Lekcja 58

Krzysztof Gergelewicz
Lekcja 59.
Temat: Integrowanie się państw, społeczeństw, gospodarek i kultur
Temat w podręczniku: Procesy globalizacji
Globalizacja jest to proces prowadzący do coraz większej współzależności i integracji państw,
społeczeństw, gospodarek i kultur.
Efektem globalizacji są:
 tworzenie się „jednego świata”, światowego społeczeństwa,
 zanikanie kategorii państwa narodowego,
 kurczenie się przestrzeni społecznej,
 wzrost tempa interakcji
poprzez wykorzystanie technologii informacyjnych oraz wzrost znaczenia organizacji ponadi międzynarodowych, w szczególności ponadnarodowych korporacji.
Skutki globalizacji
Skutki pozytywne











Skutki negatywne
Gospodarcze
powstanie międzynarodowych koncernów  zmonopolizowanie rynków przez
(w wyniku ułatwienia międzynarodowej
korporacje międzynarodowe,
wymiany handlowej),
 odprowadzanie większości zysków
uzyskiwanych przez filie zlokalizowane
zmniejszenie poziomu bezrobocia
w krajach, w których powstają filie
w krajach słabiej rozwiniętych do
międzynarodowych koncernów,
macierzystych krajów korporacji,
wzrost wartości PKB w krajach, w których  redukcja zatrudnienia w wyniku
powstają filie międzynarodowych
przeniesienia produkcji do krajów,
koncernów,
w których jest ona bardziej opłacalna
spadek cen towarów spowodowany:
 zwiększeniem konkurencji na rynku
 obniżeniem kosztów w wyniku
wzrostu skali produkcji
 obniżeniem kosztów w wyniku
standaryzacji produktów
Społeczno-kulturowe
wzrost tolerancji dla odmiennych kultur,
 zacieranie się różnorodności kulturowej
świata przez upowszechnianie wzorców
podnoszenie kwalifikacji pracowników
i wartości moralnych propagowanych
(zatrudnionych w zagranicznych filiach
przez media,
koncernów międzynarodowych)
 ujednolicanie zachowań konsumenckich
Technologiczne
transfer nowoczesnych technologii
 transfer przestarzałych technologii
z krajów wysoko rozwiniętych do państw
z krajów wysoko rozwiniętych do państw
rozwijających się,
rozwijających się
szybszy przepływ informacji i wiedzy
Polityczne
integracja polityczna,
 ograniczenie swobody podejmowania
decyzji politycznych i gospodarczych
współpraca międzynarodowa,
przez kraje należące do organizacji
polepszenie stosunków między krajami
międzynarodowych
Alterglobaliści są to zwolennicy radykalnej zmiany obecnych stosunków ekonomicznych,
ekologicznych i społecznych, poprzez m.in. budowanie globalnego społeczeństwa
1
Krzysztof Gergelewicz
obywatelskiego (czyli potrafiącego zaspokajać swoje potrzeby bez impulsu ze strony władzy
państwowej).
Antyglobaliści są to przeciwnicy globalizacji, postulujący (wnioskujący, domagający się,
proponujący) jej całkowite zatrzymanie.
1. Strefa wolnego handlu
Brak ceł
wewnętrznych
2. Unia celna
Brak ceł
+
wewnętrznych
Wspólna taryfa
celna
3. Wspólny rynek
Brak ceł
+
wewnętrznych
Wspólna taryfa
celna
Swobodny przepływ
+
kapitału,
usług i ludzi
4. Unia gospodarcza i walutowa
Brak ceł
+
wewnętrznych
Swobodny przepływ
Wspólna waluta
kapitału,
+
oraz jednolita polityka
usług i ludzi
kursowa i pieniężna
Etapy międzynarodowej integracji gospodarcze
Wspólna taryfa
celna
+
Międzynarodowe organizacje gospodarcze są formą współpracy suwerennych państw lub
osób, przedsiębiorstw, instytucji bądź ich stowarzyszeń z różnych państw dla realizacji
określonych celów.
Organizacje międzynarodowe o charakterze gospodarczym na świecie
 organizacje międzynarodowe międzyrządowe (najczęściej tylko one są uznawane za
podmioty prawa międzynarodowego publicznego):
 powszechne (np. ONZ) lub grupowe (np. NAFTA),
 ogólne (np. UA) lub specjalne (np. FAO, OPEC),
 organizacje międzynarodowe pozarządowe, np. Czerwony Krzyż
Do najważniejszych wspólnot gospodarczych świata należą np.:
 Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej, RWPG (1949-1991)
 Europejska Wspólnota Gospodarcza, EWG (1958-1993, zobacz: UE)
 Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu, EFTA (1960)
 Układ Ogólny w Sprawie Ceł i Handlu, GATT
 Światowa Organizacja Handlu, (World Trade Organization, WTO)
 Organizacja Państw Eksportujących Ropę Naftową, OPEC (1960)
 Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju, OECD (1961)
 Unia Celna i Gospodarcza Afryki Środkowej, UDEAC (1964)
 Wspólnota Niepodległych Państw, WNP (1991)
 Unia Europejska, UE (1993) (jest często kwalifikowana jako organizacja międzynarodowa,
ponieważ coraz częściej korzysta z podmiotowości prawnej Wspólnot Europejskich i jest
uznawana za podmiot prawa międzynarodowego)
 Północnoamerykańska Strefa Wolnego Handlu, NAFTA (1994).
2
Krzysztof Gergelewicz
Organizacje te można podzielić na dwie grupy:
1. Międzynarodowe organizacje w dziedzinie handlu,
2. Międzynarodowe instytucje finansowe.
1. Do najbardziej znanych międzynarodowych organizacji w dziedzinie handlu, należą:

GATT (General Agreement on Tariffs and Trade, Układ Ogólny w Sprawie Ceł i Handlu)
jest to międzynarodowe porozumienie handlowe podpisane w 1947 r. w Genewie przez 23
państwa członkowskie ONZ. Do 1994 GATT był organizacją międzynarodową skupiającą 128
państw, w tym 100 stałych członków. Celami organizacji były:
 likwidacja ograniczeń hamujących rozwój wymiany handlowej,
 obniżenie maksymalnych stawek celnych,
 ocena sytuacji w handlu międzynarodowym,
 rozstrzyganie sporów pomiędzy członkami.
Oznacza to, że głównym celem jest liberalizacja handlu międzynarodowego i w efekcie
stworzenie warunków zbliżonych do wolnej konkurencji. W 1994 rozpoczęła działalność
Światowa Organizacja Handlu. W1995 GATT został do niej włączony jako tzw. GATT 94.
Dotychczasowy układ (GATT 47) funkcjonował do 1996. Polska należy do GATT od 1967.

WTO ((World Trade Organization, Światowa Organizacja Handlu) jest to organizacja
międzynarodowa z siedzibą w Genewie. WTO stanowi kontynuację Układu Ogólnego
w Sprawie Taryf Celnych i Handlu. Została powołana w 1994. Polska była jednym z państw
założycielskich. Głównym zadaniem Światowej Organizacji Handlu jest:
 liberalizacja międzynarodowego handlu dobrami i usługami,
 prowadzenie polityki inwestycyjnej wspierającej handel,
 rozstrzyganie sporów dotyczących wymiany handlowej,
 przestrzegania praw własności intelektualnej.
Kraje przystępujące do WTO zobowiązane są do dostosowania wewnętrznego ustawodawstwa
do norm Światowej Organizacji Handlu oraz udzielania koncesji handlowych podmiotom
zagranicznym. Są tu określone sytuacje kiedy ma miejsce handel usługami:
 sprzedaż trans graniczna,
 świadczenie i konsumpcja usług za granicą,
 obecność handlowa za granicą,
 fizyczna obecność świadczących usługi.
W 2012 r. WTO liczyła 154 członków. Ostatnim państwem przyjętym w szeregi organizacji jest
Rosja.

Unia Europejska jest to wspólnota gospodarczo-polityczna państw. Unia Europejska
powstała 1 listopada 1993 r. na mocy podpisanego w 1992 r. traktatu z Mastricht. Od 2011 r. do
UE wstąpiła Chorwacja, rozszerzając UE do 28 państw członkowskich. Polska jest członkiem
Unii Europejskiej od 1 maja 2004 r. Obecnie podstawę prawną funkcjonowania UE stanowi
traktat lizboński, który wszedł w życie 1 grudnia 2009 r. Kraje Unii Europejskiej składającej się
z 28 państw mają łącznie PKB drugi na świecie (po Stanach Zjednoczonych). Pod względem
dochodu na głowę mieszkańca kraje "starej" Unii są w światowej czołówce, niektóre regiony
Europy.
Celami Unii są:
 promowanie ekonomicznego i społecznego postępu (poprzez zacieśnianie współpracy
gospodarczej i likwidowanie barier w obrocie handlowym między państwami
członkowskimi);
 wzmacnianie obrazu Unii jako jednego ciała politycznego mówiącego jednym głosem na
arenie międzynarodowej (poprzez prowadzenie wspólnej polityki zagranicznej,
 dążenie do stworzenia obywatelstwa europejskiego i poczucia przynależności do jednej
wspólnoty u zwykłych obywateli poprzez zapewnienie jednakowych norm prawnych
i pełnej swobody przepływu ludzi w obrębie Unii);
3
Krzysztof Gergelewicz




rozwijanie obszaru wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwego traktowania (poprzez
wprowadzanie wspólnych norm prawnych, socjalnych i stałą poprawę poziomu życia
państw uboższych);
ujednolicenie struktury gospodarczej krajów członkowskich;
wyrównanie rozwoju gospodarczego regionów;
podwyższenie standardów życia.
2. Do międzynarodowych instytucji finansowych należą:

MFW (International Monetary Fund, Międzynarodowy Fundusz Walutowy) jest to
międzynarodowa organizacja w ramach ONZ. Powołana w 1944 roku. Siedziba mieści się
w Waszyngtonie
Obecnie zrzesza 187 państw. Jest to największa instytucja finansowa świata. Zajmuje się
kwestiami stabilizacji ekonomicznej na świecie. Dostarcza pomocy finansowej zadłużonym
krajom członkowskim, które w zamian są zobowiązane do dokonywania reform ekonomicznych
i innych działań stabilizujących.
Wytyczne polityki prowadzonej przez MFW to przede wszystkim:
 popieranie międzynarodowej współpracy walutowej dzięki powołaniu stałej instytucji
konsultacji i współpracy w dziedzinie międzynarodowych problemów walutowych,
 ułatwienie ekspansji i wzrostu handlu międzynarodowego, wzrostu zatrudnienia,
utrzymywania realnych dochodów i zasobów produkcyjnych krajów członkowskich,
 popieranie stabilizacji kursów, utrzymywanie uporządkowanej wymiany między krajami
członkowskimi, unikanie deprecjacji walut inspirowanej przez rywalizację,
 dążenie do stworzenia wielostronnego systemu płatności i rozliczeń transakcji bieżących
oraz do eliminowania ograniczeń wymiany walutowej, hamujących rozwój handlu,
 dostarczanie członkom środków finansowych na określony okres i na odpowiednich
warunkach, w celu wyrównania przejściowej nierównowagi bilansów płatniczych bez
środków wywołujących zaburzenia w rozwoju tych krajów i gospodarki światowej,
 działanie w celu zmniejszenia czasu i wielkości nierównowagi bilansów płatniczych.
W celu realizacji wymienionych zadań MFW pełni cztery istotne funkcje:
 regulacyjną – ustanawianie norm i wzorców działania w sferze międzynarodowych
stosunków finansowych;
 kredytową – dostarczenie krajom członkowskim dodatkowych źródeł finansowania
w postaci różnych kredytów;
 konsultacyjną – usługi konsultacyjne i współpraca krajów członkowskich oraz jako
forum wymiany doświadczeń między krajami w radzeniu sobie z problemami natury
gospodarczej, m.in. plan Balcerowicza był konsultowany z ekspertem MFW prof.
Jeffreyem Sachsem;
 kontrolną – nadzorowanie przez MFW uzgodnionych programów dostosowawczych
i weryfikacji celów, na jakie przeznaczane są środki kredytowe.

Bank Światowy (World Bank) jest to „bank”, którego głównym zadaniem jest udzielanie
państwom członkowskim pożyczek długoterminowych (na 15-25 lat z 5-letnią karencją) na cele
inwestycyjne. Jego siedzibą jest Waszyngton. Członkami mogą być wszystkie kraje należące do
MFW.
Główną przesłanką dla jego stworzenia była przede wszystkim chęć odbudowy zniszczonych II
wojną światową krajów Europy i Japonii. Istotnym celem statutowym było również wsparcie dla
rozwijających się krajów Azji, Ameryki Łacińskiej i Afryki. Obecnie zrzesza on 188 krajów
członkowskich. Bank Światowy nie jest bankiem w ścisłym tego słowa znaczeniu. Zapewnia
długoterminowe pożyczki o preferencyjnym oprocentowaniu dla najbardziej potrzebujących
krajów członkowskich oraz przedsiębiorstw publicznych (po otrzymaniu gwarancji rządowych),
dotacje, pomoc techniczną. Wszystko do celów walki z ubóstwem i finansowania rozwoju takich
dziedzin życia społecznego jak ochrona zdrowia, edukacja, ochrona środowiska czy też
4
Krzysztof Gergelewicz
rozbudowa infrastruktury. W zamian za to wymaga jednak pewnych działań politycznych, takich
jak walka z korupcją, rozwój demokracji, rozwoju sektora prywatnego.
Fundusze na udzielanie kredytów państwom słabiej rozwiniętym pochodzą ze:
 składek państw członkowskich,
 spłaty przez państwa wcześniejszych długów,
 emisji obligacji na światowych rynkach kapitałowych.
Ćwiczenia
1. Zdefiniuj pojęcia: globalizacja, unia celna.
2. Wymień efekty globalizacji.
3. Wymień trzy pozytywne skutki globalizacji.
4. Wymień trzy negatywne skutki globalizacji.
5. Wyjaśnij stanowisko alterglobalistów.
6. Wyjaśnij stanowisko antyglobalistów.
7. Uwzględniając pozytywne i negatywne skutki globalizacji, rozstrzygnij, które stanowisko
jest ci bliższe – alterglobalistów, czy antyglobalistów.
8. Wymień kolejne etapy międzynarodowej integracji gospodarczej.
9. Scharakteryzuj kolejne etapy międzynarodowej integracji gospodarczej.
10. Podaj przykład międzynarodowej organizacji międzyrządowej oraz międzynarodowej
organizacji pozarządowej.
11. Rozwiń skróty: WNP, OECD, OPEC, WTO, GATT, UE.
12. Wymień po dwa przykłady międzynarodowych organizacji w dziedzinie handlu oraz
międzynarodowych instytucji finansowych.
13. Omów Światową Organizację Handlu (powstanie, cele).
14. Wymień cztery najważniejsze twoim zdaniem cele Unii Europejskiej.
15. Wymień funkcje Międzynarodowego Funduszu Walutowego.
16. Omów Bank Światowy (cel powstania, zadania, cele, pochodzenie funduszy).
17. Oceń następstwa wstąpienia Polski do Unii Europejskiej.
18. Zapoznaj się z poniższym tekstem dotyczącym Kompanii Wschodnioindyjskiej oraz
z zamieszczoną wyżej tabelą: „Skutki globalizacji”, a następnie sformułuj korzyści
i zagrożenia wynikające z powstania międzynarodowych korporacji. Wyniki własnych
przemyśleń przedstaw na forum klasy. Wnioski uzasadnij.
Kompania Wschodnioindyjska była to angielska kompania handlowa, istniejąca w latach
1600–1873. Zawiązana została przez grupę kupców londyńskich. Rozpoczęła działalność na
mocy patentu Elżbiety I, który przyznał jej w Anglii monopol na handel z Indiami Wschodnimi.
Bezpośrednim powodem utworzenia Kompanii Wschodnioindyjskiej była chęć uczestniczenia
w handlu korzennym, zdominowanym przez Holendrów i Portugalczyków. Karol II przekazał jej
Bombaj i nadał liczne prawa:
 posiadania ziemi
 zawierania traktatów,
 utrzymywania fortec i wojska,
 prowadzenia wojen,
 bicia własnej monety,
 jurysdykcji nad poddanymi angielskimi na Wschodzie.
Ingerowała w miejscowe konflikty w Indiach oraz rywalizowała i walczyła z francuską
Kompanią Indyjską i jej sojusznikami. Po sukcesach w czasie wojny siedmioletniej 1756–63
uzyskała władzę nad Bengalem. Na przełomie XVIII i XIX w. pokonała sułtana Majsuru oraz
Marathów
i faktycznie podporządkowała sobie Indie. Czerpała zyski z handlu, rygorystycznie ściąganych
podatków i przemytu opium do Chin.
5
Krzysztof Gergelewicz
Kompania Wschodnioindyjska była spółką akcyjną, kierowaną przez Radę Dyrektorów (24,
wybieranych spośród dużych akcjonariuszy), ze statutem odnawianym przez Parlament brytyjski
(od 1773 co 20 lat). Jej rosnące znaczenie i dochody sprawiały, że w XVIII w. stawała się
uczestnikiem i obiektem sporów politycznych w Wielkiej Brytanii, a niektóre jej działania
(okrucieństwa w Indiach, korupcja) powodowały napięcia, toteż stopniowo poddano ją
ściślejszej kontroli Parlamentu i rządu brytyjskiego. W 1773 r. ustanowiono urząd gubernatora
generalnego i sąd w Indiach mianowany przez Koronę. W 1784 Kompanię podporządkowano
Radzie Kontroli (w Londynie), będącej organem rządu. W roku 1813 rząd brytyjski zniósł
monopol kompanii na handel z Indiami, a w roku 1833 zniósł monopol na handel z Chinami.
Powstanie Hongkongu ( W 1844 r. po pierwszej wojnie opiumowej Hongkong został przejęty
przez Wielką Brytanię) i rosnąca konkurencja, zwłaszcza w handlu herbatą, pchnęło Kompanię
do rozpoczęcia upraw tej rośliny w Indiach. Sprowadzone sadzonki i chińscy specjaliści dały
początek indyjskiemu przemysłowi herbacianemu.
Po powstaniu sipajów (wojska piechoty werbowane wśród miejscowych plemion Gurkhów
i Sikhów, w których oficerami byli wyłącznie Anglicy) jej prawa i terytoria z administracją
i wojskiem przejęła Korona brytyjska. W 1873 Kompania Wschodnioindyjska przestała istnieć.
Zadania testowe
1. Kolejnymi etapami międzynarodowej integracji gospodarczej są
A. strefa wolnego handlu, unia celna, wspólny rynek, Unia Europejska.
B. strefa wolnego handlu, unia celna, RWPG, unia gospodarcza i walutowa.
C. strefa wolnego handlu, unia celna, wspólny rynek, unia gospodarcza i walutowa.
D. unia celna strefa wolnego handlu, wspólny rynek, unia gospodarcza i walutowa.
2. Do międzynarodowych organizacji w dziedzinie handlu należy m.in.
A. WTO.
B. Bank Światowy.
C. Czerwony Krzyż.
D. MFW.
3. Do celów Unii Europejskiej nie należy
A. dążenie do stworzenia obywatelstwa europejskiego.
B. rozwijanie obszaru wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwego traktowania.
C. zróżnicowanie rozwoju gospodarczego regionów.
D. podwyższenie standardów życia.
4. Skrót „WTO” oznacza
A. Wspólnotę Niepodległych Państw.
B. Światową Organizację Handlu.
C. Międzynarodowy Fundusz Walutowy.
D. Międzynarodowy Trybunał Karny.
5. Swobodny przepływ kapitału, usług i ludzi jest elementem
A. unii celnej.
B. unii celnej i wspólnego rynku.
C. wspólnego rynku.
D. strefy wolnego handlu.
6