P o m i e s z c z e n i e

Zielona Góra, grudzień 2006 r.
Informacja prasowa
Narażenie na czynniki rakotwórcze w środowisku pracy.
W nadzorowanych przez Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Zielonej Górze w
2005r. zakładach pracy stwierdzono, że 196 osób jest narażonych na kontakt z substancjami,
preparatami, czynnikami i procesami technologicznymi o działaniu rakotwórczym (bez narażonych na
promieniowanie jonizujące).*
Było to narażenie na: związki chromu sześciowartościowego, tlenki niklu, pył azbestu, benzydynę,
pyły drewna twardego, trójchloroetylen, kadm, wirusy zapalenia wątroby typu B i C (stan po
przebyciu zapalenia wątroby).
Zaznaczyć należy, że kontakt zawodowy z tymi czynnikami nie jest równoznaczny z zachorowaniem
na nowotwory.
Nie są znane progowe dawki lub stężenia poszczególnych substancji rakotwórczych, poniżej których
wystąpienie nowotworu jest niemożliwe, ale ze zwiększeniem pochłoniętej dawki kancerogenu i
wydłużeniem czasu ekspozycji rośnie jednak prawdopodobieństwo wystąpienia choroby, a czas
utajenia (latencji) z reguły ulega wówczas skróceniu.
Rodzaj nowotworu - niektóre czynniki rakotwórcze wywołują określone nowotwory: najczęściej
występują raki.
Umiejscowienie nowotworu - zależy od typu czynnika rakotwórczego, drogi wchłaniania,
powinowactwa do różnych narządów i drogi wydalania substancji rakotwórczej lub jej metabolitów.
Okres utajenia nowotworu - w zależności od rodzaju czynnika rakotwórczego, wieku chorego w
okresie narażenia i wielkości dawki okres utajenia może trwać od kilku do kilkudziesięciu lat np:
czynniki rakotwórczy:
• azbest
• benzen
• chrom sześciowartościowy
i niektóre jego związki
• nikiel
• pył drewna twardego
• benzydyna
umiejscowienie nowotworu:
opłucna, płuca, krtań, otrzewna
szpik kostny
zatoki przynosowe,
krtań, płuco
zatoki przynosowe, krtań, płuco
zatoki przynosowe, nosogardziel, krtań
drogi moczowe
okres utajenia:
10 - 15 lat
6 - 15 lat
15 - 25 lat
10 - 30 lat
10 - 20 lat
13 - 30 lat
Wykaz czynników rakotwórczych, obowiązki pracodawców oraz uprawnienia pracowników zawarto w
rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 1 grudnia 2004 r. w sprawie substancji, preparatów,
czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku
pracy (Dz.U. Nr 280 poz. 2771).
*Uwaga: w dalszej części Informacji będzie, dla uproszczenia, używane pojęcie "czynniki rakotwórcze rozumiane jako: substancje,preparaty,czynniki i procesy technologiczne
Wykaz ten obecnie zawiera:
- 819 substancji i preparatów chemicznych, w tym 152 złożone substancje węglopochodne i 511
ropopochodne,
- 1 czynnik fizyczny - promieniowanie jonizujące,
- 2 czynniki biologiczne - wirusy zapalenia wątroby typu B i C
- 5 procesów technologicznych, w których dochodzi do uwolnienia substancji, preparatów lub
czynników rakotwórczych lub mutagennych.
Do obowiązków pracodawcy, u którego pracownicy pozostają w kontakcie z czynnikami
rakotwórczymi, należy m.in.:
- podejmowanie działań eliminujących narażenie ( przede wszystkim), bądź je ograniczające,
- sporządzanie oceny ryzyka zawodowego i zapoznawanie z nią pracowników,
- wykonywanie badań i pomiarów zgodnie z obowiązującą częstotliwością (tych czynników dla
których ustalono najwyższe dopuszczalne stężenie),
- szkolenie pracowników uwzględniające specyfikę narażenia,
- sporządzenie rejestru prac i rejestru narażonych pracowników,
- przechowywanie rejestru narażonych pracowników przez okres 40 lat od ustania narażenia lub w
przypadku likwidacji zakładu przekazanie go Państwowemu Wojewódzkiemu Inspektorowi
Sanitarnemu,
- przekazywanie stosownej informacji Państwowemu Wojewódzkiemu Inspektorowi Sanitarnemu
oraz Okręgowemu Inspektorowi Pracy - w terminie do 15 stycznia każdego roku,
- zlecanie, na wniosek lekarza sprawującego opiekę medyczną nad pracownikami, prowadzenia
biologicznego monitorowania narażenia,
oraz
- zgodnie z art. 229 § 5 i 6 zapewnienie, na swój koszt, możliwości odbycia przez pracownika
okresowych badań lekarskich także:
• po zaprzestaniu pracy w kontakcie z tymi czynnikami,
• po rozwiązaniu stosunku pracy, jeżeli zainteresowana osoba zgłosi wniosek o objęcie takimi
badaniami.
Pracownicy natomiast mają prawo m.in. do:
- udziału w projektowaniu i realizacji działań zapobiegawczych,
- uzyskania rzetelnej informacji o istniejących zagrożeniach,
- kontroli stosowania wymagań określonych w rozporządzeniu,
- uzyskania od lekarza, sprawującego opiekę medyczną, informacji o wynikach badań i ocenie
swojego stanu zdrowia, zakresie profilaktycznej opieki zdrowotnej, jakiej powinni się poddać po
ustaniu pracy w warunkach narażenia.
Sporządziła:
Halina Gałuszewska
Sekcja Higieny Pracy