PARODONTOZA CUKRZYCA - Strefa Zdrowia dla Każdego

PARODONTOZA CUKRZYCA - Strefa Zdrowia dla Każdego

kwiecień 2014
04
124
w w w. e s t r e f a z d r o w i a . p l
listopad 2014
11
130
NIE DAJ SIĘ
GRYPIE!
Wbrew pozorom to groźna choroba
PARODONTOZA
Atakuje pokolenie trzydziestolatków
www.estrefazdrowia.pl
www.estrefazdrowia.pl
CUKRZYCA
Można z nią normalnie żyć
2
10
ZACHOWAĆ
ZDROWY UŚMIECH
DLACZEGO Z WIEKIEM
GORZEJ ŚPIMY?
22
STREFA WIEDZY
4 Jak wyleczyć katar • Pilates – najlepszy na płaski brzuch
Jak imię wpływa na życie dziecka • Jedz pistacje,
unikniesz cukrzycy • Jednodniowa dieta oczyszczająca
TEMAT NUMERU
6Cukrzyca
STREFA ZDROWIA 30+
10 Zachować zdrowy uśmiech
12 Pozytywne aspekty stresu
STREFA ZDROWIA MAMY I DZIECKA
14 Kangurowanie – bezcenna bliskość
16 Wszawica – wciąż powszechny problem wśród dzieci
18Szkarlatyna
STREFA ZDROWIA SENIORA
20 Czerwona choroba skóry
22 Dlaczego z wiekiem gorzej śpimy
24 Życie po wylewie
STREFA ZDROWIA DLA KAŻDEGO
26 Ratunku, grypa!
28 Blizna – jak się jej pozbyć
STREFA RELAKSU
30 Krzyżówka
Drodzy Czytelnicy!
Tegoroczne lato trwało nadzwyczaj długo, jednak jesień zdążyła
zadomowić się już w najlepsze
– widać to szczególnie w mieniących się złoto-czerwonymi barwami parkach i lasach. Ostatnie
ciepłe dni warto zatem wykorzystać na aktywność na świeżym powietrzu – np. bieganie, jazdę na
rowerze lub nordic walking. Trzeba jednak pamiętać, że coraz częściej występujące w tym
okresie wahania temperatur oraz silny i porywisty wiatr
mogą narazić nas na przeziębienie lub nawet grypę. O tym,
dlaczego nie powinniśmy lekceważyć objawów tej choroby,
przeczytają Państwo w dziale „Strefa Zdrowia dla Każdego”.
Dnia 14 listopada obchodzony jest Światowy Dzień Cukrzycy
– schorzenia uważanego za chorobę cywilizacyjną XXI wieku,
z którą zmaga się obecnie ponad 175 mln osób na całym
świecie. W jaki sposób rozpoznaje się cukrzycę, jakie są jej
typy, możliwe powikłania i jak bronić się przed tą chorobą,
piszemy w temacie numeru.
Utarło się przekonanie, że ludzie starsi potrzebują mniej
snu. To nieprawda – zapotrzebowanie seniorów na sen jest
dokładnie takie samo jak ludzi młodych, jednak to osoby
starsze często miewają problemy z zasypianiem i bezsennością. O tym, w jaki sposób dbać o higienę snu, przeczytają
Państwo w dziale „Strefa Zdrowia Seniora”. W tej samej
części polecamy także tekst dr Małgorzaty Sodolskiej na
temat udaru krwotocznego mózgu – autorka podpowiada,
jak radzić sobie po przebytym wylewie.
Wydawać by się mogło, że problem z zachorowalnością na
wszawicę jest już dawno nieaktualny – nic bardziej mylnego.
Okazuje się bowiem, że nadal narażone na nią są zwłaszcza
dzieci przebywające w licznych grupach. Podczas zabawy
prowokują pomiędzy sobą wiele kontaktów fizycznych, często także używają wspólnych nakryć głowy lub grzebieni.
Sposoby radzenia sobie ze wszawicą podajemy w „Strefie
Zdrowia Mamy i Dziecka”. W tym samym dziale poruszamy problem szkarlatyny – choroby, która dotyka przede
wszystkim dzieci od 5. do 15. roku życia. O objawach,
leczeniu oraz powikłaniach można przeczytać w tekście
dr. Łukasza Kępczyńskiego.
Choroba naszego dziecka jest bez wątpienia jednym z najczęściej wymienianych źródeł stresu obok utraty pracy czy
też problemów w relacjach z najbliższymi. Okazuje się jednak, że krótkotrwały stres może mieć korzystny wpływ na
nasz organizm. Jaki? Dowiedzą się tego Państwo dzięki
artykułowi „Pozytywne aspekty stresu”.
Życzymy przyjemnej lektury.
Redakcja „Strefy Zdrowia dla Każdego”
WYDAWCA: Centrala Farmaceutyczna CEFARM SA, ul. Jana Kazimierza 16, 01-248 Warszawa
Redaktor naczelna: Joanna Januszewska Konsultacja programowa: Dział Marketingu CF CEFARM SA, tel. 22 634 01 61,
[email protected]
Biuro reklamy: [email protected], tel. 22 617 93 23 Druk: Business Point Sp. z o.o.
REALIZACJA: Direct Publishing Group SA, ul. Rzymska 22, 03-976 Warszawa, tel. 22 617 93 23, www.dp-group.com.pl;
Zdjęcia: www.shutterstock.com
Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za treść opublikowanych reklam, ma prawo do odmowy przyjęcia materiałów reklamowych
bez podania przyczyny. Przed użyciem każdego preparatu zapoznaj się z ulotką, która zawiera wskazania, przeciwwskazania, dane
dotyczące działań niepożądanych i dawkowania oraz informacje dotyczące stosowania produktu leczniczego, bądź skonsultuj się
z lekarzem lub farmaceutą, gdyż każdy lek niewłaściwie stosowany zagraża Twojemu życiu lub zdrowiu.
3
ZNAJDŹ NAS
NA FACEBOOKU
www.facebook.com/
strefazdrowiadlakazdego
ST R EFA W I EDZ Y
JAK WYLECZYĆ
KATAR
Mimo iż każdy z nas przynajmniej
raz w roku zmaga się z katarem,
to na tę powszechną dolegliwość nie
ma jednego sprawdzonego leku. Katar jest zazwyczaj skutkiem infekcji
wirusowej. I wtedy męczy najbardziej.
Oprócz łagodzenia jego nieprzyjemnych
objawów, takich jak np. obrzęk błony
śluzowej nosa, niewiele możemy zrobić.
To właśnie przez obrzęk śluzówki mamy
zapchany nos, mówimy zmienionym
głosem i trudno nam oddychać. Ten
nieprzyjemny objaw kataru możemy leczyć za pomocą żeli, kropli czy aerozoli
do nosa obkurczających błonę śluzową.
Zawierają one zwykle substancję zwaną
oksymetazoliną, czasem także fenylefryną. Ale, niestety, wysuszają śluzówkę.
Dlatego warto stosować jednocześnie
aerozole z wodą morską lub solą fizjologiczną. Składniki obkurczające błonę
śluzową – pseudoefedrynę i fenylefrynę – można także stosować doustnie. Nie
mogą ich jednak zażywać osoby cierpiące
na nadciśnienie oraz choroby krążenia. Jeśli najbardziej dokucza cieknąca wydzielina z nosa, wybierzmy krople zawierające
składnik hamujący jej produkcję i osuszający nos – bromek ipratroprium.
Można też stosować krople
antyalergiczne – z substancjami antyhistaminowymi (triprolidyną lub
deksbromfeniraminą).
JAK IMIĘ WPŁYWA
NA ŻYCIE
DZIECKA
PILATES
– NAJLEPSZY
NA PŁASKI BRZUCH
Pilates składa się z 500 ćwiczeń kształtujących wszystkie partie ciała. To, co
wyróżnia go spośród innych treningów, to
efektywność. Ćwiczenia pilates uruchamiają
bowiem mięśnie, o istnieniu których wcześniej
nawet nie wiedzieliśmy. Pilates jest dobry dla
każdego – mogą go wykonywać cierpiący na
bóle stawów i kręgosłupa, osoby z nadwagą
oraz z ograniczoną możliwością aktywnych
ćwiczeń. Podczas treningu nie wykonujemy
żadnych gwałtownych ruchów czy podskoków.
Prawidłowo wykonany trening, który nie jest
trudny, ale wymaga regularności i konsekwencji, wysmukla sylwetkę, pomaga spalić tkankę
tłuszczową, a przede wszystkim kształtuje płaski brzuch. Metoda została stworzona w roku
1965 przez Josepha Pilatesa i natychmiast zdobyła ogromną popularność. Nic dziwnego. Kto
nie chciałby poprawić sylwetki, nie wyciskając
przy tym z siebie siódmych potów?
Intuicyjnie wyczuwamy, że wybór
imienia dla dziecka to sprawa niezwykłej wagi. Okazuje się, że to przeczucie ma
naukowe potwierdzenie.
To pierwsza wizytówka, gdy składasz CV
do pracy albo poznajesz nowych ludzi.
Jest ważna, ale nie masz na to wpływu
– wszystko zależy od fantazji rodziców.
Tymczasem badania wskazują, że imię
może zaważyć na przyszłości. Bo nie tylko zdradza informacje o klasie społecznej
człowieka, ale też jego edukacji, pochodzeniu etnicznym, a nawet decyduje o wyborach życiowych i karierze. Imię może
mieć wpływ na to, czy nowa osoba albo
szef w pracy obdarzą nas sympatią. Lubimy osoby o imionach, które miło nam się
kojarzą. Mamy też skłonność do sympatii
do osób, które nazywają się podobnie do
nas. Jednak imię ma największe znaczenie
tylko wówczas, kiedy nie mamy o danej
osobie żadnych innych informacji. Jeśli
znamy już jej wygląd i osobowość, imię
przestaje mieć tak duże znaczenie. W Polsce obowiązuje lista imion, choć zdarzają
się rzadkie imiona, takie jak Oralia czy India. Chyba że jedno z rodziców jest cudzoziemcem, wtedy można wybrać imię, które
jest pisane niezgodnie z polską pisownią
lub jest inaczej wymawiane. Ostatnio najpopularniejszymi imionami wybieranymi
dla dzieci są Lena i Szymon. Co ciekawe,
rodzice pochodzący z konserwatywnych
rodzin częściej wybierają imiona niespotykane, a ci z liberalnych – tradycyjne.
JEDZ PISTACJE,
UNIKNIESZ CUKRZYCY
Regularne jedzenie pistacji może
uchronić przed cukrzycą. Jak wynika
z badań, osoby ze stanem przedcukrzycowym, które systematycznie serwują sobie
pistacje, mogą zapobiec rozwojowi choroby.
Przewiduje się, że u 15–30 proc. osób,
u których poziom cukru jest wyższy od normy, w ciągu pięciu lat
rozwinie się ta choroba. Okazuje się jednak, że zjedzenie garści
pistacji dziennie (ok. 57 gramów)
skutecznie obniża poziom cukru we
krwi. Pistacje, które są także cennym
źródłem fitosteroli oraz wszystkich witamin i minerałów, przyczyniają się do
poprawy pracy naczyń krwionośnych,
utrzymania prawidłowej wagi ciała oraz
pomagają w leczeniu stanów zapalnych.
4
JEDNODNIOWA
DIETA OCZYSZCZAJĄCA
Jednodniowe diety to doskonały sposób
na zniwelowanie efektów kulinarnego
szaleństwa. Polecane są też przy niewielkiej
nadwadze. Jeśli w pozostałe dni tygodnia nie
będziemy się nadmiernie objadać, możemy
dzięki jednodniowym postom (raz w tygodniu)
przez miesiąc zrzucić około półtora kilograma.
Jeden niskokaloryczny (600–800 kcal) dzień
jest również doskonałym wstępem do dłuższej
diety odchudzającej – oczyszcza organizm
i ogranicza głód poprzez efekt kurczącego się
żołądka. Jednodniową dietę najlepiej zastosować w weekend, kiedy możemy pozwolić sobie na odpoczynek, gdyż ograniczenie kalorii
wpływa na osłabienie organizmu. Poprzedniego dnia dobrze jest zjeść lekką kolację, np. muesli z tartym jabłkiem i jogurtem naturalnym.
Podczas całego dnia diety należy wypić przynajmniej dwa litry wody. Oto kilka wariantów
diety jednodniowej:
DZIEŃ Z TWAROGIEM
750 g chudego twarogu podziel na cztery
porcje. Na śniadanie zjedz jedną z czterech
części z rozgniecionym bananem i sokiem
z cytryny. Na drugie śniadanie – pół banana.
Obiad: do jednej części twarogu dodaj pokrojoną surową paprykę. Podwieczorek: porcję twarogu dopraw cytryną. Kolacja: twaróg wymieszaj z ugotowanym ziemniakiem.
DZIEŃ Z RYŻEM
125 g ryżu ugotuj na sypko w dwóch filiżankach niesolonej wody. Podziel na trzy
porcje. Śniadanie: do ryżu dodaj pół kubeczka jogurtu naturalnego i tarte jabłko oraz
miód. Drugie śniadanie: kromka pieczywa
chrupkiego. Obiad: do ryżu dodaj pokrojony w kostkę ogórek, łyżkę śmietany. Zjedz
z dwoma plastrami szynki. Podwieczorek:
kromka chleba chrupkiego lub ryżowego.
Kolacja: ryż wymieszaj z ubitym białkiem
i usmaż jak omlet.
DZIEŃ Z BANANEM
W ciągu dnia zjedz 6 bananów (średniej wielkości). Do każdego posiłku składającego się
z banana możesz wybrać jeden z dodatków: jogurt naturalny, jabłko, papryka,
trzy małe pomidory, szklanka mleka.
REKL A M A
T EM AT N U M ERU
6
CUKRZYCA
CUKRZYCA JEST JEDNYM ZE SCHORZEŃ zaliczanych do chorób
cywilizacyjnych. Obecnie zmaga się z nią ponad 175 mln osób
na całym świecie, a co czwarty chory nie ma świadomości, że jest
cukrzykiem. To bardzo niebezpieczne, ponieważ powikłania
po nieleczonej chorobie mogą być poważne.
C
Tekst: dr n. med. Irmina Korzeniewska-Dyl
Klinika Chorób Wewnętrznych i Nefrodiabetologii UM w Łodzi
CO TO JEST CUKRZYCA?
Cukrzyca jest najczęściej występującą chorobą
zaliczaną do grupy schorzeń metabolicznych,
która charakteryzuje się wysokim stężeniem glukozy w surowicy krwi (zwanym hiperglikemią).
Przyczyną cukrzycy jest niewłaściwe wytwarzanie insuliny i/lub odpowiedź tkanek na insulinę – hormon produkowany przez część trzustki
zwaną „wyspami beta”. Insulina powoduje, że
glukoza, która jest substancją energetyczną, nie
może przedostać się z krwi do żadnej z komórek. Przy braku insuliny lub jej niewystarczającej
ilości stężenie glukozy we krwi rośnie, ale tkanki
nie mogą jej w żaden sposób wykorzystać. To
mniej więcej taka sama sytuacja, jaka występuje przy próbie zjedzenia ciastka, które jest
zamknięte w szklanej szafce. Ciastko jest widoczne, ale nie ma do niego dostępu. Kluczem
do szklanej szafki jest w tym przypadku insulina.
Długotrwały wzrost stężenia glukozy we krwi
prowadzi do uszkodzenia wszystkich naczyń
tętniczych (tętnice wieńcowe, tętnice mózgu,
tętnice kończyn dolnych) oraz niektórych narządów (nerek, serca, oczu, mózgu). Obecnie
cukrzyca jest główną przyczyną uszkodzenia
nerek, prowadzącego nawet do schyłkowej
niewydolności tych narządów i konieczności
wdrożenia leczenia nerkozastępczego.
KIEDY ROZPOZNAJE SIĘ CUKRZYCĘ?
Rozpoznanie cukrzycy opiera się na oznaczeniu stężenia glukozy w surowicy krwi, czyli na
tzw. glikemii. Istnieją dwie jednostki, w których podawane jest stężenie glukozy w surowicy krwi: mg na 100 ml krwi (czyli mg/dl) – ta
jest wyświetlana przez większość dostępnych
glukometrów oraz milimole na litr krwi (czyli
mmol/l) – taka jednostka używana jest przez
większość laboratoriów wykonujących badania
biochemiczne krwi. Wartości prawidłowe dla
stężenia glukozy w surowicy krwi na czczo to
60–99 mg/dl (lub 3,4–5,5 mmol/l).
Aby poprzeliczać jednostki, wystarczy podzielić mg/dl przez 18 – i wówczas otrzymamy
mmol/l. Natomiast mnożąc mmol/l razy 18,
uzyskamy mg/dl. Obrazuje to łatwo poniższy
wzór.
[mmol/l] x 18 = [mg/dl]
[mg/dl] ÷ 18 = [mmol/l]
Wynik należy skonfrontować ze znajdującą się
na kolejnej stronie tabelką.
TYPY CUKRZYCY
Cukrzyca dzieli się na cztery główne typy:
Cukrzyca typu 1 (zwana też insulinozależną) – wynika z postępującego niszczenia wysp trzustkowych (części trzustki)
wydzielających insulinę, co ostatecznie
prowadzi do całkowitego zaprzestania
wydzielania insuliny. Zanik wysp trzustkowych jest pochodną zaburzeń immunologicznych (takich jak np. autoimmunologiczne zapalenie tarczycy zwane chorobą
Hashimoto czy toczeń rumieniowy układowy). W takiej sytuacji układ odpornościowy człowieka traktuje własne wyspy
7
trzustkowe jak obce i wytwarza związki
tzw. autoprzeciwciała. Rozwija się reakcja
zapalna, która niszczy trzustkę. Cukrzyca typu 1 rozwija się najczęściej u osób
młodych, a jedynym rodzajem terapii od
chwili rozpoznania jest stosowanie insuliny.
Cukrzyca typu 2, w której dochodzi do
zaburzeń działania lub upośledzonego wydzielania insuliny. Choroba ta najczęściej
dotyka osoby starsze i związana jest w dużym stopniu z otyłością i opornością tkanek na insulinę. Obecnie jednak, ze względu na występowanie otyłości wśród osób
młodych, ten typ cukrzycy obserwowany
jest również u tej grupy osób. Początkowo
w leczeniu stosuje się doustne leki przeciwcukrzycowe, a jeżeli terapia okazuje się
niewystarczająca, dołącza się insulinę.
Cukrzyca typu 3 – zróżnicowana grupa
schorzeń, w przypadku których znany jest
czynnik odpowiedzialny za jej wywołanie.
Może to być defekt genetyczny (tzw. cukrzyca z grupy MODY), trwałe uszkodzenie trzustki przez alkohol lub przewlekłe
stosowanie leków steroidowych.
Cukrzyca ciężarnych – odrębny typ cukrzycy, którą należy szybko diagnozować
i leczyć, gdyż stanowi zagrożenie zarówno
dla matki, jak i płodu.
JAKIE SĄ POWIKŁANIA CUKRZYCY?
W cukrzycy występują powikłania ostre, które mogą pojawić się w ciągu kilku dni lub
minut, oraz powikłania przewlekłe, które powstają na przestrzeni kolejnych lat.
TEM AT NUMERU >>
T EM AT N U M ERU
>> TEM AT NUMERU
Do najważniejszych ostrych powikłań cukrzycy należą:
Gwałtowny spadek stężenia glukozy we
krwi (czy tzw. hipoglikemia), najczęściej
związany jest ze źle dobraną (zbyt wysoką)
dawką insuliny w stosunku do spożytego
posiłku lub wykonanego wysiłku fizycznego.
Hipoglikemia może wystąpić również po
zastosowaniu doustnego leku obniżającego glikemię (pochodne sulfonylomocznika).
Pierwsze objawy hipoglikemii dotyczą układu nerwowego: pojawiają się nagłe zmiany
zachowania, silny niepokój, brak możliwości
wykonywania codziennych czynności życiowych, zaburzenia widzenia (pod postacią np. zamazanego obrazu lub widzenia
podwójnego). Następnie dołącza się silne
poczucie głodu, drżenie mięśniowe, nadmierna potliwość lub kołatanie serca. Pogłębiająca się hipoglikemia może ostatecznie
prowadzić do drgawek i utraty świadomości.
Jest to bezpośredni stan zagrożenia życia.
Hipoglikemia występująca po wysiłku fizycznym wynika z faktu, iż w czasie wysiłku fizycznego zmniejsza się zapotrzebowanie na
insulinę oraz zwiększa się wrażliwość tkanek
na jej działanie. Innymi słowy mniej insuliny
wystarcza, aby utrzymać prawidłowy poziom glukozy we krwi. Sytuacja ta dobrze
ilustruje korzyści, jakie niesie regularny wysiłek fizyczny w leczeniu cukrzycy, o czym
wspominamy w dalszej części artykułu.
Zaburzenia metaboliczne pod postacią kwasicy ketonowej (występujące głównie w cukrzycy typu 1),
Zaburzenia wodno-elektrolitowe związane z odwodnieniem spowodowanym bardzo dużym stężeniem glukozy we krwi
(znacznie powyżej 300 mg/dl). Zaburzenia
te występują głównie w cukrzycy typu 2
i mogą prowadzić do śpiączki cukrzycowej.
Wysokie stężenie glukozy we krwi skutkuje tym, że duża ilość glukozy obecna jest
także w moczu. Powoduje to utratę wody
z organizmu, ponieważ osoba chorująca na
cukrzycę oddaje bardzo duże ilości moczu,
co może prowadzić do odwodnienia.
Do najważniejszych przewlekłych powikłań
cukrzycy należą:
1. Powikłania mikroangiopatyczne, czyli
takie, które są związane z uszkodzeniem
drobnych włosowatych naczyń krwionośnych. Do nich zalicza się:
Wartość glikemii
na czczo
mg/dl
mmol/l
Wartości niskie
(hipoglikemia)
< 60
< 3,4
Wartości
prawidłowe
66–99
3,4–5,5
Wartość glikemii
2 godz. po wypiciu roztworu
zawierającego 75 g glukozy
mg/dl
mmol/l
< 140
< 7,8
STAN PRZEDCUKRZYCOWY
Nieprawidłowa
glikemia na czczo
100–125
5,6–6,9
< 140
< 7,8
Upośledzona
tolerancja glukozy
100–125
5,6–6,9
140–199
7,8–11
≥ 200
≥ 11,1
CUKRZYCA
Cukrzyca (glikemia
o dowolnej porze
– oznaczenie 1x)
≥ 200
≥ 11,1
Cukrzyca (glikemia na
czczo – oznaczenie 2x)
≥ 126
≥ 7,0
100–125
5,6–6,9
cukrzyca
Powikłania oczne – uszkodzenie siatkówki oka prowadzące ostatecznie do ślepoty (czyli tzw. retinopatia cukrzycowa).

Powikłania neurologiczne (czyli tzw.
neuropatia cukrzycowa) – zaburzenia
czucia lub upośledzone czucie, które
powoduje, że osoby chore na cukrzycę
mogą nie odczuwać bólu np. przy skaleczeniu lub nie odczuwać typowego bólu
przy dokonującym się zawale mięśnia
sercowego.
Powikłania sercowe – przerost lewej komory serca i uszkodzenie naczyń w sercu
prowadzące do zawału mięśnia sercowego i rozwoju niewydolności krążenia.

Powikłania nerkowe (czyli tzw. nefropatia cukrzycowa) lub bardziej pełne
określenie – cukrzycowa choroba nerek,
która prowadzi do rozwoju schyłkowej
niewydolności nerek i konieczności leczenia dializami.
2. Powikłania makroangiopatyczne, czyli
takie, które dotyczą dużych tętniczych naczyń krwionośnych i wynikają z nasilonych
procesów miażdżycowych. Procesy te w cukrzycy ulegają przyśpieszeniu z powodu
m.in. utrzymujących się wysokich wartości
stężenia glukozy we krwi, współistniejących
zaburzeń gospodarki tłuszczowej, współist-
8
niejącej otyłości oraz upośledzonej funkcji
nerek.
Powstawanie zmian miażdżycowych w obrębie naczyń tętniczych przyśpiesza rozwój
choroby niedokrwiennej serca (zwanej chorobą naczyń wieńcowych serca), zwiększa
częstotliwość występowania zawału mięśnia
sercowego, udaru niedokrwiennego mózgu,
rozwoju nadciśnienia tętniczego oraz niedokrwienia kończyn dolnych prowadzących
często do amputacji.
Cukrzyca ponadto sprzyja występowaniu stanów depresyjnych i lękowych, prowadzi do
rozwoju osteoporozy, może być przyczyną
zmian zanikowych na skórze oraz upośledza
gojenie się ran. Cukrzyca przyczynia się do
zaburzeń potencji u mężczyzn. Co więcej,
rozwijająca się w przebiegu cukrzycy przewlekła choroba nerek dodatkowo nasila już
istniejące zaburzenia seksualne. Często pacjenci wstydzą się poruszać ten temat podczas wizyty u lekarza, a oni z kolei nie informują o możliwości występowania tego
rodzaju zaburzeń.
JAKIE MOGĄ BYĆ PIERWSZE
OBJAWY CUKRZYCY?
U ponad 50 proc. osób z cukrzycą choroba ta
przez wiele lat może rozwijać się bezobjawo-
wo. W miarę postępu choroby pojawiają się
niespecyficzne objawy i dolegliwości, takie
jak: oddawanie moczu w dużych ilościach,
wzmożone pragnienie pomimo przyjmowania dużej ilości płynów, narastające osłabienie i senność (często tłumaczone intensywną pracą).
Nierzadko cukrzyca wykrywana jest podczas
wystąpienia innych chorób, takich jak: zawał
mięśnia sercowego, udar niedokrwienny mózgu, w sytuacjach trudnego gojenia się ran,
nawracających infekcji grzybiczych dróg moczowych lub rodnych, a także pogorszenia się
ostrości widzenia.
W przypadku występowania niespecyficznych objawów cukrzycy należy zmierzyć poziom przygodnej (czyli nie na czczo) glikemii.
Jeżeli wartości te będą odbiegały od wartości
prawidłowych, należy niezwłocznie przeprowadzić dalszą diagnostykę w kierunku cukrzycy. Lekarz prowadzący zaleca wówczas
wykonanie tzw. testu obciążenia glukozą. Na
początku testu pobierana jest krew na czczo
w celu oznaczenia glukozy w osoczu. Następnie pacjent musi wypić roztwór zawierający
75 g glukozy. Po 2 godzinach od momentu
wypicia roztworu ponownie pobierana jest
krew w celu określenia w niej poziomu glukozy. Wartości uzyskane w teście obciążenia
glukozą i ich interpretację przedstawia załączona tabela.
JAK CHRONIĆ SIĘ PRZED
WYSTĄPIENIEM CUKRZYCY?
Cukrzycy typu 2 można zapobiegać poprzez
zmianę stylu życia oraz nawyków żywieniowych w następujący sposób:
redukcja masy ciała, jako głównej przyczyny wystąpienia cukrzycy typu 2;

regularny wysiłek fizyczny interwałowy
(z przerwami) łącznie ok. 2,5 godziny tygodniowo, czyli 5 razy w tygodniu po
30–40 min. W przypadku cukrzycy typu 2
systematyczny wysiłek fizyczny oraz redukcja nadwagi zaliczane są do podsta-
CZY WIESZ, ŻE...
Według Światowej Organizacji Zdrowia obecnie na świecie na cukrzycę choruje 175 mln
osób, a w 2025 liczba ta wzrośnie do 300 mln.
W Polsce z tą chorobą zmaga się ponad 2 mln
osób. W samych tylko Stanach Zjednoczonych
na cukrzycę chorują łącznie niemal 24 miliony
mieszkańców, co stanowi prawie 8 proc. całej
amerykańskiej populacji. Co gorsza, co czwarta osoba chorująca na cukrzycę nie jest tego
świadoma!
wowych metod leczenia i traktowane
równorzędnie z terapią farmakologiczną.
Zalecany w tym przypadku rodzaj wysiłku
fizycznego to np.: spacer, nordic walking,
trucht lub jazda na rowerze;
zmiana nawyków żywieniowych poprzez
spożywanie mniejszych posiłków w regularnych odstępach minimum 5 razy dziennie (śniadanie, drugie śniadanie, obiad,
podwieczorek i kolacja);
spożywanie produktów z dużą zawartością błonnika, przy równoczesnym ograniczeniu przyjmowania jedzenia zawierającego wysokoprzetworzone węglowodany
i cukry proste. Produkty zawierające błonnik to np. surowe owoce i warzywa. Z kolei do zawierających wysokoprzetworzone węglowodany zalicza się m.in.: białe
pieczywo, wyroby cukiernicze, wszystkie
produkty zawierające syrop glukozowo-fruktozowy (wody i jogurty smakowe,
dosładzane soki). Również obróbka termiczna żywności (gotowanie, duszenie,
pieczenie) powoduje, że składniki pokarmowe w niej zawarte są zbyt szybko trawione i wchłaniane w organizmie. Stopień
wchłaniania produktów węglowodanowych oraz zależny od nich wzrost poziomu glukozy w surowicy opisują dwa
parametry: indeks glikemiczny i ładunek
glikemiczny. Szczególnie ten ostatni ma
istotne znaczenie w edukacji dietetycznej pacjentów z cukrzycą. Zaleca się im
takie produkty, które mają niski ładunek
glikemiczny i po spożyciu nie podnoszą
gwałtownie stężenia glukozy we krwi
(np blanszowane lub surowe owoce i warzywa).
CO TO JEST CUKRZYCOWA
CHOROBA NEREK?
Statystycznie u ponad 30 proc. osób chorujących na cukrzycę dochodzi do wystąpienia
cukrzycowej choroby nerek. Pierwszym objawem sugerującym uszkodzenie tych narządów
jest pojawienie się białka (a dokładnie jego
frakcji – albumin) stwierdzanego w badaniu
ogólnym moczu. Albuminy to małe cząsteczki białka występujące w surowicy krwi, które
jako pierwsze pojawiają się w moczu, jeśli dochodzi do uszkodzenia nerek przez cukrzycę.
Wczesne wykrycie tego schorzenia pozwala
wdrożyć odpowiednie leczenie, zahamować
postęp choroby, a czasem cofnąć część zmian,
które już się dokonały. Obecność albumin
oznacza się w rannej porcji moczu.
9
Osoby z dużą
otyłością i cukrzycą
typu 2 mogą dzięki
redukcji masy ciała
znacząco ograniczyć
przyjmowanie leków
lub nawet je zaprzestać.
W pewnych sytuacjach występowanie albumin w moczu nie jest związane z uszkodzeniem nerek. Należą do nich m.in. intensywne
ćwiczenia fizyczne do 24 godzin wcześniej,
infekcja dróg moczowych, gorączka, wcześniejszy pobyt w saunie lub wysokie wartości
ciśnienia tętniczego.
JAK KONTROLOWAĆ CUKRZYCĘ?
Kontrola cukrzycy polega na regularnych pomiarach glukozy z krwi włośniczkowej (czyli
z palca) tzw. glukometrem. Osoby przyjmujące jedynie doustne leki przeciwcukrzycowe
z powodzeniem mogą same kontrolować poziom glukozy co kilka dni. Natomiast osoby,
które stosują preparaty insuliny, w zależności
od ilości wstrzyknięć w ciągu doby, powinny
kontrolować poziom glukozy od 1 do nawet
kilku razy w ciągu doby. Schemat domowej
kontroli cukrzycy ustalany jest z diabetologiem.
Co kilka miesięcy lekarz prowadzący zleca
oznaczenie tzw. hemoglobiny glikowanej
HbA1c. Utrzymujące się podwyższone stężenie glukozy w surowicy krwi powoduje, że
hemoglobina zawarta w erytrocytach ulega
trwałej przemianie (tzw. glikacji). Z kolei erytrocyty niszczone są przez śledzionę w okresie
100–120 dni. Z tego względu hemoglobina
glikowana (HbA1c) oznaczona w erytrocytach
pokazuje, w jakim stopniu cukrzyca była kontrolowana na przestrzeni ostatnich 3 miesięcy.
Właściwie kontrolowana cukrzyca pozwala
na prowadzenie normalnego życia osobistego i zawodowego, na uprawianie sportu oraz
chroni przed jej odległymi powikłaniami. Osoby z dużą otyłością i cukrzycą typu 2 mogą
dzięki redukcji masy ciała znacząco ograniczyć
przyjmowanie leków przeciwcukrzycowych
lub nawet zaprzestać. Należy zatem jeszcze
raz podkreślić, że redukcja nadwagi oraz regularny wysiłek fizyczny są traktowane w cukrzycy typu 2 jako terapia – na równi z lekami.
ST R EFA Z DROW I A 30+
ZACHOWAĆ
ZDROWY UŚMIECH
NA PARODONTOZĘ cierpi statystycznie aż 7 na 10 Polaków. Obok
próchnicy to najczęstsze schorzenie jamy ustnej, jednak znacznie
bardziej niebezpieczne.
G
Tekst: Maria Bitner
Główną przyczyną parodontozy, nazywanej
także paradontozą, jest bakteryjny nalot, czyli
płytka nazębna. Nieusuwana, wnika do szczelin dziąsła przy zębie, uszkadza tkanki przyzębia i tworzy patologiczne kieszonki dziąsłowe,
które stopniowo powodują odsłanianie korzeni
zębów. Z czasem płytka może ulegać mineralizacji, tworząc kamień nazębny, który dodatkowo nasila parodontozę. Rozwojowi parodontozy sprzyjają też niektóre czynniki genetyczne
i choroby (takie jak cukrzyca czy AIDS), palenie
papierosów, ubytki próchnicowe, wady zgryzu
oraz źle dopasowane protezy lub niewłaściwie
założone wypełnienia. Bywa również skutkiem
zaburzeń hormonalnych, ciąży, przyjmowania niektórych leków – m.in. przeciwpadaczkowych, immunosupresyjnych, obniżających
nadciśnienie tętnicze. Jednak wszystkie te przyczyny stanowią zaledwie 1 proc. chorób przyzębia. Pozostałe 99 proc. to efekt niedostatecznej higieny jamy ustnej!
Nie jest też prawdą, że na parodontozę cierpią
jedynie ludzie starsi. Z badań wynika, że 5–15
proc. populacji w wieku 35–44 lat ma po 2–4
kieszonki dziąsłowe, które wymagają leczenia lub odtworzenia ubytków kostnych. Osoby w wieku 45–69 lat mają o kilka kieszonek
więcej. Jednak także u osiemnastolatków obserwuje się ostre procesy zapalne, które mogą
prowadzić do utraty zębów.
10
Nie jest prawdą, że na
parodontozę cierpią
jedynie ludzie starsi.
KONIECZNY DENTYSTA
Sami nie jesteśmy w stanie tak czyścić zębów,
aby zapobiec powstawaniu złogów kamienia.
Kamień, który osadził się przy dziąśle, można zmiękczyć specjalną płukanką i następnie usunąć szczoteczką do zębów lub nitką.
Groźniejszy jest jednak kamień poddziąsłowy. Jego nie pozbędziemy się żadną domową
metodą – konieczna jest wizyta u dentysty. CO MOŻEMY SAMI
Jeśli nie usuwamy go regularnie (2–4 razy Stan zapalny dziąseł – ale tylko w początkow roku), mocniej uciska miękką tkankę dzią- wym etapie choroby – można wyleczyć, stosła, co prowadzi do jej obkurczania. Płytka sując płukanki. Skuteczne są także napary ziołowe (z kłącza pięciornika, liści szałwii i mięty
nazębna zawiera mnóstwo bakterii, które
w dość krótkim czasie potrafią całkowicie pieprzowej, koszyczków rumianku, kwiatów
zniszczyć kość otaczającą ząb. To nie boli, czarnego bzu, kory dębu), które działają ściąwięc często bagatelizujemy krwawienie czy gająco i przeciwzapalnie. W aptekach doniewielkie obrzęki dziąseł. Kiedy dochodzi do stępne są również gotowe płukanki ziołowe
znacznej utraty kości, ząb zaczyna się ruszać o podobnym działaniu. Po konsultacji ze stoi albo sam wypadnie, albo trzeba go usunąć, matologiem można także stosować chemiczne
preparaty do leczenia dziąseł. W sanatoriach
by choroba nie postępowała.
Jeżeli z pierwszymi objawami parodontozy w Ciechocinku, Kamieniu Pomorskim i Buskuzgłosimy się do lekarza, usunie on kamień na- -Zdroju leczy się parodontozę specjalnymi nazębny i poddziąsłowy. Może także określić sto- tryskami. Woda pod odpowiednim ciśnieniem
pień zaawansowania choroby na podstawie dokładnie oczyszcza kieszonki oraz przestrzezdjęcia rentgenowskiego wszystkich zębów, nie międzyzębowe. Korzystne efekty przynosi
tzw. pantomogramu, lub za pomocą specjal- również stosowanie wód leczniczych, przede
nego instrumentu – paradontometru. Pod- wszystkim solanek, wód siarkowych, żelazipowie również, jak prawidłowo szczotkować stych, gipsowych, a także wody morskiej. Mazęby oraz jakich past, płukanek i preparatów saż strumieniem wody leczniczej powoduje
używać, aby ograniczyć gromadzenie się płytki spłycenie (jakby zarastanie) kieszonek dziąsłowych. Po zabiegu dziąsła nie bolą ani nie
i narastanie kamienia nazębnego.
Kiedy choroby przyzębia są bardziej zaawan- krwawią, a zęby są bardziej stabilne. Chore
sowane, będziemy musieli zgłosić się do chi- dziąsła można smarować pastą borowinorurga. Jest to konieczne, gdy stan zapalny dzią- wą podgrzaną do temperatury 45–50 stopni
seł obejmie głębokie tkanki przyzębia. Celem Celsjusza. Przy odpowiednio wykonywanym
leczenia chirurgicznego jest usunięcie tkanek masażu pasta wprowadzana jest również do
zmienionych przez chorobę oraz ich naprawa kieszonek.
lub odtworzenie. Periodontolog ma do dys- W warunkach domowych można też mapozycji kilka metod leczniczych, m.in.: doko- sować dziąsła. To zabieg prosty, ale bardzo
ronowe przemieszczanie tkanek, sterowane pomocny. Czystym palcem lub gumowym
odtwarzanie tkanek za pomocą wszczepialnych stymulatorem osadzonym na szczoteczce do
błon zaporowych, wszczepów kostnych (z kości zębów „naciągamy” dziąsło na ząb. Czynność
ludzkiej lub zwierzęcej) i bioszkieł naturalnych tę należy powtarzać kilka razy, podczas każlub syntetycznych. W leczniczych procesach dego mycia zębów. W pielęgnacji dziąseł
naprawczych powstaje nowa tkanka, która jest przydatny może okazać się aparat irygacyjny
kopią tkanki naturalnej, zarówno pod wzglę- (tzw. waterpik). Przez odpowiednio skonstruowaną szczotkę przepływa pod niewielkim
dem budowy, jak i pełnionych funkcji.
11
ciśnieniem woda, która ułatwia czyszczenie
przestrzeni międzyzębowych i kieszonek dziąsłowych, co zapobiega powstawaniu płytki
nazębnej.
Pamiętajmy, że styl życia może zwiększyć ryzyko zachorowania na parodontozę. Jeśli chcemy cieszyć się zdrowym uzębieniem, musimy
robić znacznie więcej niż mycie zębów, czyszczenie nitką dentystyczną i regularne kontrole
u dentysty. Na nasze zęby i dziąsła bardzo źle
działa palenie papierosów – badania wskazują,
że odpowiada ono za ponad połowę przypadków parodontozy u dorosłych. Istotne
jest także odpowiednie odżywianie – zdrowa,
zbilansowana dieta dostarczająca odpowiedniej ilości składników odżywczych sprawia, że
wzrasta nasza odporność na infekcje. Ogromne znaczenie w profilaktyce parodontozy ma
ilość wapnia w diecie. Według badań osoby,
których dzienna dawka wapnia jest mniejsza
niż 500 miligramów, są dwa razy bardziej podatne na choroby przyzębia.
JAK ZAPOBIEGAĆ
PARODONTOZIE?
co najmniej dwa razy dziennie
(przez ok. 3 minuty) myj zęby
ruchem wymiatającym;
używaj szczoteczki o miękkim
lub średnio twardym włosiu;
używaj nici i wykałaczek
dentystycznych;
oczyszczaj język;
po umyciu zębów stosuj płyn
do płukania ust (specjalistyczny,
bezalkoholowy, dostępny
w aptekach).
ST R EFA Z DROW I A 30+
POZYTYWNE
ASPEKTY STRESU
WBREW POZOROM, krótkotrwały
stres może wpływać korzystnie na
nasz organizm. Czym właściwie jest
stres i jak wygląda jego pozytywny
aspekt?
Tekst: Marta Kruszyńska
W
W literaturze popularnonaukowej stres ma
prawie zawsze znaczenie negatywne. Przedstawiany jest jako źródło napięcia i przyczyna
wielu chorób – także psychosomatycznych.
Zawsze łączy się go z traumatycznymi wydarzeniami, takimi jak śmierć bliskich, utrata pracy, zdrowia, rozwód itd. Tymczasem stres jest
obiektywnie zjawiskiem bez wartości w sensie
negatywnym czy pozytywnym.
TRZY HORMONY
Reakcje stresowe wytwarzane są przez trzy
hormony. Najważniejszy z nich to adrenalina (lub epinefryna) – to nazwy współistniejące, wymienne. Pierwsza pochodzi z łaciny
(ad- + renes), druga z greki (epi- + nephros)
i znaczą to samo – „nad nerkami”. Adrenalina
to hormon ludzki (i zwierzęcy) oraz neuroprzekaźnik, wytwarzany przez gruczoły dokrewne
nadnerczy. Określana jest także jako hormon
3xF (z języka angielskiego: fright, fight and
flight), czyli hormon strachu, walki i ucieczki.
Adrenalina steruje błyskawiczną reakcją organizmu człowieka i zwierząt kręgowych na
zagrożenie. Jej działanie objawia się przyspieszonym biciem serca i wzrostem ciśnie-
12
nia krwi (aby wtłoczyć krew do mięśni) przez
zwiększenie ciśnienia rozkurczowego w aorcie oraz zwiększa przepływ mózgowy i wieńcowy. Rozszerza oskrzela, aby ułatwić oddychanie w czasie ewentualnego biegu, może
także wyciszać reakcje bólowe. Ponadto adrenalina zwiększa stężenie glukozy we krwi,
przez co wyłącza poczucie głodu oraz pracę
układu pokarmowego, hamuje perystaltykę
jelit, a także wydzielanie soków trawiennych
i śliny. Może zwiększać parcie na zwieracze.
Działanie hormonu sprowadza się do zmobilizowania wszystkich sił organizmu do walki
lub ucieczki.
Kolejny hormon to dopamina, zwana hormonem równowagi i dobrego nastroju, jest odpowiedzialna za napęd ruchowy, koordynację
oraz napięcie mięśni. W układzie limbicznym
odpowiada za procesy emocjonalne i wyższe
Czy stres w ogóle może
mieć pozytywny wpływ?
Psycholodzy są zgodni
– w małych dawkach
bywa bardzo skuteczny.
czynności psychiczne, zaś w podwzgórzu jest
związana głównie z regulacją wydzielania hormonów biorących udział w procesie owulacji
– prolaktyny (stąd inną nazwą dopaminy jest
prolaktostatyna) i gonadotropin.
Dopamina ma za zadanie mobilizować do działania na poziomie psychosomatycznym. Istnieje przypuszczenie, że jej niski poziom w organizmie może powodować depresję kliniczną.
Nieprawidłową gospodarkę dopaminą uważa
się również za wiodącą przyczynę schizofrenii,
chociaż nie zostało to jeszcze udowodnione.
Trzecim hormonem jest kortyzol (z łac. cortex – łupina, skórka), inaczej hydrokortyzon,
naturalny hormon steroidowy, wytwarzany
przez korę nadnerczy. Wywiera duży wpływ
na metabolizm, bywa także nazywany hormonem stresu. Kortyzol, podobnie jak adrenalina, powoduje zwiększenie stężenia glukozy
we krwi, zatrzymuje sól w organizmie, działa
przeciwzapalnie i przeciwwstrząsowo.
Wszystkie wymienione substancje sterują określonymi reakcjami chemicznymi, ułatwiającymi zniesienie sytuacji zagrażającej. Są
oczywiście głównie łączone z bodźcami fizycznymi, a przecież stres w naszej rzeczywistości
to na ogół sytuacje psychologiczne. Reakcje na
nie są takie same, jak na zagrożenie fizyczne.
Ponieważ jednak ich nie wymagają (strach na
filmie, przed wyzwaniem, egzaminem, zmiana
pracy itd.), mogą być odczuwane jako nieprzyjemne lub niepotrzebne.
W tekstach popularnonaukowych oraz literaturze naukowej roi się od tabel siły stresu
(pierwsze miejsca zajmuje śmierć bliskiej osoby, rozwód i utrata pracy), a także od opinii
o negatywnym wpływie stresu na zdrowie człowieka. To oczywiście prawda. Niemniej opisane
reakcje zostały wytworzone w toku rozwoju
człowieka nie bez przyczyny. Są potrzebne.
POZYTYWNY STRES
Czy stres w ogóle może mieć pozytywny
wpływ? Psycholodzy są zgodni – w małych
dawkach bywa skuteczny. Oznacza to, że
krótkie okresy stresu bywają motywujące.
Wyzwania pozytywne, jakie stawia życie,
np. podjęcie nowej pracy, zmiana partnera,
narodziny dziecka, pierwszy wyjazd za granicę – to wszystko niewątpliwie generuje napięcie, a jednocześnie ma działanie mobilizujące. Przynosi również same korzyści: lepsze
przygotowanie do wykonywanych obowiązków, obmyślenie planu działania, przerzucenie aktywności na przykład na zajęcia sportowe, uczenie się roli rodzica.
A co z sytuacjami relatywnie negatywnymi,
jak utrata pracy czy niemożność jej podję-
cia, choroba, trudności w relacjach międzyludzkich, konflikty? Związany z nimi stres
może być również pozytywny. Musi natomiast wyzwolić tok decyzji. Reakcje fizyczne mogą przełożyć się na działanie – jeżeli
wyczuwalne napięcie (skutek działania adrenaliny, dopaminy i kortyzolu) uruchomi
myślenie o zmianie, zagospodarowaniu tego,
co się wydarzyło, czy podjęciu różnych decyzji – właśnie o to chodzi. Reakcje fizyczne
przełożone na reakcje psychiczne stają się
ukierunkowane.
Długotrwały stres (czyli sytuacja niezmienna),
brak stabilizacji (czyli tzw. sinusoida stresu)
lub bardzo gwałtowną i negatywną zmianę trudno oczywiście nazwać pozytywnymi. Faktem jest, że długi wpływ opisanych
hormonów na organizm może mieć działanie traumatyczne. Jednakże nawet groźne
sytuacje mogą mobilizować i uczyć. Wykorzystanie sygnałów ciała do podjęcia aktywności służącej do zminimalizowania stresu
i zmiany sytuacji jest trudną sztuką, jednak
nie niemożliwą. Poza tym reakcja na stres
pozwala podejmować próby wyeliminowania
czynnika stresującego, czyli szukać wyjścia
z niekomfortowej sytuacji. Tym samym nie
tkwimy we władzy hormonów.
DEFINICJA STRESU
Stres to reakcja na bodziec
Słownik socjologiczny pod redakcją K. Olechnickiego i P. Załęckiego (wyd. Graffiti BC, Toruń
2002) podaje następującą definicję: „Stres – wzmożona fizyczna lub/i psychiczna biologiczna
aktywność organizmu ludzkiego, spowodowana przez określony czynnik mobilizujący (stresor),
oddziałujący jako silny fizyczny (lub fizjologiczny) bodziec – z reguły jest to czynnik wywołujący
poczucie zagrożenia. Długotrwały stres prowadzi najczęściej do powstawania schorzeń psychosomatycznych”. Stres to zatem reakcja na bodziec. W toku ewolucji wykształciła się w określony
sposób – bodziec wyzwala reakcje chemiczne organizmu.
REKL A M A
ST R EFA Z DROW I A M A M Y I DZ I ECK A
KANGUROWANIE
– BEZCENNA BLISKOŚĆ
KANGUROWANIE WSPIERA NAJWCZEŚNIEJSZE INTERAKCJE
między rodzicem a dzieckiem. Bliski kontakt fizyczny ma
dobroczynny wpływ na rozwój niemowląt.
S
Tekst: Agnieszka Musiał
Specjaliści potwierdzają, że nawet na najlepiej
wyposażonym oddziale neonatologicznym nie
do przecenienia jest opieka sprawowana przez
matkę lub ojca. Warto zaznaczyć, że kangurowanie, czyli noszenie dziecka w kontakcie „skóra do skóry”, nie jest przelotnym trendem, lecz
wynikiem wielu badań i obserwacji naukowych.
To prosta forma stymulacji rozwojowej, którą
można stosować już w szpitalu. Kangurowanie
zalecane jest przede wszystkim w przypadkach,
gdy dziecko urodziło się przedwcześnie, poród
był traumatycznym przeżyciem, zakończył się
cesarskim cięciem lub gdy jedno z rodziców
cierpi na depresję i trudno mu odnaleźć się
w nowej roli. Metoda może być też stosowana
w opiece nad noworodkiem, który przyszedł na
świat bez żadnych komplikacji podczas porodu.
Udowodniono, że kangurowanie korzystnie
wpływa na zmiany fizjologiczne w układzie
krążeniowo-oddechowym, termoregulację
i gospodarkę hormonalną dziecka. Akcja serca oraz częstość oddechów u noworodków są
stabilniejsze w czasie tego bliskiego kontaktu,
niż podczas pobytu w inkubatorze. Wykazano również, że w trakcie trzygodzinnego kan-
14
gurowania ilość epizodów bezdechu u dzieci
zmniejsza się o 75 proc. w porównaniu do czasu spędzonego w inkubatorze. Temperatura ciała pozostaje w granicach normy lub też wzrasta.
DZIEŁO PRZYPADKU
Metodę kangurowania oficjalnie zaczęto stosować w europejskich szpitalach akademickich
w latach 80. XX wieku. Jednak sama koncepcja
zrodziła się całkowicie przypadkowo, w jednym
ze szpitali stolicy Kolumbii, Bogocie, jeszcze
w latach 70. Kangurowanie, czyli umieszczanie dzieci przedwcześnie narodzonych bezpośrednio na piersiach matki, było koniecznością
spowodowaną przez brak odpowiedniej ilości
sprzętu medycznego. Szybko zaobserwowano,
że większość dzieci przebywających w bezpośredniej bliskości matki lepiej przybiera na wadze, mniej choruje, a ich rozwój psychomotoryczny przebiega prawidłowo.
Prekursorem metody Kangaroo Mother Care
(KMC) był pediatra i neonatolog z RPA, dr Nils
Bergman. Dziś KMC stosowana jest na całym
świecie w opiece nad dzieckiem przedwcześnie
urodzonym. Przykładem może być Wielka Bry-
tania, gdzie kangurowanie jest zalecane i prowadzone w 80 proc. oddziałów Intensywnej
Terapii Noworodka. Jak jest w Polsce? Coraz
więcej szpitali docenia i praktykuje tę formę
opieki nad noworodkiem. Warto zwrócić uwagę, że istotną rolę w zachęcaniu do kangurowania ma do odegrania położna. Ważne, by
wspierała ona rodzicielskie kompetencje i dyskretnie czuwała nad rodziną. Warto kangurować choćby kilka godzin dziennie. Jednak ze
względu na długość cyklu snu dziecka, czas
pojedynczego kangurowania nie powinien być
krótszy niż godzina.
KORZYŚCI I DLA DZIECKA,
I DLA RODZICÓW
Dzięki kangurowaniu noworodek czuje się zrelaksowany, rzadziej płacze i lepiej śpi. Kontakt
„skóra do skóry” przyczynia się do redukcji poziomu stresu u maluchów oddzielonych od
matek, np. na skutek przedwczesnego porodu. Według badań prowadzonych nad poziomem wydzielanego kortyzolu (hormonu
stresu) u dzieci urodzonych w 25. tygodniu
ciąży, kangurowanie może obniżyć go nawet
o 60 proc. Co więcej, w trakcie KMC również
u matki poziom kortyzolu ulega zredukowaniu.
Opisywana metoda ma też dobroczynny
i zmobilizowani do dalszych zadań przy dziecku. I co ważne, zapominają o dręczącym ich
wcześniej poczuciu winy.
Metoda Kangaroo
Mother Care (KMC)
znalazła szerokie
zastosowanie na całym
świecie w opiece nad
dzieckiem przedwcześnie
urodzonym.
wpływ na karmienie piersią. Matki kangurujące swoje dzieci mają lepszą laktację. Udowodniono też, że kangurowane dzieci wykazują lepszą koordynację wzrokowo-ruchową
oraz słuchowo-językową.
W sferze psychosocjalnej kangurowanie ma
wpływ na wzmocnienie uczuć rodzicielskich
i pomaga w zaadaptowaniu się do nowej roli
(dotyczy to szczególnie dziecka urodzonego
przedwcześnie). Przebywając ze swoim nowo
narodzonym dzieckiem w kontakcie „skóra do
skóry” rodzice stają się z dnia na dzień pewniejsi siebie i odczuwają satysfakcję z opieki
nad potomstwem. Są spokojni, zrelaksowani
REKL A M A
POZYCJA DO KANGUROWANIA
Ubrany w pieluszkę noworodek umieszczany
jest w pozycji pionowej na odsłoniętej klatce
piersiowej rodzica (pozycja „brzuch do brzucha”). Główka dziecka powinna być na takiej
wysokości, aby ucho dziecka znalazło się nad
sercem rodzica. Podczas KMC niekoniecznie
trzeba leżeć. Dopuszczalna jest także pozycja
siedząca lub stojąca. Wówczas sprawdzą się
specjalne elastyczne chusty lub opaski. Rodzic
może cieszyć się zarówno bliskim kontaktem
z maleństwem, jak i wykonywać proste czynności. Uwaga! Kangurowania nie należy mylić z „chustoszeniem”, gdyż podczas noszenia
dzieci w chuście lub nosidle brzuszek dziecka
oddzielony jest od brzucha warstwą materiału.
Bibliografia:
artykuł pt. „Kangurowanie jako forma wspie­rania
najwcześniejszych interakcji rodzic – dziecko”,
magazyn nowoczesnej pielęgniarki i położnej
„Natal Serwis”, nr 27 (czerwiec 2011)
 V ial-Courmont M. Oddziały „Kangurów”
w: Medycyna Wieku Rozwojowego, tom IV,
Warszawa 2000

ST R EFA Z DROW I A M A M Y I DZ I ECK A
WSZAWICA
– WCIĄŻ POWSZECHNY
PROBLEM WŚRÓD DZIECI
WSZY TO TEMAT TABU. Kojarzą się z II. wojną światową,
brudem, biedą, zaniedbaniem, domami dziecka. Pierwsza myśl,
po obrzydzeniu, to „wyginęły”.
T
Tekst: Marta Kruszyńska
Tymczasem wszy to wciąż powszechny problem, niemający nic wspólnego z wymienionymi sytuacjami. Okazuje się, że wszy atakują
człowieka nie tylko w sytuacjach ekstremalnych.
Są z nami także w czasie dobrobytu i praktycznie od zarania dziejów – badania wskazują na
to, że wszy były już problemem dla przodków
Homo sapiens.
Wesz ludzka (Pediculus humanus) to bezwzględny pasożyt. Oznacza to, że nie funk-
cjonuje bez żywiciela, czyli człowieka. Wesz
występuje w dwóch podgatunkach:

wesz głowowa (także odzieżowa, kiedyś
uznawana za odrębny podgatunek);
wesz łonowa.
Wesz ma mocno spłaszczony tułów i małą głowę z czułkami. Dorosłe samice nie przekraczają
5 mm, a samce 3 mm długości. Odnóża zakończone są pazurem, dzięki któremu wesz porusza się sprawnie po owłosionej skórze.
Samica składa jednorazowo do 10 jaj, zwanych
gnidami, a w ciągu całego życia 200–300. Gnidy są przymocowane do nasady włosa specjalną wydzieliną, która działa jak klej. Dzięki
temu jaja nie zsuwają się z łodygi włosa, a cykl
rozwojowy może nadal trwać. Ma to duże znaczenie podczas walki z wszami, gdyż samo
usunięcie dorosłych osobników nie oznacza
wyleczenia. Larwy wylęgają się z jaj po około
tygodniu od ich zniesienia. Osiągają dojrzałość
płciową po ok. 3 tygodniach.
16
Wesz pasożytuje na skórze głowy i całego ciała,
żywiąc się krwią. W trakcie naruszania tkanki
i upijania krwi może dochodzić do zarażenia
żywiciela takimi chorobami zakaźnymi, jak: dur
powrotny (przenoszony także przez kleszcze),
tyfus plamisty czy gorączka okopowa, zwana też pięciodniową. Niewyleczona wszawica
nie oznacza tylko dyskomfortu związanego ze
swędzeniem, ale może też prowadzić do groźnych chorób.
JAK DOCHODZI DO ZARAŻENIA?
Do zarażenia wszami najłatwiej dochodzi
w miejscach dużych skupisk ludzkich, takich
jak: szkoły, przedszkola, internaty, więzienia
lub koszary. Dzieci łatwiej niż dorośli ulegają
zarażeniu, gdyż nie zwracają zbyt dużej uwagi na higienę. Poza tym bawiąc się, prowokują
między sobą wiele kontaktów fizycznych. Najłatwiej zarazić się wszami poprzez używanie
wspólnych nakryć głowy, szczotek oraz grze-
bieni, a także w wyniku kontaktów, takich jak:
stykanie się głowami, spanie blisko siebie, dotykanie głowy wielu osób rękami bez zachowania odpowiednich środków zapobiegawczych.
W czasie wszawicy występuje silny, uporczywy
świąd skóry owłosionej części głowy, a dorosłe
wszy podczas ruchu są widoczne gołym okiem.
Skóra owłosiona, ale także okolice karku i za
uszami, jest pokryta małymi, swędzącymi zmianami, tworzącymi skupiska. Pojawiają się tzw.
przeczosy, czyli powierzchniowe ubytki w skórze, powstające w wyniku drapania. Mogą występować strupy lub ranki, które czasami ulegają nadkażeniu ropnemu.
Wesz odzieżowa egzystuje głównie na ubraniu
w pobliżu ciała. Gnidy (jaja) składane są w zakamarkach odzieży. Kontakt ubrania ze skórą
umożliwia pasożytowi upijanie krwi żywiciela. Objawy są podobne jak w przypadku wszy
głowowej: świąd, stan zapalny lub ropne rany,
przeczosy, a w miejscu ukłucia grudki zapalne.
Problem ten nie omija większości placówek
pobytu dziennego dla dzieci, takich jak przedszkola i szkoły. Dotyczy to całego świata. W Polsce, mimo regularnych próśb kierowanych do
rodziców, aby kontrolowali skórę głowy dzieci,
wszawica wraca do placówek edukacyjnych
jak bumerang. Nie ma tutaj znaczenia, czy są
to placówki publiczne, czy prywatne, jaki jest
ogólny stan zdrowia dziecka czy pochodzenie
społeczne.
JAK LECZYĆ WSZAWICĘ?
Problem z leczeniem napotyka kilka poważnych barier. Pierwsza to wstyd. Bardzo często
rodzice dziecka dotkniętego wszawicą wstydzą
się tego faktu i starają się go ukryć także przed
dzieckiem. Źle wybierają środki do dezynsekcji
lub nieprawidłowo je stosują. Często po stwierdzeniu choroby u dziecka rodzice zabierają je
z placówki na jakiś czas, po czym dziecko wraca
do zajęć niewyleczone.
Druga bariera to działania pasożyta. Pozbycie
się tylko dorosłych osobników nie prowadzi
do wyleczenia. Należy przede wszystkim skupić uwagę na usuwaniu gnid, ponieważ dorosłe wszy giną podczas mycia głowy. Jaja wszy
trzeba z włosów wyczesać. To dosyć żmudna
i bolesna procedura. Gnidy są przyczepione
do nasady włosów specjalną, lepką wydzieliną
i należy je stamtąd oderwać. Mycie szamponem niszczącym dorosłe osobniki i założenie
REKL A M A
kompresu trzeba powtarzać zgodnie z zaleceniem producenta środków przeciw wszawicy
– po tygodniu lub dwóch.
Należy także dokładnie wyprać pościel i ręczniki chorego oraz wyprasować w wysokiej temperaturze. Czapki trzeba uprać lub zniszczyć.
W Stanach Zjednoczonych istnieją specjalne
salony zajmujące się tylko walką z wszawicą
dzieci i dorosłych. Odpowiednio przeszkolone
fryzjerki i kosmetyczki oglądają skórę głowy
chorych przez specjalne, powiększające okulary, wyczesują gnidy grzebieniami z długimi
metalowymi kolcami. Następnie myją głowę
klienta i zakładają leczniczy kompres.
W Polsce bez recepty dostępne są dwa preparaty zwalczające wszawicę:
zawierający permetrynę, w postaci szamponu, lotionu lub kremu, nakładanych na
suche włosy;
zawierający 4 proc. roztwór dimetikonu i cyklometikonu 5 do wcierania w suche włosy.
Nie należy wstydzić się wszawicy. Trzeba podjąć
z nią walkę, korzystać z leków lub preparatów
zgodnie z przeznaczeniem, a także przyjmować rady i wskazówki lekarzy, pielęgniarek lub
higienistek.
ST R EFA Z DROW I A M A M Y I DZ I ECK A
SZKARLATYNA
TO OSTRA CHOROBA ZAKAŹNA wywołana przez bakterie
paciorkowca. Niewłaściwie leczona może doprowadzić do groźnych
powikłań. Najwięcej zachorowań na szkarlatynę notuje się
jesienią i zimą, dlatego warto dowiedzieć się, jakie są jej objawy
i jak skutecznie unikać zakażenia.
C
Tekst: dr n. med. Łukasz Kępczyński
Klinika Chorób Wewnętrznych i Nefrodiabetologii UM w Łodzi
CO TO JEST SZKARLATYNA?
woduje powstawanie zmian na skórze i języku.
Szkarlatyna to choroba zakaźna wywołana przez
Nazwa choroby pochodzi od łacińskiego scarlatina febris – gorączka szkarłatna. W Polsce
szkarlatyna nazywana jest również płonicą ze
względu na charakterystyczne objawy: czerwony język i wysypkę.
bakterię – paciorkowiec hemolizujący grupy
A Streptococcus pyogenes (w tłumaczeniu paciorkowiec ropny). Obecność paciorkowca w organizmie człowieka nie zawsze wywołuje chorobę,
ale osoby będące nosicielami tej bakterii mogą
zarażać innych. U części osób bakteria może wy-
JAK DOCHODZI DO ZAKAŻENIA?
wołać jedynie ropne zapalenie migdałków pod-
Zakażenie następuje drogą kropelkową,
np. podczas kichnięcia lub kaszlu bakteria
znajdująca się w kropli wydzieliny z nosa lub
niebiennych. Paciorkowiec ten wytwarza również
toksynę, która uszkadza krwinki czerwone i po-
18
gardła może zarazić inną osobę. Szkarlatyną
można również zarazić się poprzez dotykanie przedmiotów używanych przez nosicieli
bakterii lub osoby chore (np. klamki drzwi,
szklanki, sztućce).
Szkarlatyna uważana jest za chorobę wieku
dziecięcego, zapadają na nią głównie dzieci
w wieku od 5 do 15 lat. W późniejszym etapie życia, dzięki wytworzonym przeciwciałom,
infekcje zdarzają się już sporadycznie.
Paciorkowiec, jeśli pozostaje przez dłuższy
czas w obrębie jamy ustnej, powoduje nawroty choroby (głównie w postaci angin ropnych) i w konsekwencji może doprowadzić do
uszkodzenia nerek, zastawek serca lub stawów. Dysfunkcje tych narządów i tkanek nie
wynikają z obecności samej bakterii, ale z reakcji autoimmunologicznej na składnik bakterii (antygen), który był obecny w organizmie.
JAKIE SĄ OBJAWY SZKARLATYNY?
Profilaktyka przed szkarlatyną jest podobna
do ochrony przed innymi chorobami przenoszonymi drogą kropelkową. Podczas kichania i kaszlu nos i usta należy zasłaniać
chusteczką jednorazową. Nosa i ust nie należy zasłaniać samą dłonią, ponieważ zarazki
Objawy choroby występują bardzo szybko
– z reguły już od jednego do czterech dni po
zarażeniu. Początkowo pojawia się gorączka
i ostry ból gardła z silnym zaczerwienieniem
uniemożliwiającym połykanie. Oprócz tego
mogą także wystąpić nudności, wymioty i ból
głowy. Język zmienia kolor na żywoczerwony
(malinowy) i pokrywa się białym nalotem. Dochodzi również do zaczerwienienia twarzy z jasną, niezaczerwienioną obwódką wokół ust.
W okresie od 12 do 72 godzin od wystąpienia
gorączki pojawia się czerwona wysypka (przypominająca poparzenie słoneczne) – początkowo tylko na twarzy i szyi, ale w dalszym stadium
rozprzestrzenia się na tułów oraz kończyny.
Z czasem staje się ona lekko grudkowata (jak
papier ścierny). W ciągu kolejnych dni wysypka
blednie w tej samej kolejności, tak jak się pojawiła, a skóra zaczyna intensywnie się łuszczyć,
najbardziej na dłoniach i stopach.
W JAKI SPOSÓB SIĘ CHRONIĆ?
mogą pozostać na jej powierzchni, co sprzyja łatwiejszemu przenoszeniu się zakażenia.
W takim wypadku dłoń należy natychmiast
umyć, ponieważ zakażenia paciorkowcowe
zaliczane są do tak zwanych „chorób brudnych rąk”.
Co istotne, szkarlatyną można zarazić się od
drugiego człowieka – nie tylko bezpośrednio,
ale także poprzez przedmioty, które osoba
chora wcześniej używała (np. kubek) lub dotykała (np. klamka drzwi). Dlatego w przypadku infekcji paciorkowcowej dziecko nie
powinno używać tych samych, co pozostali
zdrowi domownicy, szczególnie sztućców
i naczyń. Po użyciu przedmioty te powinny być natychmiast umyte gorącą wodą lub
w zmywarce do naczyń.
REKL A M A
JAK SIĘ LECZY SZKARLATYNĘ?
Szkarlatyna jest chorobą bakteryjną, zatem
wymaga leczenia antybiotykami. Jako leczenie
wspomagające stosuje się leki przeciwgorączkowe oraz łagodzące ból gardła. Dobór i dawka
antybiotyku (pochodne penicylin lub cefalosporyny) zależą wyłącznie od lekarza prowadzącego, dlatego pod żadnym pozorem nie można
samowolnie stosować żadnych antybiotyków.
Czas kuracji powinien wynosić od 10 do 14 dni.
Szkarlatyna jest chorobą zakaźną, dlatego dziecko na nią chorujące powinno pozostać w izolacji
od innych dzieci do czasu pełnego ustąpienia
choroby. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra
Zdrowia z dnia 10 lipca 2013 roku rozpoznanie
szkarlatyny podlega obowiązkowi zgłoszenia
do Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej.
CZY WYSTĘPUJĄ POWIKŁANIA?
Obecnie, w dobie stosowania antybiotyków,
występowanie powikłań po szkarlatynie jest
dosyć rzadkie. Obecność paciorkowca we krwi
może jednak wywołać stan septyczny.
19
ST R EFA Z DROW I A SEN IOR A
CZERWONA
CHOROBA
SKÓRY
JEŚLI NA TWOJEJ SKÓRZE POJAWIŁ SIĘ RUMIEŃ, to może być
róża. Ta ostra choroba zakaźna skóry następuje w wyniku zakażenia
paciorkowcem i może okazać się naprawdę niebezpieczna.
Tekst: Robert Musiał
R
Różę (łac. erysipelas) powodują bakterie z rodziny
paciorkowców – a dokładnie paciorkowiec hemolizujący z grupy A. Bakterie przedostają się
w głąb skóry przez otarty lub uszkodzony naskórek i tam zaczynają się mnożyć. Do zakażenia dochodzi często poprzez rany spowodowane żylakami – dotknięte nimi kończyny dolne, z powodu
gorszego ukrwienia, są mniej odporne na ataki
bakterii. Na twarzy paciorkowce dostają się do
skóry przez urazy śluzówek (w okolicy nosa lub
ust), małe skaleczenia lub ukąszenia. Praktycznie
każde uszkodzenie skóry naraża nas na zakażenie.
Kiedy bakterie paciorkowca rozprzestrzenią się
na skórze, pojawia się jeden z najbardziej charakterystycznych objawów róży – silne i rozległe zaczerwienienie – rumień (stąd jej nazwa).
Najczęściej róża pojawia się na twarzy, a zaczerwienienie zaczyna się rozszerzać od okolic
nosa. Stan zapalny może pojawić się także na
podudziach, kostkach nóg, ramionach, a także w miejscach, w których wcześniej doszło do
uszkodzenia skóry. U osób, które mają problem
z żylakami, rumień z reguły pojawia się właśnie
na nogach. Oprócz mocnego zaczerwienienia
może wystąpić również silny obrzęk, pieczenie
i swędzenie. Zmianom na skórze często towarzyszą dreszcze i wysoka temperatura – nawet
do 40 stopni. Róża powoduje także obrzęk
i powiększenie węzłów chłonnych.
KIEDY POJAWIA SIĘ RÓŻA
Na różę chorują najczęściej osoby starsze, rzadziej noworodki i dzieci. Rozwojowi choroby
sprzyjają: spadek odporności, cukrzyca, owrzodzenia skóry, zakażenia grzybicze, przebyty
zabieg mastektomii lub wszczepienia bajpasów oraz alkoholizm. Zwiększona podatność
na różę osób starszych wynika z naturalnych
zmian zachodzących w skórze. Wraz z wiekiem stopniowo zanikają włókna sprężyste
i pogarsza się elastyczność skóry. Zmniejsza się liczba gruczołów łojowych i poto-
Leczenie róży może być
procesem długotrwałym
– nierzadko trwa
od 10 dni do nawet
3 miesięcy.
20
wych, powodując wysuszenie, skłonność
do rogowacenia i złuszczania naskórka.
Zmienia się także barwa skóry, pojawiają się
brunatne przebarwienia, a znamiona barwnikowe ciemnieją i powiększają się. Skóra staje się sucha, szorstka, łatwo pęka, jest
bardziej wrażliwa na bodźce chemiczne
i mechaniczne, urazy oraz wtórne zakażenia. Nadmierne wysuszenie skóry występuje najczęściej na kończynach. Te zmiany wraz
z np. zaniedbaniami higienicznymi powodują,
że problemy dermatologiczne u osób starszych
mają przebieg znacznie dłuższy, cięższy i charakteryzują się większym prawdopodobieństwem
powikłań niż u osób młodych.
A róża rozwija się bardzo szybko. Początkowo
niewielka plamka może się rozprzestrzenić, zajmując coraz większą powierzchnię skóry. Zdarza
się, że czerwone pasma wędrują w głąb ciała
wzdłuż naczyń chłonnych, które także ulegają
procesom zapalnym. Stan zapalny i obrzęk naczyń chłonnych mogą powodować zrosty i zniekształcenia, których skutkiem jest upośledzenie
krążenia limfy. Osłabione krążenie może natomiast prowadzić do obrzęków i tzw. słoniowacizny – nawet przy szczupłej budowie ciała nogi
stają się nalane i obrzęknięte, w kostkach i łydkach są niemal tak samo szerokie, jak w udach.
LECZENIE RÓŻY
Z objawami róży należy koniecznie zgłosić się
do dermatologa. Lekarz zleci zapewne badania
OBJAWY RÓŻY
obrzęk skóry;
nieregularny kształt ogniska zapalnego;
zmiany skórne napięte, lśniące, nadmiernie ocieplone i zaczerwienione;
bolesność i powiększenie zmienionych tkanek;
wysoka temperatura (40–41°C);
dreszcze;
powiększenie węzłów chłonnych
położonych najbliżej obrzęku skórnego;
złe samopoczucie;
swędzenie, pieczenie, puchnięcie
i ból zmienionych chorobowo miejsc;
podwyższone OB i leukocytoza.
krwi (w tym testy immunologiczne – poziom
antystreptolizyny O), a także USG i angiografię kończyn dolnych w celu wykluczenia zakrzepicy żył dolnych. W leczeniu róży stosuje
się antybiotykoterapię w warunkach szpitalnych. Chorzy na różę najczęściej poddawani
są terapii penicyliną, amoksycykliną, tetracyklinami i sulfonamidami. Gdy zalecana dawka
1000 mg co 12 godzin nie przyniesie efektów
w ciągu dnia, wówczas lek podawany jest co
8 godzin. Miejscowo można stosować okłady i kompresy ichtiolowe. Bardzo ważne jest
zmniejszenie obrzęku skórnego i ograniczenie
jego rozprzestrzeniania.
Leczenie róży może być procesem długotrwałym – nierzadko trwa od 10 dni do nawet
3 miesięcy. Róża nawrotowa wymaga dłuższej
kuracji niż pozostałe rodzaje tego schorzenia.
Przy prawidłowym leczeniu choroba nie pozostawia żadnych blizn. Wyjątek stanowi róża
zgorzelinowa. Bardzo istotne jest wczesne
rozpoznanie choroby, wówczas w znacznym
stopniu ogranicza powikłania. Chory powinien
też leczyć wszystkie schorzenia, które sprzyjają zakażeniu różą. Należą do nich grzybica
stóp lub owrzodzenia podudzi. A chorzy na
cukrzycę, aby zapobiec zakażeniu różą, powinni przestrzegać diety i zaleceń dawkowania
leków oraz regularnie kontrolować poziom
cukru we krwi.
Róża ma tendencję do nawrotów. Raz przebyta infekcja nie daje odporności, a zmiany lubią
powracać w tych samych miejscach, w których
już raz się pojawiły. Dlatego warto je uważnie
obserwować i przy pierwszych oznakach nawrotu zgłosić się do lekarza. Szybkie podanie
antybiotyku sprawi, że choroba nie rozwinie
się w tak poważnym stopniu.
TYPY RÓŻY
róża pęcherzowa – pęcherze, oddzielenie się naskórka wskutek gromadzenia się
płynu wysiękowego w warstwie brodawkowej;
róża krwotoczna – objawy krwotoczne (niewielkie krwawienia podskórne,
pojedyncze, czerwone plamki);
róża zgorzelinowa – martwica i zgorzel (gangrena, czyli rozkład tkanek);
róża wędrująca – rozprzestrzenianie się stanu zapalnego za pomocą
naczyń limfatycznych;
róża nawrotowa – po wyleczeniu choroby rumień zapalny pojawia się w tym
samym miejscu;
róża nowotworowa – odczyn zapalny może doprowadzić do rozwoju tzw. zespołów paraneoplastycznych (paranowotworowych), czyli szeregu objawów związanych
z występowaniem nowotworu, ale nie bezpośrednio z jego działaniem.
REKL A M A
21
ST R EFA Z DROW I A SEN IOR A
DLACZEGO Z WIEKIEM
GORZEJ ŚPIMY?
TO NIEPRAWDA, ŻE LUDZIE STARSI POTRZEBUJĄ MNIEJ SNU.
Potrzebują go dokładnie tyle samo, co młodzi. Ale, niestety, dużo
trudniej zasypiają i gorzej śpią. Dlaczego tak się dzieje?
M
Tekst: Anita Zuchora
Minimalna długość snu zapewniająca prawidłową regenerację organizmu dla osoby dorosłej wynosi 6–8 godzin. Jednak z wiekiem
coraz trudniej jest przespać całą noc. Seniorzy
często skarżą się na zaburzenia snu. Niemal
65 proc. z nich uważa, że śpi gorzej lub krócej
niż kiedyś – bo tylko 4–5 godzin. Część osób
starszych drzemie w ciągu dnia (20–80 proc.),
ale zmniejsza to zapotrzebowanie na sen tylko
pozornie, ponieważ drzemki nie zapewniają
organizmowi właściwej regeneracji. Uważa się,
iż bezsenność oraz zaburzenia snu są charakterystyczne dla podeszłego wieku, ale ich przyczyną jest nie tylko wiek, lecz także współistniejące zaburzenia somatyczne, neurologiczne
i psychiatryczne. Bezsenności sprzyja tryb życia
ludzi starszych: osamotnienie, żałoba, bezczynność, stres pourazowy czy niezaakceptowane
odejście na emeryturę. Z badań wynika, że na
bezsenność cierpi ok. 40 proc. osób powyżej
60. roku życia.
ZDROWY SEN
Sen składa się z cykli trwających po ok. 90 minut. W każdym z nich występują dwa rodzaje snu: Non-REM i REM. W trakcie Non-REM
maleje aktywność mózgu i ten stan dzieli się
na trzy stadia. Pierwsze przypomina drzemkę,
drugie to dość płytki sen (stanowi on 50 proc.
nocnego wypoczynku), trzecie zaś to sen głę-
boki, podczas którego organizm najlepiej się bowym organizmu – podczas snu obniża się
regeneruje. Mamy go niewiele: osoby młode ciśnienie krwi i spada poziom kortyzolu (hor90–120 minut w ciągu nocy, zaś starsze tylko monu stresu), dzięki czemu żyły i tętnice są
kilkadziesiąt minut. Stadium trzecie występuje znacznie mniej obciążone. Kiedy więc dłużej
w pierwszych godzinach snu. Podczas snu REM śpimy, naczynia krwionośne mają czas „odmózg zwiększa swoją aktywność. Porządku- począć” i dlatego, w dłuższej perspektywie,
je informacje, uaktywnia niewykorzystywane są „zdrowsze”, bardziej sprawne i elastyczne.
w ciągu dnia połączenia między neuronami. Poza tym zaburzenia lub niedostatek snu mogą
Skutkiem tych działań mózgu są marzenia sen- powodować obniżenie odporności, problemy
ne. Im bliżej poranka, tym więcej jest stadium z pamięcią, a nawet depresję.
drugiego i snu REM. W pierwszej połowie nocy
organizm troszczy się bowiem głównie o wy- ZABURZENIA SNU
poczynek biologiczny, w drugiej – skupia się na Seniorzy zazwyczaj doświadczają trudności
intelekcie i pamięci.
z zasypianiem. Najważniejsze przyczyny tego
Nocny wypoczynek ma kolosalne znaczenie stanu rzeczy to: rozregulowanie rytmu snu,
nie tylko dla naszego samopoczucia, ale także zmniejszająca się liczba komórek mózgowych
zdrowia fizycznego i zachowania dobrej kondy- i hormonalna aktywność mózgu. Z wiekiem
cji. Jedno z wielu badań dotyczących długości wzrasta poziom kortyzolu, a spada produkcja
snu dowiodło bezpośrednią zależność między hormonu wzrostu, hormonów tarczycy oraz
długością snu a miażdżycą tętnic wieńcowych. melatoniny. Zwłaszcza ta ostatnia jest istotna
Osoby, które śpią krócej niż 5 godzin, są bar- dla prawidłowego rytmu snu i czuwania. Jej
dziej narażone na ich zwapnienie, niż osoby obecność wprawia mózg w senność i niejako
śpiące powyżej 7 godzin. Naukowcy uważają, „przestawia” go w tryb spania. Jeśli melatoniny
że ma to związek z naturalnym rytmem do- jest mało, pojawiają się problemy z zasypia-
22
niem. Aby sobie pomóc, najlepiej prowadzić
taki sam tryb życia, jak przed przejściem na
emeryturę. Utrzymując ten z okresu zawodowej aktywności, mamy szansę na zasypianie o dawnej godzinie. Pomaga też całkowite
zaciemnienie sypialni. Mózg zaczyna produkować melatoninę dopiero wtedy, kiedy do
oczu nie dociera światło. Można ją też przyjmować w postaci tabletek, które dostępne
są bez recepty.
Problemem jest także częste budzenie się
w nocy, co osłabia wartość regeneracyjną snu.
Jedną z najczęstszych przyczyn wielokrotnych
pobudek seniorów są problemy z pęcherzem
moczowym. Dlatego lepiej nie pić zbyt wiele
przed snem i unikać napojów moczopędnych,
takich jak kawa czy zielona herbata.
Seniorzy skarżą się także na bardzo wczesne
wstawanie. Wynika ono m.in. ze wzrastającej
z wiekiem wrażliwości na różne dźwięki, które wybudzają ze snu. Wówczas może pomóc
zamiana sypialni, np. w innej części mieszkania, lub maksymalne jej wyciszenie – najlepsze będą ciemne zasłony, zamykanie drzwi
sypialni i – jeśli to możliwe – zamykanie okna.
HIGIENA SNU
Nie zmieniaj rytmu dnia po przejściu na emeryturę, zwłaszcza pory wstawania. Nie
wydłużaj też czasu snu.
Zwiększ aktywność fizyczną. Codziennie chociaż przez pół godziny spaceruj lub energicznie maszeruj. Wysiłek fizyczny poprawia jakość snu.
Nocą spędzaj w łóżku tyle godzin, ile jesteś w stanie przespać. Jeśli jest to tylko
5 godzin, na tyle czasu kładź się do łóżka. Przewracanie się z boku na bok przez
2–3 godziny tylko nasila bezsenność.
Nie kładź się spać za wcześnie. Jeśli robisz to o 21, a śpisz tylko 6 godzin, obudzisz się
w środku nocy.
KIEDY PO POMOC
Jeśli problemy z zasypianiem, wybudzanie się
w nocy czy częste budzenie się wcześnie rano
utrzymują się dłużej niż przez 4–6 tygodni,
warto skorzystać z porady lekarza. Impulsem
do odwiedzenia specjalisty powinny być również pojawiające się w związku z bezsennością
stany lękowe, poczucie przewlekłego zmęczenia, rozdrażnienie i trudności w koncentracji.
Nie należy na własną rękę stosować leków nasennych lub uspokajających. Ich nieprawidłowe zażywanie może mieć niepożądane skutki.
REKL A M A
23
Wzmacniają np. skuteczność proszków przeciwbólowych, ale osłabiają działanie środków
antycukrzycowych czy antyzakrzepowych. Powodują także zwiększoną wrażliwość układu
nerwowego. Co jednak najistotniejsze – bardzo silnie uzależniają. W dodatku, stosowane
na dłuższą metę, po prostu przestają działać.
Większość leków nasennych na receptę wskazana jest wyłącznie w leczeniu bezsenności krótkotrwałej. Bez konsultacji medycznej możemy
zażywać wyłącznie łagodne preparaty ziołowe,
np. z wyciągami z kozłka lekarskiego czy melisy.
ST R EFA Z DROW I A SEN IOR A
ŻYCIE
PO WYLEWIE
NAJCZĘŚCIEJ ZACZYNA SIĘ OD narastającego bólu głowy. Następnie
pojawiają się wymioty, drgawki, zaburzenia wzroku i mowy, w dalszej
kolejności porażenie mięśni twarzy, a także kończyn. To symptomy
wylewu krwi do mózgu, który najczęściej dotyka mężczyzn między
50. a 70. rokiem życia.
C
Tekst: dr n. med. Małgorzata Sodolska
Klinika Chorób Wewnętrznych i Nefrodiabetologii UM w Łodzi
CO TO JEST WYLEW?
Wylew to potoczna nazwa udaru krwotocznego mózgu – stanu, w którym dochodzi do
przerwania naczynia w obrębie mózgu. W wyniku wylewu krew przedostaje się bezpośrednio
do tkanki mózgowej (czyli mówiąc obrazowo:
„wylewa się” z naczynia), tworząc krwiak. Wylewem potocznie, ale niesłusznie określa się
również udar niedokrwienny mózgu, w którym dochodzi do nagłego zamknięcia jednego
z naczyń tętniczych doprowadzających krew do
mózgu. Oba udary uszkadzają mózg – zarówno
24
brak dopływu krwi, jak i kontakt krwi z tkanką
mózgową powodują jego martwicę.
JAKIE SĄ PRZYCZYNY UDARU
KRWOTOCZNEGO?
Najczęstsze przyczyny udaru krwotocznego
to: nagły wzrost ciśnienia tętniczego, pęknięcie tętniaka tętnicy mózgowej, stan po urazie
czaszkowym lub znaczne przedawkowanie
leków przeciwkrzepliwych. Czasami początkowo stwierdzony udar niedokrwienny może
również wtórnie ulec ukrwotocznieniu.
JAK DOCHODZI DO UDARU
KRWOTOCZNEGO?
Kiedy naczynie krwionośne ulegnie uszkodzeniu, krew może wydostać się bezpośrednio do
tkanki mózgowej (jest to wtedy krwawienie
śródmózgowe), do przestrzeni między tkanką
mózgową a oponami pokrywającymi mózg
(mamy wówczas do czynienia z krwawieniem
podpajęczynówkowym, a przestrzeń podpajęczynówkową wypełnia płyn mózgowo-rdzeniowy) lub krew dostaje się między oponę
a kości czaszki (krwawienie nadtwardówkowe).
JAKIE SĄ OBJAWY UDARU
KRWOTOCZNEGO MÓZGU?
Objawy udaru krwotocznego zależą od intensywności krwawienia – mogą wystąpić
nagle lub narastać stopniowo. Do głównych
objawów zalicza się: narastający ból głowy
z nudnościami i wymiotami, zawroty głowy,
splątanie (czyli dezorientacja w czasie i przestrzeni najczęściej połączona z niepokojem)
prowadzące do utraty świadomości włącznie, pojawienie się nierównych źrenic oczu,
drgawki, zaburzenia mowy, połykania, oddychania lub widzenia. Dodatkowo w kolejnych
godzinach, z powodu uszkodzenia struktur
mózgowia, dołączają objawy podobne do
oznak udaru niedokrwiennego, a ich nasilenie i rodzaj zależą od rejonu mózgu, który
uległ uszkodzeniu. Do objawów tych zaliczają
się m.in.: dalsze zaburzenia mowy (noszące
nazwę afazji), niedowład (czyli porażenie)
mięśni twarzy (charakterystyczne opadnięcie kącika ust i powieki), ale również mięśni kończyn górnych i/lub dolnych po jednej
stronie ciała.
Bardzo dużo zależy od
zaangażowania ze strony
rodziny i bliskich. Udar
krwotoczny za każdym
razem przebiega inaczej,
dlatego każdy pacjent
wymaga indywidualnego
traktowania i opieki.
rurgicznej, leczenie jest głównie objawowe
(leczenie nadciśnienia tętniczego lub przeciwbólowe). Bardzo ważne jest także rozpoczęcie intensywnej rehabilitacji, która ma na
celu powrót do sprawności fizycznej.
WAŻNE JEST WSPARCIE
Osoby po udarze krwotocznym mogą mieć
problemy z pamięcią, nawracające bóle głowy, trudności z koncentracją, utrzymujący
się niepokój, problemy ze snem lub zawroty
głowy. Wszystkie te problemy w przypadku
JAK ROZPOZNAJE SIĘ UDAR
KRWOTOCZNY MÓZGU?
Udar krwotoczny mózgu diagnozuje się na
podstawie badania neurologicznego oraz
badania obrazowego tomografii komputerowej głowy.
W JAKI SPOSÓB LECZY SIĘ UDAR
KRWOTOCZNY MÓZGU?
Udar krwotoczny mózgu leczy się zachowawczo (bez działań chirurgicznych) lub
– jeśli są takie wskazania – poprzez zabieg
neurochirurgiczny. W przypadku przedawkowania leków przeciwkrzepliwych stosuje
się leczenie, które ma na celu przywrócenie
prawidłowej krzepliwości krwi.
W kolejnych dobach, jeżeli stan pacjenta jest
stabilny i nie wymaga interwencji neurochi-
25
dłuższego utrzymywania się wymagają stałej opieki neurologicznej i psychologicznej.
Jeżeli po udarze krwotocznym występują
napady drgawek, potrzebne jest leczenie
przeciwpadaczkowe. Niezwykle istotne jest
także wsparcie psychologiczne dla osób, które z powodu udaru krwotocznego straciły
możliwość powrotu do pracy lub mają trudności z wykonywaniem prostych czynności.
Dlatego bardzo dużo zależy od zaangażowania ze strony rodziny i bliskich. Udar krwotoczny za każdym razem przebiega inaczej,
dlatego każdy pacjent wymaga indywidualnego traktowania i opieki.
Jeżeli występuje niedowład lub afazja, to
osoby po udarze krwotocznym powinny, podobnie jak osoby po udarze niedokrwiennym,
kontynuować w sposób ciągły rehabilitację.
Trzeba jednak pamiętać, że powrót do zdrowia jest bardzo trudny i długotrwały, a w niektórych przypadkach wręcz niemożliwy.
Ponadto u 70 proc. osób po przebytym udarze krwotocznym mogą wystąpić w mniejszym lub większym stopniu tzw. objawy
ubytkowe (tzn., że nie w pełni odzyskują
sprawność sprzed choroby). Rehabilitacja nie
odwróci skutków udaru, może jednak ułatwić powrót do w miarę normalnego życia.
ST R EFA Z DROW I A DL A K A Ż DEG O
RATUNKU, GRYPA!
GRYPA JEST WCIĄŻ GROŹNĄ CHOROBĄ. Mimo że może
powodować bardzo poważne powikłania, traktujemy ją niemal
jak przeziębienie. Niesłusznie.
G
Tekst: Anita Zuchora
Grypa to choroba o ostrym przebiegu, spowodowana zakażeniem układu oddechowego wirusem przenoszonym drogą kropelkową. Występuje sezonowo – w Polsce od
jesieni do wiosny. Kiedy liczba zachorowań
jest bardzo duża, ogłaszany jest stan epidemii. W dzisiejszych czasach wirus grypy
rzadko bywa śmiertelny, co nie znaczy, że
chorobę tę można ignorować. Powikłania
grypy mogą być jednak śmiertelnie niebezpieczne.
JAK ROZPOZNAĆ I LECZYĆ GRYPĘ?
Kiedy zarazimy się grypą, odczuwamy bóle mięśni i stawów. Pojawia się katar oraz kaszel, czasem również bóle głowy i gardła. Grypie zawsze
towarzyszy wysoka gorączka (ponad 39 stopni),
a także bardzo złe samopoczucie i brak apetytu.
U dzieci do 2. roku życia zamiast kaszlu mogą występować rozdrażnienie i wymioty. Problem w tym,
że podobne dolegliwości powoduje wiele innych
chorób, np. przeziębienie, angina czy bakteryjne zapalenie tchawicy. Dlatego grypy nie można
jednoznacznie rozpoznać na podstawie samych
objawów i często w takich przypadkach mówi się
o tzw. chorobie grypopodobnej. Szansa na rozpoznanie grypy na podstawie objawów i dolegliwości jest większa w sezonie epidemicznym grypy. W razie wątpliwości i w innych szczególnych
sytuacjach (np. u chorych leczonych w szpitalu)
lekarz może zlecić badanie laboratoryjne wydzieliny pobranej jednocześnie z nosa i gardła w celu
wykrycia wirusa grypy. Dodatni wynik jest podstawowym kryterium rozpoznania zakażenia.
26
Leczenie grypy ma najczęściej charakter farmakologiczny, ale warto stosować także domowe
sposoby walki z chorobą. Leki obniżą gorączkę,
ale nie wolno przeciążać organizmu. Chory powinien pić dużo płynów i wprowadzić odpowiednią dietę, bogatą w witaminy. Korzystnie działa
ciepła herbata z cytryną i miodem, napar z lipy,
sok z malin. Mimo że grypę powoduje wirus,
CZY WIESZ, ŻE...
Grypa pandemiczna – zachorowania występujące co kilkanaście lub kilkadziesiąt lat
w postaci epidemii obejmujących cały świat,
wywołane przez nowe, nieznane do tej pory
u ludzi rodzaje wirusa grypy, np. tzw. hiszpanka (w latach 20. XX w.) lub tzw. grypa świńska
w sezonie 2009/2010 wywołana nowym wariantem wirusa A/H1N1. Większość osób w populacji nie ma odporności na nowe podtypy
lub warianty wirusa, dlatego zakażenie szerzy
się bardzo szybko – podczas pandemii liczba
zachorowań jest kilkakrotnie większa niż podczas zwykłych epidemii grypy sezonowej.
Leczenie grypy ma
najczęściej charakter
farmakologiczny, ale
warto stosować także
domowe sposoby walki
z chorobą.
wskazane jest jedzenie czosnku – ten naturalny
antybiotyk nie tylko zabija bakterie (kiedy grypa
zaczyna mieć postać bakteryjną), ale także podnosi odporność organizmu na wirusy. Ból gardła
można łagodzić, stosując tabletki do ssania albo
płukanki np. preparatami ziołowymi, ciepłą wodą
z sodą oczyszczoną lub solą kuchenną.
Na katar należy stosować środki działające obkurczająco na śluzówkę nosa i ułatwiające odpływ
wydzieliny poprzez udrożnienie przewodów nosowych. Pamiętajmy jednak, by nie używać ich
dłużej niż 3–4 dni. Jeśli wydzielina w przewodach nosowych jest gęsta, można zastosować
środki ją rozluźniające, np. sól fizjologiczną lub
oczyszczoną wodę morską. W przypadku występowania powikłań bakteryjnych na zalecenie
lekarza stosuje się antybiotykoterapię. I co ważne,
nawet w przypadku poprawy stanu zdrowia i samopoczucia, warto pozostać kilka dni w łóżku
i prawidłowo doprowadzić leczenie do końca,
aby uniknąć powikłań.
Wprawdzie powikłania występują dość rzadko, ale mogą stanowić poważne zagrożenie dla
zdrowia i życia chorego. Najczęściej zdarzają się
zapalenie płuc i oskrzeli, ale możliwe są także
ropnie płuc, zaburzenia oddychania, zapalenie
mięśnia sercowego, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, schorzenia neurologiczne.
Powikłania częściej występują u małych dzieci
(szczególnie poniżej 4. roku życia), osób w wieku
podeszłym, a także u cierpiących na przewlekłe
choroby nerek, krwi czy układu oddechowego
(jak astma, mukowiscydoza). Czynnikiem sprzyjającym powstawaniu powikłań jest także terapia
sterydowa czy choroba nowotworowa.
JAK CHRONIĆ SIĘ PRZED GRYPĄ?
GRYPA W PIGUŁCE
PRZYCZYNY
kontakt z chorym (zarażenie drogą
kropelkową);
przebywanie w dużych skupiskach
ludzi;
przemęczenie, stres;
Z danych Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznieprawidłowa dieta, niedożywienie;
nego – Państwowego Zakładu Higieny wynika,
że liczba zachorowań i podejrzeń zachorowań
osłabienie;
na grypę w sezonie 2013/2014 wyniosła prawie
gwałtowne zmiany temperatur;
2,7 mln przypadków. Odnotowano również ponad 9 tys. hospitalizacji oraz 15 zgonów. Jesznieprawidłowa higiena osobista.
cze więcej, bo prawie 3 mln zachorowań, zareOBJAWY:
jestrowano na przełomie 2012 i 2013 r. Około
14 tys. osób wymagało wtedy leczenia szpitalnewysoka gorączka, często powyżej
39 stopni;
go, a 119 chorych zmarło z powodu grypy. Lekarze przestrzegają, że nie jest do końca prawdą
bóle mięśni i stawów;
przekonanie, iż wystarczy dobrze się odżywiać
katar i kaszel;
i prowadzić zdrowy styl życia, aby uniknąć grypy.
Naprawdę skuteczną ochroną przed zarażeniem
bóle głowy i gardła;
oraz powikłaniami grypy jest szczepionka.
dreszcze;
Wśród Polaków pokutuje jednak wiele mitów
na temat szczepień i zagrożenia grypą. Jedzłe samopoczucie;
nym z nich jest dość powszechne przekonabrak apetytu.
nie, że szczepionki w niewielkim stopniu chronią przed zakażeniem. Zaprzeczają temu dane
Światowej Organizacji Zdrowia (WHO). Wynika śnie w tej grupie ludzi zdarzają się najczęściej
z nich, że osobom w wieku 18–59 lat szczepion- zgony z powodu powikłań grypy. Nieco bardziej
ka w 70–90 proc. zapewnia odporność na sezon zagrożeni są również ludzie po 50. roku życia.
grypowy. U osób starszych oraz z chorobami Tymczasem w Polsce znikomy odsetek małych
przewlekłymi zmniejsza ona ryzyko powikłań do dzieci jest szczepionych przeciwko grypie. W se60 proc., a ryzyko zgonu – do 80 proc. Szczepić zonie 2013/2014 zaszczepionych zostało zalepowinny się każdego roku osoby po 65. roku ży- dwie 1 proc. dzieci do 4. roku życia, a do 15.
cia oraz małe dzieci poniżej 2 lat (preparat moż- – 1,7 proc. Światowa Organizacja Zdrowia zaleca,
na podawać już maluchom powyżej 6. miesiąca by w każdym sezonie grypowym zaszczepionych
życia). Szczególnie ważna jest ochrona przed po- było co najmniej 75 proc. osób powyżej 65. roku
wikłaniami grypowymi dla osób cierpiących na życia. Osoby, które regularnie się szczepią, chrochoroby przewlekłe: serca, płuc, nerek, wątroby, nią przed zarażeniem również innych, gdyż nie
na choroby krwi i cukrzycę, a także dla tych, któ- roznoszą wirusów grypy, które bardzo łatwo
rych układ odpornościowy jest osłabiony. Wła- rozprzestrzeniają się drogą kropelkową.
REKL A M A
ST R EFA Z DROW I A DL A K A Ż DEG O
BLIZNA
– JAK SIĘ JEJ POZBYĆ
LECZENIE BLIZN NIE JEST ŁATWE, ale dostępne dziś metody
pozwalają jeśli nie całkiem się ich pozbyć, to przynajmniej wyraźnie
poprawić wygląd.
B
Tekst: Anita Zuchora
Blizna powstaje, gdy następuje przerwanie
ciągłości lub uszkodzenie skóry. Tkanka łączna wypełnia uszkodzone miejsce, które początkowo jest czerwone, a następnie stopniowo blednie. Powrót do pierwotnej barwy
jest niemożliwy, gdyż w tkance włóknistej
brakuje naturalnego pigmentu skóry. Nie ma
w niej również mieszków włosowych, dlatego na bliźnie nie wyrastają włoski.
RODZAJE BLIZN
Są różne rodzaje blizn. Te w kształcie linii powstają najczęściej w wyniku skaleczenia się,
np. nożem lub po operacji. Najwięcej trudności w leczeniu sprawiają blizny, które są
jednocześnie najbardziej szpecące – te o nie-
28
równej powierzchni i zabarwieniu, niekiedy
powodujące napięcia. W wyniku bliznowacenia ran pooparzeniowych mogą również
wytworzyć się tzw. przykurcze bliznowate.
Przerastają i ograniczają możliwości ruchowe
poprzez przykurcz skóry na brzegach blizny.
Blizny przerosłe powstają, gdy proces gojenia się rany przebiega nieprawidłowo. Zwykle są czerwone, pogrubione, twarde, mogą
swędzieć lub boleć. Najczęściej pojawiają się
w ciągu kilku tygodni od uszkodzenia skóry,
zwykle u dzieci, osób młodych, po oparzeniach oraz z ciemną karnacją skóry. Blizny
przerosłe nie przekraczają granicy rany pierwotnej. Ich wygląd może sam się poprawić,
jednak może to trwać nawet rok.
Bliznowce (keloidy) to grube i nieregularne
skupiska tkanki bliznowej. Rosną już po zagojeniu się rany i rozszerzają się poza jej obszar. Często są swędzące. Występują głównie
u osób młodych oraz o ciemnej karnacji. Pojawiają się u ludzi, których organizm wytwarza zbyt dużo kolagenu. Leczenie keloidów
jest trudne: odnawiają się nawet po wycięciu.
Innym rodzajem blizn są blizny zanikowe,
małe i okrągłe, powstają najczęściej w przebiegu trądziku lub ospy wietrznej. Pojawiają
się, gdy proces gojenia rany jest zakłócony
przez niewystarczającą produkcję włókien
tkanki łącznej.
ne (także u dzieci), a ich działanie polega na
ograniczeniu niekontrolowanej proliferacji
komórek tkanki łącznej i syntezy kolagenu,
co ogranicza przerastanie blizny. Warunkiem
skuteczności tego typu preparatów jest m.in.
systematyczne ich stosowanie – trzeba regularnie smarować nimi bliznę przez kilka miesięcy. W leczeniu blizn stosuje się również
preparaty z silikonem. Są one przeznaczone
do przyspieszania zaniku blizn zwykłych, pooperacyjnych, przerostowych i keloidów. Nie
są polecane w przypadku zmian po trądziku,
zapychają pory na skórze. Preparaty silikonowe są bezpieczne także dla dzieci.
ZAAWANSOWANE METODY
LECZENIA
Im młodsza blizna, tym
łatwiej ją usunąć lub
zminimalizować jej
widoczność. Jest wiele
sposobów leczenia,
w zależności od rodzaju
blizny, jej wieku,
a także miejsca, gdzie
się znajduje.
Z kolei blizny rozstępowe, początkowo czerwone, można leczyć. Często powstają jako
efekt uboczny sterydoterapii, szybkiego
wzrostu ciała lub danej okolicy (np. u osób
„zdobywających masę” na siłowni), w okresie
ciąży lub w chorobie Cushinga.
Gdy zawiodą prostsze sposoby, w leczeniu
bliznowców oraz przerośniętych blizn można
zastosować ostrzykiwanie kortykosteroidami.
Skuteczność tej metody ocenia się różnie
(50–100 proc.), jednak jest niemal 50 proc.
szansy, że zmiany powrócą, a u ok. 60 proc.
pacjentów mogą występować efekty uboczne (w postaci zmian zanikowych skóry lub jej
nadmiernego rozjaśnienia). Zwykle lepsze rezultaty osiąga się przy skojarzeniu tej metody
z krioterapią lub leczeniem chirurgicznym.
Krioterapia polega na głębokim zamrażaniu
blizn (np. za pomocą specjalnych urządzeń
z ciekłym azotem). Po kilku sesjach powoduje
to w ok. 50–75 proc. przypadków spłaszczenie bliznowców i poprawę ich wyglądu. Ta
metoda może mieć jednak skutki uboczne,
takie jak długotrwałe gojenie lub dolegliwości bólowe. Pacjent musi być przygotowany
także na ewentualne trwałe odbarwienie lub
METODY LECZENIA
Im młodsza blizna, tym łatwiej ją usunąć lub
zminimalizować jej widoczność. Jest wiele
sposobów leczenia, w zależności od rodzaju
blizny, jej wieku oraz położenia. Często konieczne jest zastosowanie kilku metod równocześnie.
Jeśli blizna jest świeża, pozytywne efekty leczenia można osiągnąć dzięki zastosowaniu
preparatów farmakologicznych. Kremy stosowane miejscowo są pomocne w leczeniu różnych rodzajów blizn (pooperacyjnych, pourazowych, pooparzeniowych, potrądzikowych),
zapobiegają również ich powstawaniu. Zwykle preparaty do stosowania miejscowego zawierają takie substancje czynne, jak: wyciąg
z cebuli, alantoina, heparyna. Są bezpiecz-
29
DLACZEGO
TWORZĄ SIĘ BLIZNY
predyspozycje - są osoby, u których
uszkodzenia skóry goją się łatwo
i nie pozostawiają śladów, a są takie, u których niemal każde zadrapanie kończy się blizną;
nieprawidłowe gojenie się ran po
zabiegach chirurgicznych (może
nastąpić rozejście się tkanki, nadkażenie rany itp.);
komplikacje w trakcie gojenia się
drobnych ran, gdy nie używamy
plastrów i opatrunków, a przy tym
nie stosujemy odpowiediej higieny
i odkażania (np. przy trądziku, kiedy zmiana często jest typu ropnego
czyli z założenia „nieczysta”).
przebarwienie skóry albo nawet jej zanik.
Z innych metod poprawy wyglądu przerośniętych blizn i bliznowców czasem stosowana jest laseroterapia. Jej skuteczność oceniana jest różnie, ponieważ to stosunkowo nowa
metoda leczenia. Lepsze efekty uzyskuje się
przy połączeniu laseroterapii ze wstrzykiwaniem kortykosteroidów.
Gdy metody leczenia blizn okazują się niewystarczające, można zdecydować się na
interwencję chirurgiczną. W trakcie zabiegu uszkodzony fragment tkanki skórnej jest
wycinany, a następnie zastępowany nową,
zdrową skórą, zwykle pobraną z innej części
ciała pacjenta. Innym chirurgicznym rodzajem
usuwania blizn jest stosowanie rozciągaczy
tkankowych (ekspanderów). Po naciągnięciu skóry można z niej pozyskać materiał potrzebny do zastosowania go na bliznę.
ST R EFA R EL A K S U
Litery z pól od 1 do 27 utworzą rozwiązanie.
Hasło październikowej krzyżówki to:
Rozwiązanie krzyżówki należy przesłać pocztą
do 19 listopada 2014 r. Pierwsze 5 osób, które
we wskazanym terminie nadeślą prawidłowe
rozwiązanie, otrzyma nagrodę.
PRZESZCZEPY JESTEŚMY NA TAK
Dziękujemy wszystkim Czytelnikom za udział w konkursie!
Nagrody otrzymują: Barbara z Legnicy, Maria z Warszawy, Mirosława z Włocławka, Krystyna z Warszawy, Monika z Warszawy,
Magda z Pułtuska, Wojciech z Duczek, Apolonia z Warszawy, Marianna z Nowego Sącza, Teresa z Warszawy.
Nagrodą w listopadowym konkursie jest Biovital Zdrowie 1000 ml.
Biovital Zdrowie firmy Bayer dzięki zawartym składnikom korzystnie wpływa na serce, podnosi witalność i poprawia samopoczucie.
Biovital Zdrowie. Moc serca każdego dnia.
Korespondencję należy kierować na adres:
Centrala Farmaceutyczna CEFARM SA,
ul. Jana Kazimierza 16, 01-248 Warszawa
z dopiskiem:
KRZYŻÓWKA – DZIAŁ MARKETINGU
Hasło krzyżówki: . .....................................................................................................................
Imię i nazwisko: . .....................................................................................................................
Dokładny adres: . .....................................................................................................................
Wyrażam zgodę na jednorazowe przetworzenie moich danych osobowych przez CF CEFARM SA,
ul. Jana Kazimierza 16, 01-248 Warszawa, dla celów przesłania nagrody za rozwiązanie krzyżówki
w magazynie „Strefa Zdrowia dla Każdego”.
Jednocześnie CF CEFARM SA informuje, iż zgodnie z art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r.
o ochronie danych osobowych (Dz.U. z 2002 r. nr 101, poz. 926) podanie danych jest dobrowolne,
a osoba, której dane dotyczą, ma prawo dostępu do ich treści oraz ich poprawiania. Zbiór danych
osobowych zebranych dla celów organizacji konkursu zostanie zniszczony niezwłocznie po jego
rozstrzygnięciu. Regulamin konkursu jest dostępny w siedzibie CF CEFARM SA.
30
nowy magazyn
już od
1
grudnia
31
Łagodzi i regeneruje
poparzenia i przesuszenie skóry
w ciężkich
przypadkach
stosuj
Panthenol
10%
Panthenol Family
Panthenol
zz
D-panthenol łagodzi objawy niekorzystnego oddziaływania
zz
Przyśpiesza regenerację skóry
Emulsja z Vit.E i alantoiną
promieni UV, nawilża i uelastycznia skórę
zz
Vit.E hamuje procesy fotostarzenia się skóry
zz
Alantoina ułatwia gojenie ran, przyspiesza regenerację
oraz zmiękcza naskórek
Pianka regenerująco-łagodząca
po oparzeniach
zz
Działa łagodząco
zz
Przynosi przyjemne uczucie chłodu
i nawilża