9. W JAKI SPOSÓB TWORZONE JEST PRAWO

9. W JAKI SPOSÓB TWORZONE JEST PRAWO HUMANITARNE I CO UDAŁO SIĘ OSIĄGNĄĆ W
TEJ DZIEDZINIE W OSTATNICH LATACH?
Jako pomysłodawca pierwszego traktatu z zakresu współczesnego prawa humanitarnego (tj.
konwencji genewskiej z 1864 r.), MKCK stara się zapewnić dostosowanie tej dziedziny prawa
międzynarodowego publicznego do dzisiejszej rzeczywistości. Zatem jego zadaniem jest:
- obserwowanie zmian dotyczących istoty konfliktów zbrojnych;
- organizowanie konsultacji w celu zapewnienia możliwości osiągnięcia porozumienia w kwestii
nowych norm;
- przygotowywanie projektów tekstów, które są przedstawiane konferencjom dyplomatycznym.
Przykład dwóch protokołów dodatkowych do konwencji genewskich pokazuje, w jaki sposób tworzone
jest prawo humanitarne, począwszy od pierwszego pomysłu, a skończywszy na przyjęciu dokumentu:
- MKCK badał możliwość uzupełnienia konwencji przyjętych w 1949 r. opierając się przy tym na
projekcie odpowiednich przepisów przygotowanym w 1956 r., a następnie na rezolucjach przyjętych w
latach 60. przez dwie Międzynarodowe Konferencje Czerwonego Krzyża oraz przez Międzynarodową
Konferencję Praw Człowieka, która odbyła się w Teheranie w 1968 r.;
- MKCK przedstawił tę propozycję podczas XXI Międzynarodowej Konferencji Czerwonego Krzyża,
która odbywała się w Stambule; uczestnicy, w tym państwa będące stronami konwencji genewskich,
wyrazili zgodę na odpowiednie działania i wówczas prawnicy MKCK przystąpili do prac
przygotowawczych;
- w latach 1971 - 1974 MKCK zorganizował szereg konsultacji z rządami państw oraz wewnątrz
Ruchu; Organizacja Narodów Zjednoczonych była regularnie informowana o postępie prac;
- w 1973 r. XXII Międzynarodowa Konferencja Czerwonego Krzyża, która odbywała się w Teheranie,
rozpatrywała projekty dokumentów i udzieliła im pełnego poparcia;
- w lutym 1974 r. rząd Szwajcarii, jako depozytariusz konwencji genewskich z 1949 r., zorganizował w
Genewie konferencję dyplomatyczną w sprawie potwierdzenia i rozwoju międzynarodowego prawa
humanitarnego stosowanego w konfliktach zbrojnych; obradowała ona na czterech sesjach i
zakończyła się w czerwcu 1977 r.;
- podczas końcowej sesji tej konferencji pełnomocnicy 102 państw, które brały w niej udział, przyjęli
102 artykuły protokołu I oraz 28 artykułów protokołu II.
MKCK JAKO INSTYTUCJA POPIERAJĄCA PRAWO HUMANITARNE
Zgodnie ze statutem Międzynarodowego Ruchu Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca,
jednym z zadań MKCK jest przygotowywanie dokumentów rozwijających międzynarodowe prawo
humanitarne. Dlatego jest on instytucją popierającą MPH.
KILKA PRZYKŁADÓW Z OSTATNICH LAT (zob. także odpowiedź na pyt. 4)
Protokół dotyczący oślepiających broni laserowych, przyjęty podczas wiedeńskiej konferencji
dyplomatycznej w październiku 1995 r., zakazuje zarówno używania, jak i przekazywania broni
laserowych, których jedną z funkcji bojowych jest powodowanie stałej ślepoty. Protokół wymaga
również od państw zastosowania wszelkich możliwych środków ostrożności, włączając w to
odpowiednie szkolenie sił zbrojnych, w celu unikania powodowania stałej ślepoty w następstwie
legalnego używania innych systemów laserowych.
W odniesieniu do min, zakres stosowania protokołu II do konwencji z 1980 r. został rozszerzony w
wyniku przyjęcia 3 maja 1996 r. w Genewie poprawionej wersji Protokołu o zakazie i ograniczeniu
używania min, min-pułapek i innych podobnych urządzeń. Co więcej, Konwencja o zakazie używania,
przechowywania, produkowania i przekazywania min skierowanych przeciwko ludziom oraz o ich
zniszczeniu, podpisana w Ottawie 3-4. grudnia 1997 r. przez 121 państw, całkowicie zakazuje min
skierowanych przeciwko ludziom. Konwencja ta przewiduje równie usuwanie już położonych min oraz
pomoc dla ofiar min.
Traktaty z zakresu MPH zawierają normy chroniące środowisko - między innymi jest to artykuł 55
protokołu dodatkowego I oraz Konwencja o zakazie wykorzystywania technik modyfikacji środowiska
w celach wojskowych lub innych celach wrogich z 10 grudnia 1976 r. Wojna w Zatoce w 1991 r.
udowodniła jednak, że normy te są mało znane, a czasami zbyt ogólne. Dlatego w 1994 r. MKCK,
mając poparcie Zgromadzenia Ogólnego NZ i korzystając z pomocy odpowiednich ekspertów,
przygotował Wytyczne do podręczników wojskowych oraz szkolenia wojskowego na temat ochrony
środowiska w czasie konfliktu zbrojnego.
Innym dokumentem z ostatnich lat jest podręcznik z San Remo na temat prawa międzynarodowego
mającego zastosowanie podczas konfliktów zbrojnych na morzu. Znaczenie tego przedsięwzięcia,
którego autorem jest Międzynarodowy Instytut Prawa Humanitarnego wspierany przez MKCK, zostało
uznane przez rządy państw, które podczas XXVI Międzynarodowej Konferencji Czerwonego Krzyża i
Czerwonego Półksiężyca odbywającej się w Genewie w 1995 r., przyjęły specjalną rezolucję w tym
zakresie.
Chociaż konwencje genewskie i protokoły dodatkowe nie zakazują w sposób wyraźny używania broni
jądrowej, to w takich przypadkach należy stosować ogólne zasady MPH. Zgodnie z tymi zasadami,
strony wojujące zawsze muszą - między innymi - dokonywać rozróżnienia między kombatantami a
osobami, które nie biorą udziału w walce. Zakazane jest także używanie broni mogących spowodować
zbędne cierpienia. Międzynarodowy Trybuna Sprawiedliwości w Hadze potwierdzi w 1996 r., że
zasady te należy stosować również do broni jądrowej.