strategia 2007 - Zarabiaj na turystyce

Zarząd Województwa Kujawsko-Pomorskiego
Załącznik
do Uchwały Nr XLI/586/05
Sejmiku Województwa
Kujawsko-Pomorskiego
z dnia 12 grudnia 2005 r.
STRATEGIA ROZWOJU
WOJEWÓDZTWA KUJAWSKO – POMORSKIEGO
na lata 2007-2020
Toruń, listopad 2005
SPIS TREŚCI
1. WSTĘP............................................................................................................................................................... 4
2. REALIZACJA STRATEGII ROZWOJU WOJEWÓDZTWA KUJAWSKO-POMORSKIEGO
UCHWALONEJ W CZERWCU 2000 R............................................................................................................. 5
3. DIAGNOZA STANU WOJEWÓDZTWA KUJAWSKO-POMORSKIEGO ........................................... 12
Analiza SWOT ............................................................................................................................................... 17
4. PRZESŁANKI DO PROJEKTU STRATEGII WYNIKAJĄCE Z ANALIZY ODNOŚNYCH
DOKUMENTÓW.......................................................................................................................................... 19
4.1. WNIOSKI Z ANALIZ OBOWIĄZUJĄCYCH I REALIZOWANYCH DOKUMENTÓW REGIONALNYCH ....................... 19
4.2. WNIOSKI Z ANALIZ WYBRANYCH DOKUMENTÓW STRATEGICZNYCH POZIOMU KRAJOWEGO ....................... 21
4.3. DOKUMENTY PROGRAMOWE PARLAMENTU, RADY I KOMISJI EUROPEJSKIEJ .............................................. 25
5. CEL NADRZĘDNY I PRIORYTETOWE OBSZARY DZIAŁAŃ STRATEGICZNYCH..................... 26
Priorytetowy obszar działań 1. Rozwój nowoczesnej gospodarki ................................................................. 26
Działanie 1.1. Kreowanie warunków przedsiębiorczości i upowszechniania innowacji ............................................. 26
1.1.1 Rozwijanie postaw przedsiębiorczych ........................................................................................................... 26
1.1.2. Rozwijanie instytucji otoczenia biznesu ....................................................................................................... 27
1.1.3. Kształtowanie regionalnego systemu transferu innowacji i wymiany informacji ......................................... 27
1.1.4. Rozwój potencjału naukowo-badawczego regionu. ...................................................................................... 28
Działanie 1.2. Wzmacnianie konkurencyjności regionalnej gospodarki rolnej ........................................................... 28
1.2.1. Wspieranie adaptacji gospodarstw rolnych do funkcjonowania na współczesnych rynkach rolnych ........... 29
1.2.2. Wzmacnianie konkurencyjności przetwórstwa rolno-spożywczego ............................................................. 29
Działanie 1.3. Promocja rozwoju turystyki ................................................................................................................. 29
1.3.1. Promocja walorów i produktów turystycznych............................................................................................. 30
1.3.2. Rozwój sektora usług turystycznych............................................................................................................. 30
Priorytetowy obszar działań 2. Unowocześnienie struktury funkcjonalno-przestrzennej regionu................ 30
Działanie 2.1. Wspieranie rozwoju sieci osadniczej.................................................................................................... 31
2.1.1. Wspieranie procesów metropolizacji ośrodków stołecznych Bydgoszczy i Torunia .................................... 31
2.1.2. Rewitalizacja miast i wsi regionu ................................................................................................................. 31
Działanie 2.2. Rozwój infrastruktury technicznej ....................................................................................................... 32
2.2.1. Poprawa dostępności komunikacyjnej regionu ............................................................................................. 32
2.2.2. Unowocześnienie układów transportowych wewnątrzregionalnych............................................................. 33
2.2.3. Rozwój i unowocześnienie pozostałej infrastruktury technicznej i mieszkalnictwa ..................................... 33
2.2.4. Rozwój infrastruktury gospodarki wodnej.................................................................................................... 34
Działanie 2.3. Rozwój infrastruktury społeczeństwa informacyjnego......................................................................... 35
2.3.1. Rozwój infrastruktury teleinformatycznej .................................................................................................... 35
2.3.2.Informatyzacja usług publicznych, zwłaszcza w administracji i zarządzaniu ................................................ 35
Działanie 2.4. Rozwój infrastruktury społecznej......................................................................................................... 36
2.4.1. Unowocześnianie infrastruktury usług społecznych ..................................................................................... 36
2.4.2. Kształtowanie sieci usług publicznych z punktu widzenia ich dostępności .................................................. 36
Działanie 2.5. Promocja dziedzictwa kulturowego ..................................................................................................... 37
2.5.1. Zachowanie dziedzictwa kulturowego .......................................................................................................... 37
2.5.2. Adaptacja dziedzictwa kulturowego do współczesnych potrzeb społecznych .............................................. 38
Działanie 2.6. Zachowanie i wzbogacanie zasobów środowiska przyrodniczego. ...................................................... 38
2.6.1. Utrwalanie, wzbogacanie systemu ekologicznego regionu........................................................................... 38
2.6.2. Rewaloryzacja środowiska przyrodniczego .................................................................................................. 39
Priorytetowy obszar działań 3. Rozwój zasobów ludzkich ............................................................................ 39
Działanie 3.1. Budowa społeczeństwa opartego na wiedzy ........................................................................................ 39
3.1.1. Zwiększenie roli szkolnictwa wyższego w rozwoju regionu ........................................................................ 40
3.1.2. Poprawa efektywności kształcenia................................................................................................................ 40
3.1.3. Dostępność edukacji dla dorosłych............................................................................................................... 40
3.1.4. Wyrównywanie szans edukacyjnych młodzieży ........................................................................................... 41
Działanie 3.2. Budowa kapitału społecznego.............................................................................................................. 41
3.2.1. Wspieranie rozwoju sektora organizacji pozarządowych ............................................................................. 41
3.2.2. Budowa partnerstwa publiczno-społecznego ................................................................................................ 41
Działanie 3.3. Promocja zatrudnienia osób pozostających bez pracy lub zagrożonych jej utratą................................ 42
3.3.1. Rozwój zatrudnienia osób bezrobotnych ...................................................................................................... 42
2
3.3.2. Przeciwdziałanie bezrobociu osób zagrożonych utratą pracy w rolnictwie oraz sektorach mających
problemy z dostosowaniem się do potrzeb rynku pracy. ........................................................................................ 42
Działanie 3.4. Promocja i profilaktyka zdrowia .......................................................................................................... 43
3.4.1. Edukacja zdrowotna społeczeństwa.............................................................................................................. 43
3.4.2. Promocja aktywności sportowo-rekreacyjnej ............................................................................................... 43
3.4.3. Powszechna, wczesna diagnostyka medyczna, profilaktyka i rozwiązywanie problemów uzależnień ......... 43
Działanie 3.5. Integracja społeczno-zawodowa i bezpieczeństwo ludności ................................................................ 44
3.5.1. Przeciwdziałanie ubóstwu i wykluczeniu społecznemu................................................................................ 44
3.5.2. Wyrównywanie szans osób niepełnosprawnych ........................................................................................... 45
3.5.3. Poprawa stanu bezpieczeństwa ludności....................................................................................................... 45
6. REALIZACJA STRATEGII I JEJ MONITORING ................................................................................... 46
6.1. ZASADY REALIZACJI STRATEGII .................................................................................................................. 46
6.2. INSTRUMENTY REALIZACJI STRATEGII ROZWOJU WOJEWÓDZTWA ............................................................... 47
Instrumenty prawno-finansowe realizacji strategii....................................................................................... 47
Promocja regionu ......................................................................................................................................... 48
Współpraca międzyregionalna...................................................................................................................... 50
6.3. MONITOROWANIE STRATEGII ROZWOJU WOJEWÓDZTWA ............................................................................ 51
3
1. Wstęp
Potrzeba aktualizacji Strategii rozwoju województwa kujawsko–pomorskiego
uchwalonej w czerwcu 2000 r. wynika z istotnej zmiany zewnętrznych uwarunkowań
rozwoju.
Projekt Narodowego Planu Rozwoju na lata 2007–2013, zawiera deklarację wdrożenia
systemu polityki rozwoju regionalnego kraju, w którym podmiotami tej polityki będą rząd
i samorządy województw, a regionalny efekt tego rozwoju skumulowanym efektem polityki
regionalnej państwa i polityki rozwoju samorządu województwa. Z tego też względu
istotnymi wytycznymi dla aktualizacji strategii rozwoju województwa kujawsko-pomorskiego
były: projekt Narodowego Planu Rozwoju na lata 2007-2013, projekt Narodowej Strategii
Rozwoju Regionalnego na lata 2007–2013, wybrane krajowe, sektorowe strategie rozwoju.
Zamierzone finansowe wsparcie Narodowego Planu Rozwoju w latach 2007-2013
środkami finansowymi Unii Europejskiej sprawia, że ważnymi wytycznymi aktualizacji
strategii są założenia przyszłej polityki spójności Unii Europejskiej, a konkretnie cele tej
polityki i jej zasady. Aktualnie dostępne są wstępne dokumenty programowe Rady WE
i Komisji Europejskiej. Najistotniejszym pośród nich jest komunikat Komisji Europejskiej
Polityka spójności wspierająca wzrost gospodarczy i zatrudnienie; Strategiczne wytyczne
wspólnotowe, 2007 – 2013. Dysponowanie dokumentem strategicznym rozwoju
województwa zgodnym z modelem programowania regionalnego przyjętym dla tego okresu
w Unii Europejskiej, wydaje się być niezbędne dla kreowania przez samorząd polityki
rozwoju współfinansowanego funduszami Unii Europejskiej.
Prezentowany dokument jest zapisem strategii rozwoju województwa kujawskopomorskiego uwzględniającym, zarówno merytorycznie aktualne propozycje dotychczasowej
strategii, jak i propozycje nowe, wynikające z obecnie identyfikowanych potrzeb, aspiracji,
wyzwań i uwarunkowań rozwoju. Strategia rozwoju województwa kujawsko-pomorskiego,
będąc w pełni autonomicznym wyrazem woli samorządu województwa, jest zgodna ze
strategicznymi zapisami rozwoju kraju, zamieszczonymi w dokumentach szczebla krajowego.
Uzasadnionym jest wymóg zgodności z jej ustaleniami przyszłych wojewódzkich opracowań
strategicznych o charakterze sektorowym i planów rozwoju lokalnego.
Strategia rozwoju województwa i plan zagospodarowania przestrzennego są
podstawowymi dokumentami programowymi polityki rozwoju, które z mocy ustawy
sporządza i realizuje samorząd województwa. Uchwalony w czerwcu 2003 r. Plan
Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Kujawsko-Pomorskiego traktowany jest
jako przestrzenna interpretacja uchwalonej w czerwcu 2000 r. Strategii Rozwoju
Województwa Kujawsko-Pomorskiego, Wizja Rozwoju do 2010 r. oraz późniejszych strategii
i programów strategicznych o charakterze sektorowym. Zaktualizowana strategia rozwoju
województwa kujawsko-pomorskiego jest w pełni spójna z ustaleniami planu
zagospodarowania przestrzennego i plan ten - tak jak wcześniej - może być traktowany jako
jej przestrzenna interpretacja.
Ponieważ plan zagospodarowania przestrzennego województwa rysuje wizję
zagospodarowania w wymiarze roku 2020, przyjmuje się również realizację strategii rozwoju
województwa w tym samym wymiarze czasowym. Odnosząc się do przyszłej dynamiki
rozwoju w strukturze Unii Europejskiej, w realizacji strategii szczególnie ważne będą dwa
okresy:
4
•
•
2007–2013, związany z realizacją Narodowego Planu Rozwoju i Narodowej Strategii
Rozwoju Regionalnego na lata 2007-2013, Regionalnego Programu Operacyjnego
Rozwoju Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2007-2013, realizowanego
prawdopodobnie do roku 2015,
2014–2020, obejmujący kolejny, siedmioletni etap programowania i rozwoju Unii
Europejskiej.
Ważny dla realizacji strategii jest aktualny okres poprzedzający, tj. czas gromadzenia
doświadczeń z realizacji Narodowego Planu Rozwoju 2004-2006, i jednocześnie
przygotowania „dobrego” Regionalnego Programu Operacyjnego Rozwoju Województwa
Kujawsko-Pomorskiego na lata 2007-2013.
2. Realizacja strategii rozwoju województwa kujawsko-pomorskiego
uchwalonej w czerwcu 2000 r.
Efekty dotychczasowej realizacji strategii zebrane zostały i usystematyzowane według
14 celów operacyjnych, zapisanych w dokumencie pt. Strategia Rozwoju Województwa
Kujawsko-Pomorskiego, Wizja Rozwoju do 2010 r., będącym załącznikiem nr 1 do uchwały
nr 439/2000 Sejmiku Województwa z dnia 20 czerwca 2000 r.
W syntetycznym ujęciu opisano najważniejsze efekty już uzyskane podczas realizacji
poszczególnych celów strategii do końca 2004 r. (ex post) a także wzmiankuje się o efektach,
które będą uzyskane w najbliższym czasie, gdyż są w toku realizacji lub przyznano środki na
ich wykonanie. Ze względu na krótki okres realizacji strategii, w opisie przeważają
informacje odnoszące się do bezpośrednich efektów zrealizowanych przedsięwzięć
(produktów), w mniejszym stopniu występują ich efekty pośrednie (rezultaty, oddziaływania).
Cel 1: Podniesienie poziomu wykształcenia mieszkańców
Cel ten m.in. realizowały następujące przedsięwzięcia:
− stypendia Marszałka Województwa dla studentów i uczniów szkół
ponadpodstawowych. W latach 2001-2004 łącznie ufundowano 125 stypendiów
studenckich, w kwocie 169 tys. zł i 298 stypendiów uczniowskich, w kwocie 737 tys.,
− budowa i remonty 126 obiektów dydaktycznych szkolnictwa podstawowego
i ponadpodstawowego,
− w zakresie upowszechnienia edukacji informatycznej przekazano do szkół
podstawowych, gimnazjów oraz szkół ponadgimnazjalnych wyposażenie do 350
pracowni informatycznych. W toku jest program pracownia komputerowa w każdej
szkole, w ramach którego pracownie otrzyma kolejnych 79 placówek,
− 1825 szkół wszystkich poziomów kształcenia uczestniczy w programie Interklasa,
który ma na celu przygotowanie uczniów do funkcjonowania w społeczeństwie
informacyjnym,
− utworzono wyższe szkoły zawodowe: Państwową Wyższą Szkołę Zawodową we
Włocławku oraz szkoły niepaństwowe w: Bydgoszczy, Grudziądzu, Świeciu, Toruniu,
Tucholi,
− utworzono Regionalne Centrum Edukacji Informatycznej na Wydziale Matematyki
i Informatyki UMK w Toruniu,
5
− powstało Regionalne Centrum Edukacji Innowacyjnej przy Wojewódzkiej Bibliotece
Publicznej Książnica Kopernikańska w Toruniu,
− cel ten realizowały również liczne przedsięwzięcia szkoleniowe adresowane do
bezrobotnych podejmowane przez Wojewódzki Urząd Pracy, Powiatowe Urzędy Pracy
i podmioty działające na ich zlecenie.
Cel 2: Stworzenie szans dla równomiernego rozwoju powiatów
Realizowany był pośrednio poprzez przedsięwzięcia podejmowane bezpośrednio dla
realizacji innych celów.
Cel 3: Rozwój infrastruktury komunikacyjnej i telekomunikacyjnej
Wobec ogromu potrzeb, zwłaszcza w zakresie infrastruktury transportowej,
zrealizowane dotąd przedsięwzięcia poprawiły sytuację regionu w nieznacznym stopniu:
− w latach 2001-2004 w województwie łącznie przebudowano i zmodernizowano
123 km dróg wojewódzkich. Wybudowano wewnętrzną obwodnicę W-Z miasta
Bydgoszczy. Trwa modernizacja części drogi S-10, zrealizowano łącznie ok. 30 km.
− zrealizowana została obwodnica Nakła nad Notecią w ciągu drogi krajowej nr 10,
− w IV kwartale 2004 r. rozpoczęła się budowa obwodnicy Szubina,
− wykonano Aleję Królowej Jadwigi we Włocławku, nowy odcinek drogi krajowej
nr 62,
− wykonano południową obwodnicę Torunia, tzw. trasę poligonową, nowy odcinek drogi
krajowej nr 10,
− dokonano modernizacji Mostu Pomorskiego i Ronda Fordońskiego w Bydgoszczy,
− Zarząd Województwa Kujawsko-Pomorskiego, działając na rzecz usprawnienia
komunikacji kolejowej w regionie, wystąpił z inicjatywą zakupu autobusów
szynowych; do końca 2004 r. zakupiono 5 autobusów, a w 2005 r. zostaną zakupione
3 następne,
− zmodernizowano port lotniczy w Bydgoszczy oddając do użytku terminal pasażerski,
− w 2002 r. utworzono Kujawsko-Pomorską Sieć Informacyjną Sp. z o.o., która
dysponuje własnym Centrum Zarządzania Siecią i realizuje transmisje
szerokopasmowe pomiędzy Bydgoszczą, Toruniem i Włocławkiem. Ponadto Spółka
uruchomiła szerokopasmową sieć miejską we Włocławku oraz transmisje danych
pomiędzy Collegium Medicum UMK w Bydgoszczy i wybranymi szpitalami w
województwie; uczestniczy także w pracach aplikacyjnych i przygotowaniu usług
z zakresu e-administracji, nauczania na odległość i telemedycyny. Województwo
należy do najsilniej informatyzujących się regionów w kraju, jest przykładem chętnie
naśladowanym,
− w ramach współdziałania Samorządu Województwa i Ministerstwa Nauki
i Informatyzacji utworzono w 2003 r. 172 punkty powszechnego dostępu do internetu
w bibliotekach publicznych (czytelnie internetowe), w ramach programu IKONKA.
Punkty te powstały we wszystkich gminach miejskich i wiejskich regionu (z wyjątkiem
miast prezydenckich). W 33 jednostkach powstały po 2 takie punkty.
Cel 4: Rozwój funkcji metropolitalnych ośrodków stołecznych województwa
Realizujące ten cel przedsięwzięcia ukierunkowane są na wzmocnienie obu miast
stołecznych jako biegunów aglomeracji bydgosko-toruńskiej, a następnie dyfuzji rozwoju
w regionalnym otoczeniu. Wśród ważniejszych przedsięwzięć należy wymienić:
6
− prace nad planem zagospodarowania przestrzennego przyszłego BydgoskoToruńskiego Obszaru Metropolitalnego, podjęte przez Kujawsko-Pomorskie Biuro
Planowania Przestrzennego i Regionalnego we Włocławku, przy współudziale miast
Torunia i Bydgoszczy. Przedsięwzięcie to realizowane jest w ramach
międzynarodowego projektu DEFRIS współfinansowanego środkami Inicjatywy
Europejskiej INTERREG III B,
− inicjatywę Zarządu Województwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 17 marca 2004 r.
w sprawie Porozumienia dotyczącego partnerstwa w działaniach na rzecz rozwoju
Bydgosko-Toruńskiego Obszaru Metropolitalnego,
− Porozumienie partnerskie w sprawie Bydgosko-Toruńskiego Obszaru Metropolitalnego
z 20 kwietnia 2005 r. zawarte pomiędzy Marszałkiem Województwa KujawskoPomorskiego – Prezydentem Miasta Bydgoszczy - Prezydentem Miasta Torunia –
Starostą Bydgoskim – Starostą Toruńskim,
− rozwój bydgoskich i toruńskich szkół wyższych, instytucji kultury, placówek
lecznictwa, znaczących przedsięwzięć artystycznych i naukowych, akcji społecznych,
imprez sportowych itp., np. rozbudowa Wydziału Matematyki i Informatyki UMK,
Wydziału Farmacji UMK, przekształcenie Akademii Bydgoskiej w Uniwersytet
Kazimierza Wielkiego.
Cel 5: Wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich i małych miast realizowany był
poprzez:
− działania ukierunkowane na aktywizacje gospodarczą. Istotną rolę w tym zakresie
odegrał Program Aktywizacji Obszarów Wiejskich (Komponent B-1). W ramach
programu świadczone były usługi na rzecz zatrudnienia, organizacji centrów
wspierania przedsiębiorczości oraz organizacji inkubatorów przedsiębiorczości.
W wyniku realizacji programu blisko 13 000 osób uczestniczyło w różnego rodzaju
formach aktywizacji zawodowej,
− realizację projektów współfinansowanych przez przedakcesyjny program SAPARD.
W jego ramach złożono 2048 wniosków, z których 1716 zatwierdzono do realizacji,
− działania informacyjno-doradcze i szkoleniowe, w ramach Regionalnej Sieci
Informacyjno-Doradczej, sieci wymiany informacji między Urzędem Marszałkowskim
i związanymi z nim instytucjami a przedstawicielami gmin i powiatów województwa,
− w następstwie określonych działań doradczo-promocyjnych ok. 250 gospodarstw
rolnych uruchomiło usługi turystyczne (agroturyzm), ukazał się katalog gospodarstw
agroturystycznych, którego publikację dofinansował samorząd województwa,
− działania na rzecz kształtowania postaw przedsiębiorczych wśród młodzieży
i dorosłych poprzez zmiany kierunków kształcenia zawodowego i dostosowanie ich do
potrzeb rynku pracy. W tym zakresie współdziałały Powiatowe Urzędy Pracy,
Wojewódzki Urząd Pracy, Kuratorium Oświaty, Rady Zatrudnienia i jednostki
samorządu terytorialnego,
− liczne kursy, konferencje, wyjazdy studyjne, mające na celu przygotowanie rolników,
przetwórców płodów rolnych, władz lokalnych do funkcjonowania w Unii Europejskiej
po akcesji,
− w ramach dostosowania zakładów przetwórstwa rolnego do standardów produkcyjnych
Unii Europejskiej unowocześniono 110 zakładów przetwórstwa mięsnego i ubojni,
42 mleczarnie, 58 mieszalni pasz, 3 chłodnie i 2 zakłady utylizacji odpadów.
7
Cel 6: Restrukturyzacja rynku pracy i ograniczenie bezrobocia
Dla realizacji tego celu podjęto liczne przedsięwzięcia, wśród których należy wymienić:
− Kujawsko-Pomorski
Program
Rozwoju
Zasobów
Ludzkich
projekt
współfinansowany środkami Phare 2001, w wysokości 2447,4 tys. euro, w ramach
którego przeszkolono ok. 4000 osób, zorganizowano 278 szkoleń i 1 konferencję
z udziałem 154 osób. W wyniku tych działań 187 osób znalazło zatrudnienie,
samozatrudnienie,
− Kujawsko-Pomorski
Program
Rozwoju
Zasobów
Ludzkich
–
projekt
współfinansowany środkami Phare 2002 w wysokości 1089,7 tys. euro,
− Program Aktywizacji Zawodowej Absolwentów ,,Pierwsza Praca”, w ramach którego
w latach 2002 – 2004 zaktywizowano łącznie 58 tys. absolwentów,
− program „Programowanie integracji europejskiej za pośrednictwem organizacji
pozarządowych – TERAZ INTEGRACJA”, zrealizowany w 2003 r., adresowany do
dzieci i młodzieży w wieku szkolnym, studentów oraz bezrobotnych absolwentów,
− projekt „Rozwój innowacyjnych koncepcji konsultacyjnych w mediach i sektorze
komunikacji – Media Coach” w ramach programu Leonardo da Vinci, zrealizowany
w latach 2000–2003,
− projekt „Wejście na rynek pracy” w ramach programu Leonardo da Vinci,
zrealizowany w latach 2001-2002,
− projekt „Rozwój poradnictwa zawodowego metodą video-konferencji”, w ramach
programu Leonardo da Vinci, zrealizowany w latach 2000-2001,
− projekt „Kształcenie Animatorów Gospodarczych w rozszerzającej się Europie”,
w ramach programu Leonardo da Vinci, realizowany w latach 2003-2005 przez WUP
przy współpracy z Akademią Techniczno – Rolniczą w Bydgoszczy,
− Program Aktywizacji Obszarów Wiejskich - komponent B-1: Reorientacja/
Przekwalifikowania, którym w latach 2002-2004 objęto 13,4 tys. osób,
− Inicjatywa Wspólnotowa INTERREG IIIC projekt ADEP, zamierzony do realizacji
w okresie od 1 stycznia 2004 r. do 31 grudnia 2006 roku, którego celem jest poprawa
efektywności polityk i instrumentów rozwoju regionalnego i spójności poprzez
wymianę informacji oraz wzajemnie wykorzystywanych doświadczeń we współpracy
międzyregionalnej,
Ponadto znacząca część działań obejmowała różne formy kształcenia, w tym
ustawicznego dorosłych realizowanych przez 13 istniejących w regionie Centrów Kształcenia
Ustawicznego oraz Centra Kształcenia Praktycznego w Brodnicy, Grudziądzu, Włocławku
i Bydgoszczy.
Cel 7: Rozwój infrastruktury otoczenia biznesu i wspomagania postępu
technologicznego w celu aktywizacji małych i średnich przedsiębiorstw
Cel ten realizowały m.in. przedsięwzięcia:
− powołanie Kujawsko-Pomorskiej Rady Przedsiębiorczości, która ukonstytuowała się w
listopadzie 2003 r. dla wspólnego wypracowania i podejmowania działań związanych
ze zdynamizowaniem rozwoju gospodarczego regionu. Rada pracuje w 25 osobowym
składzie pod przewodnictwem Marszałka Województwa, a w jej skład wchodzą
rektorzy uczelni, szefowie organizacji samorządu gospodarczego, samorządu
lokalnego, związków zawodowych, największych przedsiębiorstw i wybranych
organizacji społeczno-zawodowych,
− w 2002 r. utworzono Kujawsko-Pomorski Fundusz Poręczeń Kredytowych, który
rozpoczął swoją działalność latem 2003 r. i aktualnie uznawany jest za najbardziej
8
dynamiczny w kraju. Do końca 2004 r. udzielił 342 poręczeń na kwotę ponad 12,3 mln
zł. W województwie funkcjonują także lokalne fundusze poręczeń kredytowych
w: Bydgoszczy, Toruniu, Świeciu, Płużnicy, Grudziądzu,
− podjął działalność Kujawsko-Pomorski Fundusz Pożyczkowy. Akt założycielski spółki
podpisano w dniu 8 września 2004 r., a kapitał Spółki wynosi 2 500 tys. zł,
− w 2004 r. na mocy porozumienia z Polską Agencją Informacji i Inwestycji
Zagranicznych utworzono w strukturach Urzędu Marszałkowskiego Centrum Obsługi
Inwestora o zasięgu regionalnym,
− przy Izbie Przemysłowo-Handlowej w Toruniu powstało Regionalne Centrum
Eksportu, w ramach którego utworzona została m.in. baza eksporterów z województwa,
Kujawsko-Pomorski Klub Eksportera,
− w 2004 r. utworzone zostało Regionalne Centrum Innowacyjności przez ATR
w Bydgoszczy,
− w ramach programu Phare 2001 Spójność Społeczna i Gospodarcza Toruńska Agencja
Rozwoju Regionalnego S.A. zrealizowała projekt budowy Centrum Transferu
Technologii w Toruniu. Budynek centrum został oddany do użytku w grudniu 2004 r.,
− w ramach Phare 2001 zrealizowano projekt przygotowania terenów inwestycyjnych dla
Parku Przemysłowego w Solcu Kujawskim. Ponadto w ramach Phare 2002 Spójność
Społeczna i Gospodarcza w Solcu Kujawskim realizowany jest projekt utworzenia
Inkubatora Przedsiębiorczości,
− w ramach Phare 2003 Spójność Społeczna i Gospodarcza realizowany jest projekt
utworzenia Vistula Park Świecie,
− prowadzone są prace organizacyjno-przygotowawcze do realizacji projektów
Toruńskiego Parku Przemysłowo-Technologicznego oraz Bydgoskiego Parku
Przemysłowego na terenach Zakładów Chemicznych „Zachem” które
współfinansowanie z funduszy strukturalnych UE,
− w Rypinie utworzony został Powiatowy Inkubator Przedsiębiorczości.
Powyższe działania spinają kolejne edycje Forum Gospodarczego. Odbyły się 4 fora,
które zgromadziły liczną reprezentację środowisk: samorządowych, gospodarczych
i naukowych regionu, podejmujących działania na rzecz rozwoju województwa. Z inicjatywy
I Forum m.in. opracowano pierwszą i do niedawna jedyną w Polsce Regionalną Strategię
Innowacji.
Cel 8: Wykorzystanie walorów przyrodniczych i kulturowych na potrzeby turystyki
Wśród przedsięwzięć realizujących ten cel można wymienić:
− utworzenie w kwietniu 2005 r. Kujawsko-Pomorskiej Organizacji Turystycznej na
podstawie zebrania założycielskiego członków założycieli, która będzie zapewniać
kompleksową informację i promocję turystyczną i kulturalną,
− działania na rzecz zachowania materialnych elementów dziedzictwa kulturowego
regionu, w latach 2000-2004 samorząd województwa desygnował na ten cel ponad
33 mln zł,
− wsparcie organizacyjno-finansowe imprez turystycznych o znaczeniu regionalnym
i krajowym, w tym targi, wystawy, inne oraz wydawnictw promocyjnych.
Cel 9: Rozwój miast: Włocławka, Grudziądza i Inowrocławia
Generalnie cel ten realizowały samorządy lokalne tych miast wzmacniając
subregionalny charakter tych ośrodków. Liczne przedsięwzięcia inwestycyjne w tych
9
miastach z zakresu infrastruktury komunalnej (np. oczyszczalnie ścieków i sieci
kanalizacyjne), komunikacyjnej (drogi, obwodnice, mosty), społecznej (szpitale, szkoły
wyższe) znacząco były wspierane przez Samorząd Województwa, także przy wykorzystaniu
środków przedakcesyjnych Unii Europejskiej.
Cel 10: Gospodarcze wykorzystanie Wisły i Kaskady Dolnej Wisły oraz właściwe
kształtowanie gospodarki wodnej
W ramach realizacji tego celu w toku są prace studialne i projektowe związane
z budową stopnia wodnego na Wiśle wraz z hydroelektrownią i przeprawą drogową w rejonie
Ciechocinek-Nieszawa. W minionych latach podejmowane były liczne działania
o charakterze promocyjnym, informacyjnym, organizacyjnym zmierzające do uruchomienia
procedury planistycznej i zaprojektowania przedsięwzięcia. W ich ramach Sejmik
Województwa Kujawsko-Pomorskiego przyjął 3 uchwały określające stanowisko samorządu
województwa kujawsko-pomorskiego wobec budowy stopnia wodnego CiechocinekNieszawa. Podjętych również zostało w tej sprawie 5 uchwał samorządów miast i gmin
obszaru dolnej Wisły. Stosowne wystąpienie do Prezesa Rady Ministrów skierował Związek
Gmin Ziemi Kujawskiej. Hydroprojekt Warszawa Sp. z o.o. opracował Koncepcję
programowo-przestrzenną z wariantowym studium wykonalności dla projektowanej
inwestycji p.n. „Budowa stopnia wodnego w Nieszawie - Ciechocinku”. Zarząd
Województwa w dniu 6 czerwca 2005 r. zajął stanowisko pozytywnie opiniując przedłożone
opracowanie, opowiadając się jednocześnie za drugim wariantem trwałego zabezpieczenia
stopnia Włocławek, tj. budowy stopnia wodnego oraz zbiornika w Nieszawie - Ciechocinku.
Budowa stopnia wodnego została wpisana jako jedno z trzech priorytetowych
przedsięwzięć dla województwa kujawsko-pomorskiego do załącznika projektu Narodowego
Planu Rozwoju na lata 2007-2013 na mocy uchwały Zarządu Województwa Nr26/370/2006
z dnia 5 maja 2005 r.
Cel 11: Rozwój infrastruktury technicznej
Cel ten był i jest realizowany w bardzo szerokim zakresie poprzez przedsięwzięcia
obejmujące: budowę, rozbudowę i modernizację sieci gazowniczych, elektrycznych,
ciepłowniczych, wodociągowych, systemów kanalizacji zbiorczej i oczyszczalni ścieków oraz
składowisk odpadów. W tym zakresie dokonano m.in.:
− gazyfikacji obszarów zurbanizowanych w Toruniu, Wąbrzeźnie i Kamieniu
Krajeńskim oraz wybudowano gazociąg Lisewo – Rogoźno jako kolejny fragment
gazociągu wysokiego ciśnienia Włocławek – Gdynia,
− wprowadzane są proekologiczne systemy ogrzewania,
− w zakresie rozbudowy sieci kanalizacji zbiorczej i oczyszczania ścieków samorządy
gmin oddały do użytku 243 systemy kanalizacyjne. Ogólna długość wybudowanej w
okresie 2001-2004 kanalizacji sanitarnej wynosi 856 743 mb. Trwa budowa
przyzagrodowych oczyszczalni ścieków na terenach o rozproszonej zabudowie,
nieprzewidzianych do skanalizowania,
− w ramach programu ISPA w regionie realizowane są 4 projekty: Modernizacja
i rozbudowa sieci kanalizacji ściekowej dla Bydgoszczy w wysokości 32,5 mln euro,
Gospodarka wodno-ściekowa w Toruniu w wysokości 47,5 mln. euro, Modernizacja
i rozbudowa oczyszczalni ścieków wraz z siecią kanalizacyjną we Włocławku
w wysokości 35,4 mln. euro, Oczyszczanie ścieków w Grudziądzu – 5,4 mln. euro,
− liczne gminy w województwie porządkowały systemy gospodarki odpadami;
funkcjonuje kompleks utylizacji odpadów w Bydgoszczy (ul. Prądocińska), w tym
10
odpadów niebezpiecznych, odpadów komunalnych w Machnaczu k. Włocławka oraz
w Puszczy Miejskiej k. Rypina, wdrażany jest regionalny system unieszkodliwiania
odpadów medycznych poprzez modernizacje spalarni odpadów w Bydgoszczy, Toruniu
i Włocławku.
Cel 12: Kształtowanie i ochrona struktur przyrodniczych na obszarze województwa
W ramach realizacji powyższego celu m.in. wykonano:
− rekultywację 158 ha gruntów rolnych, w tym 64 ha przywrócono na cele rolnicze oraz
8 ha gruntów rolnych odkrzaczono i 41 ha odkamieniono,
− w ramach programów zalesiania gruntów rolnych prowadzonych przez regionalne
dyrekcje lasów państwowych i starostwa zalesiono ok. 4000 ha,
− budowę i renowację zbiorników wodnych wykonano na obszarze 30 ha oraz
15 ha stawów rybnych, prowadzone są działania rekultywacji jezior Rudnickie Wielkie
w Grudziądzu oraz Głęboczek w Tucholi,
− prowadzone są prace polegające na tworzeniu pasów ochronnych wokół jezior i wzdłuż
cieków wodnych,
− powiększono obszary Parków Krajobrazowych: Krajeńskiego i Brodnickiego,
− wyznaczone zostały obszary specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 (Rozporządzenie
Ministra Środowiska z dnia 21 lipca 2004 r. (Dz. U. z 2004 r. Nr 229, poz. 2313).
Cel 13: Zapewnienie bezpieczeństwa publicznego w regionie
Wśród najważniejszych przedsięwzięć realizujących ten cel należy wymienić budowę
zintegrowanego systemu ratownictwa drogowego i medycznego, wraz z poprawą
wyposażenia technicznego, poprzez uruchomienie Centrów Koordynacji Ratownictwa
i Ochrony Ludności w Toruniu, Inowrocławiu, Bydgoszczy, Włocławku i Grudziądzu. Ponad
to samorządy większych miast uruchomiły systemy wizualnego monitoringu wybranych
fragmentów przestrzeni miejskich. Samorząd Województwa i niektóre samorządy lokalne
wsparły służby porządkowe państwa w pojazdy i inny sprzęt. Komendy miejskie w Toruniu
i Włocławku oraz 4 komendy powiatowe otrzymały sprzęt informatyczny i wyposażenie
niebieskich pokoi. Realizowane są również działania w ramach programu ,,Bezpieczny
Region”.
Cel 14: Rozwój współpracy międzynarodowej
Aktualnie samorząd województwa współpracuje z 13 regionami Europy na podstawie
sformalizowanych porozumień lub podpisanych listów intencyjnych. Najbardziej rozwinięta
jest współpraca z regionem Midi Pyrenees we Francji, która rozpoczęła się w 2002 roku,
polegająca na wymianie informacji i doświadczeń, przygotowania administracji
do funkcjonowania po akcesji w UE. Samorząd województwa Kujawsko-Pomorskiego jest
partnerem dwóch projektów realizowanych we współpracy z innymi regionami europejskimi:
projekt Defris (INTRREG III B – współpraca transnarodowa), projekt Adep (INTERREG III
C – współpraca międzyregionalna).
Międzynarodowa współpraca międzyregionalna realizowana jest na płaszczyznach:
− regionalne misje gospodarcze, uczestniczenie w podobnych misjach w składzie
Międzyrządowych Komisji ds. Współpracy Międzyregionalnej,
− uczestnictwo w znaczących, międzynarodowych imprezach targowych
i wystawienniczych,
− zróżnicowane w formach akcje promocyjne, w tym prezentacje twórczości kulturalnej,
11
− działalność reprezentujących województwo placówek: Biura Informacji i Reprezentacji
Województwa w Dusseldorfie i Biura Informacyjnego Województwa w Brukseli.
− uczestnictwo przedstawicieli województwa w instytucjach Unii Europejskiej:
w Parlamencie Europejskim, w Komitecie Regionów Europy, w Kongresie Władz
Lokalnych i Regionalnych,
3. Diagnoza stanu województwa kujawsko-pomorskiego
Opracowanie Strategii Rozwoju Województwa Kujawsko-Pomorskiego, poprzedzone
zostało diagnozą prospektywną jego stanu w końcu 1999 r. W jej ramach wykonano
wszechstronną analizę uwarunkowań zewnętrznych i wewnętrznych przyszłego rozwoju
regionu, której wyniki zawiera publikacja pt. Województwo Kujawsko-Pomorskie, Diagnoza
Prospektywna (Toruń 1999). Chcąc zweryfikować stan aktualności ocen sformułowanych
w tym dokumencie, wykonano załączone niżej zestawienia statystyczne:
Tabela 1: Dynamika sytuacji społeczno-gospodarczej województwa kujawskopomorskiego w latach 1999 – 2004 w świetle wybranych mierników.
Mierniki
Lp.
1999
2004
1999=100%
2 100,8
2 068,3
98,4
1.
Ludność w tys.
2.
Ludność na 1 km2
117
115
98,3
3.
Ludność w miastach w % ogółu ludności
62,3
61,7
99,0
4.
Przyrost naturalny na 1000 ludności
0,8
0,5
62,0
- 821
-1448
176,4
- 0,4
-0,7
175,0
5.
6.
Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt
stały w liczbach bezwzględnych
Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych na pobyt
stały na 1000 ludności
7.
Ludność w wieku poniżej 25 lat w % ogółu ludności
37,4
34,9
93,3
8.
Ludność w wieku 65 lat i więcej w % ogółu ludności
11,2
12,0
107,1
9.
Ludność w wieku przedprodukcyjnym w % jej ogółu
25,6
21,9
85,5
10.
Ludność w wieku produkcyjnym w % jej ogółu
60,8
63,8
104,9
11.
Ludność w wieku poprodukcyjnym w % jej ogółu
13,6
14,3
105,14
158,0
185,2
117,2
153,4
184,7*
120,4
75,2
89,5
119,1
2 239
2 143*
95,7
22 720
29 577
130,2
12.
13.
14.
15.
16.
Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane
w rejestrze REGON w tys.
Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane
w rejestrze REGON w sektorze prywatnym w tys. * 2003 r.
Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane
w rejestrze REGON na 1000 ludności
Nakłady inwestycyjne (ogółem) na 1 mieszkańca w zł.
* 2003 r.
Wartość produkcji sprzedanej przemysłu (ceny bieżące) w
mln zł
12
17.
18.
Wartość produkcji sprzedanej przemysłu na 1 mieszkańca w
zł (ceny bieżące)
Produkcja włókien syntetycznych w tys. ton. . * 2003,
**2001
10 818
14 300
132,2
55,8**
69,8*
125,1
559,3
763,2*
136,5
266,5**
243,3*
91,3
19.
Produkcja papieru i tektury w tys. ton. . * 2003,
20.
Produkcja nawozów azotowych (w przeliczeniu na czysty
składnik) w tys. ton. . * 2003, **2001
21.
Mieszkania oddane do użytku ogółem
4 827
4 600
95,3
22.
Mieszkania oddane do użytku wzrost lub spadek
w stosunku do 1995 r. w % / * wzrost w stosunku do 2000 r.
17,7
53,8*
X
30 503
25 722
84,3
1 787,2
2 006,9*
112,3
1 163,7
1 051,2
90,3
23.
24.
Turystyczne obiekty noclegowe zbiorowego
zakwaterowania w liczbach bezwzględnych
Udzielone noclegi w turystycznych obiektach noclegowych
zbiorowego zakwaterowania w tys. * 2003 r.
25.
Użytki rolne w tys. ha
26.
Użytki rolne w % powierzchni ogółem
64,8
58,5
90,3
27.
Użytki rolne zmeliorowane w tys. ha * 2003 r.
466,2
466,6*
100,0
39,9
43,9*
110,0
318,2
325,1
102,2
28.
29.
Użytki rolne zmeliorowane w % ogólnej
powierzchni UR * 2003 r.
Produkcja żywca rzeźnego w przeliczeniu na mięso ogółem
w tys. ton * 2003 r.
30.
Trzoda chlewna ogółem w tys. szt.
2 145,3
2 045,7
95,4
31.
Trzoda chlewna w gospodarstwach indywidualnych
w tys. szt.
1 924,4
1 915,7
99,5
32.
Plony zbóż w q/ha * 2003 r.
31,9
29,9*
93,7
33.
Powierzchnia gruntów leśnych w tys. ha
412,6
425,1
103,0
34.
Lesistość w % powierzchni ogółem
22,4
23,1
103,1
35.
Obszary prawnie chronione w % powierzchni ogólnej
31,0
32,4
104,5
775,9 **
720,4*
92,8
369,2**
310,2*
84,0
36.
37.
Pracujący ogółem w tys.(stan w dniu 30.IX. 2002 r.)**
* 2003 r.
Pracujący na 1000 ludności (stan w dniu 30.IX.2002 r.)
* 2003 r.
38.
Przeciętne zatrudnienie w przemyśle w tys.
172,7
128,4
74,3
39.
Przeciętne zatrudnienie w przemyśle na 1000 ludności
82,2
62,1
75,5
40.
Przeciętne zatrudnienie w budownictwie w tys.
30,8
13,7
44,5
41.
Przeciętne zatrudnienie w budownictwie na 1000 ludności
14,7
6,6
45,0
42.
Bezrobotni zarejestrowani ogółem w tys.
156,3
199,6
127,7
43.
Bezrobotni zarejestrowani w wieku do 24 lat - udział
w liczbie ogółem
30,9
25,8
83,5
44.
Liczba bezrobotnych absolwentów na koniec maja 2004r.
8,2
9,0
109,8
45.
Stopa bezrobocia rejestrowanego
* marzec 2005 r.
16,9
23,5
23,8*
139,0
13
46.
Wskaźnik skolaryzacji brutto szkolnictwa wyższego (%)
* dane za 2002 r.
47.
Szkoły wyższe * 2003 r.
48.
Liczba studentów * 2003 r.
49.
50.
51.
52.
53.
Wskaźnik skolaryzacji brutto szkolnictwa średniego
ogólnokształcącego % * dane za 2002 r.
Ludność w miastach korzystająca z wodociągu
w % ogółu ludności * 2003 r.
Ludność w miastach korzystająca z kanalizacji
w % ogółu ludności * 2003 r.
Ludność w miastach korzystająca z gazu sieciowego
w % ogółu ludności * 2003 r.
Ludność korzystająca z oczyszczalni ścieków
w % ogółu ludności
30,2
37,8*
X
12
15*
125
65 205
83 422*
127,9
29,4
35,8*
121,8
92,4
95,7*
103,6
83,4
84,6*
101,4
76,0
72,1*
94,9
37,3
60,2
161,4
54.
Emisja zanieczyszczeń powietrza w tys. ton. pyłów
13,6
7,7
56,6
55.
Emisja zanieczyszczeń powietrza w tys. ton gazów
81,4
65,1
80,0
7,9
7,1
89,9
75,3
75,7
100,5
264,7
309,6
117,0
100,0
87,6
87,6
102,0
89,9
88,1
29 657,7
38 567,3*
130,0
13 194
18 635
141,2
86,2
91,2
105,8
Linie kolejowe eksploatowane w km na 100 km2
Powierzchni
Drogi publiczne o twardej nawierzchni w km na
57.
100 km2 powierzchni
Abonenci telefonii przewodowej na 1000 ludności
58.
(dane dot. operatorów sieci publicznych)
Dochody budżetu województwa na 1 mieszkańca
59.
Polska=100
Wydatki budżetu województwa na 1 mieszkańca
60.
Polska=100
Produkt krajowy brutto (ceny bieżące) w mln zł w 2001r.
61.
*2002 r
Produkt krajowy brutto (ceny bieżące) na 1 mieszkańca w zł
62.
w 1998 r. i średni dla okresu 2000 – 2002 r.
Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca (ceny bieżące)
63.
Polska = 100 %
Źródło: Dane statystyczne GUS w Warszawie i US w Bydgoszczy
56.
Liczba ludności województwa w okresie 1999-2004 zmniejszyła się do 2068,3 tys.
osób, co stanowiło 98,4% stanu z 1999 r. Tendencja spadkowa wynikała z ujemnego
przyrostu naturalnego oraz ujemnego salda migracji zewnętrznych. Utrzymywała się
tendencja emigracji z regionu. Dynamika struktury wiekowej ludności wskazuje na tendencję
jej starzenia. W stosunku do 1999 r. liczba osób w wieku przedprodukcyjnym zmniejszyła się
o ponad 3%, natomiast ludność w wieku produkcyjnym wzrosła o 3% i w wieku
poprodukcyjnym o 0,7%.
Prognoza demograficzna GUS zakłada, że zaludnienie województwa w zasadzie się
nie zmieni, w 2015 r będzie ono minimalnie większe – 101,1 % stanu z 2000 r. a w 2030 r.
będzie minimalnie niższe – 98,6% stanu z 2000 r. W najbliższej dekadzie utrzymywać się
będzie tendencja spadku udziału ludności w wieku przedprodukcyjnym i w 2015 r. ludności
tej będzie 19,5%. Przejściowo, do 2010 r. będzie zwiększał się udział ludności w wieku
produkcyjnym, ale już w 2015 r. ma być podobny do dzisiejszego – 62,3%. Prognoza zakłada
wyraźny wzrost liczby ludności w wieku poprodukcyjnym, której udział w 2015 r. będzie
wynosił 18,3%. Zarówno obecna sytuacja demograficzna jak i prognozowane jej zmiany
implikują, że podaż pracy w regionie kujawsko-pomorskim jeszcze przez kilkanaście lat
będzie bardzo wysoka.
14
W rozpatrywanym okresie systematycznie zwiększała się liczba podmiotów
gospodarczych zarejestrowanych w systemie REGON, zwłaszcza w sektorze prywatnym.
Systematycznie zwiększała się ogólna wartość produkcji sprzedanej przemysłu
(124,3%) oraz produkcja wybranych wyrobów przemysłowych, np.: papieru i tektury
o 36,5 %, włókien syntetycznych o 25,1 %. Ujawnił się natomiast regres w budownictwie,
ilustrowany znaczącym spadkiem ilości oddawanych do użytku mieszkań.
Przy spadku powierzchni użytków rolnych o ok. 6 % produkcja rolnictwa wykazywała
tendencje wzrostowe, co ilustruje wzrost wielkości produkcji żywca rzeźnego (o 2,2 %
w przeliczeniu na mięso).
Korzystny przy spadku powierzchni użytków rolnych był wzrost lesistości
województwa, zachowanie 13 lokaty w tym względzie w kraju.
Zauważalna poprawa sytuacji w sferze gospodarczej nie przekładała się na stan rynku
pracy. Wyraźne, niestety niekorzystne zmiany wystąpiły w sferze zatrudnienia. Zmniejszyła
się ogólna liczba pracujących - do 92,8%, w tym przeciętne zatrudnienie w przemyśle do
74,3%, a w budownictwie do 44,5 % stanu w 1999r. Liczba bezrobotnych zarejestrowanych
wzrosła z 156,3 tys. osób w 1999r. do 199,6 tys. w 2004r. (127,7 %). Stopa bezrobocia
wzrosła z 16,9% i w końcu 2004 r. wynosiła 23,5%, co lokowało województwo na czołowym,
niekorzystnym miejscu w kraju. Zwiększyły się udziały długotrwale bezrobotnych oraz liczba
bezrobotnych absolwentów. Korzystnym zjawiskiem w tym kontekście był wzrost
skolaryzacji młodzieży, zarówno na poziomie kształcenia wyższego jak i średniego.
Uzyskano pewien postęp w dziedzinie ochrony środowiska, co podkreślają spadki
wielkości emisji pyłów i gazów, poprawę dostępności usług komunalnych przez ludność,
co wyrażają zwiększone jej udziały w dostępności do sieci: wodociągowych, kanalizacji
i oczyszczalni ścieków.
Dostępność komunikacyjna regionu nie uległa istotnej poprawie. Wydłużenie sieci
dróg publicznych o nawierzchni utwardzonej było niewielkie, natomiast istotnie zmniejszyła
się długość sieci czynnych szlaków kolejowych. Należy podkreślić, że w województwie nie
stanowi problemu układ i długość dróg, ale potrzeba podwyższenia ich standardu.
Wskaźniki odnoszące się do produktu krajowego brutto, charakteryzujące
w syntetyczny sposób poziom rozwoju społeczno-gospodarczego regionu wykazywały
tendencję wzrostową, podkreślając liczne, pozytywne zjawiska w regionalnej gospodarce.
Niestety, zjawiska te nie powodowały pożądanych zmian na rynku pracy, nie niwelowały jego
głębokiego niezrównoważenia. Stan taki wskazuje, że ich oddziaływanie było zbyt słabe,
lub że istotne czynniki determinujące stan tego rynku nie były dotąd w województwie
w odpowiedniej skali zaktywizowane. Wydaje się, że uruchomienie właściwych czynników
sprawczych zmiany sytuacji na regionalnym rynku pracy nie jest możliwe w ramach
kompetencji i działań wewnątrz województwa. Konieczne są nowe instrumenty w ramach
polityki państwa.
Tabela 2. Województwo kujawsko-pomorskie – pozycja w kraju w 1999 i 2003 r.
Lp.
1999
Lokata
2003
Lokata
kraj=100 w kraju kraj=100 w kraju
Mierniki
1.
Ludność województwa ogółem
5,4
10
5,4
10
2.
Nakłady inwestycyjne (ogółem) w mln zł
3,7
8
4,1
8
3.
Wartość produkcji sprzedanej przemysłu w mln zł
5,3
8
5,0
8
4.
Przeciętne zatrudnienie w przemyśle w tys.
5,5
7
5,5
6
15
5.
Przeciętne zatrudnienie w budownictwie w tys.
4,3
9
4,7
8
6.
Bezrobotni zarejestrowani ogółem w tys.
6,4
9
6,7
11
7.
Stopa bezrobocia (wskaźnik dla województwa)
16,9
13
24,6
13
8.
Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze
REGON
5,2
9
5,3
9
9.
Noclegi udzielone w obiektach zbiorowego zakwaterowania
3,7
9
4,4
8
10.
Produkcja żywca rzeźnego w przeliczeniu na mięso w tys. ton
9,7
3
8,9
4
11.
Produkcja trzody chlewnej w tys. szt.
11,6
2
12,2
2
12.
Zbiory zbóż w tys. ton
8,4
4
8,6
5
13.
Absolwenci szkół wyższych, średnich i zasadniczych, którzy
podjęli pierwszą pracę w tys.
4,6
8
5,0
8
14.
Nakłady na działalność badawczo-rozwojową w mln zł
2,6
10
2,2
10
15.
Produkt Krajowy Brutto w mln zł
4,8
8
4,9
8
Źródło: Roczniki Statystyczne Województw 2000 i 2004, GUS, Warszawa 2000 i 2004.
Województwo kujawsko-pomorskie w świetle licznych wyznaczników jego pozycji na
tle innych województw w kraju, jest regionem średnim, regionem 8 pozycji, przodującym
w produkcji płodów rolnych, ale również przodującym w poziomie niezrównoważenia
regionalnego rynku pracy, o niskich nakładach na działalność badawczo-rozwojową.
W okresie 1999-2003, w niektórych dziedzinach kujawsko-pomorskie zwiększyło
swoje udziały w kraju, ale generalnie nie zmieniło to wcześniej zajmowanych pozycji, gdyż
w okresie tym różnice międzyregionalne w Polsce pogłębiły się. Niemniej utrzymanie
wcześniejszych pozycji przy wzroście udziałów na tle kraju, dowodzi występowania
pozytywnych tendencji zmian w regionie, nie zaznaczających się – niestety – na rynku pracy.
Powyższe opisy statystyczne ukazują, iż w tych kilku minionych latach,
w licznych sferach dokonała się zauważalna poprawa względem stanów wyjściowych,
ujawniły się pozytywne tendencje zmian. Nie dezaktualizują one większości ocen
prezentowanych w diagnozie prospektywnej, sporządzonej dla projekcji rozwoju zapisanej
w strategii znanej jako Wizja Rozwoju do 2010 roku. Niemniej mając na względzie zmiany,
które w przestrzeni społeczno-gospodarczej i fizycznej województwa wystąpiły,
zdecydowano je ocenić z pomocą analitycznego narzędzia znanego jako analiza SWOT.
Wyniki tej analizy zawierają niżej zamieszczone tablice.
16
Analiza SWOT
Konkurencyjność gospodarki
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
MOCNE STRONY
wielobranżowy charakter gospodarki,
czołowe pozycje w kraju w produkcji
przemysłu: chemicznego, gumowego
i celulozowo-papierniczego,
dobre wyposażenie ośrodków stołecznych
w instytucje otoczenia biznesu,
częściowo czynna szerokopasmowa sieć
informacyjna jako podstawa informatyzacji
regionu,
znacząca pozycja rynkowa i eksportowa
niektórych przedsiębiorstw,
otwartość regionu dla inwestycji
zagranicznych,
bogate zasoby surowcowe: kopaliny, surowce
pochodzenia rolniczego, leśnego,
korzystne warunki przyrodnicze dla rozwoju
rolnictwa ekologicznego,
korzystna struktura obszarowa gospodarstw
rolnych wykazująca tendencje zmian
w kierunku gospodarstw dużych,
czołowe pozycje w skali kraju w produkcji
rolnej i przetwórstwie rolno-spożywczym,
kształtująca się grupa gospodarstw
producentów rolnych mogących konkurować
na europejskim rynku rolnym,
wysoka aktywność rolników regionu
w wykorzystaniu środków unijnych.
SZANSE
upowszechnianie tendencji rozwoju
gospodarki opartej na wiedzy,
aktywność w międzynarodowej
i międzyregionalnej współpracy,
korzystny wizerunek regionu w innych
krajach UE,
umacnianie więzi gospodarczych z krajami
Europy Wschodniej,
nowe źródła i instrumenty wsparcia rozwoju
gospodarki ze środków UE,
regionalizacja polityki rozwoju społecznogospodarczego państwa.
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
17
SŁABE STRONY
niedorozwój otoczenia instytucjonalnego
biznesu w ośrodkach powiatowych,
niska kreatywność i promocja innowacji
ośrodków badawczo-rozwojowych,
słabe powiązania sektora badawczorozwojowego z gospodarką,
niskie nakłady na działalność badawczorozwojową,
niska aktywność rozwojowa większości
małych i średnich firm,
słabe przygotowanie dla lokalizacji inwestycji
w regionie (planistyczne i infrastrukturalne),
niedostateczne wykorzystanie zasobów
i walorów środowiska przyrodniczego
i kulturowego dla sektora gospodarki
turystycznej,
niewystarczająco wypromowana i zbyt słabo
zróżnicowana oferta turystyczna.
ZAGROŻENIA
utrzymywanie nadmiernie skomplikowanego,
niespójnego systemu prawnego dotyczącego
działalności gospodarczej,
wysokie koszty pracy i kapitału,
nadmierny fiskalizm,
słaba dostępność do atrakcyjnych źródeł
finansowania inwestycji rozwojowych firm,
brak postępu w realizacji zadań Państwa na
obszarze województwa z zakresu
infrastruktury technicznej, głównie
transportowej, włączających region
w przestrzeń europejską (autostrada A1, drogi
ekspresowe).
Zagospodarowanie przestrzenne, środowisko
−
−
−
−
−
−
−
−
MOCNE STRONY
gęsta i równomiernie rozwinięta sieć
osadnicza zapewniająca korzystne warunki
obsługi mieszkańców,
centralnie usytuowane ośrodki stołeczne
województwa jako bieguny potencjalnego
obszaru metropolitalnego,
Bydgoszcz, Toruń, Inowrocław ważnymi
węzłami krajowej sieci kolejowej i drogowej
oraz lotniczej (Bydgoszcz),
wysoki potencjał społeczno-gospodarczy
obszaru doliny Wisły: Włocławek,
Aleksandrów Kujawski, Ciechocinek, Toruń,
Inowrocław, Bydgoszcz, Chełmno, Świecie,
Grudziądz,
wysokie walory i atrakcyjność środowiska
przyrodniczego dla gospodarki, rekreacji
i zamieszkania,
bogate, przyrodnicze zasoby i tradycje
lecznictwa uzdrowiskowego,
unikalne w skali kraju miejskie
średniowieczne zespoły urbanistyczne,
obiekty zabytkowe i kolekcje muzealne,
dobrze rozwinięta sieć elektroenergetyczna
wysokiego napięcia, gazociągów wysokiego
ciśnienia, rezerwy mocy w głównych
punktach zasilania, dobre warunki
fizjograficzne dla rozwoju energii
odnawialnej.
−
−
−
−
−
−
−
−
SZANSE
−
−
−
węzłowe położenie na drogach tranzytowych
środkowej Europy, w sieci transeuropejskich
korytarzy transportowych drogowych i
kolejowych,
realizacja inwestycji drogowych – autostrady
A-1, oraz innych dróg zapewniających
połączenia w układzie krajowym i
europejskim,
nowe źródła i instrumenty wsparcia w
zakresie gospodarowania przestrzenią ze
środków UE.
SŁABE STRONY
niska klasa techniczna i brak urządzeń
inżynieryjnych w sieci drogowej,
niedorozwój publicznego transportu
pasażerskiego,
niezadowalający stan techniczny zabudowy
mieszkaniowej komunalnej, także zabytkowej
architektury,
występujące dysproporcje przestrzenne
w poziomie rozwoju społecznogospodarczym, zainwestowaniu
infrastrukturalnym,
zanieczyszczenie wód, zwłaszcza rzek
i dużych jezior, mimo systematycznego
inwestowania w poprawę stanu gospodarki
wodno-ściekowej,
zużycie technologiczne części urządzeń i sieci
w gospodarce wodno-ściekowej,
niski poziom odzysku i unieszkodliwiania
odpadów poza składowiskami,
niedostosowanie regulacji stosunków
wodnych do reżimu hydrologicznego
w regionie.
ZAGROŻENIA
−
−
−
−
−
18
utrzymywanie się trudnej dostępności
komunikacyjnej regionu,
wstrzymywanie inwestycji drogowych, w tym
budowy autostrady A-1,
nie podejmowanie inwestycji w zakresie
poprawy stanu infrastruktury kolejowej,
opóźnienie inwestycji budowy stopnia
wodnego na Wiśle poniżej Włocławka,
niska jakość prawa w zakresie planowania
i zagospodarowania przestrzennego nie
zapewniająca ładu przestrzennego
i zrównoważonego rozwoju.
Społeczeństwo
−
−
−
−
−
−
MOCNE STRONY
młodość społeczności regionu,
proedukacyjne postawy społeczeństwa
regionu,
rozwinięte szkolnictwo wyższe, w tym dwa
silne ośrodki kształcenia akademickiego
Toruń i Bydgoszcz,
silny ośrodek usług zdrowotnych
w Bydgoszczy,
wysoka aktywność kulturalna i sportowa
o znaczeniu krajowym i międzynarodowym,
aktywny sektor organizacji pozarządowych.
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
−
SZANSE
−
polityka rynku pracy w kierunku obniżenia
kosztów zatrudnienia,
możliwość zatrudnienia na europejskim rynku −
pracy,
−
nowe źródła i instrumenty wsparcia rozwoju
zasobów ludzkich ze środków UE.
−
−
4. Przesłanki do projektu
dokumentów
SŁABE STRONY
utrzymujące się wysokie bezrobocie
strukturalne, technologiczne oraz ukryte
na obszarach wiejskich,
rosnące bezrobocie wśród młodzieży,
absolwentów,
wadliwa struktura kwalifikacji zawodowych
przy dużej inercji zmian kierunków
kształcenia do potrzeb rynku pracy,
niedostateczna podaż pozarolniczych miejsc
pracy na obszarach wiejskich,
niska dostępność Internetu dla gospodarstw
domowych i podmiotów gospodarczych,
głównie na terenach wiejskich,
niedostosowanie oferty usług publicznych
do zmieniającej się struktury demograficznej,
mało aktywne postawy obywatelskie
mieszkańców,
słabo rozwinięty system profilaktyki zdrowia,
niska wrażliwość społeczna względem
niektórych grup społecznych, np. osób
uzależnionych, niepełnosprawnych,
bezdomnych.
ZAGROŻENIA
utrzymywanie tendencji niskiej reprodukcji
ludności,
przekształcenia w gospodarce powodujące
mniejsze zapotrzebowanie na pracę,
emigracja poza województwo osób młodych,
wykształconych, przedsiębiorczych,
wzrost kosztów kształcenia,
niestabilna polityka zdrowotna państwa.
strategii wynikające z analizy odnośnych
4.1. Wnioski z analiz obowiązujących i realizowanych dokumentów regionalnych
W okresie do końca 2004 r. samorząd województwa kujawsko-pomorskiego realizując
zobowiązanie art. 11 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. O samorządzie województwa przyjął
jako programujące rozwój następujące dokumenty o charakterze strategicznym:
1. Strategia Rozwoju Województwa Kujawsko - Pomorskiego, Wizja Rozwoju do
2010 roku, uchwalona przez Sejmik Województwa w dniu 20 czerwca 2000 r.
jako załącznik nr 1 do uchwały nr 439/2000,
19
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Strategia Rozwoju Obszarów Wiejskich i Rolnictwa, uchwalona przez Sejmik
Województwa w dniu 20 czerwca 2000 r. jako załącznik nr 2 do uchwały
nr 439/2000,
Regionalna Strategia Innowacji Województwa Kujawsko - Pomorskiego, przyjęta
przez Sejmik Województwa w dniu 11 czerwca 2001 r., uchwałą nr 636/2001,
Strategia Polityki Zdrowotnej przyjęta przez Sejmik Województwa w dniu
28 maja 2001 r., uchwałą nr 625/2001. Strategię tę poprzedził wieloletni program
pn. Województwo Promujące Zdrowie, uchwalony przez Sejmik Województwa
w dniu 12 czerwca 2000 r., uchwała nr 421/2000,
Program strategiczny dla pomocy społecznej pn. Stymulowanie rozwoju pomocy
społecznej w województwie kujawsko-pomorskim – perspektywa środowiskowa
i instytucjonalna, uchwalony przez Sejmik Województwa w dniu 15 lipca 2002 r.,
uchwała nr 816/2002,
Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Kujawsko - Pomorskiego
przyjęty przez Sejmik Województwa w dniu 26 czerwca 2003 r. uchwałą
nr XI/135/2003,
Program Ochrony Środowiska z Planem Gospodarki Odpadami Województwa
Kujawsko – Pomorskiego, uchwalony przez Sejmik Województwa w dniu
17 listopada 2003 r. uchwałą nr XV/180/2003,
Strategia Rozwoju Turystyki Województwa Kujawsko – Pomorskiego, przyjęta
przez Sejmik Województwa w dniu 31 sierpnia 2004 r. uchwałą
nr XXV/303/2004.
Założono, że cele, działania i przedsięwzięcia rozwojowe zapisane w powyższych
dokumentach, zachowujące swą prorozwojową aktualność, będą uwzględnione
w prezentowanej projekcji rozwoju. Ze względu na przyjęty poziom ogólności sformułowań,
nową redakcję zapisu dokumentu, nie wystąpią one w pierwotnej formie.
Dokumentem, który w tym zbiorze wyróżnia się pewną odmiennością, jest Plan
Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Kujawsko – Pomorskiego (2003 r.). Jest on
przestrzenną interpretacją zapisów treści dokumentów strategicznych powstałych wcześniej.
Ze względu na jego cele, aktualność jego ustaleń, które były istotnymi przesłankami
aktualizacji strategii rozwoju, prezentowane niżej zapisy strategii mogą być uważane jako
zgodne i spójne z postulatami planu.
Celem głównym zagospodarowania przestrzennego województwa kujawsko pomorskiego jest zbudowanie struktur funkcjonalno – przestrzennych podnoszących
konkurencyjność regionu i jakość życia mieszkańców. Pochodne od niego cele
szczegółowe określono następująco:
1. Zwiększenie atrakcyjności regionu jako pochodnej jego walorów przyrodniczych
i dziedzictwa kulturowego, wysokich standardów życia mieszkańców, wysoce sprawnych
systemów infrastruktury technicznej, dogodnych powiązań ze światem zewnętrznym.
Całokształt działań planistycznych w regionie winien skutkować wyraźną poprawą
jego atrakcyjności dla działalności gospodarczej, wypoczynku i zamieszkania. Województwo
kujawsko – pomorskie posiada obszary odznaczające się pięknem krajobrazu i naturalnością
środowiska przyrodniczego, a jego stan na terenach użytkowanych rolniczo
i zurbanizowanych w następstwie realizacji inwestycji proekologicznych wyraźnie się
poprawia. Niezbędna jest poprawa warunków życia mieszkańców regionu, ponieważ jego
20
obecne standardy mimo, iż nie są najniższe w kraju, nie są satysfakcjonujące. Nie dorównują
one ani przeciętnym europejskim, ani aspiracjom społeczeństwa województwa. Również,
mająca fundamentalne znaczenie dla warunków życia mieszkańców i funkcjonowania
gospodarki regionu, sprawność systemów infrastruktury technicznej, zwłaszcza drogowej, jest
obecnie ogólnie niezadowalająca. Zamierzone działania w sferze zagospodarowania
województwa winny wzmocnić materialne wyznaczniki jego konkurencyjności i poprawić
obecny jego wizerunek, sytuować je na korzystniejszej pozycji w porównaniach krajowych
i międzynarodowych.
2. Przyśpieszenie rozwoju największych miast regionu jako aktywnych biegunów wzrostu,
stymulujących wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich w ich otoczeniu.
Głównego mechanizmu generującego efektywny ekonomicznie rozwój społeczno –
gospodarczy upatruje się w pobudzaniu aktywności społeczno – gospodarczej
w jego największych miastach, w szczególności w Bydgoszczy i w Toruniu. Potencjał
demograficzny, społeczno kulturowy, ekonomiczny już dziś przewyższający ich potrzeby
własne, winien oddziaływać dynamizująco na rozwój całego województwa, niwelować
historyczne dysproporcje w poziomie rozwoju społeczno gospodarczego i stanu
zagospodarowania poszczególnych rejonów województwa.
3. Modernizacja struktury przestrzenno-funkcjonalnej regionu osiągana w następstwie
rozwoju miast średnich: Włocławka, Grudziądza i Inowrocławia oraz miast powiatowych,
jako węzłów systemów transportowych i teleinformatycznych oraz obszarów
z unikatowymi walorami środowiska przyrodniczego i predyspozycjami do użytkowania
rekreacyjnego.
Pomyślny rozwój miast stołecznych regionu tj. zespołu, który w przyszłości ma stać
się jedną z rozpoznawanych metropolii Europy Środkowej, miast powiatowych jako centrów
gospodarki i ośrodków obsługi ludności oraz węzłów transportowo – teleinformatycznych,
powinien być osnową nowoczesnej struktury przestrzenno - funkcjonalnej regionu. Obszary
pomiędzy poszczególnymi węzłami i pasmami wysoce intensywnego zagospodarowania
i koncentracji pozarolniczej działalności gospodarczej, powinny wykazywać się funkcjonalną
specjalizacją w zakresie wysoko towarowej produkcji rolnej, gospodarki leśnej i użytkowania
rekreacyjnego.
Szczegółowe kierunki zagospodarowania przestrzennego województwa kujawsko –
pomorskiego, zestawienie konkretnych zadań inwestycyjnych i regulacji zawiera tekst planu.
4.2. Wnioski z analiz wybranych dokumentów strategicznych poziomu krajowego
Ogólna metodologia planowania zakłada spójność dokumentów programowych
w układzie hierarchicznym: kraj; region, gmina, co implikuje uwzględnienie przy aktualizacji
strategii rozwoju województwa dokumentów o charakterze strategicznym poziomu
krajowego.
Narodowy Plan Rozwoju na lata 2007 – 2013 (projekt z września 2005r.), jest
propozycją kompleksowego planu rozwoju społeczno-gospodarczego Polski w warunkach
członkostwa w Unii Europejskiej. Cele strategiczne tego planu to: utrzymanie gospodarki na
ścieżce wysokiego wzrostu, wzmocnienie konkurencyjności regionów, przedsiębiorstw
i wzrost zatrudnienia oraz podniesienie poziomu spójności społecznej, gospodarczej
i przestrzennej. Plan wskazuje 5 kluczowych kierunków rozwoju, ujętych do realizacji
w formie horyzontalnych programów operacyjnych: wzmocnienie potencjału rozwojowego
21
regionów i przekształcenia strukturalne obszarów wiejskich, infrastruktura transportowa,
zasoby naturalne, innowacje, inwestycje badania i rozwój oraz rozwój zasobów ludzkich
i kapitału społecznego. W ramach wymienionych programów horyzontalnych przewiduje się
programy operacyjne, łącznie 31 programów, w tym: 14 sektorowych, 16 regionalnych
i 1 pomocy technicznej.
Rozwój każdego z regionów wojewódzkich będzie kreowany tak przez samorząd
województwa, realizujący określone w zaktualizowanej strategii rozwoju cele
za pośrednictwem regionalnego programu operacyjnego, jak i przez ministra właściwego
ds. rozwoju regionalnego za pośrednictwem Regionalnego Programu Operacyjnego Spójność
Terytorialna i Konkurencyjność Regionów oraz ministrów zarządzających pozostałymi
programami operacyjnymi sektorowymi. Regionalny efekt tego rozwoju będzie
skumulowanym efektem polityki regionalnej tak samorządu województwa jak i rządu.
Założenia polityki regionalnej państwa i rządu jako podmiotu tej polityki
w szczególności, będą sformułowane w przygotowywanej Narodowej Strategii Rozwoju
Regionalnego na lata 2007 – 2013 (projekt z września 2005r.), dokumentu opartego na
Narodowym Planie Rozwoju na lata 2007 –2013 i Długofalowej Strategii Rozwoju
Regionalnego Kraju (04.2004). Strategiczne cele kierunkowe polskiej polityki regionalnej
w okresie 2007-2013 to: większa konkurencyjność regionów, większa spójność społeczna,
gospodarcza i przestrzenna oraz szybszy wzrost - wyrównywanie szans rozwojowych
województw.
Narodowa strategia łączy rozwój konkurencyjności gospodarczej polskich regionów
z rozwojem gospodarki opartej na wiedzy. Działania zamierzone w tym zakresie zakładają:
zwiększenie nakładów na badania i wdrożenia oraz innowacyjność gospodarki, rozwój
zasobów ludzkich potrzebnych nowoczesnej gospodarce, rozwój infrastruktury niezbędnej dla
nowoczesnej gospodarki, wzmacnianie regionalnego potencjału instytucji otoczenia biznesu,
rozwój centrów zaawansowanych technologii, sieci upowszechniania i dyfuzji innowacji
technologicznych i organizacyjnych.
Wspieranie zróżnicowanych zamierzeń rozwojowych województw, łączone z bardziej
efektywnym wykorzystywaniem ich potencjałów endogenicznych, ma wzbogacać strukturę
społeczno-gospodarczą kraju. Wyrazem postulowanej różnorodności regionów winna być ich
specjalizacja społeczno-gospodarcza, cechująca się wysokim poziomem konkurencyjności.
W ramach tego kierunku polityki regionalnej państwa zamierzone jest wspieranie rozwoju
polskich metropolii i obszarów metropolitalnych, pomoc regionom obarczonych
specyficznymi problemami ich rozwoju.
Wyrównywanie szans rozwojowych województw, jako cel polityki regionalnej
państwa to oferta dodatkowego wsparcia dla regionów. W ramach działań realizujących ten
cel zamierza się: wpieranie rozwoju infrastruktury niezbędnej dla wyrównywania szans
rozwojowych, wspieranie rozwoju sieci osadniczej w szczególności rozwoju krajowych
i regionalnych ośrodków równoważenia rozwoju (w kujawsko-pomorskim: Bydgoszcz,
Toruń, Inowrocław, Grudziądz i Włocławek), wspieranie rozwoju zasobów ludzkich, rozwoju
instytucjonalnego
w
województwach,
wzmacnianie
kontaktów
(współpracy)
międzynarodowych.
Polityka regionalna państwa winna być w pełni zgodna z jego polityką ekologiczną,
tj. polityką harmonizowania celów ochrony środowiska z celami gospodarczymi
i społecznymi. Ustalone w końcu 2002 r. założenia tej polityki na najbliższe lata, określone
są w dokumencie pt. Polityka Ekologiczna Państwa na lata 2003 – 2006
z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010. Polityka ta zakłada modyfikacje modeli
22
produkcji
i
konsumpcji,
zmniejszanie
materiałochłonności,
wodochłonności
i energochłonności gospodarki, stosowanie najlepszych dostępnych technik i dobrych praktyk
gospodarowania, ale również podejmowanie działań typowo ochronnych, tradycyjnych
działań takich jak oczyszczanie ścieków czy gazów, unieszkodliwianie odpadów itp.
Podstawowym warunkiem skutecznej realizacji polityki ekologicznej państwa jest
respektowanie zasady zrównoważonego rozwoju w strategiach i politykach w poszczególnych
dziedzinach gospodarowania, tj. uwzględnianie przy sporządzaniu tych strategii, polityk oraz
ich programów wykonawczych, na równi z celami gospodarczymi i społecznymi właściwymi
dla danej dziedziny również celów ekologicznych. Jest oczywistym, że zasady
zrównoważonego rozwoju, ładu przestrzennego, winny być konsekwentnie uwzględniane
przy aktualizacji strategii rozwoju województwa kujawsko-pomorskiego, podobnie jak
stosowano je przy sporządzaniu planu zagospodarowania przestrzennego tego regionu.
Jednym ważniejszych instrumentów realizacji tej polityki jest Krajowy Program
Oczyszczania Ścieków Komunalnych, który odnosi się do przedsięwzięć z zakresu gospodarki
wodno-ściekowej na obszarze poszczególnych województw.
Strategia Rozwoju Obszarów Wiejskich i Rolnictwa na lata 2007 – 2013
z elementami prognozy do roku 2020 (projekt z czerwca 2005r.) proponuje wdrażanie
modelu wielofunkcyjnego rozwoju wsi i wielofunkcyjnego rolnictwa. Jej główne cele:
wspieranie zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich, poprawa konkurencyjności
rolnictwa oraz wzmocnienie przetwórstwa rolno-spożywczego w kierunku poprawy jakości
i bezpieczeństwa żywności. W strategii tej założono komplementarność jej działań
z działaniami ustalonymi w strategiach i programach rozwoju regionów, w ramach
nadrzędnego celu jakim jest poprawa warunków życia i pracy mieszkańców wsi poprzez
wzrost gospodarczy, z uwzględnieniem wymogów środowiska.
Strategia ta była źródłem istotnych przesłanek ukierunkowujących aktualizację
strategii rozwoju kujawsko-pomorskiego. Gospodarka rolna w województwie kujawskopomorskim to znaczący sektor jego gospodarki, w istotnej mierze decydujący
o konkurencyjności i pozycji gospodarczej regionu w międzyregionalnych porównaniach,
korzystnie promująca region na rynkach Europy.
Proponuje się, aby działania aktualizowanej strategii rozwoju województwa kujawskopomorskiego, ukierunkowane na poprawę warunków życia i pracy mieszkańców, obejmowały
w jednakowym stopniu mieszkańców wsi kujawsko-pomorskiej jak i mieszkańców kujawskopomorskich miast.
Narodowa Strategia Kultury na lata 2004 – 2013 (przyjęta przez RM 21 września
2004r.), określa spójne działania horyzontalne do realizacji na obszarze całego kraju, których
beneficjantami mają być mieszkańcy wszystkich regionów Polski. Strategia proponuje
działania niezbędne dla osiągnięcia zakładanych celów ujęte w formie 5 narodowych
programów kultury.
Bogate dziedzictwo kulturowe, wysoka aktywność kulturalna w województwie
kujawsko-pomorskim, były źródłem zapisów określonych działań w aktualizowanej strategii
rozwoju regionu, zgodnie z celami jego rozwoju. Komplementarność działań strategii
narodowej i regionalnej, przełożona na równoległą realizację zadań ujętych w pochodnych od
nich programach operacyjnych, umożliwi kumulację pożądanych efektów w sferze kultury.
Narodowa Strategia Integracji Społecznej dla Polski (przyjęta przez RM 3 sierpnia
2004r.) włącza nasz kraj w realizację drugiego celu Strategii Lizbońskiej, tj. zakłada
modernizację krajowego modelu socjalnego. Strategia postuluje 20 działań horyzontalnych,
do realizacji na obszarze całego kraju, ukierunkowanych na walkę z ubóstwem
23
i marginalizacją społeczną, ma mobilizować dla tych działań wszystkie podmioty ze sfery
polityki, gospodarki i życia społecznego.
Działania Narodowej Strategii Integracji Społecznej dla Polski, podobnie jak
i regionalnego programu dla pomocy społecznej oraz ocena sytuacji w zakresie pomocy
i integracji społecznej w województwie, były podstawą sformułowania działań kierunkowych
zaproponowanych do aktualizowanej strategii rozwoju województwa kujawsko-pomorskiego.
W zbiorze krajowych dokumentów programowych ukierunkowanych - zgodnie
z pierwszym priorytetem Strategii Lizbońskiej – na budowę konkurencyjnej, dynamicznej
gospodarki opartej na wiedzy, występuje Strategia rozwoju nauki w Polsce do 2013 r.
z perspektywiczną prognozą do roku 2020 (przyjęta przez RM 29 czerwca 2005r.).
Wyznacza ona główne kierunki rozwoju polskiej nauki do roku 2013 oraz instrumenty ich
realizacji, które będą odpowiadać zmianom zachodzącym w otoczeniu prawnym,
ekonomicznym i organizacyjnym. Opiera się ona na założeniu, że działalność badawczorozwojowa będąca jednym z filarów nauki ma podstawowe znaczenie dla rozwoju
cywilizacyjnego kraju oraz wzrostu innowacyjności i konkurencyjności jego gospodarki.
Strategia ma charakter ramowy wyznaczający ogólne cele i priorytety naukowe do roku 2020.
Celem nadrzędnym tej strategii jest zwiększenie roli wiedzy i innowacyjności w procesie
trwałego zrównoważonego rozwoju gospodarczego i społecznego, natomiast cele
szczegółowe wskazują na: poprawę poziomu jakościowego kadry naukowej oraz
ukierunkowania jej działalności na potrzeby gospodarki i społeczeństwa, wzrost
międzynarodowej konkurencyjności polskiej nauki, wzmocnienie współpracy nauki
z gospodarką oraz wsparcie rozwoju społeczeństwa informacyjnego. W sytuacji
województwa kujawsko-pomorskiego zakres działań postulowanych przez tę strategię został
określony w zaktualizowanej Regionalnej Strategii Innowacji (projekt przyjęty przez Zarząd
Województwa uchwała Nr 60/1045/2005 z dnia 23 listopada 2005 r
Strategia Rozwoju Infrastruktury Transportu na lata 2004 – 2006 i lata następne
oraz Strategia Rozwoju Transportu na lata 2007-2013 (projekt z grudnia 2004),
ukierunkowane są na zapewnienie sprawnych połączeń transportowych dla intensyfikacji
wymiany handlowej w ramach europejskiego rynku, poprawę dostępności głównych
aglomeracji miejskich kraju, wspomaganie rozwoju regionów, poprawę bezpieczeństwa
w transporcie, redukowanie niekorzystnych oddziaływań transportu na środowisko.
Proponowane przez te strategie, w obrębie województwa kujawsko-pomorskiego, zadania
inwestycyjne: budowa autostrady A-1, modernizacja odcinków dróg krajowych nr 1, 5 i 10,
modernizacji linii kolejowych E-65 i nr 353, rozbudowa portu lotniczego w Bydgoszczy,
budowa obwodnic miast: Brodnicy, Szubina i Torunia, są w nim niezbędne i od wielu lat
oczekiwane. Mają one zasadnicze znaczenie dla poprawy zewnętrznej dostępności regionu,
dla jego spójności terytorialnej, a tym samym międzyregionalnej konkurencyjności. Planowa
realizacja zadań zamierzonych w tej strategii, determinuje realizację (lokalizację,
harmonogram) określonych zadań wewnątrz regionalnych, szczegółowo ujętych w Planie
Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Kujawsko-Pomorskiego.
Zagospodarowanie województwa w elementy krajowej infrastruktury komunikacyjnej
ma fundamentalne znaczenie dla gospodarczej konkurencyjności regionu, z tego też względu
znajduje ono odpowiednie ujęcie w zapisach aktualizowanej strategii rozwoju województwa
kujawsko-pomorskiego.
24
4.3. Dokumenty programowe Parlamentu, Rady i Komisji Europejskiej
Aktualnie w instytucjach Unii Europejskiej trwa debata dotycząca przyszłości
europejskiej polityki zmniejszania różnic i promowania większej spójności gospodarczej,
społecznej i terytorialnej. Pierwsze propozycje odnoszące się do założeń przyszłej, nowej
polityki spójności zawiera trzeci raport Komisji Europejskiej Nowe partnerstwo dla
spójności: konwergencja, konkurencyjność, współpraca (2004). W lipcu 2005 r. ukazał się
komunikat Komisji Europejskiej pt. Polityka spójności wspierająca wzrost gospodarczy
i zatrudnienie: Strategiczne wytyczne wspólnotowe, 2007 – 2013. Uwzględniają one wnioski
szczytu Rady Europejskiej odbytego w marcu 2005 r. i podkreślają potrzebę ponownego
wprowadzenia w życie Strategii Lizbońskiej.
Ramy polityki spójności w latach 2007 – 2013 wyznaczają: koncentracja
tj. koncentrowanie zasobów na podstawowej infrastrukturze, kapitale ludzkim oraz na
badaniach i innowacyjności, konwergencja, której kluczowym celem winno być
stymulowanie potencjału wzrostu gospodarczego, regionalna konkurencyjność
i zatrudnienie osiągane w następstwie promowanych zmian gospodarczych, europejska
współpraca terytorialna promująca silniejszą integrację we wszystkich wymiarach,
prowadząca do wyważonego i zrównoważonego rozwoju terytorium Unii, lepsze
zarządzanie wymagające wzmacniania zdolności instytucjonalnych i rządzenia, poprawy
jakości partnerstwa.
Odwołując się do celów odnowionej Strategii Lizbońskiej polityka spójności
wspierająca wzrost gospodarczy i zatrudnienie winna koncentrować się na następujących
trzech priorytetach;
– poprawa atrakcyjności Państw Członkowskich, regionów i miast poprzez poprawę
dostępności, zapewnienie odpowiedniej jakości i poziomu usług , oraz zachowanie ich
potencjału środowiskowego,
– wsparcie innowacyjności, przedsiębiorczości i wzrostu gospodarki opartej na wiedzy
poprzez rozwijanie zdolności w zakresie badań i innowacyjności, łącznie z nowymi
technikami informacyjno-komunikacyjnymi,
– tworzenie większej liczby lepszych miejsc pracy poprzez zachęcanie większej liczby osób
do podjęcia zatrudnienia lub rozpoczęcia działalności gospodarczej, poprawę
adaptacyjności pracowników i przedsiębiorstw oraz zwiększenie inwestycji w kapitał
ludzki.
Wytyczne są ramami, z których państwa członkowskie i regiony mogą korzystać
w momencie tworzenia programów narodowych i regionalnych. Aktualizacja strategii
rozwoju województwa kujawsko-pomorskiego, zmierzająca do budowy strategii poprawy
konkurencyjności regionu, w całej rozciągłości wpisuje się w ramy i wytyczne polityki
spójności postulowanej dla Unii Europejskiej po 2006 roku.
25
5. Cel nadrzędny i priorytetowe obszary działań strategicznych
Cel nadrzędny dotychczasowej strategii rozwoju województwa kujawskopomorskiego w zapisie:
poprawa konkurencyjności regionu i podniesienie poziomu życia mieszkańców przy
respektowaniu zasad zrównoważonego rozwoju
utrzymuje się jako cel nadrzędny prorozwojowych działań w wymiarze co najmniej
najbliższej dekady. Jest to cel w pełni zgodny z zasadniczymi kierunkami rozwoju kraju
proponowanymi przez Narodowy Plan Rozwoju i Narodową Strategię Rozwoju Regionalnego
na lata 2007-2013, a także proponowanymi celami polityki spójności Unii Europejskiej po
2006 r.
Na podstawie ogółu przesłanek do projekcji rozwoju województwa kujawskopomorskiego: obecnych i przyszłych uwarunkowań rozwoju, potrzeb i aspiracji mieszkańców,
wyzwań najbliższej przyszłości, wskazuje się:
–
trzy priorytetowe obszary działań strategicznych,
–
działania strategiczne (cele strategiczne),
–
główne kierunki działań strategicznych (cele operacyjne).
Priorytetowy obszar działań 1. Rozwój nowoczesnej gospodarki
Podstawowym wyznacznikiem konkurencyjności województwa w przestrzeni
krajowej i europejskiej winna być konkurencyjność jego gospodarki, jej zdolność do
osiągania sukcesu w gospodarczej rywalizacji. Wśród czynników wzrostu konkurencyjności
szczególnie znaczące są przedsiębiorczość ludności, zdolności podmiotów gospodarczych do
absorpcji innowacji technologicznych, menedżerskich oraz organizacyjnych i przekształcenia
ich w sukces komercyjny. Są to atrybuty konkurencyjności typu jakościowego, znamienne dla
gospodarek nowoczesnych, postulowane przez Strategię Lizbońską.
Działanie 1.1. Kreowanie warunków przedsiębiorczości i upowszechniania innowacji
Inicjowanie aktywności gospodarczej, jej pomyślne utrzymywanie i rozwijanie,
wymagają określonych warunków temu sprzyjających, funkcjonowania sfery usługowej
ułatwiającej, stymulującej przedsiębiorczość, występowania korzystnego dla przedsiębiorcy
klimatu gospodarczego w jego bezpośrednim otoczeniu.
Jednym z ważniejszych segmentów sfery obsługi gospodarczej aktywności,
decydującym o zdolności do rynkowej konkurencji, jest sprawnie działający system
upowszechniania różnego rodzaju innowacji unowocześniających gospodarkę i aktywności
z nią związane.
1.1.1 Rozwijanie postaw przedsiębiorczych
Postawę przedsiębiorczości określają zarówno osobiste zdolności i predyspozycje
nabywane w szeroko rozumianej edukacji, posiadane zasoby, jak i określone uwarunkowania
tkwiące w otoczeniu, łącznie determinujące inicjatywę gospodarczą.
26
Dlatego też celowym jest upowszechnianie wiedzy w zakresie przedsiębiorczości,
m.in. poprzez wprowadzanie treści związanych z podstawami gospodarki rynkowej
do programów nauczania, edukację, zwłaszcza młodzieży, w zakresie zakładania
i prowadzenia małych firm, popularyzację przedsiębiorczości w środkach masowego
przekazu, kreowanie przedsiębiorczości akademickiej.
W sferze uwarunkowań zewnętrznych rozwoju przedsiębiorczości sprzyjać winny
w szczególności: postulowane parlamentowi regulacje systemów podatkowego i ubezpieczeń
społecznych, usuwanie znanych barier administracyjnych. W skali lokalnej działanie zakłada:
wprowadzanie pro rozwojowych systemów podatków lokalnych, ułatwień rejestracji
aktywności gospodarczej, udostępnianie terenów inwestycyjnych, poprawę dostępu
do kapitału, ułatwianie dostępu do informacji i doradztwo gospodarcze, pomoc
w nawiązywaniu kontaktów zagranicznych.
Przedsiębiorczość i aktywność gospodarcza winna być wspierana finansowo
w zakresie realizacji inwestycji. Konieczne jest również wzmacnianie istniejących oraz
kreowanie powstawania nowych klastrów przemysłowych o znaczeniu regionalnym,
krajowym, międzynarodowym.
1.1.2. Rozwijanie instytucji otoczenia biznesu
Inicjowaniu aktywności gospodarczej, poprawie efektywności działania podmiotów
gospodarczych, użyteczny jest rozwój wyspecjalizowanych instytucji jak:
− firmy
szkoleniowo-konsultingowe,
ośrodki
upowszechniania
innowacji
technologiczno-organizacyjnych, ośrodki informacji gospodarczej,
− banki, fundusze inwestycyjne, instytucje kredytowo-pożyczkowe i gwarancyjne,
instytucje ubezpieczeniowe,
− centra targowe i wystawienniczo – promocyjne,
− organizacje przedsiębiorców, aktywnie uczestniczące w kształtowaniu polityki
gospodarczej w regionie, w środowiskach lokalnych.
Obecnie, większość instytucji świadczącej usługi na rzecz biznesu zlokalizowana jest
w największych miastach województwa, głównie w Bydgoszczy i w Toruniu. Pożądana jest
znacznie większa ich obecność w miastach średnich regionu. Jakkolwiek o rozwoju tego
sektora usług decydują bezpośrednio potrzeby rynku który je inicjuje, istotne dla ich rozwoju
może być wsparcie samorządów, lokalnych stowarzyszeń gospodarczych itp.
1.1.3. Kształtowanie regionalnego systemu transferu innowacji i wymiany informacji
Konkurencyjność województwa, a jego gospodarki w szczególności, winna mieć
oparcie w ich nowoczesności. Aktualnie istotnym ograniczeniem procesu „unowocześniania”
różnych dziedzin aktywności w regionie, jest niedostatecznie wykształcony system
upowszechniania innowacji, tak technologicznych jak i menedżersko - organizacyjnych.
W strukturze regionalnego systemu upowszechniania innowacji jako węzły kreacji,
oferty i promocji, winny występować: ośrodki naukowe (akademickie) województwa
zarówno jako miejsca kreowania różnego rodzaju innowacji jak i jako bazy danych, ośrodki
badawczo-wdrożeniowe poza sektorem szkół wyższych, stowarzyszenia naukowo-techniczne,
inne organizacje i instytucje aktywne w tej sferze. Węzłami absorpcji innowacji, kreującymi
na nie popyt, winny być w szczególności podmioty gospodarcze, instytucje otoczenia biznesu,
administracji i zarządzania. Węzły tego systemu winna wiązać szerokopasmowa sieć
informatyczna.
Efektywne funkcjonowanie takiego systemu w regionie wymaga z jednej strony
aktywizacji węzłów kreowania innowacji, ich oferty „użytecznych nowości”, promocji ich
27
możliwości opracowywania pożądanych rozwiązań innowacyjnych, z drugiej system taki
wymaga wyraźnego zapotrzebowania (chłonności) na wszelkie nowości przyśpieszające
rozwój, mnożące jego efekty.
W powyższym kontekście, konieczną jest określona reorientacja aktywności
regionalnych instytucji naukowo-badawczych, wdrożeniowych, postępu technicznoorganizacyjnego, stymulowanie zainteresowania podmiotów gospodarczych i innych dla
unowocześniania ich działalności.
1.1.4. Rozwój potencjału naukowo-badawczego regionu.
Nauka jest głównym źródłem najcenniejszego w dzisiejszej gospodarce zasobu jakim
jest wiedza. Naukowo chłonne rodzaje działalności gospodarczej są z reguły wysoce
konkurencyjne i to one decydują o konkurencyjności regionów w których występują.
Ogromna jest rola nauki dla zapewnienia wysokiego poziomu kształcenia, rozwoju kultury.
Zwiększenie pro innowacyjnego oddziaływania posiadanego w regionie potencjału
naukowo-badawczego na rozwój województwa, wymaga:
− rozwoju instytucjonalno-organizacyjnego szkół wyższych, zwłaszcza w następstwie
rozwijania nowych kierunków badań, w tym powoływanie Centrów Doskonałości
w wybranych dyscyplinach wiedzy,
− wzbogacania infrastruktury naukowo-badawczej, wdrożeniowej, promocyjnej szkół
wyższych i innych podmiotów realizujących badania naukowe, zajmujących się
upowszechnianiem postępu techniczno-organizacyjnego,
− wzrostu potencjału jednostek badawczo-rozwojowych firm,
− wspierania
przedsięwzięć
naukowo-badawczych,
badawczo-rozwojowych
podejmowanych we współpracy przez instytucje naukowo-badawcze i podmioty
gospodarcze, w tym we współpracy międzyregionalnej i międzynarodowej,
− wzmacniania zespołów badań naukowych, kształcenia kadr, zwłaszcza w dyscyplinach
uznawanych za specjalność ośrodków naukowych kujawsko-pomorskiego, także takich
które taką specjalnością mogą się stać w przyszłości.
Działanie 1.2. Wzmacnianie konkurencyjności regionalnej gospodarki rolnej
Rolnictwo województwa kujawsko-pomorskiego będąc wiodącym producentem
płodów rolnych i towarów pochodzenia rolniczego, jest znaczącym sektorem gospodarki
regionu. Utrzymanie obecnej pozycji na rynkach rolnym i przetwórstwa rolno-spożywczego
wymaga sprostaniu konkurencji ze strony innych uczestników Wspólnego Rynku Rolnego.
Wzmacnianie konkurencyjności gospodarki rolnej i przetwórstwa rolno-spożywczego
województwa kujawsko-pomorskiego winno być dokonywane poprzez działania z jednej
strony ukierunkowane na dostosowywanie się gospodarstw rolnych regionu do
funkcjonowania na współczesnych rynkach rolnych, z drugiej – na wzmacnianie
konkurencyjności przedsiębiorstw przetwórstwa rolno-spożywczego, konkurencyjności
jakościowej i cenowej towarów.
Ponadto wzmacnianiu konkurencyjności - tak producentów surowców jak i towarów
przetwórstwa rolno-spożywczego - sprzyjać mogą inicjatywy ich integracji w większe
podmioty gospodarcze (grupy producentów rolnych, spółdzielnie, spółki itp.) oraz rozwój
doradztwa specjalistycznego, aktywność promocyjna itp.
Produkcja w gospodarstwach rolnych i zakładach przetwórstwa rolnego, musi być
przyjazna dla środowiska przyrodniczego i codziennego życia ludności, prowadzona
28
z pełnym respektem dla zasad i norm odnoszących się do zrównoważonego rozwoju.
Maksymalnego ograniczenia wymaga rozwój przemysłowego tuczu zwierząt (fermy
bezściołowe) mogącego negatywnie oddziaływać na środowisko. Ostateczne rozstrzygnięcia
w tym zakresie winny wynikać z miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.
Nie przewiduje się w województwie produkcji żywności modyfikowanej.
1.2.1. Wspieranie adaptacji gospodarstw rolnych do funkcjonowania na współczesnych
rynkach rolnych
Aktywność gospodarstw rolnych w uwarunkowaniach określanych polityką Wspólnego
Rynku Rolnego, wiąże się z dostosowywaniem do ustalanych kierunków i wielkości
produkcji, przestrzeganiem jej standardów zapewniających bezpieczeństwo żywności.
Powyższe wymagać będzie inwestycji zmierzających do poprawy zdolności
technicznych, standardów higienicznych i sanitarnych produkcji surowców żywnościowych
i ochrony środowiska. Poprawie zdolności konkurencyjnej gospodarstw rolnych w regionie
służyć będzie wprowadzanie nowych technik uprawy i hodowli, postęp biologiczny
w produkcji zwierzęcej i roślinnej, wprowadzanie nowych kierunków produkcji (upraw
metodami ekologicznymi, upraw roślin energetycznych, lekarskich, upraw gatunków
rodzimych, hodowli rodzimych ras zwierząt itp.).
Ponadto ważne będą działania: poprawiające strukturę agrarną, sprzyjające koncentracji
użytków rolnych i produkcji rolniczej, organizowania się producentów np. grupy
producentów, spółdzielnie, spółki itp., a także mające na celu poprawę zarządzania
gospodarstwem rolnym.
1.2.2. Wzmacnianie konkurencyjności przetwórstwa rolno-spożywczego
Region kujawsko-pomorski, którego gospodarka rolna dostarcza znaczące wielkości,
wysokiej jakości surowców (np.: żywiec wieprzowy, mleko, buraki cukrowe, zboża), winien
dysponować określonym potencjałem produkcyjnym ich przetwórstwa, być także liczącym
się dostawcą wysokiej jakości, rynkowo konkurencyjnych towarów pochodzenia rolniczego.
O rynkowej konkurencyjności tego rodzaju towarów decyduje nie tylko jakość surowca, lecz
w istotnej mierze charakter ich produkcji, nowoczesność stosowanych technologii i urządzeń
produkcyjnych, wysokie kwalifikacje zatrudnionych kadr, warunki sanitarno-higieniczne
procesów produkcyjnych.
Zakłada się rozwój, unowocześnianie potencjału przetwórstwa rolno-spożywczego
województwa, promocję rynkową jego produktów, zwłaszcza tych, które są lub mogą stać się,
specjalnością regionu (np. certyfikowanymi produktami regionalnymi i lokalnymi).
Działanie 1.3. Promocja rozwoju turystyki
Kujawsko-pomorskie to region, którego atrakcyjność turystyczna jest generalnie
zauważana (np.: zabytkowy Toruń, Bory Tucholskie, Pojezierze Brodnickie, Uzdrowisko
Ciechocinek), niemniej jego walory i zasoby będące źródłem przyjazdów turystycznych,
a tym samym podstawą gospodarki turystycznej, nie są wykorzystywane we właściwym
i możliwym stopniu.
Niezbędna jest aktywna promocja najbardziej charakterystycznych produktów
turystycznych regionu, pochodnych zarówno walorów rekreacyjno-uzdrowiskowych
29
i turystyczno-krajoznawczych środowiska przyrodniczego województwa, jego dziedzictwa
kulturowego jak i bogatej oferty imprez kulturalnych.
Zdecydowana poprawa winna wystąpić w sektorze usług turystycznych, który
rozwijając się winien różnicować oferty, znacząco zwiększyć swój potencjał wykonawczy,
uwzględniając przy tym struktury potrzeb potencjalnych gości województwa.
1.3.1. Promocja walorów i produktów turystycznych
Zdecydowanie efektywniejsze wykorzystanie atrakcyjności wypoczynkowouzdrowiskowej i krajoznawczo-kulturalnej regionu, jako czynnika rozwoju gospodarczego,
podaży miejsc pracy, również jego promocji, wymaga z jednej strony przedstawienia bogatej
oferty atrakcyjnych produktów turystycznych, z drugiej - aktywnej ich promocji wśród
potencjalnych gości województwa.
W strukturze oferty produktów turystycznych zdecydowanie większym stopniu aniżeli
dotąd, winny znaleźć się produkty turystyki specjalistycznej, jak np.: eksponujące unikatowe
walory przyrody żywej i krajobrazy regionu, zasoby i możliwości lecznictwa
uzdrowiskowego, aktywnej rekreacji w atrakcyjnym środowisku przyrodniczym, poznawanie
zabytków i innych przejawów dziedzictwa kulturowego, propozycje atrakcyjnej rozrywki
kulturalnej, adresowane do konkretnych grup turystów.
Zamierzony efekt w postaci przyjazdów turystów do regionu, spowoduje aktywna
promocja oferowanych produktów, wymagająca uruchomienia różnego rodzaju instrumentów
informacyjno-promocyjnych, obecności w krajowych, europejskich systemach informacji
i recepcji turystycznej.
1.3.2. Rozwój sektora usług turystycznych
Zamierzone zwiększenie przyjazdowego ruchu turystycznego do województwa
wymusza działania na rzecz rozwoju i podnoszenia jakości jak najszerzej rozumianego
sektora usług turystycznych i para turystycznych. Niezbędne są w województwie: dalsze
różnicowanie oferty usług hotelowych i gastronomicznych, wzbogacenie zagospodarowania
rozrywkowo-rekreacyjnego, zwłaszcza licznych miejscowości zasobnych w ekspozycje
dziedzictwa kulturowego i walory środowiska przyrodniczego, rozwój usług dla turystów
zmotoryzowanych. Szczególnie ważnymi segmentami tego sektora winny być usługi
uzdrowiskowe oraz kongresowo-konferencyjne.
Istotnym jest wiązanie rozwoju sektora obsługi osób przyjezdnych z odpowiednim
ukierunkowaniem dla potrzeb tej grupy osób oferty usług określanych jako paraturystyczne,
np. w zakresie pomocy lekarskiej, transportu pasażerskiego, telekomunikacyjnych itp.
Priorytetowy obszar działań 2. Unowocześnienie struktury funkcjonalno-przestrzennej
regionu
Konkurencyjność regionu oraz jakość życia jego mieszkańców są w znaczącym
stopniu warunkowane nowoczesnością jego struktury funkcjonalno-przestrzennej.
Unowocześnianie tej struktury musi zakładać: odpowiednie kształtowanie sieci osadniczej
z wyeksponowaniem roli ośrodków wzrostu społeczno-gospodarczego, wysoką sprawność
infrastruktury społecznej i technicznej, zapewniających powszechną dostępność i wysoki
poziom świadczonych usług, dobre powiązania regionu z otoczeniem, zachowanie w jak
najlepszym stanie systemu ekologicznego regionu, stanowienie atrakcyjnych warunków
inwestowania.
30
Działanie 2.1. Wspieranie rozwoju sieci osadniczej
Dobrze rozwinięta sieć osadnicza, w tym szczególnie miast o zróżnicowanych
funkcjach, obszarach obsługi i usytuowaniu w hierarchii sieci, wpływa na poziom jakości
życia mieszkańców, na zaspokajanie potrzeb społecznych. Strategia generalnie zakłada
rozwój wszystkich węzłów sieci osadniczej, w szczególności w zakresie rozwoju ich funkcji
obsługi mieszkańców.
Postrzegając rolę ośrodków centralnych miast Bydgoszczy i Torunia jako biegunów
wzrostu, które licznymi funkcjami obejmują całe województwo stymulując wzrost w swym
otoczeniu, postuluje się - dla zwiększenia efektywności ich oddziaływania - wzmacnianie
funkcji o regionalnym i ponadregionalnym znaczeniu (funkcji metropolitalnych).
Charakterystyczne, zwłaszcza dla miast kujawsko-pomorskiego, wysokie zużycie
substancji materialnej i zaległości w remontach, zanik pierwotnych sposobów użytkowania
niektórych terenów, wywołują potrzeby ich rewitalizacji urbanistyczno-architektonicznej
a nie rzadko także ekonomiczno-społecznej. Odnowa osadnictwa, tak osiedli miejskich jak
i wsi, ich ożywienie gospodarcze, winny sprzyjać nie tylko poprawie warunków życia
miejscowej ludności i podnosić ich atrakcyjność lokalizacyjną dla inwestycji, ale w istotnym
stopniu winny ograniczać tendencję dekoncentracji osadnictwa.
2.1.1. Wspieranie procesów metropolizacji ośrodków stołecznych Bydgoszczy i Torunia
Ośrodki stołeczne województwa Bydgoszcz i Toruń, ujmowane w zespole jako
bieguny aglomeracji bydgosko-toruńskiej, z łącznym potencjałem demograficznym,
ekonomicznym i naukowo-kulturalnym postrzegane są jako ośrodki centralne bydgoskotoruńskiego obszaru metropolitalnego, jako potencjalny europol Środkowej Europy.
Ujawniane predyspozycje, artykułowane aspiracje, realne i potencjalne korzyści, implikują
dalszy, dynamiczny rozwój funkcji metropolitalnych tych miast. Komplementarność ich
rozwoju funkcjonalnego, integracja komunikacyjna, winny sprzyjać wzmacnianiu społecznoekonomicznego potencjału aglomeracji i jej pozycji w krajowym systemie osadniczym.
Szczegółowe przedsięwzięcia winny przyspieszać:
− rozwój funkcji naukowo-edukacyjnej, kulturalnej, turystycznej, administracyjnopolitycznej,
− rozwój funkcji gospodarczej, w tym wytwórczości w sektorze wysokich technologii,
innowacji, przepływów informacji pomiędzy nauką i gospodarką,
− rozwój połączeń komunikacyjnych zapewniających dobrą dostępność do innych
ośrodków krajowych i europejskich,
− rozwój szybkich drogowych i szynowych połączeń komunikacyjnych pomiędzy
ośrodkami stołecznymi, ale również wiążących Bydgoszcz i Toruń z regionalnym
otoczeniem.
2.1.2. Rewitalizacja miast i wsi regionu
Wieloletnie zaległości w remontach substancji architektonicznej, zwłaszcza miast, nie
wykonywanie potrzebnych modyfikacji układów urbanistycznych (komunikacyjnych),
zmiany sposobu użytkowania i pierwotnych funkcji terenów, prowadzące do zaniżenia jakości
warunków codziennej egzystencji ludności, będące źródłem niepożądanych zjawisk
społecznych, wywołują potrzebę działań zmieniających ten stan, adaptujących tereny, ich
zabudowę i zamieszkujące je społeczności lokalne do współczesnych potrzeb. Nadrzędnym
31
celem tego rodzaju działań winno być wywołanie pożądanych zmian społecznych
i pobudzenie gospodarcze. Przedsięwzięcia w tym kierunku zmierzające winny obejmować:
− rewitalizację zdegradowanych obszarów zasiedlonych dla polepszenia ich zasobów
mieszkaniowych, ochrony i rewaloryzacji zasobów zabytkowych z nadaniem
im nowych funkcji (np. kulturalnej, turystycznej), wywołania ożywienia społecznogospodarczego,
− wspieranie przekształceń obszarów problemowych (np. poprzemysłowych,
powojskowych) w kierunku aktywizacji ich potencjałów gospodarczych, społecznych
i środowiskowych,
− odnowę wsi, dla poprawy warunków życia i pracy, podniesienia atrakcyjności
turystycznej i inwestycyjnej, zaspokojenia potrzeb społecznych i kulturalnych oraz
aktywizacji społeczności wiejskich.
Działanie 2.2. Rozwój infrastruktury technicznej
Stan infrastruktury technicznej, w szczególności komunikacyjnej, w istotnej mierze
decyduje o konkurencyjności województwa. Jej niedorozwój, jak na przykład w części
obszarów wiejskich kujawsko-pomorskiego, to trudniejsze warunki życia mieszkańców,
niekorzystne uwarunkowania aktywności gospodarczej, ale także niska atrakcyjność
lokalizacyjna dla inwestycji gospodarczych, co waży na możliwościach wielofunkcyjnego
rozwoju właśnie obszarów wiejskich. Istotnym aspektem rozwoju niektórych elementów
infrastruktury technicznej, jest ich korzystne oddziaływanie na poprawę jakości środowiska
przyrodniczego regionu. Rozwój infrastruktury technicznej winien powodować:
− poprawę dostępności komunikacyjnej regionu z zewnątrz,
− zwiększenie spójności układów transportowych wewnątrz regionalnych,
− unowocześnienie infrastruktury komunalnej, energetycznej, przemysłowej,
− w kierunkach zwiększenia ich sprawności funkcjonalnej, obniżenia kosztów
eksploatacji, redukcji niekorzystnych oddziaływań na środowisko, zwiększenia
atrakcyjności lokalizacyjnej,
− uregulowanie stosunków wodnych na użytkach rolnych, wzrost bezpieczeństwa
na terenach zagrożonych powodziami.
2.2.1. Poprawa dostępności komunikacyjnej regionu
Pomostowe położenie województwa kujawsko-pomorskiego w kraju i Europie, może
być źródłem określonych korzyści pochodnych renty położenia geograficznego.
Ich uzyskiwanie wymaga unowocześnienia krajowych układów transportowych,
zapewniających kluczowe powiązania krajowe pomiędzy regionami oraz ułatwiających
integrację i bezpośrednie więzi gospodarcze z regionami i centrami gospodarczymi Unii
Europejskiej.
Poprawa dostępności komunikacyjnej regionu kujawsko-pomorskiego z zewnętrznego
otoczenia wymaga realizacji zaplanowanych inwestycji, w szczególności w zakresie:
− budowy autostrady A1, na całej długości zapewniającej powiązania krajowe
i międzynarodowe regionu kujawsko-pomorskiego w układzie północ-południe,
− budowy dróg ekspresowych S-5 i S-10 oraz przebudowy drogi nr 15 do klasy
technicznej GP dla polepszenia połączeń z układem komunikacyjnym krajowym
i międzynarodowym w układzie wschód – zachód,
32
− przebudowy i modernizacji technicznej dróg krajowych, z ich dostosowaniem
do odpowiednich klas technicznych, z uwzględnieniem budowy obwodnic i urządzeń
technicznych zapewniających bezpieczeństwo ruchu,
− przebudowy infrastruktury kolejowej (kolejowej sieci transportowej), w tym
przystosowania szlaków dla ruchu o prędkości 120-160 km/h (200 km/h),
− dalszej rozbudowy regionalnego portu lotniczego w Bydgoszczy, w tym lepsze jego
powiązanie z siecią drogową i kolejową,
− rozwoju funkcji transportowo-gospodarczych dróg wodnych, w szczególności E-70,
umożliwiających organizację taniego transportu towarowego oraz wykorzystanie ich
w rozwoju turystyki.
Wymienione przedsięwzięcia inwestycyjne w ogromnej większości są zadaniami z zakresu
polityki regionalnej rządu, niemniej ich realizacja, w kontekście koordynacji rozwoju regionu,
wymaga aktywnego ich wsparcia ze strony samorządu województwa.
2.2.2. Unowocześnienie układów transportowych wewnątrzregionalnych
Sprawny i bezpieczny system transportowy zapewnia korzystne warunki rozwoju
gospodarczego regionu, udostępnia obszary inwestowania, zapewnia dobre warunki życia
mieszkańcom. Ważną jest komplementarna integracja układów transportowych, zwłaszcza
drogowych i kolejowych, zwiększająca spójność terytorialną, sprzyjająca mobilności
przestrzennej ludności, korzystnie wpływająca na stan środowiska i poziom życia
mieszkańców. Unowocześnienie układów transportowych dokona się w następstwie:
− budowy i modernizacji dróg wojewódzkich, powiatowych i gminnych, w tym budowy
obwodnic, wiaduktów, mostów i innych obiektów inżynierskich, dla poprawy spójności
terytorialnej i zwiększenia bezpieczeństwa ruchu oraz lepszej ochrony środowiska
przyrodniczego, w tym przed hałasem,
− stworzenia sieci nowoczesnego, intermodalnego transportu publicznego,
zapewniającego sprawne, szybkie i bezpieczne połączenia komunikacyjne w obrębie
województwa, także z jego otoczeniem,
− modernizacji lotnisk lokalnych, co służyć będzie ratownictwu lotniczemu, rozwojowi
sportu i rekreacji, rozwojowi indywidualnej komunikacji samolotowej, gospodarce
leśnej i rolnej,
− reaktywowania żeglugi na rzekach, w tym żeglugi w celach turystycznych,
− budowy dróg rowerowych, co sprzyjać będzie rozwojowi turystyki i rekreacji oraz
poprawi stan bezpieczeństwa ruchu drogowego.
2.2.3. Rozwój i unowocześnienie pozostałej infrastruktury technicznej i mieszkalnictwa
Stan zagospodarowania województwa kujawsko-pomorskiego w elementy
infrastruktury nie jest zadowalający. Potrzeby wynikające z rozwoju gospodarczego oraz
wzrostu liczby ludności na niektórych obszarach z jednej strony, oraz eksploatacyjne zużycie
czynnej dziś infrastruktury i postęp techniczny z nią związany z drugiej powodują, że
przedsięwzięcia z zakresu infrastruktury technicznej będą musiały być podejmowane. W ich
zakresie należy postrzegać:
− budowę i unowocześnianie sieci i urządzeń dla zaopatrzenia mieszkańców regionu
w wodę pitną wysokiej jakości,
− budowę, rozbudowę i modernizację systemów i urządzeń odprowadzania
i oczyszczania ścieków (przy uwzględnieniu zaleceń wynikających z Ramowej
Dyrektywy Wodnej) oraz rozbudowę kanalizacji deszczowej,
33
− unowocześnianie systemu gospodarowania odpadami stałymi, w tym organizację
odbioru i wywozu odpadów na składowiska, segregację odpadów i recykling,
likwidację i rekultywację składowisk wypełnionych i nieużytkowanych, nie
odpowiadających normom, w tym mogilników,
− rozwój i modernizację infrastruktury elektroenergetycznej, w tym wytwarzającej
energię (elektryczną, cieplną), systemów przesyłowych: prądu ( w tym reelektryfikację
wsi), gazu, ciepła, wytwarzania energii w układzie skojarzonym (ciepło, prąd
elektryczny),
− unowocześnianie źródeł energii cieplnej dla zmniejszenia emisji zanieczyszczeń
środowiska i poprawy efektywności energetycznej,
− pozyskiwanie energii ze źródeł odnawialnych (energii spadku wody i wód termalnych,
energii wiatrowej, energii z biomasy, energii z ogniw słonecznych),
− wdrażanie nowoczesnych technik i technologii w infrastrukturze przemysłowej.
Warto tu podkreślić, że nowoczesność techniczna, sprawność funkcjonalna tej
infrastruktury, decydują o jakości warunków zamieszkania i gospodarowania, podnoszą
atrakcyjność lokalizacyjną terenów dla inwestycji, korzystnie oddziałują na stan środowiska
przyrodniczego.
Jakkolwiek zdynamizowanie budownictwa mieszkaniowego nie wydaje się dziś
możliwe z pozycji kompetencji samorządu regionalnego i samorządów lokalnych, to możliwe
są działania skierowane na:
− rozwój budownictwa mieszkaniowego, w aspekcie przygotowania terenów
inwestycyjnych, wspierania finansowego inwestorów,
− wspieranie rozwoju rynku mieszkaniowego, w tym zwiększanie zasobu ogólnie
dostępnych mieszkań na wynajem dla ożywienia procesów migracyjnych związanych
z rynkiem pracy,
− zwiększenie stanu i zasobów mieszkaniowych będących w zarządzie gmin.
2.2.4. Rozwój infrastruktury gospodarki wodnej
Gospodarcze wykorzystanie zasobów wód powierzchniowych i podziemnych regionu
zdeterminowane jest ich ilością i jakością. Największe potrzeby wodne posiada rolnictwo,
gdzie obserwuje się narastający jej deficyt szczególnie na obszarach o wysokiej przydatności
gruntów dla produkcji rolnej. Przeciwdziałanie temu zjawisku winno objąć:
− wznoszenie obiektów małej retencji (budowę, odbudowę zdewastowanych)
w zlewniach rzek regionu kujawsko-pomorskiego, koniecznych dla zatrzymania wód
opadowych i roztopowych oraz regulacji ich odpływu w celu zmniejszenia deficytu
wód w okresie wegetacji,
− realizację systemów i urządzeń regulujących stosunki wodne, w szczególności na
użytkach rolnych.
W kształtowaniu stosunków wodnych województwa kujawsko-pomorskiego, istotne
jest ograniczenie zagrożenia sezonowymi, wysokimi stanami wód rzek. Niezbędne jest
utrzymywanie w sprawności funkcjonalnej istniejących oraz budowa nowych urządzeń
i obiektów ograniczających zagrożenie wystąpienia powodzi, udoskonalanie systemów
monitorowania stanów wód i sprawności odnośnych obiektów zabezpieczających
z wykorzystaniem nowoczesnych technik informatycznych.
Przedsięwzięciem koniecznym, o największym znaczeniu dla bezpieczeństwa
wodnego w dolinie dolnej Wisły, jest budowa stopnia wodnego na Wiśle poniżej Włocławka
(Nieszawa/Ciechocinek).
34
Działanie 2.3. Rozwój infrastruktury społeczeństwa informacyjnego
Pojęcie społeczeństwa informacyjnego jest ściśle związane z rozwojem komunikacji
elektronicznej. Dzięki połączonym możliwościom mediów telekomunikacji i informatyki,
użytkownicy mają dostęp do szerokiego zakresu usług ułatwiających funkcjonowanie
we współczesnym społeczeństwie, w tym szeroki, bezpośredni dostęp do wiedzy, co
w zasadniczy sposób zmienia ich warunki życia i pracy.
Województwo kujawsko-pomorskie będąc wiodącym w zakresie budowania
społeczeństwa informacyjnego, już dziś zapewnia sobie atrakcyjność i konkurencyjność
pośród innych regionów w kraju w budowie podstaw nowoczesnej gospodarki.
2.3.1. Rozwój infrastruktury teleinformatycznej
Uwzględniając dotychczasowy poziom rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej,
w tym sieci optotelekomunikacyjnych, obecność kilku operatorów, planowanymi kierunkami
działań będą:
− tworzenie warunków do dalszego dynamicznego rozwoju usług komercyjnych
w ramach reguł konkurencji rynkowej (dla ograniczania „cyfrowego wykluczenia”
mieszkańców, szczególnie na obszarach wiejskich),
− tworzenie teleinformatycznych sieci usług publicznych.
Zakłada się:
− zakończenie budowy szerokopasmowej sieci szkieletowej, stanowiącej „kręgosłup”
systemu informacyjnego dla całego województwa, z węzłami dostępowymi
(dystrybucyjnymi) w każdym powiecie. Strukturę regionalną sieci winny rozwijać sieci
lokalne, umożliwiające włączenie do systemu nie tylko każdą instytucję czy podmiot
gospodarczy lecz niemalże każde gospodarstwo domowe (dostęp do internetu),
− tworzenie powiatowych i gminnych telecentrów stanowiących publiczne ośrodki
dostępu do usług teleinformatycznych,
− lepsze wyposażenie w specjalistyczny sprzęt informatyczny wraz z oprogramowaniem
jednostek świadczących usługi publiczne.
2.3.2.Informatyzacja usług publicznych, zwłaszcza w administracji i zarządzaniu
Funkcjonowanie
szerokopasmowej,
szkieletowej
sieci
informatycznej
w
województwie
kujawsko-pomorskim,
umożliwi
zintegrowanie
systemów
teleinformacyjnych, usprawniających funkcjonowanie administracji publicznej, aktywność
gospodarczą, a zwłaszcza zarządzanie, świadczenie wielu usług publicznych. Postuluje się:
− uruchamianie systemów informatycznych, ułatwiających dostęp do urzędów bez
konieczności fizycznej w nich obecności, oferujących wysoką jakość i sprawność
obsługi obywateli i przedsiębiorców przez administrację,
− uruchamianie systemów informatycznych w sferze zarządzania gospodarką, w tym
związanych z wykorzystywaniem systemów geoinformacyjnych (GIS, SIT, GPS),
− informatyzację usług z zakresie lecznictwa, m.in. zapewniających szybką diagnozę na
odległość (video konsultacje, telemonitoring), zwiększających dostęp usług lekarskich,
szczególnie obszarom peryferyjnie położonym,
− uruchamianie systemów informatycznych, służących poprawie bezpieczeństwa
i porządku publicznego,
35
− edukację na odległość, m.in. za pośrednictwem telewykładów, edukacyjnych baz
danych,
− udostępnianie baz danych zasobów twórczości artystycznej, dziedzictwa kulturowego,
informacji krajoznawczo-turystycznej itp.
Działanie 2.4. Rozwój infrastruktury społecznej
Infrastruktura społeczna w województwie kujawsko-pomorskim wykazuje ciągle
cechy niedoinwestowania i niedostosowania do aktualnych potrzeb. Jej niedostateczny
poziom rozwoju, niezadowalający poziom świadczonych usług, ich ograniczona przestrzennie
dostępność, obniża standard życia mieszkańców oraz wpływa na ogólną atrakcyjność
województwa jako miejsca zamieszkania. Strategia postuluje przedsięwzięcia ukierunkowane
na poprawę jakości i dostępności świadczonych usług publicznych, w szczególności takich
jak: ochrony zdrowia, edukacji, kultury, sportu, pomocy społecznej, innych.
2.4.1. Unowocześnianie infrastruktury usług społecznych
Zmiany cywilizacyjne, upowszechnianie się zjawisk kultury multimedialnej,
zwiększanie się ilości czasu wolnego poza pracą, wszechstronny postęp techniczny,
różnicowanie społeczne na tle ekonomicznym itp. są źródłem nowych potrzeb społecznych,
rodzą określone wymagania względem infrastruktury usług społecznych. Winna ona
wzbogacać, unowocześniać swą bazę materialną, obiekty i wyposażenie, wzbogacać ofertę
świadczonych usług o usługi nowego typu, wywoływane przez potrzeby współczesności.
Z pewnością tego rodzaju działania będą zmuszone podejmować:
− placówki oświatowe (oświatowo-wychowawcze) wszystkich szczebli oraz szkolnictwa
wyższego, w szczególności w zakresie ich wyposażania laboratoryjnego, w pracownie
tematyczne, w tym językowe, świetlice i biblioteki w zakresie stosowania technik
multimedialnych,
− placówki świadczące usługi związane z profilaktyką zdrowia i lecznictwem,
dla zapewnienia jak najszerszej oferty i wysokich standardów usług medycznych,
zwiększenia dostępności technologii medycznych o wysokiej skuteczności
i efektywności.
− instytucje kultury z założeniem modernizacji ich bazy i wzbogacenia oferty
programowej,
− instytucje sportowe dla rozbudowy i modernizacji obiektów i urządzeń sportoworekreacyjnych, wzbogacenia oferty form rekreacji fizycznej i pro zdrowotnego
wykorzystania wolnego czasu,
− placówki pomocy społecznej dla zapewnienia odpowiedniego standardu usług
stosownie do potrzeb określonych grup osób potrzebujących,
− jednostki dla elementów infrastruktury, które pojawią się wraz z ujawnianymi innymi
potrzebami społecznymi.
2.4.2. Kształtowanie sieci usług publicznych z punktu widzenia ich dostępności
Zmieniająca się struktura demograficzna, także społeczna w regionie kujawskopomorskim modyfikuje struktury potrzeb na usługi społeczne. Postępujący spadek liczby
dzieci i młodzieży redukuje zapotrzebowanie na placówki oświatowe. Wzrost liczby ludności
starszej, często także ubogiej, zwiększa potrzeby w zakresie usług lekarsko-opiekuńczych.
36
Zjawiska powyższe, ale również inne wynikające z dynamiki struktur demograficznych,
ekonomicznych, społecznych, a być może w przyszłości także narodowościowych,
podpowiadają, że wystąpi konieczność modyfikacji obecnej sieci przestrzennej i struktury
usług publicznych. Nieuniknione będą tak likwidacje placówek jak i uruchamianie nowych.
Przewiduje się:
− dostosowywanie sieci szkół podstawowych i gimnazjalnych do zmniejszającej się
liczby dzieci w jednych rejonach i wzrostu ich liczby w rejonach imigracji ludności,
− kształtowanie sieci placówek kultury, sportu i rekreacji zwłaszcza adresowanych
do dzieci i młodzieży, oferujących im pozytywne zagospodarowanie wolnego czasu,
ograniczających im kontakty ze zjawiskami patologii społecznych,
− kształtowanie sieci placówek pomocy społecznej, uwzględniające wzrastające
zbiorowości ludzi starszych, często chorych i życiowo bezradnych oraz takich grup jak:
ludzi bezdomnych, uzależnionych, i innych,
− dostosowanie sieci placówek świadczących usługi medyczne (rehabilitacyjne,
lecznicze).
Działanie 2.5. Promocja dziedzictwa kulturowego
Dziedzictwo kulturowe, najczęściej postrzegane jako świadectwo przeszłości, bywa
znaczącym czynnikiem rozwoju w przyszłości. Zróżnicowane dziedzictwo kulturowe
występujące w kujawsko-pomorskim, ze względu na unikalność niektórych jego zasobów,
staje się znakiem rozpoznawczym regionu, jest czynnikiem przyciągającym do niego potoki
ruchu turystycznego a więc także czynnikiem rozwoju gospodarczego.
Aby dziedzictwo kulturowe mogło być efektywnym instrumentem promocji regionu,
winno mieć odpowiednią, w pełni ukazującą jego walory prezencję. W odniesieniu
do zabytków architektury i urbanistyki oznacza to dobry ich stan techniczny, w odniesieniu
do zabytków ruchomych odpowiednio atrakcyjnie zaaranżowane ich kolekcje, zaś - na
przykład - w odniesieniu do przejawów kultury duchowej, tradycji, odpowiednie ich
atrakcyjne prezentacje.
2.5.1. Zachowanie dziedzictwa kulturowego
Stan techniczny znacznej części zasobów dóbr kultury materialnej, zwłaszcza
zabytków architektury i urbanistyki regionu kujawsko-pomorskiego jest niezadowalający,
a wielu obiektów i zespołów urbanistycznych wręcz zły. Brak systematycznych działań
konserwatorskich może skutkować ich bezpowrotną utratą.
Zachowanie bogatego dziedzictwa kulturowego regionu w jak najlepszym stanie
i z zamiarem jego wielokierunkowego użytkowania, wymaga zróżnicowanych ze względu
na bogactwo form działań konserwatorskich (remontowych, rekonstrukcyjnych, innych).
Jednym z takich działań, umożliwiającym właściwą ochronę i jednocześnie udostępnienie
licznych obiektów dziedzictwa kulturowego jest ich multimedialna prezentacja przy
wykorzystaniu technik informatycznych (digitalizacji). Za ich pośrednictwem liczne, unikalne
eksponaty zbiorów muzealnych i bibliotecznych, mogą być bezpośrednio dostępne w celach
informacyjno-edukacyjnych, promocyjnych i innych.
37
2.5.2. Adaptacja dziedzictwa kulturowego do współczesnych potrzeb społecznych
Dziedzictwo kulturowe, w szczególności zaś obiekty zabytkowej architektury
przeznaczone w przeszłości do określonego użytkowania, mogą, winny być adaptowane
do spełniania nowych funkcji. Mogą one służyć dla ekspozycji obiektów, być
wykorzystywane jako pomieszczenia prezentacji twórczości artystycznej, dla aktywności
rekreacyjnej, w tym nawiązującej to tradycji historycznej itp. Tego rodzaju adaptacje
przybliżą te obiekty ludziom współczesnym, ożywią je i fragmenty osiedli w których się
znajdują, mogą stać się źródłem dochodów, które będzie można przeznaczać na przykład na
ich należyte utrzymanie.
Działanie 2.6. Zachowanie i wzbogacanie zasobów środowiska przyrodniczego.
Walory i bogate zasoby środowiska przyrodniczego oraz zróżnicowanie krajobrazowe
województwa kujawsko-pomorskiego postrzegane są jako cechy atrakcyjności obszaru, jako
wyznaczniki jego konkurencyjności.
Rozwój społeczny i gospodarczy winny zachodzić w respekcie dla zachowania tych
walorów i zasobów, w szczególności dotyczy to: zasobów wód powierzchniowych
i podziemnych (zlewnie rzek, jeziora, Główne Zbiorniki Wód Podziemnych), czystości
powietrza atmosferycznego, ograniczenia hałasu komunikacyjnego, zasobów i walorów
uzdrowisk. Dla ochrony wód podziemnych nie przewiduje się eksploatacji węgla brunatnego
w południowej części województwa.
Identyfikowany dziś system ekologiczny regionu winien w przyszłości utrwalać swą
charakterystykę przyrodniczą a nawet w miarę pojawiających się możliwości ją wzbogacać.
Dla zachowania walorów i zasobów środowiska przyrodniczego niezbędna jest
systematyczna, również szeroko prowadzona edukacja przyrodnicza i ekologiczna
społeczeństwa.
2.6.1. Utrwalanie, wzbogacanie systemu ekologicznego regionu
Zachowana z przeszłości struktura środowiska przyrodniczego województwa,
identyfikowana jako jego system ekologiczny, zajmuje ponad 30% ogólnej powierzchni. Jest
to system decydujący o warunkach zdrowotnych i wypoczynkowych mieszkańców
województwa, istotny dla rozwoju ważniejszych sektorów jego gospodarki – rolnictwa
i turystyki wypoczynkowej w środowisku przyrodniczym. Jest to system ważny dla oceny
atrakcyjności regionu, ogólnej i z punktu jego widzenia jako obszaru do zamieszkania.
Z powyższych względów konieczne są: zapewnienie warunków dla prawidłowego
funkcjonowania środowiska przyrodniczego województwa, w tym zachowania, zwiększania
bioróżnorodności florystycznej i faunistycznej, ochrona bierna i czynna najcenniejszych
zasobów i walorów tego środowiska, przeciwdziałanie jego degradacji, zwłaszcza ze strony
podejmowanych działań gospodarczych.
System ekologiczny regionu powinien być utrwalany (budowany) z respektem dla
następujących zasad: zachowania bogactwa żywej przyrody (bioróżnorodności), ciągłości
ekosystemów w czasie oraz ciągłości ekosystemów w przestrzeni przy zachowaniu
równowagi w rozwoju społeczno-gospodarczym regionu.
Szerzenie świadomości ekologicznej wśród mieszkańców zwiększy skuteczność
podejmowanych działań w zakresie ochrony środowiska.
38
2.6.2. Rewaloryzacja środowiska przyrodniczego
Aktywność człowieka w środowisku przyrodniczym zmienia jego pierwotne struktury
i wartości. Niejednokrotnie, czy to wskutek zaniechania aktywności ingerującej w środowisko
czy też wzrostu naszej świadomości ekologicznej, ujawniają się możliwości odbudowy
przyrodniczych wartości obszarów, wzbogacenia zasobów przyrody.
Zaprzestanie dotychczasowego użytkowania terenów spowodowane na przykład:
wyłączaniem z produkcji najsłabszych użytkowo gruntów rolniczych, uwalnianiem terenów
od zainwestowania przemysłowego i komunikacyjnego, terenów zakończonego
odkrywkowego górnictwa, terenów zakończonego składowania, terenów wcześniej
w użytkowaniu militarnym, należy łączyć z ich zalesianiem, kształtowaniem nowych, bardziej
korzystnych dla lokalnego środowiska stosunków wodnych i mikroklimatu.
Zwiększanie wartości przyrodniczych może dotyczyć także terenów o aktualnym
sposobie użytkowania, na przykład poprzez:
− wprowadzanie zadrzewień śródpolnych, wzdłuż dróg i cieków wodnych na bezleśnych
obszarach intensywnie użytkowanych rolniczo,
− przebudowę drzewostanów uszkodzonych oraz wzbogacanie składu gatunkowego
w celu podniesienia zdrowotności i produktywności lasów,
− renaturalizację zniszczonych dolin rzecznych, lasów łęgowych i olsów, rynien
jeziornych itp., przyrodniczych siedlisk wodno-błotnych, śródleśnych zbiorników
wodnych, torfowisk, wrzosowisk, wydm.
W ramach tych przedsięwzięć można także ujmować zadania związane
z gospodarowaniem rolniczym ukierunkowanym na zachowanie i ochronę siedlisk gatunków
roślin i zwierząt zagrożonych wyginięciem, starych odmian roślin i ras zwierząt dla ochrony
różnorodności biologicznej.
Priorytetowy obszar działań 3. Rozwój zasobów ludzkich
Poprawa konkurencyjności regionu w warunkach cywilizacji informacyjnej,
gospodarki opartej na wiedzy i respektowaniu zasad zrównoważonego rozwoju, może być
dokonywana przez odpowiednio kompetentne i aktywne społeczeństwo, zatem wymaga
odpowiedniego rozwoju zasobów ludzkich województwa.
Działanie 3.1. Budowa społeczeństwa opartego na wiedzy
Budowa społeczeństwa opartego na wiedzy wymaga wyposażenia mieszkańców
województwa kujawsko-pomorskiego w określone przymioty, znamienne dla takiego
społeczeństwa. Wymaga to w szczególności przestawienia szeroko rozumianego systemu
edukacyjnego na kształcenie człowieka zdolnego do funkcjonowania w coraz bardziej
zinformatyzowanym otoczeniu, człowieka dysponującego umiejętnościami kreowania
informacji i wiedzy, dysponującego zdolnościami ich wykorzystywania, przygotowanego do
posługiwania się nowoczesnymi technikami i narzędziami w procesie kształcenia
i aktywności zawodowej, kreatywnego w adaptowaniu się do zmieniającego się otoczenia,
zwłaszcza wymagań współczesnego, dynamicznego rynku pracy.
39
3.1.1. Zwiększenie roli szkolnictwa wyższego w rozwoju regionu
Głównym źródłem wysoko wykwalifikowanych kadr i pracowników nowoczesnej
gospodarki, kultury i innych usług społecznych, zdolnych do funkcjonowania na dynamicznie
rozwijających się rynkach pracy są szkoły wyższe.
Zapewnienie wysokiej jakości zarówno kadr jak i pracowników wymaga tworzenia
odpowiednich warunków ich kształcenia, tj. właściwej dla tego procesu bazy dydaktycznej
szkół wyższych, zaangażowania specjalistycznych kadr nauczających, odpowiedniego
zaplecza socjalnego dla studentów. Przy poprawie jakości funkcji dydaktycznej szkół
wyższych obecnie czynnych, celowym jest powoływanie tego rodzaju szkół wyższych
o profilu zawodowym w innych ośrodkach, zwłaszcza centrach subregionalnych
województwa.
Wyzwania przyszłości nakazują zarówno wymóg wysokiego poziomu kształcenia, jak
i wskazują pożądane jego kierunki jak np.: elektronika i mikroelektronika, telekomunikacja,
informatyka, biotechnologia, nauki medyczne. Powyższe wymaga określonych orientacji
szkół wyższych regionu. W tym kontekście zasadną jest idea przekształcenia Akademii
Techniczno - Rolniczej w uniwersytet techniczno-przyrodniczy, rozwijanie innowacyjnych
kierunków kształcenia także technicznego w strukturze uniwersytetów, wyższych szkół
zawodowych.
Aktywność szkół wyższych województwa kujawsko-pomorskiego winna
systematycznie i korzystnie zmieniać strukturę wykształcenia jego mieszkańców, stymulować
upowszechnianie szeroko rozumianych innowacji, być ważnym elementem jego wizerunku.
3.1.2. Poprawa efektywności kształcenia
Efektywne kształcenie winno zwiększać kompetencje, zwłaszcza służyć zwiększaniu
zatrudnialności i aktywności obywatelskiej. Przedsięwzięcia temu służące to m.in.:
− rozwój i doskonalenie standardów, programów oraz metod edukacji na wszystkich
poziomach nauczania,
− podwyższanie kwalifikacji kadr pedagogicznych wszystkich instytucji edukacyjnych,
− wyposażanie instytucji edukacyjnych w nowoczesne pomoce dydaktyczne: edukacyjne
bazy danych, w urządzenia multimedialne, dostęp do internetu,
− doskonalenie, usprawnianie systemów zarządzania edukacją.
Inicjatorów przedsięwzięć w ramach tego kierunku działania należy upatrywać m.in.
wśród instytucji edukacyjnych, organów założycielskich tego rodzaju instytucji,
stowarzyszeń, fundacji, podmiotów aktywnych w sferze edukacji.
3.1.3. Dostępność edukacji dla dorosłych
Współczesna, dynamiczna gospodarka wymaga pracowników kreatywnych, zdolnych
do podejmowania zatrudnienia w warunkach szybkich zmian specjalizacji i zawodów.
Łatwość adaptacji do zmiennego środowiska pracy winny zapewniać rozliczne formy
kształcenia ustawicznego, zarówno zawodowego jak i ogólnego. Obok rozwijania
tradycyjnych form (instytucji) kształcenia dorosłych, istotnym elementem tej edukacji winny
stać się zdalne systemy edukacyjne wykorzystujące technologie informatyczne: tele-wykłady,
video-prezentacje, edukacyjne bazy danych dostępne za pośrednictwem internetu. Właściwe
jest zatem tworzenie szans podnoszenia kwalifikacji zawodowych i zdobywania nowych
umiejętności dorosłym mieszkańcom regionu kujawsko-pomorskiego, a w szczególności
ludności wiejskiej.
40
3.1.4. Wyrównywanie szans edukacyjnych młodzieży
Poziom zamożności, miejsce zamieszkania, nierzadko pochodzenie społeczne
w istotny sposób różnicują dziś szanse edukacyjne mieszkańców województwa,
w szczególności w zakresie możliwości kształcenia ponadgimnazjalnego i wyższego.
Niezbędne jest stworzenie zwłaszcza młodzieży wiejskiej i z małych miasteczek, także
pochodzącej z biedniejszych rodzin, warunków lepszego, porównywalnego do przeciętnego,
startu do kształcenia.
Wśród przedsięwzięć temu służących można m. in. wskazać różnego rodzaju systemy
pomocy stypendialnej dla uczniów i młodzieży, wprowadzenie szeregu zajęć pozaszkolnych
rozszerzających programy edukacyjne, zawierających ofertę kulturalną i sportową, rozwój
infrastruktury szkół, w tym bibliotek i świetlic, zwłaszcza wyposażenie ich w nowoczesne
środki edukacji, rozwój przyszkolnej bazy socjalnej jak np. internaty, bursy, campusy,
stołówki, inne.
Działanie 3.2. Budowa kapitału społecznego
Poprawie konkurencyjności województwa kujawsko-pomorskiego służyć będą
również działania aktywizujące jego społeczeństwo, wzmacniające jego cechy jako
społeczeństwa obywatelskiego. Zachęcać one winny mieszkańców regionu do tworzenia
i funkcjonowania w instytucjach życia obywatelskiego, samoorganizowania się
w stowarzyszeniach, organizacjach, podejmowania inicjatyw obywatelskich i aktywności
społecznej, do partnerskiego współdziałania organizacji społecznych z administracją
publiczną w realizacji zadań publicznych, przy przestrzeganiu zasady pomocniczości
(subsydiarności).
3.2.1. Wspieranie rozwoju sektora organizacji pozarządowych
Znamienny dla społeczeństwa obywatelskiego szeroki podmiotowy udział obywateli
w procesach społeczno-gospodarczych związany jest z ich zorganizowaniem się
w instytucjach aktywności obywatelskiej, z ich partycypacją we współdziałaniu
z administracją na rzecz rozwoju. Obecna aktywność organizacji sektora pozarządowego
w województwie kujawsko-pomorskim, podejmujących rozliczne inicjatywy o charakterze
społecznym, skutecznie uzupełniające działania administracji w realizacji zadań publicznych
wskazują, że sektor ten, zakres jego aktywności winny rozwijać się, stawać się coraz bardziej
znaczącym partnerem debaty publicznej, w szerokim zakresie świadczyć usługi publiczne,
tym bardziej, że w szeregu dziedzinach jest w tym zakresie skuteczniejszy aniżeli
administracja.
W ramach wspierania tego sektora celowe są: promocja postaw obywatelskich, działań
pro społecznych (wolontariatu, filantropii), promocja mechanizmów konsultacji społecznych,
wzmacnianie instytucjonalnych form dialogu obywatelskiego.
3.2.2. Budowa partnerstwa publiczno-społecznego
Wzrost aktywności obywatelskiej, oczekiwane rozszerzanie się zakresu działalności
organizacji pozarządowych, wywoła potrzebę wypracowania form, zasad partnerskiego
współdziałania. Szczególnie istotne będzie to w odniesieniu do współdziałania z administracją
publiczną. Celowe będą przedsięwzięcia ukierunkowane na budowanie partnerskich relacji
między organizacjami pozarządowymi i administracją publiczną, na stworzenie w regionie
41
efektywnego systemu partnerskiego współdziałania tych organizacji z administracją
w opracowaniu i realizacji zadań publicznych, zwłaszcza w zakresie działalności pożytku
publicznego.
Działanie 3.3. Promocja zatrudnienia osób pozostających bez pracy lub zagrożonych jej
utratą
Zjawisko niedostosowania popytu i podaży siły roboczej, które występuje w naszym
regionie w stopniu wyższym niż przeciętnie w kraju oraz problemy utraty zatrudnienia na
skutek trudności adaptacyjnych przedsiębiorstw do wymagań rynku stanowią jedną
z głównych barier rozwojowych naszego regionu. Problemy te będą wzmacniane
utrzymującym się wysokim poziomem podaży siły roboczej wynikającym z procesów
demograficznych, a także postępem technologicznym, wymuszającym racjonalizację
zatrudnienia w skali sektorów i przedsiębiorstw. Stąd też aktywne działania służące
zmniejszeniu rozmiarów i natężenia tych zjawisk poprzez promocję zatrudnienia osób
bezrobotnych oraz aktywne przeciwdziałanie bezrobociu osób zagrożonych utratą pracy,
stanowią ważny kierunek działań w maksymalnym wykorzystaniu zasobów ludzkich dla
rozwoju i poprawy poziomu zatrudnienia w regionie.
3.3.1. Rozwój zatrudnienia osób bezrobotnych
Skala obecnego i przewidywanego bezrobocia wymaga aktywnej polityki rynku pracy
realizowanej poprzez rozwój usług pośrednictwa pracy, tak w skali regionalnej jak również
poprzez rozwój usług międzyregionalnego pośrednictwa pracy, zwiększenie dostępności
usług w zakresie poradnictwa zawodowego i informacji zawodowej dla wszystkich osób
bezrobotnych oraz poszukujących pracy, promocję wsparcia w nabywaniu nowych
kwalifikacji zawodowych poprzez finansowanie szkoleń i pomoc w podejmowaniu
działalności gospodarczej.
Szczególnie pożądane są przedsięwzięcia lokalne zakładające zindywidualizowane
podejście do problemów osób bezrobotnych oraz działania zmierzające do rozwoju
zatrudnienia w oparciu o wykorzystanie zasobów lokalnych. Wyjątkowej uwagi wymaga
grupa osób znajdujących się w szczególnie niekorzystnej sytuacji na rynku pracy, tj. osoby
młode, niepełnosprawne oraz osoby długotrwale bezrobotne. Promowane będą także działania
służące zmniejszeniu różnic w stopie bezrobocia między poszczególnymi obszarami regionu.
Wspierane będą przedsięwzięcia dotyczące usprawnienia działalności publicznych
instytucji rynku pracy jak i niepublicznych podmiotów obsługi rynku pracy, m.in. agencje
pośrednictwa i informacji zawodowej, usług poradnictwa zawodowego dla różnych grup
odbiorców itp.
3.3.2. Przeciwdziałanie bezrobociu osób zagrożonych utratą pracy w rolnictwie oraz
sektorach mających problemy z dostosowaniem się do potrzeb rynku pracy.
Aktualny i przewidywalny wzrost dynamiki procesów gospodarczych powoduje
i powodować będzie powstawanie problemów dostosowania się do wymogów
konkurencyjności rynku. Zjawisko to skutkować będzie powstawaniem zagrożenia utraty
pracy w wielu podmiotach gospodarczych. Szczególne zagrożenie utratą dotychczasowych
miejsc pracy dotyczyć będzie sektora rolniczego. W celu przeciwdziałania ww. zagrożeniom
konieczne są kompleksowe działania wspierające rozwój kwalifikacji, zmiany kwalifikacji
42
osób zagrożonych ww. procesami, w celu stworzenia im szans na podjęcie pracy lub
działalności gospodarczej w nowopowstających miejscach pracy. Szczególnego rodzaju
działania skierowane będą do rolników i domowników mające na celu rozwój zatrudnienia
w sferze pozarolniczej.
Działanie 3.4. Promocja i profilaktyka zdrowia
Jednym z wyznaczników wysokiego poziomu życia mieszkańców a także jednym
z głównych uwarunkowań aktywnego udziału mieszkańców w kreowaniu rozwoju społecznogospodarczego regionu, jest odpowiedni stan zdrowia. Znane dziś powody nienajlepszej
kondycji zdrowotnej mieszkańców kujawsko-pomorskiego, wyzwania jakie stawia
im przyszłość w najbliższym okresie, implikują działania na rzecz poprawy zdrowotności.
Strategiczne znaczenie będą miały w tym zakresie działania kształtujące prozdrowotne
nawyki ludności, rozwijające, zwiększające efektywność świadczeń profilaktycznych
i leczniczych.
3.4.1. Edukacja zdrowotna społeczeństwa
Najwłaściwszym, przy tym najtańszym sposobem zabiegania o zdrowie
społeczeństwa, jest skuteczna jego prozdrowotna edukacja, realizowana na wszystkich jej
poziomach, przez wszystkie możliwe instytucje edukacyjne oraz środki społecznej
komunikacji. Zakres tematyczny tej edukacji jest w zasadzie nieograniczony, począwszy od
kształtowania właściwych nawyków żywienia i wskazywania spożywania odpowiedniej
jakości produktów spożywczych, przekonywania o zagrożeniach dla zdrowia pochodnych
palenia tytoniu, spożywania alkoholu, narkotyków i pozostałych substancji psychoaktywnych,
przestrzegania zasad higieny a tym samym wystrzegania się zakażeń chorobami zakaźnymi,
po nabywanie określonych umiejętności np. prawidłowych zachowań w ruchu drogowym czy
udzielania pierwszej pomocy lekarskiej. Inwestowanie w odpowiednie programy
prozdrowotnej edukacji, przygotowywanie odpowiednich kadr instytucji i organizacji
szkolących w tym zakresie, promocja kultury zdrowego człowieka, są najlepszą drogą
ograniczania kosztów działalności medycyny przywracającej zdrowie.
3.4.2. Promocja aktywności sportowo-rekreacyjnej
Aktywnością mieszkańców o znaczeniu dla zdrowia podobnym jak prozdrowotna
edukacja, jest ich aktywność sportowo-rekreacyjna. Służy ona nie tylko poprawie ogólnej
kondycji zdrowotnej, regeneracji sił psychofizycznych, ale w przypadku młodego pokolenia
mieszkańców ogranicza ich podatność na zachowania, którym nie rzadko towarzyszą
zagrożenia zdrowia. Dlatego też, wszelkie przedsięwzięcia zachęcające do aktywności
sportowej i rekreacji, m.in. promocja tych kategorii zachowań, organizowanie się dla
uczestnictwa w nich, rozwój związanego z nimi zagospodarowania technicznego, korzystnie
będą służyć zdrowotności społeczeństwa.
3.4.3. Powszechna, wczesna diagnostyka medyczna, profilaktyka i rozwiązywanie problemów
uzależnień
Istotnym ograniczeniem zachorowalności jest odpowiednio wczesna diagnostyka,
zwłaszcza schorzeń z różnych powodów trudno rozpoznawalnych wprost, które
zdiagnozowane zbyt późno są zagrożeniem życia. W województwie kujawsko-pomorskim
43
odnosi się to szczególnie do chorób układu krążenia i nowotworowych. Odpowiednio
wczesna diagnostyka tych schorzeń, podobnie jak wielu innych, w znaczącym stopniu
zwiększa efektywność leczenia chorych, ogranicza wczesną umieralność. Wśród koniecznych
przedsięwzięć winny znaleźć się: zwiększenie wśród mieszkańców województwa
świadomości potrzeby wczesnych badań diagnostycznych, rozwój sieci placówek wczesnego
diagnozowania w zakresie określonych schorzeń, wyposażonych w odpowiednie środki
techniczne i wysoko kwalifikowane kadry.
Za konieczne wskazuje się również przedsięwzięcia skierowane na profilaktykę
i rozwiązywanie problemów uzależnień, w tym: prowadzenie kampanii społecznych
i edukację publiczną oraz rozwój techniczny dla diagnozy i lecznictwa.
Działanie 3.5. Integracja społeczno-zawodowa i bezpieczeństwo ludności
Strategia optymistycznie zakłada, że podnoszenie poziomu życia w województwie,
które będzie efektem wzrostu coraz bardziej konkurencyjnej regionalnej gospodarki, dotyczyć
będzie ogółu jego mieszkańców. Zaznaczająca się dziś polaryzacja społeczeństwa według
zamożności, szans zawodowych a co za tym idzie szans życiowych, nakazuje podejmowanie
działań ten proces ograniczających, przeciwdziałanie poszerzaniu sfer ubóstwa,
marginalizacji niektórych grup ludności, działania na rzecz integracji społecznej i zawodowej.
3.5.1. Przeciwdziałanie ubóstwu i wykluczeniu społecznemu
Podstawowym źródłem ubóstwa są niedostateczne i niesystematyczne dochody.
Niestety często jest ono potęgowane jeszcze innymi przyczynami, które łącznie marginalizują
społecznie, wykluczają ze społeczności. I jakkolwiek najważniejszym sposobem
przeciwdziałania ubóstwu jest zapewnienie stałych, dostatecznych dochodów, to konieczne
jest prowadzenie równoczesnych działań umożliwiających powrót do społeczeństwa osób
i rodzin wykluczonych społecznie. Wśród przedsięwzięć temu służących można wymienić:
− wsparcie instytucjonalne i środowiskowe na rzecz ludzi starych, samotnych,
bezdomnych, długotrwale korzystających ze świadczeń pomocy społecznej,
− poradnictwo, kompleksową terapię rodzin bezradnych w sprawach życiowych
(opiekuńczo-wychowawczych i prowadzeniu gospodarstwa domowego),
− zajęcia profilaktyczno-terapeutyczne wobec dzieci i młodzieży realizowane
w szkołach, placówkach opiekuńczo-wychowawczych, rodzinach zastępczych,
− pomoc rodzinom i osobom dotkniętym przemocą,
− działania na rzecz reintegracji zawodowej i społecznej osób i rodzin zagrożonych
wykluczeniem społecznym,
− aktywizowanie społeczności lokalnych i wspieranie procesów wychodzenia z kręgu
pomocy społecznej,
− działania na rzecz kobiet umożliwiające im wypełnianie i łączenie różnych ról
społecznych (zawodowych, rodzinnych),
− umacnianie i wspieranie organizacji pozarządowych aktywnych w dziedzinie pomocy
społecznej oraz różnych form wolontariatu,
− pomoc w integracji społecznej osobom i rodzinom z osobami uzależnionymi od
alkoholu, środków psychoaktywnych, chorującymi na HIV/AIDS, dotkniętych
przemocą.
44
3.5.2. Wyrównywanie szans osób niepełnosprawnych
Z istoty niepełnosprawności wynika, że możliwości pełnego i aktywnego uczestnictwa
osób niepełnosprawnych w życiu społecznym i zawodowym są mniejsze aniżeli osób
pełnosprawnych. Integracja obu tych grup wymaga z jednej strony określonego wsparcia osób
niepełnosprawnych, z drugiej – kreowania określonych zachowań i działań sprawnej części
społeczeństwa. Wyrównywaniu szans życiowych osób niepełnosprawnych służyć mogą
przedsięwzięcia:
− zmieniające postrzeganie osób niepełnosprawnych w społeczeństwie,
− zwiększające dostępność osób niepełnosprawnych do opieki i rehabilitacji leczniczej,
− zwiększające dostępność osób niepełnosprawnych do rehabilitacji zawodowej
i społecznej – kształcenia i podnoszenia kwalifikacji zawodowych, a tym samym
zapobiegające wykluczeniu społecznemu,
− zwiększające dostępność do dóbr i usług powszechnie dostępnych sprawnej części
społeczeństwa, a tym samym umożliwiające osobom niepełnosprawnym pełne
uczestnictwo w życiu społecznym, kulturalnym, sportowym, rekreacji i turystyce,
− aktywizujące osoby niepełnosprawne do organizowania się, do pełnego uczestnictwa
w życiu obywatelskim,
− zwiększające aktywność organizacji działających na rzecz i w imieniu osób
niepełnosprawnych
Głównymi inicjatorami tych przedsięwzięć winny być organizacje osób
niepełnosprawnych, organizacje pozarządowe i fundacje działające na rzecz osób
niepełnosprawnych, organizacje pracodawców, organy administracji samorządowej.
3.5.3. Poprawa stanu bezpieczeństwa ludności
Różnicowanie społeczeństwa na tle ekonomicznym, słabnące więzi międzyludzkie,
napływ obcych kulturowo zjawisk społecznych, niezadowalająca skuteczność działania służb
stojących na straży bezpieczeństwa i porządku publicznego, sprzyjają upowszechnianiu się
szeregu nie pożądanych zjawisk społecznych, rodzących poczucie szeroko rozumianego
zagrożenia bezpieczeństwa, tak ekonomicznego jak i fizycznego. Dla redukcji, eliminacji
zwłaszcza przyczyn odczuwanych zagrożeń, wskazane są:
− uruchamianie programów informacyjno-prewencyjnych, w tym inicjujących
współdziałanie obywateli na rzecz poprawy bezpieczeństwa,
− uruchamianie systemów monitoringu zagrożeń porządku publicznego i odnośnych
interwencji,
− poprawa wyposażenia służb porządkowych i zintegrowanego ratownictwa
(medycznego, pożarowego, technicznego, powodziowego).
Jakkolwiek zadania z tego zakresu są kompetencją służb państwowych, celowym jest ich
inicjowanie, wspieranie przez samorządy i stowarzyszenia obywatelskie.
45
6. Realizacja strategii i jej monitoring
6.1. Zasady realizacji strategii
Poprawa konkurencyjności regionu i podniesienie poziomu życia mieszkańców przy
respektowaniu zasad zrównoważonego rozwoju oraz osiąganie bardziej szczegółowych
celów strategii, wymaga przyjęcia i konsekwentnego stosowania następujących zasad jej
realizacji.
Zasada zrównoważonego rozwoju
Wzrost konkurencyjności, osiąganie trwałej poprawy poziomu życia mieszkańców
winno być dokonywane w procesie rozwoju, który znamionuje poszanowanie zasobów,
harmonizowanie ekonomicznych, społecznych i ekologicznych celów rozwoju, w sposób nie
naruszający możliwości zaspokajania potrzeb przyszłych pokoleń.
Zasada ładu przestrzennego
Działania związane z zagospodarowywaniem i kierunkami użytkowania ziemi winny
kreować harmonię, porządek, właściwe proporcje i równowagę w środowisku człowieka.
Wizję takiego ładu w przestrzeni fizycznej i społeczno-gospodarczej województwa kujawskopomorskiego w wymiarze roku 2020 prezentuje plan zagospodarowania przestrzennego jego
obszaru, przyjęty przez Sejmik Województwa w 2003 r. (uchwała nr XI/135/2003)
Zasada koordynacji rozwoju
Konieczne jest zapewnienie spójności i komplementarności celów i kierunków działań
zawartych w dokumentach strategicznych oraz operacyjnych województwa a także
zapewnienie zgodności z ich odpowiednikami w regionach przyległych, jak również
z dokumentami strategicznymi krajowymi i europejskimi. Właściwa koordynacja,
kreowanego przez różne podmioty rozwoju, winna stymulować liczne pozytywne sprzężenia
zwrotne w tym procesie, zapewniać wysoką efektywność rozwojowych działań.
Zasada subsydiarności
Porządkuje relacje podmiotów samorządowych w realizacji strategii stanowiąc,
że samorząd województwa realizuje jedynie te cele i zadania, które nie mogą być dostatecznie
dobrze wykonane na poziomie lokalnym. Jednocześnie zasada ta przyjmuje, że samorząd
województwa nie będzie w zakresie swych kompetencji zastępowany działaniami z poziomu
rządu i innych podmiotów o ponadregionalnym zasięgu działania.
Zasada partnerstwa publiczno-prywatnego i partnerstwa publiczno-społecznego
Zasada wzrostu efektywności wydatkowania środków publicznych poprzez
zaangażowanie aktywów prywatnych, służąca przyśpieszaniu procesów rozwojowych.
Zasada terytorialnego różnicowania kierunków polityki rozwoju
Zasadne jest różnicowanie przestrzenne celów, kierunków działań oraz instrumentów
ich realizacji. Realizowana w województwie polityka rozwoju musi uwzględniać jej lokalne
uwarunkowania i ich zmiany, łączyć efektywność koncentracji z niwelowaniem dysproporcji
w rozwoju, stosować odpowiednie dla odnośnych obszarów instrumenty stymulowania
ich rozwoju.
46
Generalna koncepcja rozwoju województwa kujawsko-pomorskiego zakłada
komplementarność procesów jego koncentracji w biegunach wzrostu społecznogospodarczego i jego dyfuzji w otoczenie.
Ukształtowaną w przeszłości strukturę przestrzenno-funkcjonalną obszaru w granicach
obecnego województwa budują następujące główne elementy:
- regionalny biegun wzrostu społeczno-gospodarczego jaki kreują miasta Bydgoszcz
i Toruń, traktowane jako miasta rdzeniowe Bydgosko-Toruńskiego Obszaru
Metropolitalnego (BTOM). Rola wymienionych miast w systemie osadniczym kraju,
ich funkcje ponadregionalne i regionalne implikują w zakresie polityki ich rozwoju
przewagę polityki wzrostu ich konkurencyjności względem polityki spójności.
W miastach rdzeniach BTOM winny być wspierane przede wszystkim działania i projekty
wpływające na podnoszenie konkurencyjności gospodarczej i społecznej tego obszaru jak
i całego województwa. W powiatach i gminach bezpośredniego zaplecza ośrodków
rdzeniowych BTOM działania i projekty z zakresu wzrostu konkurencyjności jak
i spójności mogą być rozpatrywane jako równorzędne. Z zakresu spójności winny być
preferowane projekty zwiększające spójność zarówno z ośrodkami rdzeniowymi jak
i z pozostałą częścią województwa.
- W odniesieniu do subregionalnych ośrodków równoważenia rozwoju, jakimi są
w województwie miasta: Włocławek, Grudziądz, Inowrocław oraz przewidywane do tej
roli miasta Brodnica i Tuchola, polityka poprawy ich konkurencyjności winna być
względnie równoważna polityce spójności. Polityka ich rozwoju winna równoważnie
wzmacniać ich relacje względem ośrodków metropolitalnych jak i powiązania względem
ośrodków powiatowych i gmin w ich otoczeniu.
- pozostałe miasta powiatowe i inne ośrodki w obszarze wiejskim regionu winny być objęte
przede wszystkim polityką spójności i to zarówno w relacjach do ośrodków wzrostu
wyższych poziomów jak i swego bezpośredniego zaplecza. Polityka spójności
na obszarach wiejskich winna niwelować dotychczasowe dysproporcje w ich rozwoju.
Priorytetowymi obszarami wsparcia w ramach tej polityki winny być przedsięwzięcia
kreujące z jednej strony trwałe miejsca pracy poza sektorem rolnictwa, z drugiej
podnoszące poziom technologiczny produkcji rolnej i przetwórstwa rolno-spożywczego.
Powyższe nie wyklucza również wsparcia na tych obszarach programów, projektów
realizujących politykę konkurencyjności.
6.2. Instrumenty realizacji strategii rozwoju województwa
Instrumenty prawno-finansowe realizacji strategii
Strategia rozwoju województwa kujawsko–pomorskiego realizowana będzie przy
wykorzystaniu nie do końca dziś ustalonego zbioru instrumentów prawnych i finansowych.
Wśród podstawowych instrumentów na lata 2007-2013, które w rozwoju województwa
prawdopodobnie będą mogły być zastosowane, można wskazać:
− Program (y) Wojewódzki (e),
− Regionalny Program Operacyjny Rozwoju Województwa Kujawsko-Pomorskiego
na lata 2007-2013, podstawowy instrument realizacji polityki regionalnej samorządu
województwa,
− sektorowe programy operacyjne, które określi NPR na lata 2007-2013,
− inne programy, które mogą być sporządzone.
Po 2013 roku instrumentami realizującymi strategię będą programy przewidziane
w kolejnej edycji Narodowego Planu Rozwoju lub innym programie rządowym.
47
Wśród głównych instrumentów finansowych realizacji strategii rozwoju województwa
kujawsko – pomorskiego wymienić należy:
− publiczne środki krajowe:
•
środki budżetu państwa,
•
państwowe fundusze celowe – Fundusz Pracy, PFRON, NFOŚ i GW,
•
środki budżetów jednostek samorządu terytorialnego,
•
środki różnych form organizacyjno-prawnych sektora finansów publicznych (agencji
rządowych np. PARP, Krajowego Funduszu Drogowego, Funduszu Pracy, Krajowego
Funduszu Kapitałowego, Krajowego Funduszu Mieszkaniowego, Funduszu Rozwoju
Inwestycji Komunalnych, Funduszu Poręczeń Unijnych, regionalnych i lokalnych
funduszów kredytowych, poręczeniowych i pożyczkowych),
− publiczne środki Unii Europejskiej:
•
instrumenty polityki spójności UE tj.: Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego
(EFRR), Europejski Fundusz Społeczny (EFS), Fundusz Spójności (FS),
•
instrument Wspólnej Polityki Rolnej – Europejski Fundusz Rolny Rozwoju
Obszarów Wiejskich (EFRROW),
•
instrument strukturalny Wspólnej Polityki Rybackiej – Europejski Fundusz Rybny
(EFR),
− środki zagraniczne inne:
•
instrument finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego (dostępny do 2009 r.),
•
środki Norweskiego Mechanizmu Gospodarczego (dostępne do 2009 r.),
•
środki Banku Światowego i Europejskiego Banku Inwestycyjnego,
− środki prywatne (wkłady własne beneficjentów, w tym kredyty i pożyczki, także
poręczone lub gwarantowane przez uprawnione podmioty).
Poziom zaangażowania publicznych środków krajowych w realizację programów
zawierać będzie porozumienie (umowa) zawarte pomiędzy rządem a samorządem
województwa (Kontrakt wojewódzki).
Struktura publicznych środków krajowych, które będą mogły być po 2006 r.
desygnowane na realizację strategii, jest z perspektywy dnia dzisiejszego trudna
do określenia. Postulowane są reforma systemu finansów publicznych państwa, reforma
systemu budżetów jednostek samorządu terytorialnego, wnioskowane są przekształcenia
państwowych funduszy celowych oraz innych jednostek i form organizacyjnych sektora
finansów publicznych.
Promocja regionu
Województwo kujawsko-pomorskiego pojawiło się na mapie kraju w 1999 roku
w wyniku reformy administracyjnej kraju. W pierwszych latach istnienia, działalność
promocyjna koncentrowała się głównie na upowszechnianiu różnego rodzaju informacji
opisujących region, eksponujących jego walory i predyspozycje jako obszaru gospodarczego
i regionu turystycznego.
Działania promocyjne podejmowane z inicjatywy Urzędu Marszałkowskiego,
adresowane do odbiorców w kraju obejmowały:
− upowszechnianie syntetycznych informacji o walorach i atrakcjach województwa, jego
oferty inwestycyjnej, głównie w formie informacji w prasie centralnej i regionalnej,
audycji radiowo-telewizyjnych, różnego rodzaju publikacji własnych jak: folderów,
albumów, plakatów, informatorów, kalendarzy, katalogów promocyjnych, map itp.
publikowanych materiałów informacyjnych,
48
− udział w krajowych, ponad regionalnych imprezach wystawienniczo-targowych,
turystycznych, rolniczych,
− organizowanie konkursów, w tym promujących produkty regionalne i lokalne,
przodujące firmy.
Promocja zagraniczna regionu prowadzona była głównie w regionach, z którymi
zawarto sformalizowane porozumienia współpracy lub podpisano listy intencyjne.
Działalność promocyjna obejmowała w szczególności: eksponowanie województwa jako
atrakcyjnego obszaru lokalizacji aktywności gospodarczej, prezentację jego potencjału
gospodarczego i innych walorów, inicjowanie przyjacielskich kontaktów między
instytucjami, organizacjami i osobami. Aktualnie województwo współpracuje z 12 regionami
Europy. W promocji kujawsko-pomorskiego poza granicami kraju wykorzystywano:
− regionalne misje gospodarcze, uczestniczenie w podobnych misjach w składzie
Międzyrządowych Komisji d.s. Współpracy Międzyregionalnej,
− uczestnictwo w znaczących, międzynarodowych imprezach targowych
i wystawienniczych,
− zróżnicowane w formach akcje promocyjne, w tym prezentacje twórczości kulturalnej,
− udział województwa jako współpartnera realizacji projektów programów europejskich
(Socrates Comenius, Leonardo da Vinci, Tempus, Interreg III B BSR i Interreg III C
i innych).
Zadania promocyjne wykonują także:
− Biuro Informacji i Reprezentacji Województwa w Dusseldorfie i Biuro Informacyjne
Województwa przy Komisji Europejskiej w Brukseli,
− przedstawiciele województwa w instytucjach Unii Europejskiej: w Parlamencie
Europejskim, w Komitecie Regionów Europy, w Kongresie Władz Lokalnych i
Regionalnych,
− Centrum Obsługi Inwestora (w partnerskiej współpracy z Polską Agencją Informacji
i Inwestycji Zagranicznych), upowszechniającego informacje o możliwościach
inwestowania na terenie województwa, zwłaszcza przez inwestorów z zagranicy,
wspierające inwestorów w inicjowaniu działalności gospodarczej w regionie.
Strategia rozwoju województwa kujawsko-pomorskiego jest planem, którego
realizacja skutkować ma wzrostem potencjału ekonomicznego regionu, unowocześnieniem
jego struktury funkcjonalno-przestrzennej, poprawą poziomu życia mieszkańców, ma
zapewnić mu przewagę w międzyregionalnej konkurencji. Jednym z istotnych warunków
realizacji strategii będzie jej znajomość wśród mieszkańców regionu, ich samorządowych
reprezentacji, instytucji i organizacji społecznych, podmiotów gospodarczych, szeroka
promocja jej postulatów.
Realizacja strategii rozwoju może być wzmocniona poprzez określone działania
promocyjne w znaczeniu marketingowym. Można wskazać działania, w odniesieniu do
których odpowiednia promocja rynkowa może istotnie ważyć na efektywności ich realizacji.
Na przykład znajduje uzasadnienie promocja regionu kujawsko-pomorskiego jako:
− producenta wysokiej jakości płodów rolnych i towarów przetwórstwa rolnospożywczego,
− oferującego atrakcyjne lokalizacje inwestycji gospodarczych, sprzyjającego klimatu dla
inwestycji,
− zagospodarowanego w szerokopasmowe sieci informatyczne, dysponującego kadrami
w zakresie informatyki,
49
− obszaru atrakcyjnych walorów wypoczynkowych nad jeziorami i w środowisku
leśnym,
− regionu unikalnych zabytków architektury średniowiecznej, charakterystycznego
gotyku nadwiślańskiego, związanego z obecnością Zakonu Krzyżackiego,
− regionu unikalnych zabytków archeologicznych, architektury romańskiej na ziemiach
polskich,
− regionu atrakcyjnych imprez artystycznych muzycznych i sztuki teatralnej miast
Bydgoszczy, Torunia, Ciechocinka.
Zgodnie ze znaną zasadą marketingu efektywność tego rodzaju działań w istotnej
mierze zależy od dokładnego określenia oferty (produktu, usługi, waloru, atrakcji itp.),
ustalenia gdzie jest i kim może być ich odbiorca, jakie są jego wymagania. Promocja winna
być adresowana, wiązać się z kierunkami rozwoju, oferować realnie istniejące zasoby
i możliwości, powinna przygotować właściwą propozycję dla właściwego, rozpoznanego
odbiorcy tak krajowego jak i zagranicznego.
Współpraca międzyregionalna
Województwo kujawsko-pomorskie graniczy z pięcioma województwami:
pomorskim, warmińsko-mazurskim, mazowieckim, łódzkim i wielkopolskim. Każdy z tych
regionów, podobnie jak kujawsko-pomorski, programuje rozwój w pierwszej kolejności
w oparciu o posiadane zasoby, walory i inne czynniki endogeniczne, w drugiej będzie
skutecznie zabiegał, konkurował o pozyskanie zewnętrznych czynników rozwoju.
W pozyskiwaniu niektórych spośród nich, celowym jest współdziałanie z sąsiadami.
Współdziałanie to winno dotyczyć w szczególności aktywności na rzecz osiągania wspólnych
celów w ramach polityki regionalnej państwa, wspólnego rozwiązywania problemów
o charakterze ponadregionalnym, rozwiązywania tzw. problemów transgranicznych.
W interesie województwa kujawsko-pomorskiego jak i innych regionów, leży
poprawa jego zewnętrznej dostępności. Stąd też ważną płaszczyzną współpracy
międzywojewódzkiej winna być solidarna aktywność na rzecz realizacji inwestycji
infrastruktury technicznej, w szczególności przy:
− budowie w planowanym terminie autostrady A-1,
− przebudowie w planowanych terminach obecnych dróg krajowych: nr 5 i nr 10
do klasy dróg ekspresowych, drogi krajowej nr 15 do klasy technicznej GP, drogi
krajowej nr 16 do klasy technicznej GP (docelowo drogi ekspresowej),
− modernizacji linii kolejowych nr 18, nr 131 oraz linii nr 353,
− budowie szerokopasmowych sieci infrastruktury informacyjnej współdziałającej
z sieciami regionalnymi i krajowymi;
− zagospodarowaniu dla przywrócenia żeglugi, dla zmniejszenia zagrożenia
powodziowego na rzekach: Wiśle, Noteci, Warcie i Odrze.
Ważną sferą międzywojewódzkiej współpracy winny być działania na rzecz ochrony
i kształtowania środowiska przyrodniczego:
− ochrony obszarów zlewni rzek: Brdy, Drwęcy, Wełny zasilających ujęcia wody pitnej
dla miast: Bydgoszczy, Torunia, Obornik (województwo wielkopolskie),
− utrzymania w należytym stanie wielkoprzestrzennych form ochrony przyrody
i krajobrazu: Brodnickigo Parku Krajobrazowego (województwo warmińskomazurskie), Górznieńsko – Lidzbarskiego Parku Krajobrazowego (województwo
50
mazowieckie, warmińsko-mazurskie), Gostynińsko – Włocławskiego Parku
Krajobrazowego (województwo mazowieckie), Tucholskiego Parku Krajobrazowego
(województwo pomorskie), rezerwatów przyrody: Nadgoplańskiego Parku Tysiąclecia
(województwo wielkopolskie), Rzeki Drwęcy, Bagna Mostki (województwo
warmińsko-mazurskie).
Problemem,
którego
rozwiązywanie
należy
widzieć
we
współpracy
międzywojewódzkiej, w ścisłym współdziałaniu z rządem, jest restrukturyzacja społeczna
obszarów, na których występowały w przeszłości państwowe gospodarstwa rolne.
Członkostwo w Unii Europejskiej stworzyło województwu kujawsko-pomorskiemu
szerokie możliwości współpracy międzyregionalnej i międzynarodowej, uściślenia
nawiązanych dotąd kontaktów, zawiązania nowych, przy wykorzystaniu dla tego celu
wspólnotowych środków finansowych na realizację podejmowanych we współpracy zadań.
6.3. Monitorowanie strategii rozwoju województwa
Wdrażanie strategii rozwoju winno podlegać systematycznemu monitorowaniu,
niezależnemu od monitorowania realizujących ją programów operacyjnych. Istotą
monitorowania strategii winny być zarówno zakres realizacji poszczególnych działań
i kierunków jak i wskaźniki pomiaru.
Podmiotem uprawnionym do monitorowania strategii rozwoju województwa jest
Zarząd Województwa i działający w jego imieniu Departament Rozwoju Regionalnego
Urzędu Marszałkowskiego przy współpracy: wszystkich departamentów i jednostek
podległych urzędowi, jednostek samorządowych powiatowych i gminnych, jednostek
i agencji rządowych.
Zarząd Województwa co najmniej raz w czasie kadencji Sejmiku dokonuje przeglądu
realizacji strategii i sporządza raport, który przedstawia Sejmikowi Województwa.
Strategia będzie monitorowana poprzez obserwację zmienności ustalonego zbioru
wskaźników opisujących działania w niej postulowane, określających zakres osiągnięcia
zakładanego przez nią celu. Wzorcem są, propozycje wskaźników do projektu Narodowej
Strategii Rozwoju Regionalnego na lata 2007-2013.
1. Priorytetowy obszar działań strategicznych: Rozwój nowoczesnej gospodarki
Poziom nowoczesności gospodarki, która będzie wyznacznikiem konkurencyjności
województwa kujawsko-pomorskiego określą wskaźniki: przedsiębiorczości ludności
i podmiotów gospodarczych, rolnictwa jako znaczącego sektora gospodarki regionu oraz
turystyki. Zakłada się, że do oceny konkurencyjności gospodarki posłużą takie wskaźniki jak:
− dynamika podmiotów gospodarki narodowej zarejestrowanych w rejestrze REGON
na 10 tys. ludności,
− udział produkcji wyrobów nowych i zmodernizowanych w produkcji sprzedanej
w przemyśle,
− średnia wielkość gospodarstwa rolnego (w ha UR); zakłada się generalnie, że tylko
gospodarstwa duże obszarowo mogą konkurować na rynkach europejskich,
− dynamika towarowej produkcji rolniczej w indywidualnych gospodarstwach rolnych na
1ha UR przy założeniu, że 1996 r. = 100,
− udział eksportu w ogólnej sprzedaży wyrobów przetwórstwa rolno-spożywczego;
wzrost produkcji zmusza do poszukiwań głównie zewnętrznych rynków zbytu,
− udział dochodów sektora turystyki w tworzeniu PKB.
51
2. Priorytetowy obszar działań strategicznych: Unowocześnienie struktury
funkcjonalno-przestrzennej regionu
Nowoczesność struktury funkcjonalno-przestrzennej warunkuje konkurencyjność
regionu i jakość życia mieszkańców. Do odnośnej oceny posłużą następujące wskaźniki:
− poprawa jakości infrastruktury drogowej i bezpieczeństwa ruchu drogowego mierzona
liczbą ofiar śmiertelnych wypadków drogowych,
− liczba połączeń lotniczych w tygodniu, przyrost kierunków,
− jakość wód powierzchniowych i podziemnych,
− udział produkcji energii z OZE w produkcji ogółem co wpłynie na poprawę jakości
środowiska,
− nakłady remontowe na bezpieczeństwo przeciwpowodziowe,
− długość szerokopasmowej sieci przesyłowej jako podstawy rozwoju społeczeństwa
informacyjnego,
− liczba
instytucji
o
międzynarodowym
charakterze
ponadregionnalnym
i ponadkrajowym mających swoją siedzibę w Bydgoszczy i Toruniu (media publiczne,
instytucje środowiska biznesu, instytucje organizacji miedzynarodowych, struktury
zarządzania gospodarczego, przedstawicielstwa państwowe, gospodarcze, biura
handlowe) właściwie oceniający rozwój funkcji metropolitalnych,
− nakłady finansowe na odnowę miast i wsi w roku,
− wydatki budżetów jednostek samorządu terytorialnego (województwa, powiatów,
gmin) na kulturę i ochronę dziedzictwa narodowego na 1 mieszkańca,
− wydatki inwestycyjne w % nakładów ogółem na ochronę środowiska i na gospodarkę
wodną (na 1 mieszkańca) co w następstwie skutkować będzie poprawą jakości
środowiska,
− powierzchnia terenów objętych ochrona prawną w % powierzchni ogólnej,
− wzrost lesistości w %.
3. Priorytetowy obszar działań strategicznych: Rozwój zasobów ludzkich
Rozwój zasobów ludzkich konieczny z punktu widzenia gospodarki opartej na
wiedzy wpływać będzie na konkurencyjność regionu. Oceny oddziaływania tego rozwoju
zamierza się dokonać w oparciu o następujące wskaźniki:
− nakłady na B+R obrazują wielkość podejmowanych przedsięwzięć w zakresie
wzmocnienia potencjału naukowo-badawczego,
− wykształcenie ludności na poziomie wyższym; tylko społeczeństwo o wysokich
kwalifikacjach zawodowych może konkurować w sferze zatrudnienia i sprostaniu
nowoczesnej technologicznie gospodarce,
− bezrobotni w wieku do 25 lat w % ogółu bezrobotnych w tym z wykształceniem
wyższym co zobrazuje sytuację w zatrudnialności absolwentów w regionie,
− nominalne dochody w sektorze gospodarstw domowych (ceny bieżące) na 1 mieszk.:
dochody pierwotne brutto, dochody do dyspozycji brutto co świadczyć będzie o skali
ubóstwa w regionie,
− liczba zarejestrowanych organizacji obywatelskich (pozarządowych), zobrazuje
działania aktywizujące społeczeństwo do podejmowania inicjatyw obywatelskich.
Przedstawione wskaźniki oceniając realizację wskazanych strategicznych obszarów
priorytetowych pozwolą na ocenę realizacji celu nadrzędnego. Szczegółową listę zawiera
tabela 4, która stanowi projekt wybranych wskaźników i udoskonalona zostanie po ukazaniu
się dokumentów poziomu krajowego na lata 2007-2013 w formie przyjętego dokumentu
52
tj. NPR i NSRR. Optymalnym rozwiązaniem dla monitorowania strategii byłoby przyjęcie
w tabeli za rok bazowy danych za rok 2005. Trudno na dziś określić jakie wskaźniki będą
dostępne, stąd aktualnie pokazane zostały dane dla roku 2003. Niedoskonałość statystyki
państwowej wskazuje problemy przy monitorowaniu strategii na poziomie NTS 2 oraz NTS 4
i NTS 5.
53
Tabela 4. Priorytetowe obszary działań i wskaźniki strategii
Priorytetowe obszary działań, działania
Wskaźniki
Jednostka
miary
1
1. ROZWÓJ NOWOCZESNEJ
GOSPODARKI
2
3
1.1. Kreowanie warunków
przedsiębiorczości i upowszechniania
innowacji
Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w
rejestrze REGON na 1000 ludności
w tym:
− spółki handlowe z udziałem kapitału zagranicznego,
− MSP
Nakłady inwestycyjne (w cenach bieżących) na 1
mieszkańca
− w tym w sektorze prywatnym na 1 mieszkańca
Udział produkcji wyrobów nowych i zmodernizowanych w
produkcji sprzedanej w przemyśle
Udział przychodów ze sprzedaży na eksport w przychodach
ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów
1.2. Wzmacnianie konkurencyjności
regionalnej gospodarki rolnej
Nakłady na działalność badawczo-rozwojową (ceny
bieżące)
− w relacji do PKB
Nakłady na B+R według źródeł finansowania (ceny bieżące)
− z budżetu państwa
− z budżetu województwa
− podmiotów gospodarczych
− placówek naukowych
− organizacji międzynarodowych
Przeciętna powierzchnia użytków rolnych w gospodarstwie
rolnym
Przeciętna
powierzchnia
użytków
rolnych
w indywidualnym gospodarstwie rolnym
Towarowa produkcja rolnicza w indywidualnych
gospodarstwach rolnych na 1 ha
54
Rok
bazowy*
2005
4
Źródło danych
NTS 2
NTS 4
5
6
GUS
US
92,3
tys.
0,6
x
złotych
2143
x
GUS
US
%
x
GUS
x
%
x
GUS
x
w mln. zł
%
101,0
0,29
GUS
x
%
36,7
57,5
1,0
1,5
x
GUS
x
ha
15,1
ha
12,6
złotych
2742
GUS
wg danych
PSR 2010 r.
GUS
wg danych
PSR 2010 r
GUS
wg danych
PSR 2010 r.
(NTS 5)
GUS
wg danych
PSR 2010 r.
(NTS 5)
Udział eksportu w ogólnej sprzedaży wyrobów przetwórstwa
rolno-spożywczego
Skup żywca rzeźnego w przeliczeniu na mięso (łącznie z
tłuszczami)
%
x
GUS
x
kg
223
US
US
%
67,4
K-PZMiUW
K-PZMiUW
tys.
2006,9
67,8
GUS
US
%
x
GUS
x
x
badania
własne
x
x
badania
własne
x
tys. zł
x
badania
własne
badania
własne
Liczba mieszkań oddawanych do użytku w roku
liczby
bezwzględne
6776
US
US
Ofiary śmiertelne wypadków drogowych:
− na 100 tys. ludności,
− rok poprzedni = 100
liczby
bezwzględne
%
x
GUS
x
Nakłady inwestycyjne remontowe na 1 km drogi publicznej
złotych
x
GDDKiA
Zarządy dróg
Ludność obsługiwana przez oczyszczalnie ścieków w %
ogólnej liczby ludności,
w tym na wsi
%
58,5
18,0
GUS
US
Użytki rolne zmeliorowane w stosunku do powierzchni
wymagającej regulacji stosunków wodnych
1.3. Promocja rozwoju turystyki
Udzielone noclegi w turystycznych obiektach zbiorowego
zakwaterowania
w tym turystom zagranicznym
Udział dochodów sektora turystyki w tworzeniu PKB.
2. UNOWOCZEŚNIENIE
STRUKTURY FUNKCJONALNOPRZESTRZENNEJ REGIONU
2.1. Wspieranie rozwoju sieci osadniczej
Liczba instytucji o międzynarodowym charakterze
ponadregionnalnym mających swoją siedzibę w
Bydgoszczy i Toruniu (media publiczne, instytucje
liczby
środowiska
biznesu,
instytucje
organizacji
bezwzględne
miedzynarodowych, struktury zarządzania gospodarczego,
przedstawicielstwa państwowe, gospodarcze, biura
handlowe)
liczby
Liczba połączeń lotniczych w tygodniu, przyrost kierunków
bezwzględne
Nakłady finansowe na odnowę miast i wsi w roku
2.2. Rozwój infrastruktury technicznej
55
Jakość wód powierzchniowych
Jakość wód podziemnych
Emisja gazów i pyłów do powietrza atmosferycznego
Udział odpadów wyselekcjonowanych w ogólnej ilości
odpadów komunalnych zebranych
Udział produkcji energii z OZE w produkcji ogółem
Nakłady remontowe na bezpieczeństwo
przeciwpowodziowe
2.3. Rozwój infrastruktury społeczeństwa Długość szerokopasmowej sieci przesyłowej
informacyjnego
klasy
czystości
klasy
czystości
tys. Mg
x
WIOŚ
WIOŚ
x
WIOŚ
x
80,4
GUS, WIOŚ
WIOŚ
%
x
GUS, WIOŚ
WIOŚ
%
x
MG/ URE/
GUS
x
złotych
x
badania
własne
badania
własne
km
x
Liczba uruchomionych gminnych węzłów dostępu do sieci
liczby
szerokopasmowej
bezwzględne
Gospodarstwa domowe wyposażone w komputer osobisty
w % ogółu gospodarstw domowych
%
− w tym z dostępem do internetu w % ogółu
gospodarstw domowych
2.4. Rozwój infrastruktury społecznej
2.5. Promocja dziedzictwa kulturowego
Udział szkół wyposażonych w komputery z dostępem do
internetu według poziomu kształcenia, w tym na wsi
Wydatki budżetów jednostek samorządu terytorialnego
(województwa, powiatów, gmin) na kulturę i ochronę
dziedzictwa narodowego ogółem
− na 1 mieszkańca
2.6. Zachowanie i wzbogacanie zasobów Powierzchnia terenów objętych ochroną prawną w %
powierzchni ogólnej
środowiska przyrodniczego
Wzrost lesistości, 2002 = 100
Wydatki inwestycyjne (na 1 mieszkańca):
− na ochronę środowiska
− na gospodarkę wodną
56
x
Operatorzy
sieci
Operatorzy
sieci
x
Operatorzy
sieci
26,5
10,7
GUS
%
x
GUS
GUS, US
tys. zł
48856,7
x
GUS
US
%
31,1
GUS
US
%
100,4
GUS
US
zł
79,0
29,0
GUS
GUS
3. ROZWÓJ ZASOBÓW LUDZKICH
3.1.Budowa społeczeństwa opartego na
Wskaźnik skolaryzacji brutto szkolnictwa wyższego
wiedzy
Liczba studentów
Liczba pracowników naukowych pełnozatrudnionych w
województwie ogółem, w tym :
− z tytułem naukowym profesora
− ze stopniem doktora habilitowanego
− ze stopniem doktora
Wykształcenie ludności w wieku 15 lat i więcej:
− średnie (łącznie z zasadniczym zawodowym i
policealnym)
− wyższe
3.2. Budowa kapitału społecznego
Liczba zarejestrowanych organizacji pozarządowych
3.3. Promocja zatrudnienia osób
pozostających bez pracy lub zagrożonych Stopa bezrobocia rejestrowanego
jej utratą.
Długotrwale bezrobotni w % ogółu bezrobotnych
w tym kobiety w liczbie ogółu długotrwale bezrobotnych
Bezrobotni w wieku do 24 lat w % ogółu bezrobotnych
w tym kobiety w liczbie ogółu bezrobotnych w wieku
do 24 lat
57
%
37,8
GUS
US
w tys.
83,4
GUS
US
GUS
x
GUS
BAEL przeciętne
roczne
Brak danych w
podziale
miasto/wieś
US
liczby
bezwzględne
%
4552
319
456
1194
58,0
8,6
liczby
bezwzględne
x
%
24,6
%
%
52,6
61,5
27,4
51,2
Rejestry:
sądowy i
powiatowy
GUS
GUS
BAEL:
bezrobotni
zarejestrowani:
miasto/wieś
GUS
BAEL:
bezrobotni
zarejestrowani
Rejestry:
sądowy i
powiatowy
US, WUP
US, WUP
US, WUP
3.4. Promocja i profilaktyka zdrowia
Śmiertelność na choroby nowotworowe
Liczba osób objętych badaniami profilaktycznymi
3.5. Integracja społeczna i zawodowa
liczby
bezwzględne
liczby
bezwzględne
Nominalne dochody w sektorze gospodarstw domowych
(ceny bieżące) na 1 mieszk.: dochody pierwotne brutto,
zł
dochody do dyspozycji brutto
Osoby korzystające ze świadczeń pomocy społecznej na
liczby
1 000 mieszkańców
bezwzględne
Osoby usamodzielnione w wyniku aktywnie prowadzonej
liczby
pracy socjalnej
bezwględne
x
K-PCZP
K-PCZP
x
NFZ,
JST
NFZ,
JST
614,14
GUS
US
88,9
GUS
ROPS, JST
9157
ROPS, JST
ROPS, JST
* Uwaga: W kolumnie 4 występują dane statystyczne opisujące stan w 2003 r. Przystąpienie do monitorowania strategii będzie wymagało ich
zamiany na dane z roku 2005.
58
Wyjaśnienie skrótów zawartych w tabeli:
NUTS
NTS 2
NTS 3
NTS 4
NTS 5
GUS
US
PSR
BAEL
MG
GDDKiA
URE
K-PSI
K-PCZP
ROPS
NFZ
JST
WIOŚ
WUS
MŚP
OZE
B+R
PKB
- Nomenklatura Jednostek Terytorialnych do Celów Statystycznych
- poziom województwa,
- podregiony,
- powiaty i miasta na prawach powiatu,
- gminy,
- Główny Urząd Statystyczny,
- urząd statystyczny,
- powszechny spis rolny,
- Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności,
- Ministerstwo Gospodarki,
- Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad,
- Urząd Regulacji Energetyki,
- Kujawsko-Pomorska Sieć Informacyjna Sp.z.o.o.,
- Kujawsko-Pomorskie Centrum Zdrowia Publicznego,
- Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej,
- Narodowy Fundusz Zdrowia,
- jednostki samorządu terytorialnego,
- Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska,
- Wojewódzki Urząd Pracy
- małe i średnie przedsiębiorstwa
- odnawialne źródła energii
- badania i rozwój
- produkt krajowy brutto
59