pobierz plik: Niemieckie Górnictwo

ANALIZY
Niemieckie górnictwo węgla kamiennego
w 2012 roku
Nadchodzi nieuchronny koniec
Nieodwołalnym terminem zaprzestania produkcji węgla kamiennego w Republice Federalnej Niemiec jest koniec 2018
roku. Jest to zresztą data ostatecznie ustalona po ostrych dyskusjach z Komisją Europejską, która swego czasu zaskoczyła zainteresowanych żądaniem zaniechania finansowania nierentownych kopalń z końcem 2014 roku.
Rząd niemiecki doprowadził do kompromisu, jednocześnie rezygnując z zamiaru przeprowadzenia w bieżącym roku
analizy celowości wydłużenia ruchu kopalń poza horyzont czasowy zarysowany
w porozumieniu zawartym w dniu 7 lutego 2007 roku. Wtedy też ustalono, że
parlament ogólno niemiecki – Bundestag
– przy współudziale Związku Zawodowego Pracowników Górnictwa, Chemii
i Energetyki (IG BCE) dokona analizy realizacji porozumienia na podstawie raportu
sporządzonego przez rząd federalny oraz
rządy Nadrenii Północnej-Westfalii i Kraju Saary. Przedmiotem analizy miały być
aspekty efektywności górnictwa na tle
prognozowanych cen światowych oraz
zagadnienia bezpieczeństwa energetycznego. Optymiści postrzegali w tym zapisie
szansę na – przynajmniej – spowolnienie
procesu zamykania niemieckich kopalń
węgla kamiennego.
Aktualnie górnictwo węgla kamiennego funkcjonuje w strukturach tzw. Fundacji RAG (niem. RAG Stiftung) – obejmującej dwa zasadnicze obszary mianowicie:
obszar „czarny” – RAG Aktiengesellschaft
– oraz „biały” reprezentowany przez koncern Evonik Industries AG*. Zadaniem
fundacji jest optymalizacja końcowej fazy
unieruchamiania zakładów górniczych
i gromadzenie środków na pokrycie kosztów odwadniania i usuwania większych
odkształceń powierzchni po 2018 roku.
W terminologii niemieckiej są to „Ewigkeitslasten” – „obciążenia wieczne (trwałe)”.
Wymienione środki finansowe swe źródło mają w dochodach pozyskiwanych
w zgrupowaniu Evonik Industries SA.
Natomiast szkody górnicze występujące
w trakcie bieżącego wybierania są elementem kosztów produkcji węgla w czynnych kopalniach RAG. Nadmienić należy,
iż koncern Evonik dąży ostatnio do specjalizacji w zakresie chemii specjalnej.
W ramach tej strategii sprzedane zostały
udziały koncernu energetycznego STEAG;
koncern uwolni się również od „córki”
działającej w zakresie nieruchomości i gospodarki mieszkaniowej. Fundacja pozbyła się ponadto znanej spółki zajmującej się
szkoleniami.
Obszar „czarny” tworzy aktualnie
18
Biuletyn Górniczy
przedsiębiorstwo RAG Aktiengesellschaft
z następującymi podporządkowanymi
jednostkami:
RAG Deutsche Steinkohle AG,
RAG Anthrazit Ibbenbüren GmbH,
RAG Mining Solutions GmbH,
RAG Verkauf GmbH,
RAG Montan Immobilien GmbH
RAG Ruhranalytik GmbH
Aktualny stan posiadania koncernu
RAG Aktiengesellschaft obejmuje pięć
zakładów górniczych (Saar, West, Auguste-Victoria, Prosper-Haniel i Ibbenbüren), z których większość ukształtowała
się w wyniku łączenia kopalń w zespoły.
Charakterystyczne wskaźniki dotyczące
sektora górniczego za okres lat 2009 –
2011 podano w tabeli 1. W ujęciu formalnym wyróżnia się dwa przedsiębiorstwa
górnicze - co swą genezę ma w pierwotnych stosunkach własnościowych – mianowicie: RAG Deutsche Steinkohle AG
i RAG Anthrazit Ibbenbüren GmbH.
Redukcja wydobycia realizowana jest
przede wszystkim w zakładach górniczych
RAG Deutsche
Steinkohle AG. W okresie funkcjonowania obecnego układu zatrzymano
produkcję w trzech zakładach górniczych;
ostatnią z tej grupy była kopalnia Ost,
gdzie wydobycie zakończono z dniem
30.09. 2010 roku. Ostatnią koksownię
RAG – Prosper w Bottrop/ Zagłębie Ruhry – sprzedano koncernowi ArcelorMittal
Bremen GmbH w połowie 2011 roku. Argumentem na rzecz tej transakcji było zobowiązanie koncernu hutniczego do kontynuacji produkcji koksu i pochodnych
oraz zabezpieczenia 490 miejsc pracy po
roku 2018.
Następnym zakładem górniczym wytypowanym do likwidacji – z dniem 30
czerwca 2012 r. – jest kopalnia Saar (była
kopalnia Ensdorf) w Zagłębiu Saary. Kopalnia ta uzyskiwała nader korzystne wyniki
ekonomiczne, bliskie poziomowi relatywnej rentowności. Z tego względu pierwotnie planowano utrzymanie jej ruchu do
2018 roku. Silne wstrząsy oraz dotkliwe
szkody górnicze, które wystąpiły w 2008
roku, doprowadziły do protestów społeczeństwa skierowanych przeciwko kontynuacji wydobycia w tym rejonie. Brak
przyzwolenia społecznego doprowadził
zatem do przyspieszonego zakończenia
ponad 250-letniego okresu wydobywania
węgla kamiennego nad Saarą. Z końcem
bieżącego roku unieruchomiony zostanie
również zakład górniczy West (Zachód)
nad Dolnym Renem, na północ od Duisburga. Pozostaną jedynie trzy kopalnie
z wydobyciem rocznym rzędu 8,0 milionów ton w 2013 roku; w ostatnich dwóch
latach „ery górniczej” w ruchu będą jedynie zakłady Prosper-Haniel w Bottrop oraz
Ibbenbüren z łączną produkcją około 4,0
milionów ton węgla.
RAG Anthrazit Ibbenbüren GmbH,
prowadzi kopalnię położoną w północnej
części Nadrenii Północnej-Westfalii w pobliżu granicy z Dolną Saksonią, której produkcja w 2011 roku wyniosła 2005 526
ton węgla antracytowego, urobionego za
pomocą strugów w pokładach niskich zalegających na znacznych głębokościach.
Produkt kierowany jest przede wszystkim do pobliskiej elektrowni RWE-Power
o mocy znamionowej 770 MW; znaczące
ilości węgla sortymentu orzech znajdują
odbiorców na rynku opału, na przykład
w ogrodnictwie względnie w instalacjach
centralnego ogrzewania. Węgiel ten stosowany jest również przy produkcji cementu i wapna. Podkreślenia wymaga fakt, iż
węgiel stosowany do celów opałowych
nie jest subwencjonowany.
W planach RAG Aktiengesellschaft
przewidziano, że zakład górniczy Ibbenbüren przejmie 800 pracowników kopalni
Saar w latach 2012–2013. Ogółem przeniesienia obejmą 3200 pracowników; jest
to warunek realizacji całokształtu akcji
redukcji zatrudnienia bez zwolnień grupowych.
Zakresy działania pozostałych spółek
RAG Aktiengesellschaft w ujęciu skrótowym przedstawiają się następująco:
RAG Mining Solutions GmbH utworzono w 2009 roku w celu usystematyzowania zagospodarowania maszyn i urządzeń pozyskiwanych w wyniku likwidacji
kolejnych zakładów i obiektów. Spółka
jest aktywna w szeregu krajach, między
innymi w Polsce, gdzie współdziałała przy
wdrożeniu techniki strugowej. Spektaku-
ANALIZY
larnym przedsięwzięciem ubiegłego roku
była sprzedaż zakładu przeróbczego kopalni Ost (Wschód) do Chińskiej Republiki
Ludowej. W ofercie spółki znaleźć można,
poza wykazami maszyn i urządzeń z odzysku, usługi z zakresu szkolenia, doradztwa, projektowania, analiz technicznoekonomicznych i wymiany doświadczeń.
RAG Verkauf GmbH zajmuje sprzedażą węgla i koksu produkcji niemieckiej,
a także importem węgla koksującego –
z Australii, Kanady i USA – dla koksowni Prosper. Realizuje również zadania
z zakresu sprzedaży kamienia dołowego;
specjalny produkt pozyskiwany z odpadów górniczych zbywany jest pod handlową nazwą Mineralith, między innymi
do Francji i Holandii. Ponadto zajmuje
się przeróbką złomu pochodzącego z zakładów RAG. Przy realizacji swych zadań
spółka korzysta z usług firmy RBH Logistics GmbH powstałej na bazie byłej RAG
Bahn-und-Hafen GmbH (kolej i porty).
Stan zatrudnienia – z „córkami” – 150
pracowników. Wyniki uzyskane w 2010
roku: sprzedaż produktów RAG – 14,9
mln ton, import węgla – 3,8 mln ton,
sprzedaż kamienia – 2,8 mln ton, sprzedaż wzbogaconego złomu – 50 tys. ton;
wartość obrotów – około 2,0 mld euro.
RAG Montan Immobilien GmbH zajmuje się zagospodarowaniem powierzchni
poprzemysłowych na terenie Zagłębi Ruhry i Saary. W okresie minionych lat przedsiębiorstwo pilotowało realizację szeregu
istotnych projektów, stanowiących „wizytówki” przekształceń strukturalnych.
RAG Ruhranalytik GmbH z siedzibą
w Herne jest niezależnym akredytowanym laboratorium badawczym wyspecjalizowanym zakresie paliw węglowych.
Uslugi na rzecz kopalń świadczy oddział techniki i logistyki – Servicebereich
Technik – und Logistik – dysponujący stosownym zapleczem.
W toku realizacji prac związanych
z przygotowaniem zgrupowania RAG
Aktiengesellschaft do funkcjonowania po
unieruchomieniu ostatnich kopalń węgla
kamiennego sformułowano ostatnio „Strategię 2020” posługującą się mottem „DOŚWIADCZENIE, ODPOWIEDZIALNOŚĆ,
PRZYSZŁOŚĆ” – obok wcześniejszego
hasła „Jesteśmy jedną kopalnią (Wir sind
ein Bergwerk)” – odwołującego się do
solidarności społeczności górniczej. Centralnym wyzwaniem najbliższych lat jest
zabezpieczenie możliwie dużej liczby samofinansujących się miejsc pracy. Zakłada się, że resztkowa część załogi górniczej
pracować będzie przy usuwaniu skutków
eksploatacji górniczej względnie przy obsłudze gospodarki wodami kopalnianymi.
RAG Verkauf GmbH ma swą działalność
poszerzyć i pogłębić. RAG Mining Solutions GmbH, w aspekcie ograniczonej liczby obiektów zakwalifikowanych do sprze-
Tabela 1. Charakterystyczne wskaźniki niemieckiego górnictwa węgla kamiennego
Wyszczególnienie
Wykonanie w latach
2009
2010
2011
Liczba zakładów górniczych*
6
5
5
Liczba koksowni
1
1
-
27,3
24,2
20,1
Zagłębie Ruhry
21,0
18,6
16,1
Zagłębie Saary
4,0
3,2
1,6
Zatrudnienie* w tys. prac.
w tym
Ibbenbüren
2,3
2,4
2,4
13,8
12,9
12,1
Zagłębie Ruhry
10,9
9,6
8,7
Zagłębie Saary
1,0
1,3
1,4
Ibbenbüren
1,9
2,0
2,0
1,5
2,0
0,8
3375
3918
3156
Średnia grubość pokładu – cm
189
194
191
Średnia długość ściany – m
334
337
337
Średnia głębokość wybierania – m
1183
1142
1152
Największa głębokość szybu – m
1750
1750
1750
Zbyt węgla – mln ton w. umownego
15,2
14,8
12,8
energetyka
11,9
10,8
10,1
Wydobycie węgla** – mln ton
w tym
Produkcja koksu – mln ton
Wskaźniki koncentracji wydobycia
Średnie wydobycie z przodku – ton/dobę
Kierunki zbytu:
hutnictwo
3,0
3,7
2,3
Ciepłownictwo
0,3
0,3
0,4
Dotacja – mld euro
1,7
1,7
b.d.
36,8
40,0
b.d.
Import Węgla – mln ton
Źródło: Statistik der Kohlenwirtschaft, Herne, 2012
Uwagi:
* stan na koniec roku
** wydobycie produktu użytecznego (verwertbare Förderung)
b.d. – brak danych
Ostatnia koksownia funkcjonująca w strukturach RAG – Prosper w Bottrop - sprzedana
została koncernowi ArcelorMittal Bremen GmbH z dniem 1 czerwca 2011 roku. Hutnictwo
niemieckie dysponuje kilkoma własnymi koksowniami.
daży, koncentrować się ma na transferze
wiedzy, technologii i doświadczeń. Określone oczekiwania wiązane są ze spółką
RAG Montan Immobilien GmbH, która
realizować ma projekty lokalizacji urządzeń do produkcji energii odnawialnej na
terenach pogórniczych. W energii odnawialnej postrzega się szansę utworzenia,
na bazie istniejącej infrastruktury, nowych
obszarów działalności RAG – w zarysach
jawi się „Zielony koncern RAG”. W różnych fazach planowania i analiz znajdu-
ją się projekty obejmujące: elektrownie
wiatrowe i słoneczne na hałdach, elektrownie szczytowo- pompowe na hałdach
i w podziemiach kopalń, wykorzystanie
ciepła górotworu względnie produkcja
biomasy na terenach poprzemysłowych.
Zamysły te wpisują się w nową politykę
energetyczną rządu Republiki Federalnej Niemiec zainicjowaną po katastrofie
w Fukuszimie w dniu 12 marca 2011 roku.
Aktualnie realizowana jest polityka „zwrotu energetycznego (Energiewende)”, ➠
Biuletyn Górniczy
19
ANALIZY
której szerszy opis wykracza poza ramy
niniejszego opracowania. Zasadna jest
jednak wzmianka, iż cechą tej polityki jest
przyspieszenie procesu unieruchomienia
elektrowni jądrowych; osiem elektrowni
zatrzymano – wbrew wcześniejszym planom – już w 2011 roku, pozostałe dziewięć unieruchomione zostaną w okresie
lat 2015–2022. Założenia strategiczne
w zakresie zużycia nośników energii
pierwotnej do 2050 roku przedstawiono
w tabeli 2. Zakłada się, iż zużycie energii
zmniejszy się w tym okresie o 50%, przy
znaczącym przyroście energii odnawialnej. Ciekawostką jest zachowanie w poszczególnych latach określonego udziału
węgla kamiennego z importu.
* Patrz – „Rok 2018 – kres subwencji”,
Biuletyn Górniczy, Nr 7-8/2007, strony
24-25.
Gerard Fabian
Opracowano specjalnie dla Biuletynu
Górniczego
Neuwied, dnia 5.03.2012 r.
20
Biuletyn Górniczy
Tabela 2. Zużycie nośników energii w Niemieckiej Republice Federalnej – stan aktualny i założenia strategiczne w milionach ton węgla umownego
Nośnik energii
Wykonanie
Założenia strategiczne (etapy)
2010
2011
2020
2030
2050
Węgiel kamienny
57,9
57,2
31,4
16,0
14,6
Węgiel brunatny
51,6
53,5
47,1
19,2
-
Ropa Naftowa
160,0
155,2
137,5
96,1
48,5
Gaz ziemny
104,9
94,2
90,4
76,8
38,8
Energia jądrowa
52,3
40,3
11,8
-
-
Energia odnawialna
47,5
49,4
70,7
99,3
121,3
6,3
7,5
4,0
12,8
19,4
480,5
457,3
392,9
112,1
140,7
Pozostałe
Ogółem zużycie
Milion ton węgla umownego odpowiada 29,308 PJ; w innym układzie: 1 kg węgla
umownego = 7 000 kcal.
Źródło: Arbeitsgemeinschaft Energiebilanzen (AGEB), Komunikat z dnia 20.12.2011.
Gesamtverband Steinkohle e.V.: Jahresbericht 2011 (Sprawozdanie za rok 2011), Herne,
listopad 2011 r.