dokument w formacie pdf

Informacja o zagroŜeniach zdrowotnych związanych z obecnością pałeczek Legionella
w urządzeniach wodnych.
Legionella – rodzaj Gram – ujemnej pałeczki, obejmującej gatunki wywołujące legionelozę
(cięŜkie zapalenie płuc zwane często ,,chorobą legionistów’’, gorączkę Pontiac oraz postać
pozapłucną).
Bakterie z rodzaju Legionella występują w róŜnorodnych naturalnych i sztucznych
zbiornikach wodnych. W środowisku naturalnym bytują i rozmnaŜają się wewnątrz komórek ameb,
natomiast w organizmie człowieka – w makrofagach pęcherzyków płucnych, rzadziej innych
makrofagach tkankowych, monocystach i leukocytach. NamnaŜają się w temperaturze od 20oC do
45oC. Drobnoustroje te znalazły dogodne warunki w instalacjach wodnych (najczęściej znajdują się
w systemach wody ciepłej) wewnątrz budynków mieszkalnych i uŜytkowych, m.in. w szpitalach,
hotelach czy innych budynkach z kompleksowym systemem dystrybucji wody.
Legionella – zagroŜenie zdrowotne.
Bakterie z rodzaju Legionella są czynnikiem etiologicznym legionelozy – choroby mającej
trzy formy kliniczne: postać płucna, gorączka Pontiac oraz postać pozapłucna.
Szczególnie niebezpieczne dla zdrowia ludzkiego są bakterie z rodzaju Legionella
pneumophilia, które dostają się do płuc poprzez wdychanie zakaŜonego aerozolu wodno –
powietrznego.
Legionelozowe zapalenie płuc zostało opisane po raz pierwszy w 1976 r. jako „choroba
legionistów”. Nazwa ta związana jest z amerykańskimi weteranami wojennymi USA, którzy zebrali
się w 1976 r. w Filadelfii. Zachorowało wówczas 221 uczestników spotkania, zmarło 34 (15%
chorych). Uczestnicy zachorowali na chorobę podobną do zapalenia płuc. Antybiotyki okazały się
nieskuteczne. Staranne śledztwo wykazało, Ŝe hotelowa instalacja ciepłej wody była zainfekowana
specyficznym rodzajem bakterii.
Przebieg kliniczny legionelowego zapalenia płuc moŜe być zróŜnicowany, od umiarkowanej
do cięŜkiej postaci choroby z zespołem septycznym, posocznicą i niewydolnością wielo-narządową.
Postaci płucnej legionelozy towarzyszy suchy kaszel, zaburzenia w oddychaniu, temperatura
powyŜej 38oC, zaburzenia świadomości. Często obserwowane są objawy ze strony układu
pokarmowego – biegunka, nudności, wymioty. Przyczyną wysokiej śmiertelności (13-20%
zachorowań) w przypadkach legionelozy jest najczęściej nie rozpoznawanie czynnika sprawczego
cięŜkiego zapalenia płuc i stosowanie standardowego leczenia, nieskutecznego wobec pałeczek
Legionelli. Podejrzenie legionelozy powinno budzić wystąpienie u pacjenta zapalenia płuc, które
nie poddaje się leczeniu antybiotykami. W przypadku wystąpienia podejrzenia o legionelozę
wykonywane są specjalistyczne badania laboratoryjne.
Kto moŜe ulec zakaŜeniu?
Wśród osób wysokiego ryzyka zakaŜeń pałeczkami Legionella moŜna wyróŜnić dwie grupy.
Do pierwszej naleŜą chorzy z zaburzeniami odporności, po przeszczepach, z niewydolnością
oddechową wymagający leczenia respiratorem, diabetycy, pacjenci po dializach oraz osoby chore
na raka, Do grupy drugiej osób wysokiego ryzyka naleŜą osoby o ogólnie dobrym stanie zdrowia:
nałogowi palacze, osoby korzystające z masaŜy wodnych, kąpieli termalnych, często podróŜujący
itp. Statystycznie po pięćdziesiątce ryzyko zachorowania zwiększa się, a męŜczyźni chorują
częściej niŜ kobiety. Nie stwierdzono przenoszenia się pałeczek Legionella między ludźmi.
W celu zapobiegania występowania bakterii z rodzaju Legionella, naleŜy aby;
• instalacje wody zimnej i ciepłej były odpowiednio izolowane, w celu zachowania
właściwych temperatur (wody zimnej < 20oC, wody ciepłej ≥ 55oC),
• materiały, z których wykonywana jest instalacja wodna nie sprzyjały wzrostowi
mikroorganizmów,
• instalacja wody ciepłej była odporna na temperaturę powyŜej 70oC (dezynfekcja termiczna),
• konstrukcja podgrzewaczy i zbiorników umoŜliwiała łatwy do nich dostęp (odpowiednio
duŜe otwory rewizyjne),
• perlatory i główki natrysków były tak skonstruowane, aby nie powstały mikroaerozole
o średnicy kropel 0,2-0,5 µm,
ponadto naleŜy:
• likwidować wszystkie tzw. ślepe odcinki instalacji,
• zapobiegać procesom korozji, tworzenia złogów i osadów,
• dąŜyć od stosowania samoopróŜniających się przewodów prysznicowych.
Gdzie moŜe dojść do zakaŜenia pałeczkami Legionella?
Do zakaŜenia pałeczkami Legionella moŜe dojść wszędzie tam, gdzie jest tworzony aerozol
wodno – powietrzny z zakaŜonej przez te bakterie wody o średnicy kropel 0,2-0,5 µm. Do takich
urządzeń naleŜą m.in. końcówki zaworów czerpalnych (prysznice, perlatory), jacuzzi,
klimatyzatory, nawilŜacze powietrza, inhalatory, turbiny dentystyczne, fontanny itp. Do zakaŜenia
moŜe dojść w domu (zarówno w bloku mieszkalnym jak i jednorodzinnym), w pracy, podczas
wakacji lub wyjazdu słuŜbowego.
Uregulowania prawne.
Polska jak i wiele krajów Unii Europejskiej wprowadziła regulacje prawne dotyczące
obecności tych bakterii w wodzie jak i ich częstości badań.
Jedna z podstawowych zasad dostosowania instalacji ciepłej wody do działań zmniejszających
ryzyko zakaŜenia bakteriami z rodzaju Legionella zapisana jest w §120 ust. 2 i ust. 2a
rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków
technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75, poz. 690,
z późn. zm.), która mówi m.in., Ŝe instalacja ciepłej wody powinna zapewnić uzyskanie w punktach
czerpalnych temperatury wody nie mniejszej niŜ 55oC i nie wyŜszej niŜ 60oC, przy czym instalacja ta
powinna umoŜliwić przeprowadzanie jej okresowej dezynfekcji przy temperaturze wody nie
mniejszej niŜ 70oC. Badanie występowania bakterii z rodzaju Legionella w ciepłej wodzie
w budynkach zamieszkania zbiorowego i zakładach opieki zdrowotnej zamkniętej naleŜy
przeprowadzać w naszym kraju od dnia 1 stycznia 2008 r., a reguluje to Rozporządzenie
Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spoŜycia
przez ludzi (Dz. U. Nr 61, poz. 417, z późn. zm.).
Organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej objęły kontrolą obiekty uŜytkowane przez osoby naleŜące
do grup ryzyka, głównie szpitale, domy opieki itp. Stwierdzono, Ŝe największe zagroŜenie stanowią
stare instalacje wodociągowe, w których niedotrzymana jest bezpieczna temperatura 55º C dla
wody ciepłej i gdzie nie moŜna przeprowadzić dezynfekcji termicznej (woda podgrzana do 70º C).
Na skutek działań Państwowej Inspekcji Sanitarnej podjęto juŜ cały szereg działań
naprawczych w skolonizowanych przez Legionellę instalacjach wodnych, zwiększając
bezpieczeństwo zdrowotne osób najbardziej naraŜonych na zachorowanie.
Przestrzeganie zaleceń przy równoczesnym zachowaniu odpowiedniego reŜimu sanitarnego
oraz wprowadzeniu zmian konstrukcyjnych w systemach rozprowadzających wodę powinno
doprowadzić do znacznego zredukowania niebezpieczeństwa rozmnaŜania się pałeczek Legionella
i występowania zakaŜeń inhalacyjnych.