Dzienne zapotrzebowanie na składniki odżywcze w okresie ciąży

EDUKACJA I PORADNICTWO
ŻYWIENIOWE
porada dietetyczna na przykładzie
kobiety ciężarnej
Agnieszka Ostachowska-Gąsior
PORADA DIETETYCZNA:
1. Analiza stanu odżywienia
- w tym parametrów istotnych w danej jednostce
chorobowej/stanie fizjologicznym
2. Ocena sposobu żywienia
-przygotowanie i przeprowadzenie wywiadu
żywieniowego (ocena ilościowa, jakościowa)
PORADA DIETETYCZNA:
3. Określenie celu interwencji
PORADA DIETETYCZNA:
4.Interwencja (porada)>>
 opracowanie i przekazanie zaleceń odnośnie
podaży składników odżywczych, odpowiedniej
racji pokarmowej
 wskazanie błędów żywieniowych
 wskazanie produktów i technik kulinarnych
zalecanych i przeciwwskazanych w danej
jednostce/stanie fizjologicznym, itp.
PORADA DIETETYCZNA:
5. Monitorowanie postępu - efektu porady
Zalecenia zakresu przyrostu masy ciała
wg Institute of Medicine i Amerykańskiego Kolegium Położników i Ginekologów
Optymalny przyrost masy ciała w ciąży

BMI < 18,5
-
13 ÷ 18 kg
TYGODNIOWY WSKAŹNIK PRZYROSTU W II/III TRYMESTRZE 0,6 kg

BMI 18,5 ÷ 25,0
11,5 ÷ 16 kg
TYGODNIOWY WSKAŹNIK PRZYROSTU W II/III TRYMESTRZE 0,45 kg

BMI 25,0÷ 29,9
7 ÷ 11,5 kg
TYGODNIOWY WSKAŹNIK PRZYROSTU W II/III TRYMESTRZE 0,25 kg

BMI > 29,9
około 7 kg
TYGODNIOWY WSKAŹNIK PRZYROSTU W II/III TRYMESTRZE 0,15 kg
Cel interwencji:
 Ocena i ewentualna korekta sposobu żywienia
Dodatkowo:
 Prawidłowe przyrosty masy ciała
 Wyrównanie niedoborów składników mineralnych,
witamin
 ?
Dzienne zapotrzebowanie energetyczne w
okresie ciąży
 w II trymestrze ciąży +360 kcal (1,5 MJ) /dobę
 w III trymestrze ciąży +475 kcal (2,0 MJ) /dobę
w porównaniu do zapotrzebowania energet. z okresu
przed ciążą (Normy żywieniowe IŻŻ, 2008)
Dzienne zapotrzebowanie na składniki
odżywcze w okresie ciąży
BIAŁKO
Średnie zapotrzebowanie (EAR)
>> 0,98 g/kg m.c./dobę (białko krajowej racji pokarmowej)
Zalecane spożycie (RDA)
>> 1,2 g/kg m.c./dobę (białko krajowej racji pokarmowej)
* wykorzystanie białka na potrzeby energetyczne u kobiet
w ciąży powinno pozostać w zakresie 14% - 25%
Dzienne zapotrzebowanie na składniki
odżywcze w okresie ciąży
BIAŁKO
Z całkowitej ilości białka spożywanego z dietą dobową:
- 60% powinno stanowić białko pochodzenia zwierzęcego
- 40% powinno stanowić białko pochodzenia roślinnego
Podstawowe źródła białka zwierzęcego:
mleko, przetwory mleczne, jaja, mięso i ryby
Podstawowe źródła białka roślinnego:
-nasiona roślin strączkowych
-nasiona zbóż
-orzechy, prażona kukurydza i ryż, owsianka, rodzynki, ziarna
słonecznika i sezamowe (arginina –funkcjonowanie przysadki
mózgowej, płodność)
banany, suszone daktyle, orzeszki ziemne (tryptofan)
Dzienne zapotrzebowanie na składniki
odżywcze w okresie ciąży
TŁUSZCZE
 Poprawa jakości spożywanych tłuszczów (uwaga na formy trans!)
 Wzrost spożycia WNKT 4-10% energii całkowitej:
>> n-6= 4-8%; n-3= 200mg LC-PUFA i 2g kw. α-linolenowego
 Zalecane produkty:
Masło (?)
Ciekłe oleje roślinne
Ryby gł. morskie (DHA, EPA) [makrela, pstrąg, śledź, sardynka, tuńczyk,
łosoś]
-
WNKT konieczne do prawidłowego wzrastania i rozwoju,
głównie mózgu i siatkówki w okresie płodowym i po urodzeniu
WNKT przyspieszają dojrzewanie tkanek płucnych uznawane są
za czynnik promujący rozwój płodu
WNKT w profilaktyce nadciśnienia indukowanego ciążą i porodów
przedwczesnych
Dzienne zapotrzebowanie na składniki
odżywcze w okresie ciąży
WĘGLOWODANY
 Zawartość węglowodanów ogółem w diecie dobowej
ma stanowić nie mniej niż 50% ogólnej wartości
energetycznej.
 Ograniczenie spożycia cukrów dodanych do max. 10%
wartości energetycznej
Nadmiar sacharozy w diecie to zaburzenia rozwoju
łożyska, płodu oraz nadmierny przyrost m.c. kobiety
ciężarnej
Dzienne zapotrzebowanie na składniki
odżywcze w okresie ciąży
WĘGLOWODANY
 BŁONNIK POKARMOWY
 zalecenia IŻŻ dla osób zdrowych 20-40 g błonnika na dobę
 Podaż błonnika <20g to większe prawdopodobieństwo:
zaparć, rozwoju miażdżycy, otyłości, kamicy wątrobowej, uchyłkowatości
jelita i zmian nowotworowych jelita grubego
 Podaż błonnika >40g to niższa biodostępność innych składników
pokarmowych, zwłaszcza soli mineralnych i witamin
 Zalecenia IŻŻ dla kobiet w ciąży to około 30 g błonnika na dobę
ZALECENIA DOTYCZĄCE MODYFIKACJI SPOŻYCIA WITAMIN
ROZPUSZCZALNYCH W WODZIE W TRAKCIE CIĄŻY
witamina
Przed ciążą
W ciąży
EAR
RDA
EAR
RDA
60
75
70
85
(B1) Tiamina (mg) 0,9
1,1
1,2
1,4
(B2) Ryboflawina
(mg)
1,1
1,2
1,4
(PP) Niacyna (mg 11
równoważnika)
14
14
18
B6 (Pirydoksyna
(mg)
1,1
1,3
1,6
1,9
Foliany (ug
równoważnika)
320
400
520
600
Wit.B12 (ug
kobalaminy)
2
2,4
2,2
2,6
Witamina C (mg)
0,9
ZAPOTRZEBOWANIE NA WITAMINY W OKRESIE CIĄŻY
wit. A
-
Zapotrzebowanie na witaminę A (równoważnik retinolu/osobę/dobę)
ustalone jest na poziomach:
EAR (średnie zapotrzebowanie)
RDA (zalecane spożycie)
AI (wystarczające spożycie) – dla niemowląt
grupa
EAR
RDA
Kobiety >19
500ug
700ug
Ciąża <19
530ug
750ug
Ciąża >19
530ug
770ug
ZAPOTRZEBOWANIE NA WITAMINY W OKRESIE CIĄŻY
wit. D
Zapotrzebowanie na witaminę D
(ug cholekalcyferolu/osobę/dobę) ustalone jest na
poziomie
AI (wystarczające spożycie)
 W okresie ciąży nie ma zaleceń zwiększenia
podaży witaminy D.
AI = 5ug cholekalcyferolu / osobę / dobę
ZAPOTRZEBOWANIE NA WITAMINY W OKRESIE CIĄŻY
wit. E
Zapotrzebowanie na witaminę E
(mg równoważnika alfa-tokoferolu) ustalone jest na
poziomie wystarczającego spożycia (AI)
grupa
AI
(mg równoważnika tokoferolu)
Kobiety
8
Kobiety w ciąży
10
ZAPOTRZEBOWANIE NA WITAMINY W OKRESIE CIĄŻY
wit. K
Zapotrzebowanie na witaminę K
(ug fitochinonu/osobę/dobę) ustalone jest na
poziomie wystarczającego spożycia (AI)
grupa
AI
(ug fitochinonu/osobę/dobę)
Kobiety
55
Kobiety w ciąży
55
ZALECENIA DOTYCZĄCE MODYFIKACJI SPOŻYCIA
SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W TRAKCIE CIĄŻY
Składnik
mineralny
Przed ciążą
EAR
W ciąży
RDA
EAR
RDA
<19/>19
<19/>19
fosfor (mg)
580
700
1050/580
1250/700
magnez (mg)
255
310
335/300
400/360
żelazo (mg)
8
18
23
27
cynk (mg)
6,8
8
10,5/9,5
12/11
jod (ug)
95
150
160
220
selen (ug)
45
55
50
60
miedź (mg)
0,7
0,9
0,8
1,0
Ustalenie racji pokarmowej
Ile porcji, które produkty wybierać, których unikać
Ogólne zasady
 Unikać potraw smażonych, szczególnie w
głębokim tłuszczu
 Unikać dosalania potraw
 Unikać produktów wysoko przetworzonych
 Unikać surowego mięsa, jaj
 Starannie myć owoce i warzywa przed spożyciem
Niedobory żelaza, folianów, witaminy
B12 – omówienie
Główne źródła żelaza w diecie:
 35%- produkty zbożowe
 25% - mięso, wędliny, ryby
 17% - ziemniaki
Niedobory żelaza, folianów, witaminy
B12 – omówienie
źródła żelaza w diecie:
 Produkty pochodzenia zwierzęcego
-
cielęcina (2,9mg), wieprzowina (1,3mg),
wołowina(3,1mg), skrzydełka kurczaka (1,4mg)

oczywiście: żółtka jaj, wątroba, nerki, ozory, salceson,
kaszanka itp.
- ryby zawierające ponad 1 mg
śledź solony, dorsz wędzony, makrela wędzona, pikling,
sardynka w oleju, tuńczyk w oleju
w 100g
Niedobory żelaza, folianów, witaminy
B12 – omówienie
źródła żelaza w diecie:
 Produkty pochodzenia roślinnego
- kasza jaglana (4,8mg),
- kasza gryczana(2,8mg),
- chleb żytni razowy (2,3mg),
- pumpernikel (2,5mg)
- zarodki pszenne (9,0mg)
w 100g
źródła żelaza w diecie cd.
 Produkty pochodzenia roślinnego
- warzywa:
boćwina (2,2mg), fasola biała (6,9mg), groszek zielony
(1,9mg), jarmuż (1,7mg), szpinak (2,8mg) ...
- owoce:
morela suszona (3,9mg), figi suszone (3,3mg), rodzynki
suszone (2,3mg)...
- orzechy:
orzechy pistacjowe (6,7mg) słonecznik (4,2mg) ...
w 100g
Niedokrwistość
 Odpowiednia podaż:
- kwasu foliowego
- witaminy B12
Zawartość witaminy B12 w produktach
żywnościowych (ug/100g)














Wątroba wołowa
Wątroba cielęca
Wątroba kurczęcia
Nerki cielęce
Nerki wołowe
Ostrygi
żółtko jaja
Tuńczyk
Homar
Flądra
Ser żółty
Ser biały
Mleko pełne świeże
Jogurt














122
104
24,1
63
37,3
21,1
9,3
2,8
1,3
1,2
1,7
0,6
0,4
0,06
Źródła kw. foliowego







Wątroba
Jaja
Sery
Mleko krowie świeże
Wołowina
Drób
Wieprzowina
















Otręby pszenne
Szpinak
Brukselka
Szparagi
Bób
Kalafior
Brokuły
Groch
Ciemnozielone warzywa liściaste
Chleb pszenny pełnoziarnisty
Papryka
Sałata
Kapusta
Banany
Pomarańcze
Jabłka
Foliany są wrażliwe
 na działanie wysokiej temperatury
 promieniowanie słoneczne
 odczyn kwaśny
Straty folianów
 50-90% w czasie przetwarzania i gotowania żywności,
zwłaszcza w dużej ilości wody
 Świeże warzywa liściaste przechowywane w
temperaturze pokojowej mogą stracić nawet 70%
folianów
Czynniki stylu życia też w kręgu
zainteresowań dietetyka! –
omówienie, konsekwencje
Alkohol
 Nawet sporadyczne picie alkoholu podczas ciąży
sprzyja wadom rozwojowym płodu, komplikacjom
podczas ciąży i porodu.
Alkohol pity regularnie przez kobietę ciężarną stanowi
bardzo silny czynnik teratogenny.
Najsilniejsze działanie toksyczne alkoholu występuje w
pierwszych 6 tygodniach ciąży.
Najpoważniejszym powikłaniem jest alkoholowy zespół
płodowy (FAS) – omówienie, cechy dysmorficzne,
kryteria diagnostyczne FAS, FAE, ARND, FARC, ARBD
 Częściowo spełnione ww. kryteria FAS mogą
prowadzić do diagnozy następujących
zaburzeń:
 alkoholowy efekt płodowy (FAE)
 poalkoholowe zaburzenia rozwoju układu
nerwowego (ARND)
 poalkoholowe środowisko dla rozwoju płodu
(FARC)
 poalkoholowy defekt urodzeniowy (ARBD).
Palenie tytoniu a ciąża
 Nikotyna i tlenek węgla zmniejszają przepływ krwi
przez łożysko powodując tym samym niedotlenienie i
w efekcie zahamowanie rozwoju dziecka.
 Zagrożenia dla dzieci wynikające z palenia tytoniu –
omówienie, charakterystyka zmian na różnych
etapach rozwoju
Herbata i kawa jako używki –
negatywne aspekty, omówienie
 Herbata jest wartościowym napojem ze względu na to, że
dostarcza dużej ilości flawonoidów ALE…….
 Kawa – a przebieg ciąży
Diety restrykcyjne w ciąży –
niepolecane!!!
Wegetarianizm
 Według raportu ADA
prawidłowo zaplanowana dieta laktoowowegetariańska,
czyli zawierająca obok różnorodnych produktów
roślinnych także mleko i jaja,
może zawierać wszystkie niezbędne składniki odżywcze i
być wystarczająca w okresie ciąży, a także w okresie
laktacji.
Profilaktyka alergii w okresie ciąży –
diety eliminacyjne czy zasadne???
Ocena efektywności porady
 Metody bezpośrednie
-wyniki analiz biochemicznych, antropometrii
-pomiar ciśnienie tętniczego krwi
-kontrola masy ciała
 Metody pośrednie
-ocena przyswojenia wiedzy
-ocena zmian nawyków żywieniowych np. dzienniczek
-samokontrola wskaźników biochemicznych