Czytaj test Axiom 49 - Muzyk FCM 09/2007

Test
M-Audio
Axiom 49
Klawiatura sterująca MIDI
Grzegorz Bartczak
Jeszcze nie tak dawno firma M-Audio (wtedy jeszcze
Midiman) oferowała wyłącznie interfejsy i inne drobne akcesoria MIDI. Na przestrzeni lat (w przyszłym
roku firma będzie obchodziła 20. urodziny) gama produktów rozszerzała się o kolejne typy urządzeń, także
audio. Obecnie, gdy firma jest już własnością koncernu Avid, jej bogata i zróżnicowana oferta obejmuje wszystko co potrzebne do tworzenia muzyki przy
pomocy komputera: zewnętrzne interfejsy audio i
MIDI, mikrofony, przedwzmacniacze, monitory odsłuchowe, karty dźwiękowe, miksery, oprogramowanie
oraz oczywiście klawiatury sterujące MIDI.
Gama tych ostatnich jest wyjątkowo obszerna, gdyż do wyboru
mamy kilkanaście różnych modeli. Pod względem ilości i różnorodności klawiatur sterujących, firma M-Audio należy do czołowych producentów tego typu instrumentów. Wśród klawiatur oferowanych przez M-Audio są zarówno prostsze modele pozbawione dodatkowych elementów kontroli jak również instrumenty
wręcz naszpikowane pokrętłami, suwakami i przyciskami. Firma
nie boi się też wyzwań, czego przykładem są klawiatury z serii
MidAir udostępniające możliwość bezprzewodowej transmisji komunikatów MIDI. Jedną z najnowszych serii klawiatur jest linia
Axiom, w której skład wchodzą trzy instrumenty różniące się objętością klawiatury (25, 49 i 61 klawiszy). Do testu trafił środkowy model, zaopatrzony w czterooktawową klawiaturę.
OPIS
Instrumenty z serii Axiom różnią się od pozostałych nie tylko charakterystycznymi dla nich dynamicznymi padami. Także sama
obudowa z grubymi bokami ozdobionymi logo firmy nadaje instrumentom nieco „masywnego” charakteru. Zupełnie nowe są
także kółka Pitch Bend i Modulation. Jak na instrument wyposażony w czterooktawową klawiaturę, Axiom 49 jest dość ciężki –
waży 4.5 kg. To więcej niż inne oferowane przez M-Audio klawiatury o tej samej objętości. Nie jest to bynajmniej powód do
narzekań, w końcu przecież przez większość czasu będzie on
umieszczony na statywie czy innym „stanowisku pracy”.
Axiom 49 (podobnie jak pozostałe modele z tej serii) został wyposażony w wyświetlacz ciekłokrystaliczny podobny do
tego, jaki zastosowano w klawiaturach Keystation Pro 88 i
Ozonic. Stosunkowo duża jednostka LCD podświetlana na niebiesko pozwala na jednoczesne wyświetlanie wielu informacji. Na wyświetlaczu pojawiają się m.in. informacje dotyczące
poruszonego przed chwilą elementu kontrolnego: jego numer,
wysłana wartość komunikatu i numer komunikatu, do którego
rozszyfrowania często przydaje się instrukcja obsługi (w kom-
38
MUZYK FCM
9/2007
Test
plecie jedynie w
formie elektronicznej). Znajdziemy tu również informację o aktywnych strefach i grupach kontrolerów. Wyświetlacz przydaje
się naturalnie także podczas programowania poszczególnych kontrolerów.
Powierzchnię panelu sterowania w
Axiom 49 wykorzystano niemal w 100
procentach. Wolne miejsce stanowią jedynie przerwy między grupami kontrolerów i innych elementów kontroli. Widać,
że producent postanowił wykorzystać
przestrzeń do maksimum. Lewy bok zajmuje klawiatura numeryczna, przyciski
transpozycji oraz wspomniane już programowalne kółka Pitch Bend i Modulation.
Są one zupełnie inne niż w pozostałych
instrumentach M-Audio. Pozbawione są
charakterystycznych „ząbków”, ale dzięki
zastosowaniu innego tworzywa o ledwie
wyczuwalnej porowatości palce nie ślizgają się i „trzymają się” palców.
Bezpośrednio pod wyświetlaczem
umieszczono piętnaście przycisków służących do wywoływania poszczególnych
funkcji i parametrów. Całą przestrzeń na
9/2007
prawo od LCD zajmują programowalne
kontrolery. Do dyspozycji mamy
9 suwaków, 9 przycisków, 8 enkoderów obrotowych, sekcję przycisków transportu oraz element niedostępny w innych
klawiaturach M-Audio – 8 dużych dynamicznych padów (takich jak w sterowniku
Trigger Finger).
Liczba i rodzaj gniazd dostępnych na
płycie tylnej to raczej typowy zestaw dla
współczesnych klawiatur sterujących.
Znajdziemy tam port USB, wejście i wyjście MIDI oraz dwa gniazda dla kontrolerów nożnych. Do dyspozycji mamy także
gniazdo zasilacza 12 V, którego jednak
niestety nie ma w zestawie. Jeśli chcielibyśmy zatem korzystać z instrumentu także bez udziału komputera musimy sami
się w niego zaopatrzyć. Na szczęście zasilanie przez USB działa bez problemu, a
złącza MIDI pozwalają na rozbudowaną
konfigurację. Instrument zaopatrzono też
we włącznik dzięki czemu nie musimy odłączać kabla USB po zakończeniu pracy z
klawiaturą tylko ją po prostu wyłączyć.
MUZYK FCM
39
Test
M-Audio Axiom 49
Takim samym potencjałem co testowany instrument charakteryzuje się także
(nie licząc naturalnie objętości klawiatury) model Axiom 61. Z kolei najmniejszy
członek serii – Axiom 25 został ze względu na swe rozmiary wyposażony w
mniejszą ilość kontrolerów (brak w nim
klawiatury numerycznej, programowalnych przycisków i suwaków, mniej jest też
przycisków funkcyjnych).
INSTALACJA
Po zainstalowaniu sterowników (Windows
XP/Vista, MacOS X), zasilana przez USB i
komunikująca się tą drogą z komputerem klawiatura jest widziana w systemie
jako dwa niezależne wejścia i jedno wyjście MIDI. Dzięki temu Axiom 49 może
także pełnić rolę niezależnego interfejsu MIDI pozwalającego na komunikację między komputerem, a zewnętrznymi instrumentami i urządzeniami podłączonymi poprzez złącza MIDI. Do
wejścia MIDI (widocznego jako „USB
Axiom 49 In2”) możemy podłączyć np.
drugą klawiaturę sterującą. Dzięki temu
można np. przypisać każdą klawiaturę
40
MUZYK FCM
do innego instrumentu wirtualnego lub
wykorzystywać obie klawiatury w jednej
aplikacji. Z kolei korzystając z wyjścia
MIDI („USB Axiom 49 Out”) możemy
sterować podłączonym do niego modułem czy innym zewnętrznym instrumentem. Co więcej odtwarzając utwór MIDI
z poziomu wykorzystywanego przez nas
sekwencera możemy wybrać wyjście
MIDI (a tym samym podłączony do niego instrument) jako źródło dźwięku dla
wszystkich lub wybranych ścieżek.
KLAWIATURA
Axiom 49, podobnie jak pozostałe instrumenty z tej serii został wyposażony w
dynamiczną, częściowo doważoną klawiaturę. Realizuje ona także funkcję Aftertouch. Moment jej włączenia jest wyraźnie
wyczuwalny. Co ciekawe tzw. Aftertouch
strip może służyć za kolejny programowalny kontroler, gdyż przypisać możemy do
tej funkcji także inny parametr uruchamiany dociśnięciem klawiszy. Zastosowana w
instrumencie klawiatura zachowuje się poprawnie pod względem mechanicznym, a
same klawisze są stabilne.
Do dyspozycji mamy dziewięć różnych krzywych
reakcji na dynamikę gry, a także trzy ustawienia stałej wartości Velocity (64, 100,
127) niezmiennej bez względu z jaką siła
uderzymy w klawisz. Transpozycja oktawowa i półtonowa jest możliwa z wykorzystaniem dwóch wyjątkowo dużych
przycisków. Klawiaturę możemy transponować o trzy oktawy w dół i cztery w górę
oraz o 12 półtonów w górę lub w dół.
Jako że oba tryby można łączyć, maksymalny zakres transpozycji wynosi 4 oktawy w dół i 5 w górę. Ponieważ przyciski
są wspólne dla obu trybów transpozycji,
nie ma możliwości „wyzerowania” klawiatury do podstawowego ustawienia, a tradycyjne wciśnięcie obu przycisków powoduje przejście do drugiego trybu.
Klawiaturę możemy także podzielić
na cztery niezależne strefy pracujące na
oddzielnych kanałach MIDI (strefom przypisano fabrycznie konkretne kanały, ale
możemy je zmieniać wedle uznania). Poszczególne strefy mogą być wywoływane
w dowolnych konfiguracjach. Aktywna
może być zarówno tylko jedna z nich jak
i wszystkie cztery jednocześnie, a także
każda inna możliwa kombinacja. Każdej
ze stref można przypisać dowolny obszar
na klawiaturze definiowany za pośrednictwem najwyższego i najniższego klawisza przypisanego do danej strefy (nic też
nie stoi na przeszkodzie, aby strefy
wzajemnie się pokrywały).
9/2007
Test
Dzięki temu możemy np. podzielić klawiaturę na maksymalnie cztery odcinki z przypisanymi do nich różnymi barwami, jak i
nakładać barwy na siebie. Każdą ze stref
możemy także transponować niezależnie
od pozostałych.
MOŻLIWOŚCI
Do każdego programowalnego kontrolera (9 suwaków, 9 przycisków, 8 enkoderów obrotowych, sekcję przycisków transportu, 8 dynamicznych padów, kółka Pitch
Bend i Modulation, 2 kontrolery nożne)
można przypisać dowolne komunikaty
MIDI, które będą wysyłane na wybranym
przez użytkownika kanale. Poszczególne
kontrolery są przypisane do czterech grup
(A – D). Każda grupa obejmuje inne kontrolery, przy czym większość przypisano do
9/2007
grupy A (m.in. klawiaturę, kółka Pitch
Bend i Modulation, kontrolery nożne czy
wspomniany wcześniej Aftertouch strip).
W grupie B znalazły się obrotowe enkodery i przyciski transportu, C – pady, a D
– suwaki i przyciski. Dzieląc klawiaturę na
strefy możemy także decydować, która
grupa kontrolerów będzie aktywna w danej strefie (czyli które manipulatory będą
przypisane do kanałów 1-4). Ilość i różnorodność elementów kontroli sprawia, że
Axiom 49 charakteryzuje się naprawdę
dużym potencjałem. Samo programowanie też nie sprawia większych trudności.
Oczywiście, jest trochę czasochłonne
(zwłaszcza na początku gdy dopiero
„uczymy się” instrumentu) ale nie jest to
skomplikowana operacja więc szybko powinniśmy dojść do wprawy (więcej czasu
MUZYK FCM
41
Test
M-Audio Axiom 49
może wtedy zająć znalezienie lub przypomnienie sobie numeru
komunikatu, który chcemy przypisać do wybranego kontrolera).
Producent zdecydował się na zastosowanie w serii Axiom
enkoderów „bez końca” zaopatrzonych w wyraźnie wyczuwalne zaskoki. Tego typu pokrętła z pewnością przydadzą się wtedy, gdy zależy nam na dokładnym ustawieniu wartości danego
parametru. Co jednak, gdy chcielibyśmy zmieniać wartość parametru płynnie – bez wnikania w jego konkretną wartość –
tak, aby ruch fizycznej gałki pokrywał się z obrotem potencjometru w aplikacji komputerowej? Przy fabrycznym ustawieniu,
aby pokonać cały zakres wirtualnego pokrętła musimy się sporo nakręcić gałką na panelu Axiom 49. Na szczęście producent
pomyślał także o tym i do dyspozycji mamy trzy krzywe odpowiadające różnemu stosunkowi ruchu do zmiany wartości parametru. Funkcję tę możemy także wyłączyć.
Potencjometry suwakowe pracują lekko i płynnie nie stawiając zbytniego oporu. Z programowalnymi suwakami powiązana jest też funkcja Drawbar, odwracająca działanie potencjometrów (przesuwanie ich w górę powoduje zmniejszanie wartości wysyłanych komunikatów, a przesuwanie w dół
– zwiększanie). Jak łatwo się domyśleć rozwiązanie to przyda się do sterowania wirtualnymi organami elektromechanicznymi, których drawbarami można sterować za pośrednictwem komunikatów CC.
42
MUZYK FCM
Umieszczone pod suwakami przyciski spełniają kilka funkcji. Służą m.in. do aktywacji/dezaktywacji poszczególnych stref
klawiatury i grup, a także do zmiany presetów aktywnego instrumentu sprzętowego czy programowego. Poza tym możemy
je – podobnie zresztą jak przyciski transportu – „zamienić” w
kolejne programowalne kontrolery, do których można przypisywać różne komunikaty.
Także osiem dynamicznych padów może pracować zarówno jako „klawisze” jak i kolejne kontrolery sterujące wybranymi funkcjami. W pierwszym przypadku mogą służyć do grania
(choć w ograniczonym w porównaniu z klawiaturą zakresie),
jednak ze względu na swoją konstrukcję najlepiej sprawdzą się
przy programowaniu ścieżek perkusyjnych albo odtwarzaniu
próbek i pętli. Pady mogą nie tylko pracować na dowolnym
kanale MIDI ale także przypisać możemy do nich różne komunikaty Control Change. Wśród nich są nie tylko „zwykłe” komunikaty Note On/Off czy Note On/Off toggle (w przypadku
tego drugiego naciśnięcie padu uruchamia np. pętlę, którą
wyłącza dopiero kolejne uderzenie), ale także standardowe komunikaty z przedziału 0 – 127 i szereg innych. Podobnie jak w
przypadku klawiatury, także ich reakcja na dynamikę uderzenia może być zmieniana. Tu też wybrać możemy jedną z 9 różnych krzywych Velocity lub jedną z trzech stałych wartości.
W przypadku części kontrolerów możemy sami ustalić zakres
ich pracy decydując jaka ma być minimalna i maksymalna wartość
komunikatu wysyłanego przy pomocy np. suwaka czy enkodera.
Listy typów komunikatów, które przypisywać możemy do
poszczególnych rodzajów kontrolerów rozmieszczonych na panelu Axiom 49 znajdziemy w tabelkach zamieszczonych w instrukcji obsługi. Mogą to być komunikaty Control Change z
przedziału 0 – 127, komendy RPN i NRPN, komunikaty Channel Pressure, Pitch Bend, Program/Bank Preset, Note On/Off
czy fabrycznie zdefiniowane komunikaty System Exclusive.
Axiom 49 udostępnia 20 komórek pamięci, w których przechowywane są ustawienia poszczególnych kontrolerów i innych
ogólnych bądź bardziej szczegółowych parametrów. Standardowo są to presety powiązane z konkretnymi aplikacjami, jednak istnieje możliwość zapisania w ich miejsce własnych ustawień. W celu odzyskania fabrycznych programów wystarczy sięgnąć do edytora Enigma, o którym więcej za chwilę. Do kom-
9/2007
Test
putera zrzucać możemy także w celu archiwizacji całe banki pamięci.
System operacyjny Axiom 49 udostępnia także funkcję Mute pozwalającą na blokadę wysyłanych komunikatów oraz Snapshot umożliwiającą jednoczesną wysyłkę ustawień wszystkich kontrolerów.
OPROGRAMOWANIE
Z myślą o tych, którym programowanie poszczególnych kontrolerów z poziomu płyty
czołowej wydaje się być zajęciem zbyt mozolnym powstał edytor programowy Enigma.
Aplikacja nie znajduje się na płycie dołączonej do instrumentu, ale możemy pobrać ją
bez problemu ze strony internetowej producenta. Praca z programem nie powinna
sprawić kłopotu nawet początkującym użytkownikom, szczególnie w trybie graficznym, w którym cały panel Axiom 49 jest wiernie odzwierciedlony na monitorze. W
dodatkowym okienku wyświetlane są z kolei wszystkie parametry powiązane z wybranym akurat kontrolerem. Edytor zaopatrzono także w bibliotekę ustawień dla konkretnych instrumentów i efektów programowych, dzięki czemu możemy w prosty sposób
dostosować klawiaturę do sterowania nimi. Oprócz płyty zawierającej sterowniki oraz
instrukcje dla różnych klawiatur (w tym oczywiście i testowanego modelu), z instrumentem dostarczany jest drugi CD-ROM zawierający sekwencer Ableton Live Lite 5.
PODSUMOWANIE
Możliwości Axiom 49 są naprawdę spore. Nie dość, że do dyspozycji mamy kilkadziesiąt programowalnych kontrolerów (do tego bardzo zróżnicowanych – suwaki, przyciski, enkodery „bez końca”, pady), to jeszcze samą klawiaturę możemy dzielić na cztery niezależne strefy. Gdy pomyślimy, że każdy z tych elementów może pracować na
innym kanale MIDI spełniając wybraną przez nas funkcję to okaże się, że Axiom 49
kryje w sobie naprawdę duży potencjał. Nie można też zapomnieć o możliwości pracy
w roli interfejsu MIDI i współpracy z innymi urządzeniami połączonymi z klawiaturą
poprzez wejście i wyjście MIDI. Poszczególne kontrolery pracują bez zarzutu, choć w
przypadku niektórych (np. enkoderów) musimy dostosować tryb ich działania do naszych potrzeb. Praca z Axiom 49 jest wygodna i przyjemna, a programowalne pokrętła i suwaki dają wrażenie bliższego kontaktu ze sterowanymi za ich pośrednictwem
wirtualnymi instrumentami. Także obecność padów mogących pracować w różnych
trybach odnotować trzeba in plus. Axiom 49 to naprawdę interesująca pozycja na
rynku klawiatur sterujących, która dzięki swej uniwersalności i rozbudowanych możliwościach konfiguracji, sprawdzi się nie tylko w studiu ale również na scenie.
DANE TECHNICZNE:
klawiatura
dynamiczna, częściowo doważona 49-klawiszowa; Aftertouch
kontrolery programowalne
8 enkoderów obrotowych, 9 suwaków,
8 dynamicznych padów, 15 przycisków (w tym sekcja transportu),
pokrętła Pitch Bend i Modulation, 2 kontrolery nożne
strefy
4
pamięć
20 ustawień
wyświetlacz
LCD
złącza
MIDI (IN, OUT), USB, EXPRESSION, SUSTAIN
oprogramowanie
sekwencer Ableton Live Lite 5 w komplecie,
edytor Enigma do pobrania ze stron producenta
wymiary
810 × 285 × 66 mm
ciężar
4.5 kg
zasilanie
USB; zasilacz 12V (opcja)
Ceny
Axiom 25
830 zł
Axiom 49
1,140 zł
Axiom 61
1,310 zł
PLUSY I MINUSY:
różnorodność kontrolerów
klawiatura
łatwość obsługi
wbudowany interfejs MIDI
brak zasilacza w komplecie
9/2007
Do testu dostarczył:
Music Info
ul. Madalińskiego 11a
30-303 Kraków
tel. (012) 2672480
Internet: www.music.info.pl,
www.m-audio.com
MUZYK FCM
43