Dlaczego gorzej pamiętamy kontekst słów generowanych niż

comiesięczne spotkania czwartkowe
w Instytucie Psychologii
Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
Abstrakt wystąpienia
z dnia 26 marca 2012 roku
Marek Nieznański
Katedra Psychologii Ogólnej
Instytut Psychologii, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
Dlaczego gorzej pamiętamy kontekst słów generowanych niż czytanych?
Hipoteza przetargu kontra hipoteza przetwarzania
W eksperymentalnej psychologii pamięci dobrze znane i opisane jest zjawisko polegające
na poprawie pamięci bodźców, które zostały przez osobę badaną wytworzone w fazie uczenia się,
w porównaniu z bodźcami przyswojonymi biernie. Obserwacja ta nosi nazwę efektu generowania i została
potwierdzona dla różnego rodzaju elementów (słów, zdań, obrazków) i rozmaitych operacji generowania
(uzupełniania, przestawiania, wyobrażania sobie itp.). W przeciwieństwie do pamięci samego bodźca,
pamięć kontekstu (źródła) jego występowania nie odnosi korzyści dzięki generowaniu. Ostatnie badania
pokazują wręcz, iż generowanie może osłabić pamięć kontekstu bodźca, mimo, że jednocześnie poprawia
pamięć samego bodźca.
W serii zaprezentowanych eksperymentów weryfikowano przewidywania dwóch hipotez, które
próbują wyjaśnić negatywny efekt generowania w pamięci kontekstu. Hipoteza przetargu między
bodźcem a kontekstem (Jurica i Shimamura, 1999) zakłada, że generowanie poprawia kodowanie samego
bodźca (np. słowa) dzięki zaangażowaniu większych zasobów poznawczych, niż w przypadku czytania.
Skierowanie zasobów na kodowanie samego bodźca odbywa się jednak kosztem kodowania kontekstu.
Druga hipoteza, zaproponowana przez Mulligana (2004) zakłada, że pamięć kontekstu percepcyjnego jest
lepsza w trakcie czytania dlatego, że operacja generowania promuje przetwarzanie pojęciowe,
zaś czytanie bardziej opera się na przetwarzaniu percepcyjnych własności słowa. Dlatego Mulligan
przewidywał, że negatywny efekt generowania w pamięci kontekstu nie wystąpi w przypadku kontekstu
zewnętrznego względem bodźca, ani w przypadku zastosowania takiego rodzaju operacji generowania,
które kierują uwagę na własności percepcyjne bodźca. Przeprowadzone eksperymenty pokazały,
że czynniki wymienione w obu hipotezach mają istotne znaczenie dla pamięci kontekstu. Z jednej strony
im trudniejsze operacje generowania zastosujemy, tym bardziej pogarsza się pamięć kontekstu, z drugiej
zaś strony wpływ generowania na pamięć kontekstu jest istotnie słabszy, gdy kontekst jest zewnętrzny,
a operacje generowania promują przetwarzanie percepcyjne.
Sekcja Badawcza Koła Naukowego Studentów Psychologii UKSW
www.sekcja.psychologica.edu.pl
Instytut Psychologii UKSW
www.psychologia.wfch.uksw.edu.pl