04-04 - zszarzecze

Określanie wieku, masy ciała i kondycji bydła
Informacje o wieku bydła są zawarte w dokumentacji hodowlanej. Zdarza się jednak, że
wymagają one weryfikacji lub określenia u starszych zwierząt w sytuacji, gdy nie znamy daty
ich urodzenia. Informacje o przybliżonym wieku zwierząt można również uzyskać, poddając
oględzinom: stan uzębienia, rogów i wygląd zwierzęcia.
Określanie wieku bydła na podstawie zmian w uzębieniu jest spośród tych trzech metod
sposobem najbardziej dokładnym i najczęściej stosowanym. Wykorzystuje się w tym celu
proces wymiany zębów mlecznych na stałe, zmiany kształtu zębów mlecznych i odstępów
między nimi oraz stopień starcia zębów stałych.
Młode bydło posiada 20 zębów mlecznych, które u zwierząt starszych wymieniane są na 32
zęby stałe. Większa liczba zębów stałych niż mlecznych wynika z braku w uzębieniu
mlecznym zębów trzonowych, które wyrastają nieco później i od razu jako zęby stałe. A oto
wzory uzębienia mlecznego i stałego:
0300 0030
Zęby mleczne: ––––––––––––
0304 4030
3300 0033
Zęby stałe: ––––––––––––
3304 4033
Poszczególne zęby sieczne mają swoje nazwy: pierwsza para to cęgi, druga - średniaki
wewnętrzne, trzecia - średniaki zewnętrzne, czwarta - okrajki.
Wymiana poszczególnych par zębów mlecznych na stałe następuje w określonym wieku.
Stałe zęby sieczne zastępują zęby mleczne, wyrastając do swej pełnej wielkości w ciągu
około 2 miesięcy. Zęby trzonowe i przedtrzonowe osiągają pełną wielkość w ciągu 3
miesięcy. W praktyce wiek bydła według wyglądu zębów określa się prawie wyłącznie na
siekaczach, co wynika z rozłożenia procesu wymiany siekaczy mlecznych na stałe na dłuższy
okres i z łatwego dostępu do tych zębów. Pomimo że wiek wymiany poszczególnych zębów
zależy w pewnym stopniu od rasy i płci oraz od indywidualnych właściwości zwierzęcia, dla
celów praktycznych, bez ryzyka popełnienia większego błędu, przyjmuje się, że siekacze
stałe wyrzynają się w następującym wieku: cęgi - ok. 2 lat, średniaki wewnętrzne - ok. 2,5
roku, średniaki zewnętrzne - ok. 3 lat, okrajki - ok. 4 lat.
U zwierząt starszych określanie wieku na podstawie wyglądu uzębienia jest już mniej
dokładne. Przyjmuje się jednak, że powierzchnia korony ulega starciu na cęgach w wieku ok.
6 lat, na średniakach wewnętrznych - 7, średniakach zewnętrznych - 8 i na okrajkach w
wieku ok. 9 lat. U bydła 10-12 letniego siekacze są już na ogół starte do połowy, a powyżej
14-15 roku życia pozostają już tylko pieńki zębów siecznych.
Masa ciała młodego bydła jest ważnym wskaźnikiem określającym prawidłowość jego
rozwoju i użytkowania. Masą ciała kierujemy się przy podejmowaniu decyzji o rozpoczęciu
użytkowania rozpłodowego jałówki. Według masy ciała dawkowane są leki. Od masy ciała
zależy wreszcie wartość zwierząt opasowych. W małych i średnich gospodarstwach nie ma
zazwyczaj wagi pomostowej, na której można ważyć bydło. Określanie ze znaczną
dokładnością masy zwierzęcia „na oko" wymaga doświadczenia i wieloletniej praktyki. Mniej
wprawni hodowcy mogą w tym celu z powodzeniem wykorzystywać zależność pomiędzy
masą ciała a niektórymi wymiarami bydła. Najbardziej rozpowszechnionym i najprostszym
sposobem przybliżonego określania masy ciała jest wykorzystanie w tym celu pomiaru
obwodu klatki piersiowej. Odpowiednia skala, podająca orientacyjną masę ciała zwierząt o
określonym obwodzie klatki piersiowej, podana jest zazwyczaj na obudowie taśmy
zoometrycznej lub na jej odwrotnej stronie.
Ocena kondycji nie należy do czynności związanych z pracą hodowlaną i nie jest
powszechnie przeprowadzana przez
hodowców.
Jednak, szczególnie w
stadach
wysokowydajnych krów mlecznych, umożliwia właściwe dobieranie poziomu żywienia,
zwłaszcza w końcowym okresie laktacji i w okresie zasuszenia. Pozwala to uniknąć
nadmiernego otłuszczenia krów mlecznych w okresie poprzedzającym poród i kolejną
laktację lub nadmierne pogorszenie się ich kondycji w szczycie laktacji. Powszechnie
stosowaną w tym celu metodą jest ocena kondycji w skali 5-punktowej. Ocenę 1
przyznaje się krowom skrajnie wychudzonym, a 5 krowom zapasionym. Kondycję ocenia
się poprzez wzrokowe i dotykowe określenie zasobów podskórnej tkanki tłuszczowej w
okolicach zadu i prawej strony ciała zwierzęcia. Ocenia się w punktach otłuszczenie 8 miejsc
tj. wyrostków kolczystych kręgów piersiowych, na linii pomiędzy wyrostkami kolczystymi a
poprzecznymi kręgów lędźwiowych, przejście wyrostków poprzecznych i kręgów
lędźwiowych w dół głodowy, guzy biodrowe i guzy kulszowe, płaszczyznę pomiędzy guzem
biodrowym a kulszowym oraz okolice dołu okołoodbytowego i nasady ogona. Przyznane
punkty sumuje się i dzieli przez 8, uzyskując ostateczną ocenę kondycji. Prawidłowo żywiona
i eksploatowana krowa mleczna powinna uzyskiwać oceny od 3,5 pod koniec laktacji i w
okresie bezpośrednio po porodzie do 3,0 w szczycie laktacji.