29 Nr 153 dr inż. Witold JABŁOŃSKI witold.jablonski@pwr

Aktualne problemy elektryfikacji wsi i rolnictwa
dr inż. Witold JABŁOŃSKI
[email protected]
ZAGROŻENIE PORAŻENIOWE I OCHRONA PRZECIWPORAŻENIOWA
W WIEJSKICH INSTALACJACH NISKIEGO NAPIĘCIA
1. Czynniki wpływające na zagrożenia zdrowia i życia ludzi zwierząt oraz zagrożenia budynków i ich wyposażenia
Wiejskie instalacje elektryczne i zasilane z nich odbiorniki, jak większość instalacji elektrycznych mogą stwarzać zagrożenie dla ludzi, zwierząt budynków i ich wyposażenia.
Zagrożenie takie dla ludzi i zwierząt najczęściej występuje, gdy dotkną oni części
urządzeń elektrycznych, które są pod napięciem w normalnych warunkach pracy lub
w wyniku uszkodzenia ochrony przeciwporażeniowej podstawowej. Przepływający
wtedy przez ciało człowieka lub zwierzęcia prąd (zwany prądem rażeniowym) morze
wywołać skutki patologiczne. W takich przypadkach mówimy o porażeniu, a prąd
rażeniowy nazywa się prądem porażeniowym. Skutki te są zależne głównie od wartości prądu rażeniowego i od czasu jego przepływu. Skutkami rażenia mogą być
zakłócenia pracy serca i oparzenia nawet spalenia części lub całego ciała osoby lub
zwierzęcia. W instalacjach elektrycznych niskiego napięcia przyjmuje się, że nie
wolno dopuścić, z przyjętym za dopuszczalnym prawdopodobieństwem, do fibrylacji
(migotania) komór serca, które powodują zgon rażonego.
Urządzenia elektryczne mogą też spowodować uszkodzenie mechaniczne ciała
ludzkiego (zwierzęcia) przez części ruchome tych urządzeń lub urządzeń napędzanych przez silniki elektryczne.
Zagrożenie uszkodzenia lub zniszczenia budynku i jego wyposażenia wywołanego przez instalacje elektryczną lub przez odbiornik zasilany z tej instalacji są skutkiem pożaru wywołanego przez łuk elektryczny, wyładowania iskrowe lub wysoką
temperaturą niesprawnych elementów elektrycznych instalacji i odbiorników.
Prawdopodobieństwo wystąpienia zagrożenia porażeniowego (wystąpienia skutków patologicznych) w instalacjach elektrycznych niskiego napięcia zależy nie tyko
od jakości instalacji i odbiorników ale i od:
·
sposobu użytkowania instalacji i odbiorników elektrycznych,
·
kwalifikacji osób użytkujących instalacje i odbiorniki elektryczne,
·
styczności ludzi i zwierząt z potencjałem ziemi,
·
elektrycznego oporu ciała człowieka lub zwierzęcia.
Prawdopodobieństwo porażenia rośnie, gdy człowiek lub zwierze długotrwale
styka się z przewodzącymi elementami, które mogą znaleźć się pod niebezpiecznym
napięciem.
Czym większa jest znajomość zasad eksploatacji instalacji elektrycznych tym
mniejsze prawdopodobieństwo porażenia. Wszelkie naprawy i okresowe badania
instalacji powinna wykonywać osoba posiadająca odpowiednie poświadczenie kwalifikacji. Należy wykorzystywać instalacje i odbiorniki do celów im przypisywanych.
Nr 153
29
Aktualne problemy elektryfikacji wsi i rolnictwa
Należy dbać o sprawność instalacji i unikać niepotrzebnego dotykania części przewodzących instalacji i odbiorników. Niepotrzebna styczność z tymi częściami zwiększa
prawdopodobieństwo porażenia.
Styczność ludzi (zwierząt) z potencjałom ziemi zwiększa prawdopodobieństwo
porażenia.
Opór ciała człowieka ma wpływ na wartość prądu rażeniowego. Im większy jest
ten opór tym mniejszy jest prąd rażeniowy. Dlatego należy dbać o dobry stan skóry (to
część ciała o największym oporze). Opór obwodu rażeniowego można zwiększyć
nosząc buty, rękawice.
Prawdopodobieństwo zagrożenia porażeniowgo wiejskich instalacjach elektrycznych jest zwykle większe im więcej lat ma instalacja. Duża część starych instalacji
elektrycznych na wsiach (jak i w miastach) nie była przebudowywana i nie spełnia
wymagań norm obowiązujących w czasie ich budowy. Stare instalacje, mające kilkadziesiąt lat najczęściej zasilają znacznie więcej odbiorników niż to przewidywali ich
projektanci. Użytkownicy takich instalacji zmieniają najczęściej zabezpieczenia
obwodów instalacji na zabezpieczenia o większym prądzie znamionowym. Zapominają przy tym, że przewody obwodów instalacji nie były przewidziane na tak duże
prądy obciążenia. Prądy te powoduj, że przewody nagrzewają się do niedopuszczalnych temperatur a podwyższona temperatura niszczy izolacje przewodów.
Drugim powodem niesprawności takich instalacji jest też „naprawianie instalacji”
przez osoby, które nie mają odpowiednich wiadomości i uprawnień. Takie sytuacje
zdarzają się częściej na wsiach niż w miastach.
Trzecim czynnikiem, zwiększającym zagrożenie porażeniowe jest brak okresowych sprawdzań instalacji lub wykonywanie tych sprawdzeń w sposób niewłaściwy.
2. Statystyka wypadków śmiertelnych porażeń elektrycznych ludności miejskiej
i wiejskiej w Polsce
Od czasu podjęcia w Polsce badań nad statystyką śmiertelnych wypadków porażeń prądem elektrycznym ludzi (w latach 70.) stwierdza się znacznie wyższą śmiertelność w tych wypadkach ludności wiejskiej niż ludności miejskiej. W tablicy 1 zestawiono wyniki statystyk obrazujące powyższe twierdzenie.
Tablica 1. Śmiertelne wypadki porażeń elektrycznych ludzi w polskich miastach i na wsiach
w wybranych latach między rokiem 1970 a 2009 [1, 2].
Lata
Udział procentowy
porażeń śmiertelnych [%]
Wskaźnik W
(liczba porażeń na 1 mln. ludzi w roku)
w miastach
na wsiach
w miastach
na wsiach
ogółem
1970-1975
41,0
59,0
–
–
9,5
1980-1985
37,6
62,4
–
–
9,5
1990-1995
43,3
56,7
5,2
11,1
7,5
1996-1999
44,5
5,5
4,0
8,0
5,6
2000-2003
45,7
54,3
3,55
6,9
4,85
2005-2009
43,1
56,9
2,42
5,02
3,43
30
Aktualne problemy elektryfikacji wsi i rolnictwa
Analizując dane zamieszczone w tablicy 1 należy zauważyć, że w miastach żyje
więcej Polaków niż na wsi. Na przykład w latach 2000 –2003 na wsi mieszkało ok. 39%
Polaków.
Z danych zamieszczonych w ostatniej kolumnie tablicy 1 wyraźnie widać, że liczba
wypadków na wsi polskiej zmniejsza się. Wskaźnik W (liczba wypadków na 1 milion
ludzi w ciągu 1 roku) w ostatnim dwudziestoleciu zmniejszył się na wsi polskiej nieco
ponad 2 krotnie (podobnie jak w miastach). Niestety wskaźnik ten wciąż jest prawie
dwukrotnie większa niż w miastach. Wskaźnik przedstawiony w kolumnie „ogółem”
tablicy 1 jest też niestety kilkakrotnie większy od takiego wskaźnika podawanego dla
krajów Europy Zachodniej.
W tablica 2 zawiera wybrane wartości wskaźników „W” w Polsce i w Niemczech.
Tablica 2. Wskaźniki „W” w Polsce
Na zróżnicowanie liczby wypadków w wieji Niemczech w wybranych latach (war- skich i miejskich instalacjach elektrycznych wpłytości „W” dla Niemiec odczytano z wy- wa wiele czynników częściej występujących na
kresu i dlatego są przybliżone).
wsiach. Należą do nich przede wszystkim:
·
trudne warunki środowiskowe użytkowaWskaźnik W
Rok
nia urządzeń elektrycznych,
Niemcy
Polska
·
zły stan techniczny użytkowanych instala9,5
1980
ok. 3
cji elektrycznych i zasilanych z nich od8,0
biorników,
1990
ok. 2
·
niski poziom wiedzy użytkowników o pod5,5
2000
ok. 1
stawowych zasadach bezpiecznej eksploa3,25
2009
<1
tacji urządzeń elektrycznych.
Powyższe czynniki prowadzą również do występowania w Polsce znacznie większej liczby porażeń śmiertelnych zwierząt hodowlanych niż w zachodnich państwach
Unii Europejskiej.
Należy też zauważyć, że niektóre zwierzęta hodowlane są narażone na porażenie
elektryczne w znacznie większym stopniu niż ludzie. Dotyczy to np. krów. Mogą one
dotykać części przewodzących niebezpiecznych językiem, którego naskórek jest
delikatny i wilgotny a duży rozstaw nóg powoduje, że zwierzęta te mogą znaleźć się
pod większym napięciem krokowym i dotykowym niż człowiek.
Warto też zauważyć, że porażeniom elektrycznym na wsiach znacznie częściej
ulegają mężczyźni. W Tablicy 3 zamieszczono dane statystyczne porażeń mężczyzn
i kobiet w Polsce w latach 2005-2009.
Tablica 3. Śmiertelne wypadki porażeń elektrycznych mężczyzn i kobiet w polskich miastach
i na wsiach w latach 2005 – 2009 [2].
Płeć porażonych
Mężczyźni
Kobiety
Razem
Polska
L. por.
W
6,52
601
0,54
53
3,43
654
Miasto
L. por.
W
4,75
263
0,31
19
2,42
282
Wieś
L. por.
338
34
372
W
9,18
0,91
5,02
Częstsze porażenia mężczyzn niż kobiet można upatrywać w tym, że mężczyźni
zwykle czują się odpowiedzialni za instalacje elektryczne, podejmują się często
Nr 153
31
Aktualne problemy elektryfikacji wsi i rolnictwa
nieodpowiedzialnie, jej napraw i częściej używają odbiorniki elektryczne ręczne
eksploatowane w warunkach zwiększających prawdopodobieństwo porażenia.
3. Ochrona przeciwporażeniowa w wiejskich instalacjach elektrycznych
3.1. Wymagania ogólne
Wiejskie instalacje elektryczne powinny spełniać wymagania stawiane im w normach obowiązujące w chwili oddania ich do eksploatacji a jeżeli były one przebudowywane (zmiana ich parametrów elektrycznych).
W ostatnich dwudziestu kilku latach projektanci i wykonawcy tych instalacji
korzystali z 2 kolejnych norm.
W roku 1999 wydano normę PN-IEC 60364-7-705 [17]. Należy spodziewać się,
że lada chwila będzie obowiązywała norma wydana w 2007 roku przez CENELEC
a następnie wprowadzona do katalogu PKN norma PN-HD 60364-7-705: 2007 [11]
(oryg.). Pierwsza z tych norm była zatytułowane „Instalacje elektryczne w obiektach
budowlanych. Wymagania dotyczące specjalnych instalacji lub lokalizacji. Instalacje
elektryczne w gospodarstwach rolniczych i ogrodniczych”. Norma druga ma zmienioną pierwszą część tytułu na „Instalacje elektryczne niskiego napięcia. …”
Zakres obu tych norm jest taki sam, tzn. wymagania podane w tych normach mają
zastosowanie do instalacji elektrycznych zlokalizowanych wewnątrz lub na zewnątrz
pomieszczeń rolniczych i ogrodniczych (dotyczy to pomieszczeń takich jak: stajnie,
obory, kurniki, chlewy, szklarnie, pomieszczenia przygotowania paszy, stodoły na siano,
słomę i pożywki).
Nie dotyczą one budynków mieszkalnych itp., w których instalacje elektryczne
powinny być wykonane tak jak instalacje w miejskich budynkach mieszkalnych i podobnych.
Wymagania podane w tych normach uzupełniają, modyfikują lub zastępują wymagania podane w innych częściach (3, 4, 5, 6) odpowiednich norm o numerze 60364.
Ze względu na ograniczoną objętość referatu, poniżej przytoczone zostaną wymagania dotyczące jedynie ochrony przeciwporażeniowej zawarte w normie PN-IEC
60364-7-705 [17] i PN-HD 60364-7-705 (oryg.) [11]. Autor referatu przyjął, że wymagania stawiane instalacjom przewidzianych do eksploatacji w warunkach normalnych są powszechnie znane. Ten ostatnie wymagania są zawarte głownie w częściach
w normach PN-IEC 60364- 4-41 [13], PN-IEC 60364-5-51[15], PN-IEC 60364-5-54 [16],
PN-IEC 60364-6-61 [17], PN-HD 60364- 4-41 [6], PN-HD 60364-5-51[7], PN-HD
60364-5-54 [8], PN-HD 60364-6 [10] (dotyczą one kryteriów skuteczności ochrony,
doboru i montażu wyposażenia oraz sprawdzeń). Należy przy tym uwzględniać
wymagania stawiane ochronie porażeniowej w instalacjach eksploatowanych w warunkach normalnych wydane nie wcześniej niż instalacja była wykonana. Tak więc
projektując obecnie ochronę przeciwporażeniową w wiejskie instalacjach elektrycznych należy zastosować normę obligatoryjną PN-IEC 60364-7-705 [18] ale wymagania stawiane ochronie przeciwporażeniowej dotyczące warunków normalnych zawarte
w normie PN-HD 60364-4-41 [8]. Dopuszcza się stosowanie normy PN-HD 60364-7705 [11] ponieważ zawiera ona wymagania ostrzejsze niż w odpowiedniej normie
PN-IEC, ale na to powinien wyrazić zgodę inwestor bo poniesie on większe nakłady
finansowe. Będzie miał za to bardziej nowocześniejszą instalację.
32
Aktualne problemy elektryfikacji wsi i rolnictwa
3.2. Wymagania stawiane ochronie przeciwporażeniowej w normie PN-IEC 60364-7-705
W normie PN-IEC 60364-7-705 [17] zamieszczone są następujące dodatkowe
wymagnia stawiane ochronie przeciwporażeniowej w wiejskich instalacjach elektrycznych niskiego napięcia:
705.411. Równoczesna ochrona przed dotykiem bezpośrednim i pośrednim
705.411.1 Ochrona polegająca na zastosowaniu bardzo niskiego napięcia SELV i PELV
705.411.1.3. Wykonanie obwodów
705.411.1.3.7.
W przypadku stosowania napięcia SELV, bez względu na jego wartość, zabezpieczenie przed dotykiem bezpośrednim powinno być zrealizowane przez zastosowanie:
·
ogrodzeń (przegród) lub obudów (osłon) ochronnych o stopniu ochrony nie
mniejszym niż IP2X, lub
·
izolacji wytrzymującej napięcie probiercze nie mniejsze niż 500 V, w czasie nie
krótszym niż 1 min.
705.412. Ochrona przed dotykiem bezpośrednim
705.412.5 Ochrona uzupełniająca za pomocą urządzeń różnicowoprądowych
Obwody zasilające gniazda wtyczkowe należy zabezpieczać za pomocą urządzeń
ochronnych różnicowoprądowych o znamionowym różnicowym prądzie zadziałania
nie przekraczającym 30 mA.
705.413. Ochrona przed dotykiem pośrednim
705.413.1. Ochrona za pomocą samoczynnego wyłączenia zasilania
Przy zastosowaniu ochrony przed dotykiem pośrednim przez samoczynne wyłączenie zasilania, graniczna wartość napięcia dotykowego dopuszczalnego długotrwale
UL w pomieszczeniach, w których przebywają zwierzęta lub na zewnątrz tych
pomieszczeń wynosi 25 V prądu przemiennego lub 60 V prądu stałego bez pulsacji.
Podane wymagania mają również zastosowanie do pomieszczeń, w których części
przewodzące dostępne są połączone z obcymi częściami przewodzącymi dochodzącymi do pomieszczeń, w których przebywają zwierzęta.
Uwaga autora artykułu: Czas wyłączania urządzeń zabezpieczających, do czasu
opracowania specjalnej tablicy dla urządzeń rolniczych i ogrodniczych należy przyjąć zgodnie z tablicą 48 A normy PN-IEC-364-4-481:1994 [14]; dla instalacji o napięciu znamionowym względem ziemi U0 = 230 V czas ten nie powinien przekroczyć
0,2 s).
705.413.1.6.
Części przewodzące dostępne urządzeń elektrycznych zlokalizowane w pomieszczeniach przewidzianych do przebywania zwierząt i będące w zasięgu ich dotyku powinny mieć dodatkowo połączenia wyrównawcze, które łączą te części między sobą
oraz częściami obcymi i przewodem ochronnym instalacji elektrycznej.
Uwaga autora referatu: Na rysunkach 1 i 2 przedstawione są w sposób poglądowy
połączenia wyrównawcze i kraty wyrównawcze w oborach (rysunków tych nie ma w
normie; zostały one sporządzone w oparciu o literaturę zagraniczną).
Nr 153
33
Aktualne problemy elektryfikacji wsi i rolnictwa
11
10
2
12
9
1
3
8
6
14
4
7
5
13
Rys. 1. Połączenia wyrównawcze w oborze; 1 – szyna wyrównawcza, 2 – przewód ochronny PE,
3 – przewód uziemiający, 4 – uziom fundamentowy sztuczny, 5 – rura wodociągowa, 6 – metalowe poidło, 7 – metalowy pojemnik na paszę, 8 – urządzenie do usuwania odchodów, 9 – urządzenie do przywiązywania zwierząt, 10 – urządzenie mleczarskie, 11 – metalowa konstrukcja
budynku, 12 – pokrycie metalowe ściany, 13 – krata wyrównawcza, 14 – przewód instalacji
odgromowej
Rys. 2. Stanowiska krów z kratą wyrównawczą; 1 – krata wyrównawcza, 2 – przewód wyrównawczy
34
Aktualne problemy elektryfikacji wsi i rolnictwa
3.3. Wymagania stawiane ochronie przeciwporażeniowej w normie PN-HD 60364-7-705
W normie PN-HD 60364-7-705 (oryg.) [11] zamieszczone są następujące dodatkowe
wymagania stawiane ochronie przeciwporażeniowej w wiejskich instalacjach elektrycznych niskiego napięcia:
705.411. Środek ochrony: samoczynne wyłączenia zasilania
705.411.1 Postanowienia ogólne
W obwodach odbiorczych dowolnego typu (ze względu na zastosowany system uziemień) należy stosować następujące urządzenia odłączające zasilanie:
·
w obwodach odbiorczych zasilających gniazda wtyczkowe o prądzie znamionowym nie przekraczającym 32 A – wyłączniki różnicowoprądowe (RCD)
o IΔN ≤ 30 mA,
·
w obwodach odbiorczych zasilających gniazda wtyczkowe o prądzie znamionowym większym niż 32 A – wyłączniki różnicowoprądowe (RCD) o IΔN ≤100 mA,
·
w innych obwodach odbiorczych – wyłączniki różnicowoprądowe o IΔN ≤ 300 mA.
Uwaga: Jeżeli jest wymagana lepszą ciągłość zasilania, wyłączników RCD ze znamionowym prądem różnicowym przekraczającym 300 mA powinien być wyłącznikiem typu S lub zwłocznym.
705.411.4.3.
Tam gdzie instalacja elektryczna jest zasilana z układu TN powinien w całej instalacji
zastosowany oddzielny przewód neutralny i ochronny (układ TN-S). To wymaganie
ma zastosowanie także do domu mieszkalnego jak i innych pomieszczeń rolniczych
lub ogrodniczych (wg definicji 705.20.2).
705.414. Środek ochrony: Bardzo niskie napięcie zapewnione przez SELV lub PELV
705.414.4. Wymagania dotyczące obwodów SEL Vi PELV
705.414.4.5
Przy stosowaniu obwodów SELV lun PELV, niezależnie od napięcia znamionowego
obwodu, ochrona przed dotykiem bezpośrednim powinna być realizowana przez następujące środki:
·
bariery (przegrody) lub obudowy o stopniu ochrony co najmniej IPXXB lub
IP2X, lub
·
izolację wytrzymującą napięcie probiercze nie mniejsze niż 500 V wartości
skutecznej prądu przemiennego w czasie nie krótszym niż 1 min.
705.415. Ochrona uzupełniająca
705.415.2. Ochrona uzupełniająca: dodatkowe ochronne połączenia wyrównawcze
705.415.2
W miejscach przeznaczonych dla zwierząt inwentarskich wszystkie części przewodzące dostępne i części obce, które mogą być dotknięte przez zwierzęta powinny być
wzajemnie połączone i połączone z przewodem ochronnym uziemionym instalacji Tam
gdzie metalowa siatka jest położona w podłodze, powinna ona być połączona z dodatkowymi połączeniami wyrównawczymi tego pomieszczenia (patrz rysunki 3, 4 i 5).
Nr 153
35
Aktualne problemy elektryfikacji wsi i rolnictwa
Części przewodzące dostępne znajdujące się na lub w podłodze, tj. ogólne zbrojenie
betonu lub zbrojenie zbiorników z gnojówką (nawóz płynny), powinno być częścią
połączeń dodatkowych wyrównawczych.
Zaleca się, aby przestrzeń podłóg wykonana z prefabrykowanych elementów betonowych (z betonu zbrojonego) była wykorzystana dla połączeń ekwipotencjalnych
(patrz rys.4). Dodatkowe połączenia ekwipotencjalne z metalowe siatki, jeżeli jest,
powinny być wykonane w ten sposób, aby były chronione przed narażeniem mechanicznym i korozją.
705.554. Przewody połączeń ochronnych ( Przewody połączeń ekwipotencjalnych
705.554.2.Przewody ochronne wyrównawcze do połączeń dodatkowych
Przewody połączeń ochronnych (ekwipotencjalnych) powinny być zabezpieczone
przed korozją i uszkodzeniami mechanicznymi, oraz powinny dobrane tak, aby uniknąć skutków elektrolitycznych.
Przykładowo mogą być zastosowane:
·
galwanizowane na gorąco stalowe płaskowniki o wymiarach nie mniejszych
niż 30 mm × 3 mm, lub
·
galwanizowane na gorąco pręty stalowe o średnicy nie mniejszej niż 8 mm, lub
·
miedziane przewodniki o przekroju nie mniejszym niż 4 mm2.
Mogą być zastosowane inne odpowiednie materiały.
3.4. Podsumowanie dotyczące wymagań stawianych ochronie przeciwporażeniowej
w wiejskich instalacjach elektrycznych
Zakres norm PN-IEC 60364-7-705 [17] i PN- HD 60364-7-705 [11] jest taki sam,
tzn. wymagania podane w tych normach mają zastosowanie do instalacji elektrycznych zlokalizowanych wewnątrz lub na zewnątrz pomieszczeń rolniczych i ogrodniczych (dotyczy to pomieszczeń takich jak: stajnie, obory, kurniki, chlewy, szklarnie,
pomieszczenia przygotowania paszy, stodoły na siano, słomę i pożywki).
Nie dotyczą one budynków mieszkalnych itp., w których instalacje elektryczne
powinny być wykonane tak jak instalacje w miejskich budynkach mieszkalnych i podobnych.
Wymagania podane w tych normach uzupełniają, modyfikują lub zastępują wymagania podane w innych częściach (3, 4, 5, 6) odpowiednich norm o numerze 60364.
Zmiany te polegają głównie na tym, że:
1. Zaostrzono wymagania stawiane obwodom SELV.
2. Zwiększono zakres stosowania wyłączników różnicowoprądowych dla ochrony
przeciwporażeniowej (i przeciwpożarowej), przy czym ich zastosowanie i czułość
uzależniono od rodzaju ochrony i rodzaju obwodu.
3. Rozszerzono w sposób istotny nakaz stosowania połączeń wyrównawczych.
4. Zalecono stosowanie w obiektach inwentarskich a szczególnie na stanowiskach,
na których zwierzęta przebywają przez długi czas, połączenia wyrównawczych
(sterujących rozkładem potencjałów).
36
Aktualne problemy elektryfikacji wsi i rolnictwa
Rys. 3. Połączenia wyrównawcze w oborze
Nr 153
37
Aktualne problemy elektryfikacji wsi i rolnictwa
Rys. 4. Połączenia wyrównawcze zastosowane w betonowej konstrukcji ze szczelinami w podłodze dla zbierania gnojówki (płynnego nawozu)
3
1
2
4
pomieszczenie
dla mleka
stanowiska
dla młodych krów
przysznic
miejsce dojenia
z systemem odpływowym
miejsce
karmienia krów
5
stanowiska dla krów
silos na paszę
miejsce karmienia
ze szparami w podłodze
przejście
ze szparami w podłodze
Rys. 5. Uziemienia sztuczne fundamentowe w oborze; 1 – uziom wykonany z ocynkowanego na
gorąco stalowego płaskownika 30 mm × 3,5 mm lub podobnie ocynkowanego stalowego pręta
o średnicy od 8 mm do 10 mm, 2 – złącze do połączenia z uziomem, 3 – złącze do połączenia
z instalacją odgromową, 4 – główna szyna uziemiająca, 5 – element uziomu z płaskownika nie
ocynkowanego wykonywany gdy oczko uziomu jest większe od 20 m × 20 m
38
Aktualne problemy elektryfikacji wsi i rolnictwa
4. Literatura
1. Danielski L., Wypadki porażeń prądem elektrycznym w Polsce w latach 200-2003.XV
Konferencja Naukowo Techniczna „Bezpieczeństwo elektryczne i V Szkoła ochrony
przeciwporażeniowej ELSAF 2005. Instytut energoelektryki Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 2005.
2. Danielski L., Dnielski P. Dane statystyczne o śmiertelnych wypadkach porażeń prądem elektrycznym w Polsce w latach 2005-2009.XVIII Konferencja Naukowo Techniczna „Bezpieczeństwo elektryczne” i VIII Szkoła ochrony przeciwporażeniowej
ELSAF 2011. Instytut Energoelektryki Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 2011.
3. Danielski L., JabłońskiW. Ochrona przeciwporażeniowa w gospodarstwach rolniczych.
Miesięcznik INPE, nr 35 wrzesień-październik 2000 r.
4. Jabłoński W. Instalacje elektryczne w gospodarkach rolniczych i ogrodniczych. Miesięcznik INPE, nr 86-87, listopad-grudzień 2006 r.
5. PN-HD 60364 Instalacje elektryczne niskiego napięcia (instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. (norma wieloczęściowa)
6. PN-HD 60364-4-41:2009. Instalacje elektryczne niskiego napięcia – część 4-41:
Ochrona dla zapewnienia bezpieczeństwa – ochrona przed porażeniem elektrycznym.
7. PN-HD 60364-5-51:2011 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych – Część 5-51:
Dobór i montaż wyposażenia elektrycznego – Postanowienia ogólne.
8. PN-HD 60364-5-54:2010 Instalacje elektryczne niskiego napięcia – Część 5-54: Dobór i montaż wyposażenia elektrycznego – Uziemienia, przewody ochronne i przewody połączeń ochronnych
9. PN-HD 60364-5-54:2011 Instalacje elektryczne niskiego napięcia – Część 5-54: Dobór i montaż wyposażenia elektrycznego – Układy uziemiające i przewody ochronne.
(oryg.)
10. PN-HD 60364-6:2008 Instalacje elektryczne niskiego napięcia – Część 6: Sprawdzanie.
11. PN-HD 60364-7-705:2007 Instalacje elektryczne niskiego napięcia – Część 7-705:
Wymagania dotyczące specjalnych instalacji lub lokalizacji – Gospodarstwa rolnicze
i ogrodnicze. (oryg.).
12. PN-IEC 60364. Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych (norma wielozeszytowa)
13. PN-IEC 60364-4-41:2000 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Ochrona dla zapewnienia bezpieczeństwa. Ochrona przeciwporażeniowa.
14. PN-IEC 60364-4-481:1994 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Dobór
środków ochrony w zależności od wpływów zewnętrznych. Wybór środków ochrony
przeciwporażeniowej w zależności od wpływów zewnętrznych.
15. PN-IEC 60364-5-51:2000 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Dobór
i montaż wyposażenia elektrycznego. Postanowienia ogólne.
16. PN-IEC 60364-5-54:1999 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Dobór
i montaż wyposażenia elektrycznego. Uziemienia i przewody ochronne.
17. PN-IEC 60364-6-61:2000 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych – Sprawdzanie – Sprawdzanie odbiorcze.
18. PN-IEC 60364-7-705:1999 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Wymagania dotyczące specjalnych instalacji lub lokalizacji. Instalacje elektryczne w gospodarstwach rolniczych i ogrodniczych.
Nr 153
39