Kontraktacja usług rynku pracy – doświadczenia zagraniczne

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
1
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Kontraktacja usług rynku pracy – doświadczenia zagraniczne
- w poszukiwaniu lepszej jakości i efektywności usług rynku pracy
Jak uzyskać lepszą jakość i efektywność usług rynku pracy?
Co jakiś czas przez polskie media przetacza
się dyskusja na temat braku skuteczności
i efektywności działań podejmowanych przez
publiczne
służby
zatrudnienia
(PSZ).
Przyczyn tej niesatysfakcjonującej sytuacji
jest wiele – jedną z nich jest niedostateczny
potencjał kadrowy i organizacyjny PSZ, który
uniemożliwia zastosowanie indywidualnego
podejścia
do
potrzeb
podstawowych
podmiotów rynku pracy tj. pracodawców, osób
bezrobotnych czy poszukujących pracy.
Problem ten może być w pewnym stopniu
rozwiązany poprzez zlecanie realizacji
określonych usług rynku pracy podmiotom
zewnętrznym. Możliwości takie daje ustawa z
dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.
Zlecanie usług rynku pracy podmiotom niepublicznym najbardziej rozwinęło się w Polsce
w ramach organizacji szkoleń. Niestety ich efekt nie jest satysfakcjonujący ze względu na
jakość i efektywność ofert. Szkolenia są na ogół zamawiane przez urzędy pracy w trybie
przetargów publicznych, a decydującym kryterium wyboru jest cena, a nie np. jakość usług
szkoleniowych czy ich dopasowanie do sytuacji na lokalnych rynkach pracy. Natomiast
w opolskim modelu kontraktacji usług rynku pracy podejście do zagadnienia zarządzania
usługami rynku pracy jest nowatorskie i niestandardowe. Zaproponowana w nim procedura
zlecania usług, w tym usług aktywizacyjnych, innym zewnętrznym podmiotom może
zapewnić indywidualne podejście do osób objętych kontraktacją, co powinno prowadzić do
wysokiej efektywności działań, które adresowane są do poszczególnych klientów instytucji
realizujących kontrakt. Ponadto zleceniodawca usługi, czyli powiatowy urząd pracy (PUP)
wybiera jej realizatora, kierując się jakością złożonych ofert.
Doświadczenia austriackie
Naczelną zasadą tworzonego modelu jest korzystanie z doświadczeń austriackich
w zakresie kontraktowania usług rynku pracy na rzecz grup osób bezrobotnych
funkcjonujących poza tzw. pierwszym, otwartym rynkiem pracy.
System austriackich instytucji rynku pracy jest podobny do modelu polskiego, choć należy
pamiętać o federalnym charakterze państwa, w którym decyzyjność została przerzucona na
poziom regionów (landów). Działania na ogół są efektywniejsze z uwagi na znacznie
2
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
mniejszą ilość osób zarejestrowanych jako bezrobotne oraz o wiele większe środki na
aktywizację zawodową osób bezrobotnych. Uwidaczniają się również różnice systemowe.
Najważniejszą z nich jest to, że istnieje więcej niż w Polsce instytucji angażujących się
w aktywizację zawodową bezrobotnych, a ich współpraca ma ściśle określony
sformalizowany charakter, będący powszechną praktyką.
W Austrii kontrakt to głębokie instytucjonalne partnerstwo oparte na zaufaniu, wysokich
standardach oraz controlingu działań.
Wobec osób bezrobotnych wymagających szczególnej interwencji publicznych służb
zatrudnienia przyjęto niepisane zasady, które weszły w powszechna praktykę:

doradztwo według zasady wczesnej interwencji;

szkolenia realizowane wyłącznie w związku z zatrudnieniem lub rozwijające
kompetencje kluczowe dla funkcjonowania w obecnej rzeczywistości społecznej
(obsługa komputera, język angielski), a także uczące samodzielności nie tylko
w zakresie poszukiwania pracy, ale także pokonywania codziennych barier;

opieka przy ponownym wchodzeniu na rynek pracy z odpowiednim do wieku
wsparciem;

współpraca z zakładami pracy w zakresie organizacji praktyk, prowadzenia dni
kariery, giełd pracy, a także w zakresie typowej rekrutacji osób pod wymagania
pracodawcy,

wspieranie kwalifikacji według zasady „uczenie się blisko zawodu” i „uczenie się
przy zawodzie” (planowanie i zarządzanie karierą).
Władze odpowiedzialne za politykę zatrudnienia w Austrii wychodzą z założenia, że zarówno
osoby bezrobotne, jak i pracujące należy uwrażliwić na kwestię podnoszenia swoich
kwalifikacji i doskonalenia się przez całe życie, co znajduje swoje odzwierciedlenie w idei
Związków Szkoleniowych. Istotną kwestią jest także wzbudzanie wśród osób bezrobotnych
postawy aktywnej na rynku pracy, co kontrastuje z powszechnymi w Polsce pasywnymi
postawami i oczekiwaniami bezrobotnych w stosunku do samej pracy i pomocy PUP (oferty
pracy, ubezpieczenie zdrowotne, zasiłki). Osoby w wieku +45 oraz <25 objęte są stałą
kompleksową opieką, która obejmuje szkolenia czy przyuczenie do zawodu, nie jedynie
wsparcie w postaci nieskoordynowanych ze sobą projektów, jak ma to miejsce w Polsce.
Należy wymienić jeszcze jeden atut – austriackie urzędy pracy i agencje pracy nie są dla
siebie konkurencją, lecz ściśle ze sobą współpracują, dzięki czemu dążą wspólnie do
maksymalizacji zatrudnienia wśród osób bezrobotnych.
Podejście brytyjskie
W brytyjskim, zdecydowanie liberalnym, podejściu do przedmiotu kontraktu nie narzuca się
agencjom zatrudnienia czy podwykonawcom konkretnych działań, jakie mają podejmować
w celu reintegracji bezrobotnych. Przeciwnie – prywatni dostawcy mają w tym zakresie
całkowitą swobodę – ogranicza ich jedynie model ekonomiczny, jaki przyjmą dla swojego
działania. W przypadku brytyjskim istnieje jasny podział zadań związanych z zatrudnieniem
3
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
pomiędzy służbami publicznymi a dostawcami prywatnymi. Ogólnym organem zawierającym
umowy jest Departament Pracy i Edukacji (DWP). DWP odpowiedzialny jest za nadzór nad
Job Center Plus (JCP) – organizacją publiczną wspierającą bezrobotnych w znalezieniu
zatrudnienia przez określony czas po ich rejestracji oraz wydającą skierowania osób
bezrobotnych do programu aktywizacyjnego lub dostawcy usług. JCP jest odpowiedzialne za
przyznawanie zasiłków socjalnych. W ramach programu Wielka Brytania została podzielona
na 11 regionów, tzw. obszarów kontraktowania (Contract Package Areas). Następnie
zaproszono prywatne agencje zatrudnienia do wzięcia udziału w przetargach na świadczenie
usług w tych konkretnych obszarach. Zwycięzcy przetargów pełnią rolę „głównych
dostawców usług”, którzy są odpowiedzialni za zarządzanie dużymi łańcuchami dostaw
podwykonawców oraz specjalistycznych dostawców usług.
Warto wiedzieć, iż Wielka Brytania angażowała prywatnych dostawców do świadczenia usług
aktywizacji zawodowej osób bezrobotnych już od wczesnych lat 90 XX wieku. W tym czasie
podjęto kilka inicjatyw, których celem było wsparcie powrotu osób długotrwale bezrobotnych
do stałego zatrudnienia. Najnowszą z nich jest tzw. Program Pracy wprowadzony w 2011 r.
Opiera się on na zasadzie płatności za wyniki, łącząc w sobie długoterminowe zachęty dla
usługodawców ze swobodą w kształtowaniu innowacyjnego podejścia i metod pracy
z bezrobotnymi. W Wielkiej Brytanii zastosowano podejście „Black-box” (czarna skrzynka),
według którego od AZ wymaga się dobrania takiego wsparcia procesu reintegracji, który
byłby oparty na potrzebach konkretnego uczestnika programu. Obecnie na rynku brytyjskim
działa 18 głównych dostawców oraz ok. 1000 podwykonawców, z czego połowa to małe
firmy, reszta zaś to organizacje pozarządowe.
Opolski model kontraktacji usług rynku pracy
„Opolski model kontraktacji usług rynku
pracy” czerpie głównie z doświadczeń
austriackich i brytyjskich, ma służyć
budowie rynku usług o charakterze
aktywizacyjnym i powinien prowadzić do
zaspakajania
potrzeb
głównych
podmiotów rynku pracy reprezentujących
jego stronę podażową i popytową. Na
rzecz implementacji zaproponowanego
rozwiązania komercyjnego przemawiają
doświadczenia innych krajów, z których
wynika, że podmioty niepubliczne są
ważnym elementem infrastruktury rynku
pracy. Ich rola jest istotna w procesie
aktywizacji osób bezrobotnych, w tym
grup, które są w szczególnie trudnej sytuacji na rynku pracy.
4
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Model powstał jako efekt prac partnerstwa społeczno-instytucjonalnego pn. „Opolski Pakt na
Rzecz Zwiększenia Zatrudnienia poprzez Kontraktację Usług Rynku Pracy”. Pakt został
zawarty pomiędzy publicznymi służbami zatrudnienia, prywatnymi agencjami zatrudnienia
oraz organizacjami pozarządowymi zajmującymi się pośrednictwem pracy oraz jednostkami
samorządu terytorialnego w projekcie „Kadry dojrzałe do zmian”.
Wszystkie podmioty zainteresowane realizacją zamówienia korzystają z otwartego wzoru
warunków zamówienia opracowanego przez Autorów opolskiego modelu. Określa on
wszelkie podstawy formalno-prawne, a także opisuje przedmiot umowy. Sformułowano w nim
także „warunki dostępu do zamówienia” oraz kryteria wyboru wykonawcy, które mają
zapewnić optymalny wybór realizatora usługi. Przy wyborze ofert planuje się zastosowanie
następujących kryteriów:

Cena: 20%;

Personel: 45% ( 40% wykształcenie i 60% doświadczenie liczone z 45%);

Wskaźniki efektywności zatrudnieniowej: 25%;

Potencjał techniczny i lokalowy: 10%.
Tak skonstruowane kryteria mają zapewnić wybór jednostek o znaczącym potencjale
i doświadczeniu.
W modelu opolskim wyboru osób objętych aktywizacją dokonuje PUP. Po skompletowaniu
jednostek podlegających aktywizacji zewnętrznej zostaje zawarta trójstronna umowa
pomiędzy PUP, agencją zatrudnienia i osobą bezrobotną na czas realizacji usługi. Umowa
taka określa prawa i obowiązki każdej ze stron. W tym przypadku również zaleca się
zorganizowanie przed podpisaniem umowy spotkania konsultacyjnego w celu wyjaśnienia
i doprecyzowania wszystkich kwestii objętych treścią umowy.
Opolski model kontraktacji usług rynku pracy
opisuje autorskie podejście do zlecania przez
powiatowe urzędy pracy agencjom zatrudnienia
działań
o
charakterze
aktywizacyjnym
kierowanych do osób bezrobotnych do 25 i
powyżej 50 roku życia. Zaproponowane w nim
rozwiązania
są
istotne
z
perspektywy
aktywizacji zawodowej osób bezrobotnych
i doprowadzenia ich do zatrudnienia, ponieważ
dają szansę na zmniejszenie skali bezrobocia
na lokalnych rynkach pracy oraz skali
niedopasowania
kwalifikacyjno-zawodowego
między podażową a popytową stroną rynku
pracy.
5
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
W warstwie idei, założeń i mechanizmów Model wpisuje się w widoczny na rynkach pracy
krajów wysoko rozwiniętych trend do delegowania realizacji części działań wobec osób
bezrobotnych do podmiotów prywatnych, które mają wspierać Publiczne Służby Zatrudnienia
w realizacji polityki rynku pracy. Model opolski wpisuje się w filozofię reformy, która wdrażana
jest w polskiej polityce rynku pracy w ostatnim czasie i obejmuje swoim zakresem między
innymi kontraktację usług rynku pracy. Należy podkreślić, iż zaprezentowane w modelu
opolskim działania o charakterze aktywizacyjnym są opisane bardziej szczegółowo niż
uczyniono to w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Istotnym
elementem wyróżniającym to narzędzie i uzasadniającym jego upowszechnienie jest
szczegółowy opis wszystkich komponentów składających się na całość opolskiego modelu
kontraktacji, relacji pomiędzy nimi, zasad i metod ich stosowania oraz niezbędnych do tego
procedur.
Strona projektu www.kddz.pl
Źródła:
- materiały informacyjne projektu „Kadry dojrzałe do zmian”
- Vademecum projektu „Kadry dojrzałe do zmian”
- materiały ISOP Innovative Sozialprojekte GmbH z Graz w Austrii
- The Work Programme, Department for Work and Pensions, 2011
- fragmenty ekspertyzy badającej zgodność Opolskiego modelu kontraktacji usług rynku pracy z treścią
znowelizowanej ustawy o promocji zatrudnienia wykonana przez: Iwona Kukulak-Dolata, Marta Urbańska–
Arendt, Łukasz Arendt
6