowego DICOM Uni Viewer
do przeglądania zdjęć z możliwością zaznaczania i obliczania kątów, odległości, powierzchni
Wyniki. Uzyskane wyniki wskazują, że zastosowanie aplikacji Kinesiology Ttapingu w badanej grupie powodowało zmianę kąta talii średnio o 4 stopnie. Dla kąta talii lewej średnia ta wynosiła 5,27 stopnia, natomiast
dla kąta talii prawej średnia wynosiła 2,58 stopnia. Największa korekcja wyniosła 11,2 stopnia.
Wnioski. 1. Wybrane techniki Kinesiology Tapingu (KT) powodują zmianę przebiegu linii stabilności oraz
zrównoważenia ciała, co wyraża się także zmianą kąta talii. 2. Aplikacje KT w związku z normalizacją napięcia mięśniowego oraz powięziowego, zmieniają obraz postawy dziecka ze skoliozą w płaszczyźnie czołowej
i strzałkowej. 3. KT jako nowa metoda wykorzystująca wiele form i technik terapeutycznych wydaje się pomocna w realizacji programu usprawniania dzieci ze skoliozami.
37
INFORMACJE ORGANIZACYJNE
1. Miejsce obrad: Warszawa, 27-28 listopada 2009 r., hotel GROMADA Airport, ul. 17 stycznia 32
Recepcja: Tel: +48-(22) 5764600
Rezerwacja: Tel: +48-(22) 5764550, Fax: +48-(22) 846 15 80, e-mail: [email protected]
Dojazd – przykładowe połączenia
Międz. Port Lotniczy „Okęcie” – Hotel Gromada”, 800 m – bezpłatny transport hotelu.
Centrum Miasta – Hotel „Gromada”, 7 km – autobus 175.
Stare Miasto – Hotel „Gromada”, 8 km – autobus 175.
Pałac w Wilanowie – Hotel „Gromada”, 4 km – autobusy (z przystanku 17 STYCZNIA) 182, przesiadka
na (RZYMOWSKIEGO) 117 do (WILANÓW)(1,30godz.)
Zespół Pałacowo-Parkowy Łazienki – Hotel „Gromada”, 4 km – autobusy (z przystanku 17 STYCZNIA)
188, przesiadka na (NA ROZDROŻU) 195 do (ŁAZIENKI KRÓLEWSKIE)
MAPA DOJAZDU
2. Biuro Kongresowe i Rejestracja, czynne w miejscu obrad:
26 listopada (czwartek)
– g. 18.00-21.00
27 listopada (piątek)
– g. 8.00-18.00
28 listopada (sobota)
– g. 8.00-16.00
W czasie trwania Kongresu dostępne będą następujące numery telefonów członków Komitetu
Organizacyjnego: 0 601 227 899, 0 607 497774, 0 601 330 330
3. Kongres, tradycyjnie, zostanie przeprowadzony w oparciu o ukierunkowane tematycznie referaty „na zaproszenie”. Uczestnicy prezentują prace w Sesji Plakatowej (tematy wolne). Wszystkie zakwalifikowane przez
Komitet Naukowy i zaprezentowane prace zostaną opublikowane w wysoko punktowanych czasopismach
naukowych: Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja (6 pkt Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego),
Fizjoterapia Polska (4 pkt Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego) lub Medycyna Sportowa (4 pkt
Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego) – po przygotowaniu materiału do publikacji zgodnie z Regulaminem Wydawniczym i spełnieniu ew. wymagań recenzentów.
38
4. Za udział w Kongresie przewidziane są punkty edukacyjne: 14 pkt zgodnie z wytycznymi
OIL w Warszawie, a także 15 pkt CME-ORTOPEDIA dla każdego uczestnika Kongresu, powiększone
w zależności od:
– członkostwo Komitetu Naukowego – 10 pkt
– prowadzenie sesji – 8 pkt
– wygłoszenie referatu – 5 pkt
– plakat – 3 pkt.
Punkty z tytułu CME-ORTOPEDIA sumują się.
5. Opłaty:
Wpisowe
Studenci (w wieku do 26 lat) i emeryci:
(uwaga: opłata 100 zł nie obejmuje obiadu).
Bankiet/Spotkanie koleżeńskie
6.
•
•
•
•
•
– 370 zł
– 100 zł
– 165 zł
W ramach opłaty wpisowej uczestnikom przysługuje:
udział w obradach (uwaga: wstęp wyłącznie na podstawie identyfikatora);
teczka z materiałami konferencyjnymi;
CERTYFIKAT uczestnictwa;
bezpłatne „przerwy kawowe;
obiad w pierwszym dniu obrad (nie dotyczy uczestników, którzy dokonali wpłaty w wys. 100 zł).
7. Zakwaterowanie i wyżywienie Uczestnicy realizują we własnym zakresie (informacje
nt. wynegocjowanych cen w hotelu „Gromada Airport” – na stronie internetowej Kongresu).
8. Dyplomy i Certyfikaty Uczestnictwa
Okolicznościowy DYPLOM otrzyma każdy uczestnik przy rejestracji. CERTYFIKATY uczestnictwa
potwierdzające liczbę uzyskanych punktów edukacyjnych wydawane będą w recepcji w dniu zakończenie
Kongresu – 28 listopada 2009 r.
10. Identyfikatory
Identyfikatory wydawane będą w recepcji Kongresu, po uprzednim zarejestrowaniu się i złożeniu podpisu
na liście przez uczestnika. Podczas Kongresu konieczne jest posiadanie przy sobie IDENTYFIKATORA.
Zarówno wejście do sali obrad, jak również uzyskanie wszystkich świadczeń przysługujących uczestnikowi
możliwe będzie tylko za okazaniem identyfikatora.
Przygotowano identyfikatory w następujących kolorach:
a. NIEBIESKI – Komitet Naukowy, Członkowie Honorowi, Goście Kongresu
b. BIAŁY – Uczestnicy Kongresu
c. CZERWONY – Komitet Organizacyjny.
11. Sesja Plakatowa
a) Sesja plakatowa odbędzie się pierwszego dnia Kongresu, w piątek 27 listopada 2008 r. w godzinach
13.30-15.30.
b) Autorzy wszystkich zakwalifikowanych prac zobowiązani są do przygotowania tradycyjnych plakatów
o wymiarach 150x90 cm. Plakaty muszą zostać powieszone NAJPÓŹNIEJ DO GODZ. 10.00
PIERWSZEGO DNIA OBRAD.
c) W godz. 10.00-11.00 Komisja Konkursowa zapozna się z plakatami i zakwalifikuje 10 z nich do II etapu
Konkursu czyli Sesji Plakatowej (7-minutowe prezentacje multimedialne i dyskusja).
Obecność Autorów przy plakatach mile widziana. Informacja na temat tego, które prace zostały wybrane
przez Radę Naukową do prezentacji multimedialnej w II etapie Konkursu zostanie ogłoszona przed
zakończeniem I Sesji Kongresu (około godz. 12.45).
d) Dodatkowo, z uwagi na fakt, że dla wybranych prac II etap Konkursu ma charakter multimedialny, Autorzy
WSZYSTKICH zakwalifikowanych doniesień plakatowych zobowiązani są do przygotowania dodatkowo,
max. 7-minutowej prezentacji swojego plakatu w formacie Power Point.
39
12. Sesja naukowe, Slide’s room, zasady składanie prezentacji
Wszystkich Autorów obowiązuje przestrzeganie wyznaczonego czasu przedstawiania pracy. W szczegółowym
programie naukowym zamieszczono czas przeznaczony na prezentację pracy wraz z dyskusją.
Autorzy przedstawiający pracę w formacie MS PowerPoint 2007 lub starszej proszeni są o składanie
swoich prezentacji przygotowanych na nośniku CD, DVD lub pamięci FLASH-USB-Pen-Drive w punkcie
odbioru prezentacji „Slide’s Room” na co najmniej 2 godziny przed rozpoczęciem odpowiedniej sesji. W sali
obrad dostępne są: rzutnik multimedialny, komputer PC z oprogramowaniem Windows XP lub Vista i MS
PowerPoint 2007, urządzenie do zdalnego przerzucania slajdów oraz wskaźnik laserowy.
Uwaga: w trakcie prezentacji nie ma możliwości korzystania z własnego komputera!
13.Bankiet/Spotkanie koleżeńskie – 27 listopada (piątek) g. 20.00
Bankiet w restauracji „Pod Gigantami” (Al. Ujazdowskie 24- przez wiele lat mieścił się tu Klub Lekarza),
w formie zasiadanej. Bogate i różnorodne menu. Przygrywa zespół DIXIE WARSAW JAZZMEN.
Rozpoczęcie g. 20.00. Można skorzystać z transportu autokarowego: autobus odjeżdża sprzed hotelu
„Gromada” o godz. 19.20
Koszt – 165/os.
14.Sponsorzy, Wystawa Firm
Wystawa firm odbywa się przez cały czas trwania Kongresu, bezpośrednio w sąsiedztwie sali wykładowej.
Osoby obecne na Kongresie, odpowiedzialne za kontakt z wystawcami:
Agnieszka Uroda, tel. 0 609 504 488, [email protected]
Mirosława Paliszewska, 0 601 330 330, [email protected]
15. Parking
Uczestnicy Kongresu mogą skorzystać z parkingu należącego do Hotelu Gromada, w cenie 25 zł/1 dobę
(cena zniżkowa w stosunku do obowiązującej, która oficjalnie wynosi 35 zł/1 dobę).
16. Języki Kongresowe
Oficjalne językiem wykładowym Kongresu jest język polski-poza wykładami z udziałem zagranicznych
gości, na których obowiązywać będzie język angielski.
17. Telefony komórkowe, zakaz palenia tytoniu
Organizatorzy proszą wszystkich Uczestników o wyłączanie telefonów komórkowych przed wejściem do
sali obrad. W miejscu obrad obowiązuje zakaz palenia tytoniu.
18. Rezygnacja z uczestnictwa, zwrot opłat
Rezygnacja z uczestnictwa winna być zgłoszona do Komitetu Organizacyjnego w formie pisemnej. Decyzja
o wysokości zwrotu opłaty zjazdowej – dotyczy wyłącznie opłaty „wpisowej” (zwrot opłaty za bankiet,
warsztaty i inne działania socjalne nie jest możliwy) – zostanie podjęta na posiedzeniu Komitetu Organizacyjnego. Zaakceptowane zwroty realizowane będą w formie przelewu na konto zainteresowanego, w terminie
14 dni od zakończenia Kongresu. Przepraszamy, ale zgłoszenie rezygnacji po 10 listopada 2009 r. uniemożliwia zwrot wniesionej płaty.
KOMITET ORGANIZACYJNY KONGRESU:
Przewodniczący: dr n. med. Wiesław Tomaszewski
V-ce Przewodniczący: prof. dr hab. med. Andrzej Górecki, dr n. med. Dariusz Białoszewski
04-036 Warszawa, Al. Stanów Zjednoczonych 72/176
Tel./fax: (0 22) 834 67 72, 405 42 72, Tel. kom. 0 601-22-78-99
e-mail: [email protected], www.medsport.pl
Konto: Bank Zachodni WBK S.A. nr 13 1090 1014 0000 0001 0065 1943
40