CASE STUDY Dyfi Valley

Projekt "Ochrona przyrody i zrównoważony rozwój"
©Dolnośląska Fundacja Ekorozwoju/ Stowarzyszenie Eko-Unia
CASE STUDY Dyfi Valley
1. NAZWA REGIONU/ KRAJ
Dolina rzeki Dyfi / Walia/ Wielka Brytania
2. LOKALIZACJA
Dolina rzeki Dyfi (Bro Dyfi, wym. Dawi) leży w środkowej Walii, rozciągając się od gór Aran na
wschodzie, to ujścia rzeki koło Aberdyfi na zachodnim wybrzeżu. Wzdłuż Dyfi zbiegają się granice
trzech hrabstw: Powys (czyt. Pauys), Ceredigion (czyt. Karedigion) i Gwynedd (czyt. Guynef).
3. OPIS OBSZARU
•
główne walory przyrodniczo-krajobrazowe
Obszar ten obejmuje jedno z najbardziej malowniczych estuariów w Walii i oferuje spektakularne
widoki gór Parku Narodowego Snowdonia na północy oraz wyżyny Pumlumon i gór Cambria na
południu. W ramach prawa brytyjskiego, ujście Dyfi jest chronione jako Krajowy Rezerwat Przyrody
(National Nature Reserve - NNR) oraz Obszar o Szczególnej Wartości Naukowej (Site of Special
Scientific Interest - SSSI), natomiast w ramach sieci Natura 2000 jest częścią morskiej ostoi
siedliskowej Pen Llyn A’r Sarnau. Torfowisko (Cors Fochno,ang. Borth Bog), wchodzące w skład NNR
and SSSI, jest także osobną ostoją siedliskową. Ujście i torfowisko łącznie są objęte konwencją
ramsarską i Rezerwatem Biosfery (powstał w 1976 roku, jedyny w Walii). Na tym terenie, obejmując
Projekt "Ochrona przyrody i zrównoważony rozwój"
©Dolnośląska Fundacja Ekorozwoju/ Stowarzyszenie Eko-Unia
część estuaryjnego mokradła i sąsiadujących stoków wzgórz oraz lasów, znajduje się także ważny
rezerwat społeczny Ynys-hir, będący własnością Królewskiego Towarzystwa Ochrony Ptaków (Royal
Society for Bird Protection - RSPB). Górna część zlewni wchodzi w skład Parku Narodowego
Snowdonia, najstarszego i największego Parku Narodowego Walii (od 1951 roku).
•
sposób zagospodarowania
Pasterstwo (w dolinach bydło, w górach owce) jest główną gałęzią rolnictwa. Szczególnie ważne było
górskie owczarstwo, które wytworzyło krajobraz złożony z porozdzielanych żywopłotami pastwisk i pól
w dolinach oraz ekstensywnych pastwisk na wzgórzach, porozdzielanych murkami z kamieni.
Pozostałości rodzimych lasów przetrwały tu i ówdzie w dolinach, od kilkudziesięciu lat uzupełniane
sztucznymi nasadzeniami. Hodowla zwierząt, a także, w mniejszym stopniu, leśnictwo, górnictwo
łupku i ołowiu oraz rybactwo morskie tradycyjnie były podstawami lokalnej gospodarki. Wielu rolników
obecnie
utrzymuje
tradycyjne
sposoby
gospodarowania
dzięki
walijskiemu
pakietowi
rolnośrodowiskowemu Tir Gofal (czyt. Tir Gowal).
•
uwarunkowania społeczno-gospodarcze obszaru
Wiejskie obszary Walii są zaliczane do najbardziej upośledzonych ekonomicznie terenów zachodniej
Europy. Obecnie turystyka, oparta na walorach krajobrazu, staje się coraz istotniejszym źródłem
dochodu. Samo ujście rzeki Dyfi jest odwiedzane rocznie przez ćwierć miliona gości, w większości
spędzających rodzinne wakacje nad morzem. Znaczącą grupą są miłośnicy przyrody, głównie
ornitolodzy. W górnej części zlewni przeważają zwolennicy aktywnego wypoczynku na łonie przyrody
(wędrówki po górach, górskie rowery, jazda konna), a agroturystyka dostarcza miejscowym
gospodarstwom dodatkowych dochodów. Starożytna osada targowa Machynlleth jest odwiedzana ze
względu na wartości historyczno-kulturowe, a pobliskie Centrum Alternatywnych Technologii szczyci
się liczbą 65 tysięcy gości rocznie.
W latach siedemdziesiątych, na fali kulturowej kontestacji, w środkowej i zachodniej Walii osiedliło się
wielu młodych ludzi szukających alternatywy dla świata kariery i pieniądza. W dolinie Dyfi ludzie ci
stworzyli silne lokalne lobby na rzecz ekologii i życia w harmonii z przyrodą. Jest duże
zainteresowanie wykorzystaniem energii odnawialnych. Proekologiczne technologie są uważane za
perspektywiczne dla regionu.
Dolina Dyfi jest jedną z ostoi języka walijskiego - ponad 60% mieszkańców zna ten język, a niemal
połowa używa go na co dzień, zwłaszcza w górach.
4. OPIS PARTNERSTWA LOKALNEGO
•
historia partnerstwa
Dyfi Eco Valley Partnership powstało w roku 1998, w oparciu o projekt promujący energie odnawialne
w dolinie, realizowany przy udziale Centrum Alternatywnej Technologii. Z czasem organizacja
poszerzyła swoje cele i obecnie działa na rzecz wszechstronnego rozwoju gospodarczego i
społecznego Doliny Dyfi, przyjąwszy prostszą nazwę „Ecodyfi”. Motywem przewodnim jest
niezmiennie ekorozwój, co wyraża nowa nazwa, odzwierciedlająca połączenie eko-logii i eko-nomii.
•
cele
Projekt "Ochrona przyrody i zrównoważony rozwój"
©Dolnośląska Fundacja Ekorozwoju/ Stowarzyszenie Eko-Unia
Celami partnerstwa są odnowa i rozwój społeczności Doliny Dyfi, oparte na zasadach ekorozwoju,
oraz promowanie Doliny Dyfi jako modelu lokalnego ekorozwoju, zarówno w kraju, jak i zagranicą.
•
zarządzanie
Ecodyfi liczy około 190 członków, w tym osoby fizyczne, organizacje społeczne, firmy i jednostki
samorządu
terytorialnego.
Członkowie
na
walnym
zgromadzeniu
wybierają
12
członków
siedemnastoosobowej rady (Board), po 4 z każdego z 3 hrabstw na terenie których leży Dolina Dyfi.
Dalszych pięciu członków rada dokooptowuje (w tym pracowników biura). Rada spotyka się na
cokwartalnych posiedzeniach, a za zarządzanie organizacją odpowiedzialny jest wyłoniony z jej
składu sześcioosobowy zarząd. Bieżąca praca jest prowadzona przez biuro zatrudniające 3-4
pracowników, zatrudnionych w pełnym i niepełnym wymiarze, oraz 6 wolontariuszy. Pracują też
tematyczne grupy robocze, otwarte dla wolontariuszy.
Niektóre projekty są prowadzone bezpośrednio przez biuro organizacji, a inne przez niezależne grupy
pracujące por parasolem Ecodyfi. Organizacja stara się być inkubatorem przedsięwzięć angażujących
mieszkańców do pracy na rzecz ekorozwoju obszaru.
•
strategia
Projekty są pogrupowane w tematy, które reprezentują główne problemy regionu:
A. Kształtowanie świadomości
B. Rozwój społeczności lokalnych (z akcentem na młodzież)
C. Ochrona i wzmacnianie miejscowych zasobów
D. Infrastruktura
Obecny plan działania Ecodyfi obejmuje 29 konkretnych projektów realizujących powyższe tematy,
uporządkowanych w trzy priorytety. 12 projektów ma priorytet pierwszy, 12 – drugi, a 5 – trzeci.
•
finansowanie
Fundusze na działalność Ecodyfi pochodzą z różnych źródeł. Walijska Agencja Rozwoju finansuje
wynagrodzenie kierownika biura oraz lokalne projekty odnowy. Projekty z zakresu turystyki i odpadów
są wspierane przez Walijską Komisję Turystyki, władze hrabstw Powys i Gwynedd oraz Environment
Wales, agencję wspieraną przez parlament walijski. Konkretne projekty mają swoje specyficzne źródła
finansowania, na przykład projekt testowania metodyki szybkiej oceny jakości lasu został wsparty
przez WWF, a wydanie przewodnika transportu publicznego w dolinie – przez regionalne koleje. W
roku finansowym 2003/2004 budżet organizacji wynosił 100 tysięcy funtów i pochodził głównie z
dotacji. Ecodyfi czerpie też dochody z elektrowni wiatrowej.
5. REALIZOWANE PROJEKTY
•
Lokalne odnawialne źródła energii
Projekt z zakresu energii odnawialnej zainicjował działanie organizacji i lokalna gospodarka
energetyczna nadal jest ważnym kierunkiem pracy Ecodyfi. Organizacja propaguje niewielkie systemy
będące własnością mieszkańców i przez nich zarządzane. Pierwszy taki projekt polegał na zakupieniu
i postawieniu używanej turbiny wiatrowej o mocy 75 kW koło Machynlleth. Właścicielem turbiny jest
Bro Dyfi Community Renewables, spółka mająca pierwotnie 59 miejscowych udziałowców, w tym 8
Projekt "Ochrona przyrody i zrównoważony rozwój"
©Dolnośląska Fundacja Ekorozwoju/ Stowarzyszenie Eko-Unia
firm i 49 osób fizycznych (obecnie 170). Budowa została sfinansowana przez udziałowców, przy
wsparciu Energy Savings Trust, Scottish Power Green Energy Trust i Europejskiego Funduszu
Rozwoju Regionalnego (ERDF). Zyski są częściowo inwestowane w oszczędzanie energii.
Koszt podłączenia turbiny do sieci był bardzo wysoki w stosunku do wartości inwestycji, a zawarcie
korzystnego kontraktu z dystrybutorem energii jest w obecnych warunkach trudne. Dlatego turbina
podłączona jest do CAT, które zużywa około 20% energii na własne potrzeby, a resztę sprzedaje do
lokalnej sieci. Instalacja turbiny została przeprowadzona w większości rękami lokalnych fachowców –
30 tysięcy funtów zostało w ten sposób wprowadzonych do lokalnej gospodarki. Obecnie trwa proces
przygotowania kolejnej społecznej inwestycji – turbiny o mocy 500 kW.
Mała elektrownia wodna o mocy 110 kW została zbudowana na strumieniu u jednego z miejscowych
rolników. Gospodarz planuje budowę kolejnej instalacji. Kilkanaście gospodarstw domowych
zainstalowało własne systemy ogrzewania słonecznego, w czym doradzał właścicielom Słoneczny
Klub Dyfi (Dyfi Solar Club). Koszty obniżono kupując komponenty hurtowo.
•
Rozwój turystyki
Turystyka jest głównym filarem gospodarki Doliny Dyfi. Koncepcja rozwoju turystyki realizowana przez
Ecodyfi zakłada wypoczynek w środowisku naturalnym (np. turystyka piesza, konna, birdwatching)
przy jednoczesnym dbaniu o to, aby działalność turystycznych przedsiębiorców przynosiła korzyści
społeczności lokalnej i nie szkodziła środowisku. Koncepcję tę przekłada się na praktykę między
innymi poprzez przyznawanie wyróżnienia „Zielonego Smoka” za przyjazne środowisku praktyki oraz
wpływanie na hotele i restauracje, aby zakupywały więcej żywności lokalnie. Prowadzi się również
działania na rzecz ograniczenia podróży samochodami na rzecz transportu zbiorowego i rowerów –
aby Dolina Dyfi była nadal atrakcyjna dla turystów szukających ciszy i spokoju.
Z inicjatywy i przy pomocy Ecodyfi powstało Stowarzyszenie Eko-turystyki (Sustainable Tourism Dyfi),
pierwsza tego typu organizacja w regionie. Początkowo nie było łatwo zaangażować lokalnych
przedsiębiorców, którzy kojarzyli eko-turystykę z hipisami i nie traktowali jej poważnie. Również fakt,
że przedsiębiorcy są bardzo zajęci, nie ułatwiał zadania. Ale właśnie ten ostatni czynnik zadecydował
– stowarzyszenie może bowiem robić rzeczy, na które jej członkowie nie mają czasu, takie, jak
wspólna promocja regionu. Od roku 2001 Ecodyfi zatrudnia koordynatora ds. turystyki, przy wsparciu
Komisji Turystyki Walii (Wales Tourist Board, WTB).
WTB w roku 2002 ustanowiła Dolinę Dyfi jako Obszar Rozwoju Turystyki (Tourism Growth Area, TGA)
- w celu przyciągnięcia do regionu inwestycji w tym sektorze. Ecodyfi stał się głównym partnerem w
tym przedsięwzięciu. W skład grupy sterującej inicjatywą weszli lokalni przedsiębiorcy turystyczni,
handlowcy i przedstawiciele władz. WTB oferuje finansowanie inwestycji wzmacniających potencjał
turystyczny regionu w ogólnej kwocie do pół miliona funtów, pod warunkiem współfinansowania w
wysokości 50%. Wykorzystanie całej tej kwoty nie jest łatwe, gdyż konkurencja w innych krajach może
zaoferować niższe ceny, niż w Walii. Jest to zapewne przyczyną stopniowego spadku liczby gości w
Walii, choć odwiedzających Dolinę Dyfi jest z roku na rok coraz więcej.
Projekt "Ochrona przyrody i zrównoważony rozwój"
©Dolnośląska Fundacja Ekorozwoju/ Stowarzyszenie Eko-Unia
Przedsiębiorcy turystyczni, razem z Ecodyfi, WTB i Walijską Agencją Rozwoju, stworzyli w ramach
TGA Plan Działania określający kierunki rozwoju turystyki przyjaznej dla środowiska w Dolinie.
Przeprowadzono ankietowanie odwiedzających i wydawany jest biuletyn dla gości, opracowano
koncepcję rozwoju turystyki rowerowej. Zaproponowane działania obejmują między innymi:
•
Wdrażanie planu rozwoju turystyki rowerowej, co obejmuje atrakcje dla całych rodzin,
bezpieczne parkingi, trasy rowerowe powiązane z liniami transportu zbiorowego, trasy w
szczególnie malowniczych okolicach i dodatkowe wypożyczalnie rowerów.
•
Wspieranie rozwoju konkretnych atrakcji dla turystów, jeśli tylko pojawia się popyt na nie i
ekonomiczne uzasadnienie (np. CAT, budynek parlamentu w Machynlleth itp.).
•
Rozbudowa leśnych szlaków turystycznych.
•
Stworzenie sieci szlaków konnych.
•
Zachęcanie do tworzenia ścieżek przyrodniczych, w tym także obejmujących gospodarstwa
rolne, wprowadzenie zwiedzania farm z przewodnikiem – gospodarzem.
•
Wyznaczenie systemu samochodowych tras widokowych powiązanych z miejscowościami
Doliny; w perspektywie zaoferowanie wycieczek busami.
•
Szersze reklamowanie miejscowych wydarzeń w celu przyciągnięcia większej liczby gości i
zwiększenia udziału miejscowych mieszkańców, zarówno jako oferentów, jak i klientów.
•
Promowanie Doliny Dyfi jako świetnego miejsca dla wizyt w okresie poprzedzającym Boże
Narodzenie, z możliwością zakupów w Machynlleth.
•
Podjęcie współpracy z Uniwersytetem Walii w Aberystwyth i skorzystanie z oferowanego
przezeń programu wsparcia małych i średnich przedsiębiorstw.
•
Stworzenie lokalnego systemu dystrybucji żywności poprzez zachęcanie przedsiębiorców
hotelowych i gastronomicznych do kupowania lokalnych produktów, zainicjowanie regularnych
targów miejscowej żywności, promowanie tradycyjnych walijskich produktów i potraw w
gastronomii (poprzez m.in. szkolenie kucharzy).
•
Promowanie całorocznej pracy hoteli i restauracji oraz inspirowanie współpracy marketingowej
hoteli i sklepów.
•
Wspieranie nadmorskiej oferty turystycznej w Aberdyfi – sportów wodnych, wędkarstwa.
Inne działania prowadzone przez Ecodyfi obejmują:
•
Planowanie i koordynowanie zintegrowanego lokalnego systemu transportowego dla
mieszkańców i odwiedzających. Wydawany jest corocznie wspólny rozkład jazdy autobusów i
pociągów w Dolinie, promuje się korzystanie z transportu zbiorowego, wspólne korzystanie z
samochodów, podróże rowerowe i piesze. Budowane są bezpieczne ścieżki rowerowe.
•
Promowanie powrotu produkcji ogrodniczej w gospodarstwach rolnych, przeznaczonej na
lokalny rynek.
•
Praktyczne szkolenie z organicznego ogrodnictwa dla mieszkańców Doliny.
•
Lokalne imprezy kulturalno-rozrywkowe, takie, jak obchody Walijskiego Nowego Roku.
Projekt "Ochrona przyrody i zrównoważony rozwój"
©Dolnośląska Fundacja Ekorozwoju/ Stowarzyszenie Eko-Unia
•
Działania na rzecz redukcji ilości odpadów i recyklingu.
•
Rozpoznawanie możliwości wykorzystania dwóch zabudowanych nieruchomości (Ceinws
Camp i Talybont) – studia wykonalności i konsultacje społeczne. Rozpatrywane możliwości
obejmują adaptację na pomieszczenia dla biznesu lub na dostępne mieszkania. Podobną
techniczno-społeczną analizę przeprowadzono dla starego budynku szkoły w Bontgoch.
•
Wspieranie działania lokalnych organizacji społecznych, takich, jak Adfywio Mawddwy
(„Odnowa wsi Mawddwy”).
•
Koordynacja wieloletniego projektu mającego na celu odnowienie statusu i poszerzenie
Rezerwatu Biosfery oraz wykorzystanie tego faktu dla rozwoju Doliny.
7. KONTAKT
Ty Bro Ddyfi,
52 Heol Maengwyn,
Machynlleth, Powys, SY20 8DT, UK.
phone: 01654 703965
e-mail: [email protected]
www.ecodyfi.org.uk