docRaport Koalicja Rzeczników Etyki
download 
Reklamacja Transkrypt
Raport Koalicja Rzeczników Etyki
“ “ Patroni medialni: Ban Ki-moon, Sekretarz Generalny ONZ Biznes i Prawa Człowieka . Koalicja Rzeczników Etyki – nam zalezy Biznes i Prawa Człowieka Koalicja Rzeczników Etyki – nam zależy Naszym głównym wyzwaniem jest upewnienie się, że biznes nie stanowi składowej problemu – ale jest realnym źródłem rozwiązań. Prawa człowieka muszą być przestrzegane na każdym etapie łańcucha produkcji, od pozyskiwania surowców po podejmowanie strategicznych decyzji w centrali firmy. Posiadamy narzędzia, które mogą pomóc w realizacji tego celu. ISBN 978-83-940572-6-8 9 788394 057268 GLOBAL COMPACT BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT ZASAD UN GLOBAL COMPACT 10 UN Prawa Człowieka: 01 firmy powinny: przestrzegać i wspierać ochronę międzynarodowo uznanych praw człowieka oraz 02 eliminować wszelkie przypadki łamania praw człowieka przez firmę Global Compact jest największą na świecie UN Global Compact jest wiodącą platformą na rzecz roz- inicjatywą ONZ na rzecz biznesu i wspierania zrównowa- woju, implementacji oraz rozpowszechniania odpowie- żonego rozwoju. Od momentu inauguracji w 2000 roku dzialnej i zrównoważonej polityki korporacyjnej. Wspiera- przez Sekretarza Generalnego ONZ Kofiego Annana, ne przez prezesów największych firm, UN Global Compact do Inicjatywy przystąpiło już ponad 12 000 członków ze buduje synergiczne powiązania pomiędzy strategicznymi 145 krajów. działaniami biznesu a 10 zasadami UN Global Compact z zakresu praw człowieka, praw pracowniczych, ochrony środowiska i przeciwdziałania korupcji. Standardy Pracy: 03 firmy powinny: popierać wolność zrzeszania się i w praktyce uznawać prawo do zbiorowych negocjacji 04 wspierać eliminację wszelkich form niewolnictwa i pracy przymusowej 05 przyczyniać się do faktycznego zniesienia pracy dzieci oraz 06 przeciwdziałać dyskryminacji w sferze zatrudnienia Ochrona środowiska: 07 firmy powinny wspierać zapobiegawcze podejście do problemów środowiska naturalnego 08 podejmować inicjatywy propagujące większą odpowiedzialność środowiskową oraz 09 wspierać rozwój i upowszechnianie technologii przyjaznych środowisku PrzeciwdziaŁanie korupcji: 10 001 firmy powinny przeciwdziałać korupcji we wszystkich jej formach, w tym łapówkarstwu i wymuszeniom BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT Formal Network Established Network Emerging Network GLOBAL COMPACT BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA 001 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT program Koalicja Rzeczników Etyki w ramach Programu Biznes i prawa człowieka. Implementacja Wytycznych ONZ ds. biznesu i praw człowieka 2014-2020 CELE ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU powiązane z programem: RÓWNOŚĆ PŁCI DOBRA PRACA I WZROST GOSPODARCZY REDUKCJA NIERÓWNOŚCI POKÓJ I SPRAWIEDLIWOŚĆ Cele Koalicji • Wypracowanie standardów dla pełnego wdrożenia w firmie bądź organizacji zapisów kodeksów etycznych (bądź innych dokumentów/regulacji o podobnym charakterze); • Wydawanie corocznego raportu z przebiegu prac Grupy Roboczej nad stworzeniem standardów etycznych działających w ramach Koalicji oraz analizą obecnej sytuacji w Polsce i na świecie w obrębie etyki w biznesie; • Skupienie w ramach Koalicji Rzeczników Etyki grupy liderów, którzy wypracują standardy dla tych firm i organizacji, które na ścieżkę zarządzania etyką wchodzą oraz zbudowanie trwałej platformy dla wymiany wiedzy o najlepszych standardach zarządzania etyką w oparciu o rozwiązania polskie i międzynarodowe; • Zebranie dobrych praktyk oraz praktycznych rozwiązań (także rozwiązań organizacyjnych) dla osób zajmujących się zarządzaniem etyką w firmach i organizacjach; • Opracowanie narzędzi dla Rzeczników Etyki w firmach i organizacjach. Zakres działań Program jest działaniem wieloletnim, którego pierwsza faza została zaplanowana na lata 2014-2020. W roku 2016 w ścisłej współpracy z Rzecznikiem Praw Obywatelskich, ekspertami, przedstawicielami administracji publicznej, partnerami biznesowymi i społecznymi zdefiniujemy główne wyzwania oraz przedyskutujemy możliwe strategie działań na rzecz stworzenia jednolitych standardów etycznych, ich szerokiej implementacji w polskich przedsiębiorstwach, jak również przyjęcia przez Polskę Wytycznych ONZ ds. biznesu i praw człowieka. 002 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT GLOBAL COMPACT BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA 003 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT RADA PROGRAMOWA Inicjatywy Sekretarza Generalnego ONZ Global Compact w Polsce 004 Włodzimierz Albin – Prezes Zarządu Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o. Sebastián Arana – Dyrektor Generalny 3M Poland Sp. z o.o. Ronald Binkofski – Dyrektor Generalny Microsoft w Polsce Dr Henryka Bochniarz – Prezydent Konfederacji LEWIATAN Marek Huzarewicz – Prezes Zarządu Philips Lighting Poland Sp. z o.o. Paweł Jarczewski – Prezes Zarządu Grupy Azoty S.A. Dr Filip Kaczmarek –Wykładowca Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, b. Poseł do Parlamentu Europejskiego, Członek Rady Naukowej Global Compact w Polsce Dr Jakub Karnowski – Prezes Zarządu, Polskie Koleje Państwowe S.A. Dr Michał Boni – Poseł do Parlamentu Europejskiego, b. Minister Administracji i Cyfryzacji, b. Minister w Kancelarii Premiera oraz b. Szef Zespołu Doradców Strategicznych Premiera Prof. nadzw. SGH Dr hab. Halina Brdulak – Wykładowca Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie, b. Kierownik Zakładu Transportu Międzynarodowego i Logistyki, b. Prezes Międzynarodowego Forum Kobiet, Członek Rady Naukowej Global Compact w Polsce Prof. dr hab. Jerzy Buzek – Poseł do Parlamentu Europejskiego, Przewodniczący Komisji Przemysłu, Badań Naukowych i Energii Parlamentu Europejskiego, b. Prezes Rady Ministrów, b. Przewodniczący Parlamentu Europejskiego Prof. dr hab. Wojciech Cellary – Ekspert ds. elektronicznego biznesu, Profesor Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, Członek Rady Naukowej Global Compact w Polsce Dr Michał Kiełsznia – Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska Prof. dr hab. Michał Kleiber – Członek rzeczywisty PAN, Prezes PAN w latach 2007-2010, 2011-2014, Członek Rady Naukowej Global Compact w Polsce Prof. Andrzej K. Koźmiński – Prezydent Akademii im. Leona Koźmińskiego, Członek Rady Naukowej Global Compact w Polsce Prof. dr Franciszek Kubiczek – Przewodniczący Rady Statystyki przy Prezesie Rady Ministrów, Dziekan Wydziału Ekonomicznego Almamer Szkoła Wyższa, Członek Rady Naukowej Global Compact w Polsce Dr hab. Jan Chadam – Prezes Zarządu GAZ-SYSTEM S.A., Prezes Zarządu Polskie LNG S.A. Michał Drozdek – Socjolog, Ekspert, Instytut Paderewskiego, Pracownik Najwyższej Izby Kontroli Jarosław Duda – Sekretarz Stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej, Pełnomocnik Rządu ds. osób niepełnosprawnych Andreas Gietl – Dyrektor Generalny BASF Polska Sp. z o.o. Prof. dr hab. Barbara Kudrycka – Posłanka do Parlamentu Europejskiego, b. Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego Dominika Kulczyk – Założycielka i Prezes Kulczyk Foundation, Założycielka i Wiceprezes Green Cross Poland, Członek Rady Nadzorczej Kulczyk Investments, Wiceprezes Polskiego Komitetu Olimpijskiego, Współzałożycielka Grupy Firm Doradczych Values Dr Jerzy Kwieciński – Prezes Zarządu Fundacji Europejskie Centrum Przedsiębiorczości, b. Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Rozwoju Regionalnego Jerzy Langer – Prezes Zarządu Wrocławskiego Centrum Badań EIT+ Prof. dr hab. Anna Giza-Poleszczuk – Prorektor ds. rozwoju i polityki finansowej Uniwersytetu Warszawskiego, Członek Rady Naukowej Global Compact w Polsce Harm Goossens – Dyrektor Generalny Unilever w regionie Europy Środkowo-Wschodniej, Członek Rady Programowej Global Compact w Polsce Janusz Górski – Prezes DB Schenker Sp. z o.o., Członek Rady Programowej Global Compact w Polsce Prof. dr hab. Danuta Maria Hübner – Posłanka Parlamentu Europejskiego, Przewodnicząca Komisji Spraw Konstytucyjnych Parlamentu Europejskiego Dr Andrzej Malinowski – Prezydent Pracodawców Rzeczypospolitej Polskiej Dr Simona Marinescu – Dyrektor Development Impact Group w biurze ds. Polityki i Wsparcia Programów, UNDP Nowy Jork Krzysztof Michalski – Dyrektor Generalny Diageo Polska Sp. z o.o. Dr Kálmán Mizsei – Szef misji doradczej Unii Europejskiej na rzecz reformy cywilnego sektora bezpieczeństwa na Ukrainie (EUAM Ukraine), b. Dyrektor Regionalny UNDP na Europę i kraje Wspólnoty Niepodległych Państw w randze Zastępcy Sekretarza Generalnego ONZ BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT GLOBAL COMPACT BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA 005 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT RADA PROGRAMOWA Inicjatywy Sekretarza Generalnego ONZ Global Compact w Polsce Adam Niewiński – Wiceprezes Zarządu, Bank Pekao S.A. Janina Ochojska – Prezes Polskiej Akcji Humanitarnej Michał Olszewski – Zastępca Prezydenta Miasta Stołecznego Warszawy Henryk Orfinger – Prezes Zarządu Dr Irena Eris S.A. Anna Potocka-Domin – Wiceprezes Business Centre Club, Dyrektor Instytutu Interwencji Gospodarczych Janusz Reiter – Założyciel i Przewodniczący Rady Fundacji Centrum Stosunków Międzynarodowych, były Ambasador RP w Republice Federalnej Niemiec i Stanach Zjednoczonych Paweł Olechnowicz – Prezes Zarządu Grupy LOTOS S.A. Solange Olszewska – Założyciel Solaris Bus & Coach S.A. Dr Ewa Synowiec – Dyrektor Przedstawicielstwa Komisji Europejskiej w Polsce Wojciech Szpil – Prezes Zarządu Totalizatora Sportowego Sp. z o.o. Piotr Śliwicki – Prezes Grupy Ergo Hestia Andrzej Tersa – Prezes Zarządu ENERGA S.A. Prof. dr hab. Tomasz Panek – Wicedyrektor Instytutu Statystyki i Demografii, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Członek Rady Naukowej Global Compact w Polsce Marek Plura – Poseł do Parlamentu Europejskiego Dr hab. inż. Herbert Wirth – Prezes Zarządu KGHM Polska Miedź S.A. Henryk Wujec – b. Doradca Prezydenta RP, Ekspert ds. Innowacji Społecznych Kamil Wyszkowski – Dyrektor Generalny Global Compact w Polsce, Przewodniczący Rady Programowej Global Compact w Polsce Prof. Muhammad Yunus – Ekonomista, Laureat Pokojowej Nagrody Nobla, doradca Sekretarza Generalnego ONZ Prof. ALK dr hab. Bolesław Rok – Ekspert UNGC do spraw etyki w biznesie oraz CSR, koordynator merytoryczny Rady Programowej UNGC w Polsce, Członek Rady Naukowej Global Compact w Polsce Katarzyna Rudnicka – Prezes Zarządu VIVENGE Sp. z o.o., Członek Rady Programowej Global Compact w Polsce Krzysztof Zanussi – Polski reżyser, scenarzysta filmowy oraz filozof Katarzyna Zawodna – Prezes Zarządu Skanska Property Poland Sp. z o.o. Prof. dr hab. Tomasz Żylicz – Dziekan Wydziału Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego, Członek Rady Naukowej Global Compact w Polsce Przemysław Kurczewski – Prezes Zarządu EmiTel Sp. z o.o. Poland United Nations Global Compact: Zainaugurowana w 2000 roku, jest wiodącą platformą na rzecz rozwoju, implementacji oraz rozpowszechniania odpowiedzialnej i zrównoważonej polityki korporacyjnej. Wspierane przez dyrektorów i prezesów firm, UN Global Compact stara się powiązać strategiczne działania biznesu z 10 podstawowymi zasadami z zakresu praw człowieka, praw pracowniczych, ochrony środowiska i przeciwdziałania korupcji. Skupia ponad 12000 firm i instytucji w 160 krajach. Global Compact w Polsce: Zainaugurowana w 2001 roku, jest krajową siecią United Na- Mirosław Siwirski – Prezes Zarządu PCC Exol S.A. tions Global Compact. Naszą misją jest promocja oraz wspieranie implementacji 10 Zasad Dr Małgorzata Skucha – Prezes Zarządu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Simon Smith – Szef Rynku w Polsce i Krajach Bałtyckich w Nestle Polska S.A. Anna Streżyńska – Prezes Zarządu Wielkopolskiej Sieci Szerokopasmowej S.A. UN Global Compact oraz wypracowanie niezależnych, adekwatnych dla rynku polskiego Poland działań. Global Compact w Polsce, jako jedna ze 160 sieci lokalnych UN Global Compact ma za zadanie współpracować z firmami, rządem oraz administracją publiczną i wspierać partnerów w realizacji 10 zasad UN Global Compact oraz 17 Celów Zrównoważonego Rozwoju. 006 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT GLOBAL COMPACT BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA 007 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT spis treści • Global Compact w Polsce 001 • Rada Programowa 004 01. Słowo Wstępne • H.E. Ban Ki-moon, Sekretarz Generalny ONZ 012 • Prof. John Ruggie, były Specjalny Przedstawiciel Sekretarza Generalnego ONZ ds. Biznesu i Praw Człowieka 014 • Dr Michael K. Addo, członek Grupy Roboczej ONZ ds. Biznesu i Praw Człowieka 016 • Dr Adam Bodnar, Rzecznik Praw Obywatelskich 018 • Kamil Wyszkowski, Inicjatywa Sekretarza Generalnego ONZ – Global Compact w Polsce 020 026 032 008 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT 056 058 • Dr Andrzej Malinowski, Pracodawcy Rzeczypospolitej Polskiej, Etyczny biznes – korzyść, nie jałmużna 060 • Anna Potocka-Domin, Business Centre Club, Pracownik – najbardziej wiarygodne źródło informacji o firmie 062 ds. biznesu i praw człowieka 038 040 • Katarzyna Zajdel-Kurowska, Narodowy Bank Polski, Rola wytycznych ONZ 042 • Dr Adam Bodnar, Rzecznik Praw Obywatelskich, Rola biznesu w ochronie praw pracowniczych 054 06. Krajowy Plan Wdrażania Wytycznych ONZ 04. Normy Etyczne i ich przestrzeganie • Iwona Dżygała, Departament Komunikacji Społecznej w Ministerstwie Gospodarki, Ministerstwo Gospodarki wdraża rozwiązania, które pozwolą wypełniać normy etyczne • Norbert Kusiak, Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych, Razem na rzecz wytycznych ONZ ds. biznesu i praw człowieka • Dr Henryka Bochniarz, Konfederacja Lewiatan, Etyczny biznes to nieustanne wyzwanie 03. Etyka w Polsce • Departament Narodów Zjednoczonych i Praw Człowieka w Ministerstwie Spraw Zagranicznych, Wytyczne ONZ ds. biznesu i praw człowieka 048 • Mateusz Szymański, Komisja Krajowa Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”, Czas na odpowiedzialność 052 • Katarzyna Rakowska, Ogólnopolski Związek Zawodowy Inicjatywa Pracownicza, Prawa pracownicze prawami człowieka człowieka w polskim kontekście • Prof. Wojciech Gasparski, Katedra Etyki Biznesu Akademii Leona Koźmińskiego, KO-ALICJA w krainie biznesu • Anna Wojciechowska – Nowak, Program Odpowiedzialne Państwo, Fundacja im. Stefana Batorego, Systemy wsparcia i ochrony sygnalistów w Polsce – w oczekiwaniu na zmianę 046 05. Etyczny pracodawca – etyczny pracownik 02. Wytyczne ONZ ds. biznesu i praw • Prof. Zdzisław Kędzia, Poznańskie Centrum Praw Człowieka, Instytut Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk • Mariusz Haładyj, Ministerstwo Gospodarki, W biznesie warto inwestować w wartości 044 • Apel United Nations Global Compact na temat konieczności wdrożenia Krajowych Planów Wdrażania Wytycznych ONZ dot. Biznesu i Praw Człowieka, (KPWW) • Paul Bekkers, Ambasador Królestwa Niderlandów w Polsce, Krajowy plan działania na rzecz biznesu i praw człowieka • Inga Eriksson Fogh, Ambasador Szwecji w Polsce, Narodowy plan działania Szwecji na rzecz praw człowieka: wolny rynek i współpraca na rzecz odpowiedzialności korporacyjnej 068 070 072 • Karsten Klepsvik, Ambasador Królestwa Norwegii w Polsce, Norweski narodowy plan działania na rzecz praw człowieka 074 • Robin Barnett, Ambasador Wielkiej Brytanii w Polsce, Odpowiedzialny biznes jako siła postępu społecznego 076 • PhD Thomas Buchsbaum, Ambasador Republiki Austrii w Polsce, Implementacja wytycznych ONZ ds. biznesu i praw człowieka 079 07. Koalicja Rzeczników Etyki – Program służący wypracowaniu standardów tworzenia i implementowania systemów zarządzania programami etycznymi • Kamil Wyszkowski, Inicjatywa Sekretarza Generalnego ONZ - Global Compact w Polsce, Dlaczego dyskusja na temat etyki i przestrzegania praw człowieka w biznesie jest ważna? 084 08. Badanie standardów etycznych • Prof. Bolesław Rok, Program Koalicja Rzeczników Etyki, Dr Joanna Woźniczko, Akademia Leona Koźmińskiego, System zarządzania programem etyki. Raport z badań 090 09. Różnorodne podejścia do wdrażania systemów zarządzania programem etycznym w przedsiębiorstwach i instytucjach • Jerzy Starak, Magdalena Rzeszotalska, Marcin Musiał, Polpharma S.A., Ustanowienie programu etycznego w grupie Polpharma 100 • Jakub Karnowski, Jacek Wojciechowicz, Polskie Koleje Państwowe S.A., Zarządzane programem etycznym w PKP S.A. 104 • Katarzyna Zawodna, Skanska Property Poland Sp. z o.o., Barbara Głowała, Skanska w Polsce, Na etyce dobrze się buduje 108 • Harm Goossens, Łukasz Szymański, Unilever Polska, Podejście do spraw etyki w zrównoważonym modelu biznesowym firmy Unilever 112 • Małgorzata Zdzienicka-Grabarz,Tomasz Bżykot, Bank BGŻ BNP PARIBAS S.A., Firma jest tak etyczna, jak jej pracownicy 115 • Piotr Chmiel, T-Moblie Polska S.A., Transparentność i odpowiedzialność – czyli T-Mobile jak na dłoni 120 • Barbara Chlewińska, PKN ORLEN S.A., Wyznaczamy Standardy 122 • Teresa Hernik, Michał Rydzewski, PFRON, Dlaczego PFRON? 124 • Małgorzata Skucha, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej 126 10. Wyzwania oraz plany na przyszłość • Kamil Wyszkowski, Inicjatywa Sekretarza Generalnego ONZ - Global Compact w Polsce, Wyzwania oraz plany na przyszłość odnośnie standardów etycznych 130 • Jacek Wojciechowicz, Polskie Koleje Państwowe S.A., Wyzwania oraz plany na przyszłość odnośnie standardów etycznych 132 • Dr Marcin Kilanowski LL.M., Konfederacja Lewiatan, Standardy etyczne: wyzwania oraz plany na przyszłość 134 GLOBAL COMPACT BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA 009 01 Słowo Wstępne BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT Miałem możliwość i zaszczyt uruchomienia wielu inicjatyw mających za zadanie aktywizację sektora prywatnego. Ponad tysiąc prezesów firm przyjęło zbiór zasad mających na celu równouprawnienie kobiet w miejscu pracy, na rynku pracy i w społeczeństwie; prawie trzysta przedsiębiorstw i inwestorów podpisało petycję do “ administracji publicznej nawołującą do uczynienia procedury zamówień publicznych jawną oraz do podejmowania innych działań mających na celu przeciwdziałanie korupcji; a ponad czterysta firm zobowiązało się do podjęcia walki ze zmianami klimatycznymi. Choć postęp jest duży, potrzebne jest, aby postawa biznesu była jeszcze bardziej aktywna – w sprawie zmian klimatycznych, nierówności i w wielu innych kwestiach. Rola United Nations Global Compact nie kończy się na dbałości o etyczne traktowanie pracowników, przestrzeganie praw człowieka oraz propagowanie transparentnego i dobrego zarządzania. UNGC dba także o interes samych przedsiębiorstw: aby były atrakcyjne dla wykwalifikowanych pracowników, aby mogły ciąć koszty, zwiększać wydajność, budować markę i zaufanie. Implementacja dziesięciu zasad Global Compact do praktyki korporacyjnej pozwala kreować trwałe wartości w firmie, wśród pracowników oraz społeczności, co odbywa się z korzyścią dla przedsiębiorstwa. Musimy także zabiegać o to, aby głos odpowiedzialnego biznesu mógł wybrzmieć na arenie międzynarodowej. Zachęcam was do większego zaangażowania się w działania Global Compact i do uczynienia z niego narzędzia organizacyjnego, ułatwiającego podejmowanie globalnych inicjatyw, a równocześnie będącego zapewnieniem, że dziesięć zasad UNGC jest przestrzegane także przez spółki zależne oraz partnerów w całym łańcuchu dostaw. Global Compact ma już za sobą tak wiele osiągnięć. Jestem pewien, że Państwa “ wsparcie dla tej Inicjatywy przyczyni się do dalszego jej rozwoju. Mam nadzieję, że będzie ono stanowiło także silny impuls dla świata biznesu do jeszcze aktywniejszego angażowania się w Global Compact. Im więcej inwestorów zrozumie, że zrównoważony biznes to biznes mniej ryzykowny i jednocześnie bardziej rentowny, tym szybciej zbudujemy zrównoważony rynek finansowy. Ban Ki-moon, Sekretarz Generalny ONZ 012 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT GLOBAL COMPACT BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA 013 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT Po dziesięcioleciach niezgody i protestów między różnymi interesariuszami, w czerwcu 2011 roku, Rada Praw Człowieka ONZ jednogłośnie zatwierdziła wytyczne ONZ ds. Biznesu i Praw Człowieka, które opracowywałem podczas sześcioletniej kadencji jako Specjalny Przedstawiciel Sekretarza Generalnego ONZ. W ciągu “ niespełna czterech lat od tego czasu, byłem świadkiem wprowadzania wytycznych ONZ w praktyczne działania mające korzystnie wpływać na rzecz osób najbardziej zagrożonych krzywdą ze strony działalności firmy. W pewnym stopniu, Ramy Sprawozdawczości zgodne z wytycznymi ONZ są z definicji jedynie zasadami, mającymi na celu pomóc firmom raportować o działaniach podejmowanych w obrębie praw człowieka zgodnych z Wytycznymi ONZ. Jednak jest to również o wiele więcej. Ramy Sprawozdawczości zgodnej z Wytycznymi ONZ mówią także o społecznej odpowiedzialności biznesu do poszanowania praw człowieka. Stanowią zestaw inteligentnych, prostych pytań, na które odpowiedź powinna mieć każda firma - zarówno wewnątrz jak i na zewnątrz swojej działalności. Daje to firmom potężne narzędzie do prowadzenia i pogłębiania rozmów wewnętrznych, identyfikacji luk, poprawy wydajności firmy w praktyce oraz podstawę do budowania konstruktywnych i znaczących konwersacji z inwestorami, społeczeństwem oraz tymi grupami, które są pod bezpośrednim wpływem ich działalności. Ramy Sprawozdawczości zgodne z Wytycznymi ONZ upoważniają wszystkie zainteresowane strony do zbierania kluczowych informacji, o tym, jak firmy radzą sobie z napotykanymi wyzwaniami w zakresie praw człowieka. Firmy, które pomijają te zasady, zastępując je prostymi anegdotami, nie spełniają kryteriów Ram Sprawozdawczości, natomiast te, postępujące zgodnie z Wytycznymi powinny zostać uzna- “ ne i nagrodzone. Ramy Sprawozdawczości zgodne z Wytycznymi ONZ stanowią niezbędny wkład na drodze do osiągnięcia wspólnego celu stosowania Wytycznych ONZ w praktyce. Sektor prywatny zaczą ich używać, a zarówno inwestorzy jak i społeczeństwo wspierali je jeszcze zanim zostały one oficjalnie wprowadzone, co świadczy to o ich wartości i praktyczności. Zachęcam wszystkich do pójścia w ich ślady. Prof. John Ruggie, były Specjalny Przedstawiciel Sekretarza Generalnego ONZ ds. Biznesu i Praw Człowieka 014 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT GLOBAL COMPACT BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA 015 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT Organizacja Narodów Zjednoczonych dyskutowała na temat praw człowieka w biznesie od dziesięcioleci, niestety z niewielkim powodzeniem. Aż do 2005 roku, kiedy to Rada Praw Człowieka zwróciła się do Sekretarza Generalnego w celu powołania Specjalnego Przedstawiciela do „zidentyfikowania i wyjaśnie- “ nia standardów odpowiedzialności korporacyjnej i odpowiedzialności w odniesieniu do praw człowieka.” To zadanie spadło na profesora Johna Ruggiego, który zaproponował ramową politykę zwaną „Chronić, Szanować, Naprawiać”. Ramy polityki opierają się na trzech filarach, po pierwsze - obowiązek Państwa do ochrony przed naruszeniami praw człowieka przez osoby trzecie, w tym przez przedsiębiorstwa; po drugie - odpowiedzialność przedsiębiorstw do przestrzegania praw człowieka, która wymaga od firmy unikania naruszeń praw człowieka wobec innych oraz po trzecie, dostęp do skutecznego środka prawnego, dla osób, których prawa zostały złamane lub znacznie naruszone. W roku 2011 r., Rada Praw Człowieka ONZ przyjęła 31 Wytycznych ONZ ds. Biznesu i Praw Człowieka, opierających się na trzech filarach Chronić, Szanować, Naprawiać. Ramy oraz Wytyczne nie tworzą nowych normatywnych standardów, a jedynie opracowują „implikacje istniejących norm i praktyk, zintegrowanych w ramach jednego, spójnego i kompleksowego logicznie szablonu, tj. “ ustalenia, jak wygląda obecny system i jak należy go poprawić”. Ponadto, zasady przewodnie proponują współpracę oraz integrację konkurencyjnych interesariuszy. Podejście ONZ do praw gospodarczych i ludzkich sprzyja rosnącemu porozumieniu co do znaczenia praw człowieka w zrównoważonym rozwoju. Dr Michael K. Addo, członek Grupy Roboczej ONZ ds. Biznesu i Praw Człowieka 016 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT GLOBAL COMPACT BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA 017 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT Kolejna dyskusja na temat potrzeby przestrzegania norm etycznych i praw człowieka w biznesie może przynieść wiele korzyści jeśli chodzi o uświadomienie znaczenia tego problemu. Jeśli temat praw człowieka w biznesie nie będzie podejmowany i rozpowszechniany, liderzy biznesu nie będą mieć świadomości ja- “ kie zagrożenia niosą współczesne warunki pracy dla ochrony praw człowieka. Sama dyskusja nie jest jednak gwarantem faktycznych zmian i wdrożenia adekwatnych działań. Ponieważ środowisko przedsiębiorców jest otwarte na wprowadzenie rozwiązań – o czym świadczyć może chociażby ta publikacja – należy wskazać mu odpowiedni kierunek. Kluczowe działania biznesu w zakresie przestrzegania praw człowieka powinny koncentrować się na zarzadzaniu etyką w biznesie, ochronie sygnalistów, mechanizmach przeciwdziałania mobbingowi, molestowaniu oraz dyskryminacji wszystkich zatrudnionych. Dlatego Global Compact, w ścisłej współpracy z Rzecznikiem Praw Obywatelskich, powołało program „Biznes i Prawa Człowieka”, którego głównym elementem i założeniem jest implementacja Wytycznych ONZ ds. Praw Człowieka i Biznesu (UN Guiding Principles on Business and Human Rights). Moim zdaniem te Wytyczne mogą być swoistym moralnym kompasem, tak potrzebnym w obliczu szeregu nowych wyzwań stawianych polskiemu biznesowi. Jednocześnie tym samym powinny być dla rządu, do którego należy dbanie o to, by w działalności gospodarczej nie dochodziło do naruszeń praw człowieka i przestrzegane były standardy prawne w tym zakresie. Jednym z istotnych elementów programu „Biznes i Prawa Człowieka” było powołanie Koalicji Rzeczników Etyki. Koalicja, w ramach prac nad wdrażaniem drugiego filaru Wytycznych, podjęła działania, które w efekcie doprowadzić mają do samoregulacji biznesu poprzez tworzenie jednolitego, efektywnego standardu zarządzania programami etycznymi w polskich instytucja i przedsiębiorstwach. “ Zarządzanie etyką dotyczy także, a może przede wszystkim, szczególnych pracodawców, jakimi są instytucje publiczne. W szczególności one powinny dbać o prawa człowieka w miejscu pracy, a aktywne uczestnictwo w programie „Biznes i prawa człowieka” może okazać się kolejną z dobrych praktyk, wartych wdrożenia. Dr Adam Bodnar, Rzecznik Praw Obywatelskich 018 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT GLOBAL COMPACT BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA 019 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT Trzeba dać odpór korupcji, mobbingowi, molestowaniu, nieetycznym praktykom biznesowym zaburzającym konkurencje, ale przede wszystkim trzeba dać zdecydowany odpór głosom, które twierdzą, że biznes i prawa człowieka to dwa odrębne światy i nie należy ich łączyć, bo jest to zaburzenie i ingerencja w istotę wolnego rynku, czy wręcz próba przeregulowania, która niepotrzebnie krępuje i ogranicza biznes w jego działalności. “ Tego rodzaju postawom i tezom mówimy zdecydowane nie! Z punktu widzenia ONZ, prawa człowieka jako zbiór uniwersalnych, niezbywalnych i niepodzielnych praw przynależnych każdej jednostce, są z mocy i istoty samego prawa obowiązujące także w przestrzeniach działania i oddziaływania biznesu. Co istotne, obowiązek ich pełnego respektowania i przestrzegania nie podlega żadnym włączeniom, czy ograniczeniom. Prawa człowieka nie podlegają negocjacjom. Wreszcie prawa człowieka to konkretne uprawnienia przysługujące każdej jednostce i gwarantujące dochodzenie jej praw. Głosy przeciwników tego podejścia są wciąż obecne w debacie publicznej i jest to tym bardziej wstydliwe, że pojawiają się one w Polsce, kraju, który także dzięki międzynarodowej solidarności dla oddolnego i wynikającego z umiłowania praw człowieka ruchu społecznego „Solidarność” wywalczył sobie niezależność i wolność. Rolą Inicjatywy Sekretarza Generalnego ONZ Global Compact jest budowanie podstaw dla pełnego wdrożenia praw człowieka w przestrzeniach zajmowanych przez biznes, nie tylko dlatego, że tak wypada i że istoty praw człowieka nie należy kwestionować, czy ograniczać, ale także dlatego, że jest to korzystne dla samego biznesu i dla Polski jako państwa. Pamiętam jedną z moich ostatnich rozmów ze Ś.P. Bronisławem Geremkiem, który w trosce o Polskę apelował, żeby nie ustawać w walce z korupcją i z niesprawiedliwością społeczną wynikającą z nierówności generowanych przez zachłanność i przysłaniającą przyzwoitość chciwość. To, że w Polsce wciąż mamy potężną szarą strefę i powiększającą się czarną strefę, w ramach której operują mafie od paliwowej, tytoniowej, hazardowej przez spirytusową, a na odpadowej kończąc, jest przykładem słabości Państwa, ale też wskaźnikiem doprecyzowującym tę przestrzeń działalności biznesu, gdzie etyka, a w konsekwencji prawa człowieka nie mają wstępu. Zostały wyparte przez źle pojętą innowacyjność ukierunkowaną na obchodzenie i łamanie prawa. Dodam, że według ostrożnych szacunków szara strefa to nie mniej niż 15% polskiego PKB, czyli nie mniej niż 280 miliardów złotych rocznie strat dla skarbu państwa. W konsekwencji nie mniej niż 280 miliardów złotych ląduje co roku w kieszeniach przestępców i jest to smutna konsekwencja braku elementarnej etyki i obecności praw człowieka w dużej części polskiego rynku. Prawa człowieka powinny być fundamentem dla działalności biznesowej. Powiem więcej, bez tego fundamentu nie ma na czym osadzić etyki w prowadzeniu biznesu, a bez niej bardzo trudno o zaufanie, solidność i rzetelność w praktyce biznesowej. Dojrzałe gospodarki, wiedzą dobrze, że bez profesjonalnych systemów 020 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT GLOBAL COMPACT BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA 021 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT zarządzania etyką, gospodarka ryzykuje reputacyjnie a poszczególne segmenty rynku biznesowo. Bardzo skiej Giełdy Papierów Wartościowych, która próbuje stać się regionalnym parkietem dla Europy środkowej jasno i precyzyjnie pokazał to niedawny przykład firmy Volkswagen i nerwowe ruchy rządu niemieckiego, który i wschodniej. Wreszcie niepokoi nas śladowa świadomość wagi i znaczenia kodeksu etycznego dla kondycji natychmiast zrozumiał, jak wielką stratą reputacyjną dla marki gospodarki niemieckiej ma ten skandal. Marka przedsiębiorstwa. W Polsce według szacunków zaledwie 5% firm posiada kodeks etyczny bądź jego odpo- samej firmy spadła z 31 miliardów USD do zaledwie 10 miliardów USD. Spadek wartości o ponad 2/3 nie zda- wiednik. Natomiast w ramach tych 5% firm, które kodeks etyczny posiadają, szacuje się, że zaledwie 1% ma rza się często. Ile straciła gospodarka niemiecka? Szacunki wciąż trwają. Podobnie było w przypadku rządu profesjonalny system zarządzania programem etyki i system monitorowania oraz ewaluacji. brytyjskiego przy okazji BP i katastrofy ekologicznej na platformie Deepwater Horizon w Zatoce Meksykańskiej. W konsekwencji zakulisowego dialogu między rządem USA a rządem brytyjskim BP zabezpieczyło na Innymi słowy, etyka w biznesie istnieje deklaratywnie i bardzo rzadko możemy się spotkać z profesjonalnym specjalnym funduszu 20 miliardów USD na poczet odszkodowań, ale strata dla marki była znacznie większa podejściem do tego zagadnienia, gdzie zarządzanie programem etyki byłoby jednym z najistotniejszych fila- i jej odbudowa będzie trwać latami. rów strategii firmy. Tak długo, jak kadra zarządzająca biznesem w Polsce nie uzna, że mocno wbudowana w strukturę przedsiębiorstwa etyka to większa stabilność i bezpieczeństwo marki oraz zmniejszone ryzyko W globalnej gospodarce zaniedbania na polu praw człowieka i etyki mogą bardzo wiele kosztować. Czasem korupcji, mobbingu, czy molestowania, będziemy spotykać się z traktowaniem etyki w biznesie z lekceważe- prowadzą wręcz do kryzysów na międzynarodową skale i skutkować utratą zaufania do konkretnej branży. niem, a wiązanie praw człowieka z prowadzeniem biznesu z intelektualnym niezrozumieniem i odrzuceniem Upadek Lehman Brothers, czwartego co do wielkości banku w USA i wizerunkowe straty sektora bankowego w imię wolności gospodarczej. wynikają właśnie z utraty zaufania do instytucji zaufania publicznego, jaką pełnią banki, którym powierzamy nasze oszczędności i które będąc krwiobiegiem gospodarek pełnią w nich kluczową rolę. Bez etyki w sekto- Raport „Biznes i prawa człowieka. Koalicja rzeczników etyki – nam zależy” jest kolejnym krokiem na drodze rze bankowym cała gospodarka jest chora i zmierza w kierunku zapaści. do pełnego wdrożenia w Polsce Wytycznych ONZ ds. biznesu i praw człowieka, opracowanych w ramach Komisji Praw Człowieka przez zespół Prof. Johna Ruggie. Jako Inicjatywa Sekretarza Generalnego ONZ Glo- Wracając do etyki i praw człowieka w biznesie, nie tylko o koszty reputacyjne dla poszczególnych marek toczy bal Compact zdecydowaliśmy się na uruchomienie 10 grudnia 2014 roku Programu Biznes i Prawa Człowieka się gra. Gdy brakuje etyki i gdy prawa człowieka są naruszane, czy łamane stykamy się z przestępstwami z ambitnym podtytułem, implementacja Wytycznych ONZ ds. biznesu i praw człowieka, mając przekonanie, o ciężarze finansowym, czy reputacyjnym, ale one zawsze są nierozerwalnie powiązane z przestępstwami jak istotną jest sfera praw człowieka w biznesie dla stabilności i konkurencyjności polskiej gospodarki, ale o ciężarze psychicznym. Dramat osób, które są molestowane, czy poddawane często wieloletniemu mobbin- także mając świadomość, jak duże jest lekceważenie tego zagadnienia w sferze publicznej oraz w biznesie. gowi można porównać tylko do wyrafinowanej tortury, z tą różnicą, że nie zostawia ona żadnych widocznych znaków na ciele, ale rani wnętrze, często bezpowrotnie łamiąc człowieka. Z czego to lekceważenie wynika? Otóż przede wszystkim z niewiedzy i nikłej świadomości korzyści, jakie niesie za sobą profesjonalnie wdrożony program etyki w biznesie i w instytucjach. Pomijając zawsze bolesny aspekt Etyka i prawa człowieka w biznesie to mniej tortur psychicznych w miejscu pracy. W tym miejscu warto przy- przestępstw o ciężarze psychicznym, o którym pisałem wcześniej, szansą na konkurencyjność polskiej gospo- pomnieć, że zgodnie z danymi OECD za 2013 rok przeciętny Polak spędza w pracy 1918 godzin, co daje darki w globalnym świecie jest etyczna, wolna od korupcji i jej przejawów (szara i czarna strefa) gospodarka średnio 22% czasu w skali roku. Czy można sobie wyobrazić skalę cierpień osoby, która jest codziennie o silnych fundamentach wzrostu, wynikających z takich wartości jak zaufanie, rzetelność, solidność, termino- przez 22% czasu poddawana torturom psychicznym? Właśnie z tego powodu jednym z głównych postulatów wość, słowność i przyzwoitość w działalności biznesowej. Przede wszystkim wynikająca z poszanowania i raportu „Biznes i prawa człowieka. Koalicja rzeczników etyki – nam zależy” jest wprowadzenie ustawowej respektowania prawa oraz dbałości o prawa człowieka, w każdej przestrzeni działania i oddziaływania biznesu. “ ochrony sygnalistów. Czyli tych osób, które nie godzą się na korupcję, molestowanie czy mobbing i są gotowe zareagować i tym zjawiskom aktywnie przeciwdziałać. Dziś to najczęściej te osoby są szykanowane, zwalnia- Jeśli etyka i poszanowanie praw człowieka w biznesie wróci na właściwe miejsce to i o zrównoważony rozwój ne z pracy i później poddawane ostracyzmowi na rynku pracy. Jest to zjawisko, które bardzo nas niepokoi. oraz jakość życia możemy martwić się mniej, a sam biznes stanie się rzeczywistą siłą do czynienia dobra z korzyścią dla przyszłych pokoleń. Właśnie po to z taką determinacją rozwijamy Koalicję Rzeczników Etyki. Podobnie jak niepokoi nas nikła świadomość faktu, że dla międzynarodowych inwestorów system profesjonalnego zarządzania etyką i niski wskaźnik korupcji oraz szarej strefy, jest wskazaniem gdzie zainwestować kapitał. W Polsce ten fakt jest ignorowany ze szkodą dla konkurencyjności polskiej gospodarki czy warszaw- Nam zależy, bo wiemy, że warto i wiemy że Polska tego potrzebuje. Kamil Wyszkowski, Dyrektor Generalny, Inicjatywa Sekretarza Generalnego ONZ – Global Compact w Polsce 022 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT GLOBAL COMPACT BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA 023 02 wytyczne onz ds. biznesu i praw człowieka w polskim kontekście BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT Wytyczne ONZ ds. biznesu i praw człowieka w polskim kontekście Prof. Zdzisław Kędzia, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Wydział Prawa i Administracji, Instytut Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk, Członek Komitetu Praw Gospodarczych, Socjalnych i Kulturalnych ONZ Kilka lat temu media donosiły o eksploatacji robotników su prawami człowieka chodzi nie tylko o poskromienie z Północnej Korei w jednej z gdańskich stoczni. Ich przy- „złego” i ochronę jednostki, lecz może i powinno chodzić jazd i praca miały miejsce w ramach kontraktu zwartego o wyzwolenie ogromnego potencjału społecznego i eko- przez polskie przedsiębiorstwo z koreańskim partnerem, nomicznego, jaki tkwi w uznaniu tej odpowiedzialności. który reprezentował tych robotników wobec polskich pod- Konstytucja RP opiera się w tej mierze na syntezie, która miotów publicznych i niepublicznych. Według tych informa- równie dobrze brzmi, jak trudna jest w realizacji, a brzmi: cji, koreańscy robotnicy mieszkali skoszarowani, odebrano zasada społecznej gospodarki rynkowej. Powinna się ona im paszporty, wypłacano jedynie ułamek kwoty płaconej przekładać zarówno na ogólne reguły gospodarowania ich macierzystemu przedsiębiorstwu, pracowali w warun- w państwie, jak i na postępowanie przedsiębiorstw, du- kach, które naruszały podstawowe, uznane uniwersalnie żych i małych, odpowiednio do ich skali. standardy praw pracowniczych. Reakcja polskiego part- To Janusowe oblicze problemu znaczyło historię opra- nera tego przedsięwzięcia na te doniesienia prasowe była cowania uniwersalnych zasad dotyczących społecznego dość lapidarna - to nie jest nasz problem, jak traktowani związania biznesu, której przebieg przypomina dość krętą są ci pracownicy. To jest sprawa ich relacji z północnoko- i wyboistą drogę. Jej początki sięgają połowy lat siedem- reańskim przedsiębiorstwem, które ich zatrudnia. dziesiątych ubiegłego stulecia, kiedy to w ramach Zgro- Czyżby? 026 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT madzenia Ogólnego ONZ podjęto negocjacje nad możliwością przyjęcia kodeksu postępowania, który miałby Rozmaicie można definiować tę sytuację, a w ślad za tym kierować działaniami transnarodowych korporacji. Roko- szerzej: relację między wartościami relewantnymi dla ży- wania te zostały zakończone bez rezultatu w początkach cia człowieka w godności a działalnością biznesową: jako lat dziewięćdziesiątych. W 2004 r. Komisja Praw Człowie- zderzenie etyki z interesem, jako konflikt między prawa- ka ONZ odmówiła poparcia dla Norm dotyczących Tran- mi człowieka a zyskiem, jako napięcie między wolnością snarodowych Korporacji i innych Przedsiębiorstw w za- gospodarowania a prawami pracowniczymi. Takich anta- kresie Praw Człowieka. Dokument ten stanowił obszerną gonistycznych par można we współczesnym świecie ze- kompilację standardów praw człowieka o rozmaitej mocy stawić więcej. Są to jednak pary w pewnym sensie jedno- prawnej, które odniesione zostały do działalności bizne- wymiarowe, a tym samym odzwierciedlające tylko pewne su. Został on opracowany przez Podkomisję ds. Promocji elementy złożonego zjawiska. Biznes pojawia się w nich i Ochrony Praw Człowieka, działającej jako ciało pomoc- z reguły jako zagrożenie, jako rodzaj prywatnego Lewia- nicze wspomnianej Komisji. Przyczyną tej negatywnej re- tana. Ale przecież dobrze wiemy, że w związaniu bizne- akcji był przede wszystkim opór samego biznesu w roz- GLOBAL COMPACT BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA 027 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA maitych krajach, który wpłynął na stanowisko niektórych W konsekwencji możemy mówić dzisiaj o nowym zwoju osób reprezentujących rządy, organizacje międzyrządowe Mimo zauważalnego postępu z pewnością więcej po- państw członkowskich Komisji. Organ ten jednak konty- spirali kontrowersji wokół sposobu podejścia do relacji i pozarządowe, narodowe instytucje praw człowieka, biz- zostaje do zrobienia, niż zostało osiągnięte. Dotyczy to nuował dyskusje nad relacjami biznesu i praw człowieka, biznes - prawa człowieka w gremiach ONZ. Mają one jed- nes i środowiska akademickie z całego świata. Grupa Ro- kultury korporacyjnej, wewnątrz- biznesowych regulacji które doprowadziły do utworzenia mandatu Specjalnego nak miejsce na znacznie wyższym poziomie niż w latach bocza zainicjowała opracowywanie na poziomie krajowym i praktyki. Pewnym memento w polskich warunkach może Przedstawiciela Sekretarza Generalnego w tej materii siedemdziesiątych ubiegłego wieku i są zdeterminowane narodowych planów działania dotyczących biznesu i praw być fakt, że spośród niemal 4 milionów jednostek gospo- z zadaniem opracowania stosownych propozycji. Profe- przyjętymi już Wytycznymi ONZ z jednej strony i narasta- człowieka, które mają być wehikułem upowszechniania darczych odnotowanych w Roczniku Statystycznym GUS sor Harvardu, John Ruggie, został powołany na tę funkcję jącym przekonaniem, że chociażby niektóre kwestie będą i wdrażania Wytycznych. Zachęca do takiego kroku także w 2012 r. jedynie 0,0041% zgłosiło swoje uczestnictwo i po zakrojonych na szeroką skalę analizach i konsulta- wymagały, wcześniej czy później, kroku dalej, tj. przy- Unia Europejska i to jej państwa członkowskie są pośród w Global Compact, czyli najpowszechniejszej inicjaty- cjach przedstawił Radzie Praw Człowieka (sukcesor Ko- jęcia regulacji prawnie wiążących. Zresztą nawet autor liderów tej inicjatywy w skali globalnej. Dotychczas nastę- wie międzynarodowej prowadzonej przez ONZ na rzecz misji) propozycję Wytycznych w sprawie Biznesu i Praw Wytycznych, John Ruggie, nie wyklucza takiej potrzeby pujące państwa UE przyjęły odpowiednie dokumenty (w społecznej odpowiedzialności businessu, obejmującej też Człowieka, które w 2011 r. zostały jednogłośnie poparte w odniesieniu do pewnych szczegółowych zagadnień. porządku chronologicznym): Wielka Brytania, Holandia, mechanizm przeglądowy. Polskie przedsiębiorstwa i inne przez Radę, a później Zgromadzenie Ogólne ONZ. Doku- Wytyczne są w istocie bardzo poważnym osiągnięciem Włochy, Dania, Hiszpania, Finlandia, Litwa, Szwecja i Nor- podmioty stanowią obecnie 1.32% spośród partnerów ment ten nie ma wprawdzie charakteru prawnie wiążące- wspólnoty międzynarodowej, zarówno ze względu na wegia. Wiele innych państw jest w trakcie przygotowania tego przedsięwzięcia. Oczywiście znaczenie tego wskaź- go, ale niewątpliwie stanowi źródło politycznego zobowią- treść zawartych w nich uzgodnień, jak i ustalone meto- takiego dokumentu, a w tym Niemcy, Grecja, Irlandia, Por- nika jest ograniczone przez to, że brak zainteresowania zania wszystkich państw członkowskich ONZ. Odnosi się dy ich wdrażania. Po raz pierwszy ustanowiono global- tugalia, Słowenia, Szwajcaria i USA. samym Global Compact nie przesądza o negatywnym on do obowiązków państw i odpowiedzialności wszelkich ny standard zapobiegania ryzyku negatywnego wpływu Nie ulega wątpliwości, że wiele zrobiono na świecie i w czy obojętnym stosunku danego przedsiębiorstwa do jednostek gospodarczych. W 2014 r. jednak na wniosek działalności biznesowej na prawa człowieka i reagowania Polsce w ciągu ostatnich lat na rzecz podniesienia świa- omawianej tu idei. Przytoczone dane powinny jednak Ekwadoru i RPA Rada Praw Człowieka przyjęła rezolu- na to ryzyko. Trzy zasady leżą u podstaw Wytycznych, domości zarówno sektora korporacyjnego, władz pu- skłaniać do refleksji. cję decydującą o rozpoczęciu prac nad konwencją mię- a mianowicie: blicznych i społeczeństwa obywatelskiego w zakresie Niezwykle ważne są w tej sytuacji inicjatywy na rzecz dzynarodową traktującą o związaniu transnarodowych a) obowiązek państwa zapewnienia ochrony praw czło- odpowiedzialności społecznej biznesu, w tym za prawa promocji odpowiedzialności biznesu w dziedzinie praw człowieka. Kiedy w pierwszej połowie ubiegłej dekady re- człowieka, podejmowane przez władze publiczne i przez prezentując Wysokiego Komisarza Praw Człowieka ONZ organizacje społeczeństwa obywatelskiego. Pierwszopla- przedsiębiorstw prawami człowieka. Decyzja ta spotkała się z opozycją Unii Europejskiej i innych państw rozwiniętych, które wskazywały, że najpierw należy skoncentro- 028 GLOBAL COMPACT wieka, b) odpowiedzialność korporacji za poszanowanie praw człowieka, spotykałem się z przedsiębiorcami zrzeszonymi w Inter- nowe znaczenie ma przyjęcie Krajowego Planu Działania wać się na wykorzystaniu potencjału stworzonego przez c) potrzeba zapewnienia większego dostępu do środ- national Chamber of Commerce i International Organiza- w zakresie biznesu i praw człowieka, zgodnego ze wspo- wspomniane Wytyczne, a dopiero na tej podstawie moż- ków ochrony dla ofiar naruszeń praw człowieka wią- tion of Employers miałem też wrażenie generacyjnej zmia- mnianymi wyżej Wytycznymi ONZ. Bardzo obiecujące na będzie rozważyć, w jakim zakresie potrzebne są mię- żących się z działalnością biznesu. ny w ocenie odpowiedzialności biznesu za poszanowanie są też plany Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczące dzynarodowe uregulowania prawne. Podkreślano przy Rada Praw Człowieka utworzyła mechanizm implemen- i realizację praw człowieka. Młodsi menadżerowie znacz- powołania specjalnej grupy roboczej ds. biznesu i praw tym, że problem ochrony praw człowieka w kontekście tacyjny dla Wytycznych. Obejmuje on Grupę Roboczą nie częściej demonstrowali zrozumienie dla takiej odpo- człowieka w jego Biurze. W przyjęciu odpowiedzialności działalności biznesowej dotyczy wszystkich jednostek go- w sprawie praw człowieka i biznesu oraz coroczne Forum wiedzialności, nie tylko ze względu na wizerunek firmy, w dziedzinie praw człowieka i szerzej: w akceptacji przez spodarczych, a nie tylko transnarodowych korporacji. To dla Biznesu i Praw Człowieka. Mają one promować re- lecz także biorąc pod uwagę społeczne funkcje biznesu. przedsiębiorstwa zasady społecznej odpowiedzialności stanowisko znalazło wyraz w kolejnej rezolucji Rady Praw alizację Wytycznych w skali globalnej i pomagać wymia- Z perspektywy czasu można z pewnością powiedzieć, że w działaniach gospodarczych w kraju i poza jego grani- Człowieka uchwalonej na wniosek Norwegii dzień po nie doświadczeń. Wspomniana Grupa jest ciałem bardzo dynamika zmian jest wyraźnie pozytywna. Potwierdza to cami należy upatrywać nie tylko szansy na wzmocnienie przyjęciu pierwszej. Było to możliwe, bowiem zwolenni- aktywnym, zarówno na poziomie międzynarodowym, jak też CSR Managers Survey 2015 in Central Europe, opra- ochrony jednostek i grup, lecz także nowych perspektyw cy konwencji nie kwestionują znaczenia Wytycznych, ale i krajowym. Forum stało się autentyczną globalną platfor- cowany z inicjatywy Forum Odpowiedzialnego Biznesu, dla prowadzenia skutecznej działalności biznesowej po- uznają je za niewystarczające w odniesieniu do działania mą debaty, ścierania się rozmaitych wizji i opracowywania który zawiera optymistyczne oceny osiągniętego postę- przez oparcie jej na społecznej akceptacji i zaufaniu. transnarodowych korporacji działających poza granicami propozycji, a także wymiany doświadczeń. W grudniu 2014 pu i prezentuje ilustrujące ten proces dane, w tym także państwa, w którym mają one główną siedzibę. r. w kilkudniowym spotkaniu uczestniczyło ponad 2000 w relacji do naszego kraju. BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT GLOBAL COMPACT BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA 029 03 Etyka w Polsce BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT KO – ALICJA W KRAINIE BIZNESU Prof. Wojciech Gasparski, Katedra Etyki Biznesu Akademii Leona Koźmińskiego „Zgadzam się z tobą najzupełniej – powiedziała Księżna – a morał z tego wynika następujący: „Bądź taką, jaką cię widzą” – albo, jeśli chcesz, żebym wyraziła to jaśniej: „Nigdy nie wyobrażaj sobie, że nie jesteś taką, jaką cię inni widzą i, że taka, jaką byłaś lub mogłaś być, byłaś albo mogłaś być widziana przez innych, gdyż inaczej inni widzieliby cię inaczej”.- Myślę, że zrozumiałabym to lepiej – powiedziała jak najuprzejmiej Alicja – gdybym miała to napisane; słysząc tylko, nie mogę za wszystkim nadążyć.” Lewis Carroll, Przygody Alicji w krainie czarów mena. Ci pierwsi etykę biznesu traktowali z przymrużeniem oka. Byli nawet tacy, którzy uważali, że postulowanie społecznej odpowiedzialności biznesu to „wprowadzanie komunizmu tylnymi drzwiami”. Wielu uważało, że wystarczy regulacja prawna, a to „co niezakazane to dozwolone”. Najlepiej zaś, by o normy prawne dbali stronniczy lobbyści zaangażowani przez biznes z obawy o restrykcje ograniczające rzekomo swobodę, a w rzeczy samej nie tyle wolność, ile swawolę gospodarczą. Ci drudzy przypominali zasady uczciwości kupieckiej z czasów sprzed II wojny światowej. Dominowały emocje. Reakcją na nie były różowe okulary entuzjastów etyki traktowanej, jako swego rodzaju kamień filozoficzny dobry na wszystkie złe zachowania. Stąd przeświadczenie, że „kanibali biznesu uda się namówić do wegetarianizmu gospodarczego”. Liczne przypadki nieskuteczności etyki deklaratywnej skłoniły refleksyjnych praktyków oraz badaczy społecznych, głównie o orientacji prakseologicznej, do wsparcia wysiłków na rzecz etycznego wymiaru działalności gospodarczej. Służyć Gdy przed laty szkicowaliśmy portret etyki biznesu, wielu temu miała tzw. mała etyka biznesu ukierunkowana na pytało, czy jest to sfera czarów, czy realiów. Dominował cywilizowanie działalności gospodarczej. Przypomnijmy pogląd, że „pierwszy milion trzeba ukraść”. Ze scepty- co pisano – jak chciała Alicja - na ten temat korzystając cyzmem przyjmowano możliwość stosowania innych niż z doświadczeń innych krajów oraz rodzimych badań. zysk kryteriów oceny poprawności działań biznesowych. 032 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT Czynili tak zarówno ludzie zaangażowani w działalność Z badań socjologicznych wynika, że polski „etos pracy biznesową, jak i ci, którzy krytykowali nieodpowiedzialne jest mieszaniną pozytywnych odpowiedzi na wyzwania zachowania „biznesowców”. Jak nazywano tych, których współczesności i znaczną pozostałością elementów daw- zawołaniem było „dużo, byle jak i prędko”, w odróżnieniu nego etosu. Z jednej strony, polski etos pracy kształtowany od autentycznych ludzi biznesu – biznesmenów; podob- jest przez znaczenie inicjatywy jednostek, samodzielnego nie jak nie każdy sportowiec zasługuje na miano sports- działania, ryzyka, mobilności, podnoszenia kwalifikacji, GLOBAL COMPACT BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA 033 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT umiejętności szukania pracy”, z drugiej strony etos pracy obowiązki i uprawnienia zawodowe, dyscyplina pracy, wszystko pod uwagę” [B. Williams 1993, Ethics and the tych firm. Jest to, jak powiadają doświadczeni autorzy, obciążają „skłonności do myślenia i działania po staremu” punktualność, rzetelność, odpowiedzialność [P. Sztomp- Limits of Philosophy, Fontana]. Brać pod uwagę wszyst- najlepszy sposób kształtowania programu etycznego fir- [Jacher & Swadźba 2002, w: Kondycja moralna społe- ka 2002, Socjologia, Znak]. Stopień, w jakim te i inne ko, to uwzględniać wielowymiarowość sytuacji notorycz- my. Bywa też, że firmy angażują na stanowisko rzecznika czeństwa polskiego, WAM]. Jest tak ze względu na ogól- wartości aktualizowane są w codziennej działalności ludzi nie współcześnie redukowanych do jedno wymiarowości etyki biznesu osobę spoza organizacji, co przynosi poży- ną prawidłowość wskazywaną przez kulturoznawców. tworzących daną organizację, (firmę, przedsiębiorstwo, miary pieniężnej. tek, gdy osoba ta zdolna jest do pozyskania zaufania spo- Otóż bowiem „[...] bez względu na to, jakie podejmie się korporację itp.) zależy od etycznej substancji organizacji. starania, nie sposób wyzbyć się swej własnej kultury, po- To jest od poziomu etyczności w jakim „aktualny kontekst Choć zwykła przyzwoitość jest warunkiem sine qua non wać predyspozycje do pełnienia funkcji oraz dysponować nieważ jest ona zapisana w naszym systemie nerwowym organizacyjny stymuluje i wspomaga personel do speł- działań gospodarczych, to w sytuacji, gdy zachowanie umiejętnościami, jakich wymaga rola rzecznika etyki biz- i określa nasz sposób postrzegania świata. [...] Jeśli zda- niania uzasadnionych podstawowych oczekiwań intere- części społeczeństwa budzi zastrzeżenia moralne, rola nesu. Są to: umiejętność komunikowania się, obiektyw- rzy się, że małe fragmenty kultury dotrą do świadomości, sariuszy i równoważenia sprzecznych oczekiwań we wła- rzeczników etyki biznesu jest ważna jako gwarantów ność, skuteczność, niezależność i autorytet. [to] nawet wówczas trudno je zmienić, i to nie dlatego, że ściwy sposób”. [M.Kaptein 1998, Ethics Management…, i propagatorów działań moralnie czystych. „Niezbędna postrzegane są wówczas indywidualnie, lecz dlatego, że Kluwer]. Tak tworzy się elementy infrastruktury etycznej, jest zdolność do rozpoznawania istoty wyzwań moral- Stopniowo, funkcje rzeczników etyki biznesu tworzone są ludzie nie mogą działać ani wchodzić ze sobą w kontakt na którą składa się: ustalenie misji organizacji, określenie nych, reagowania na nie z należytą sumiennością, z du- w polskich lub funkcjonujących w Polsce firmach. Polski w żaden sensowny sposób inaczej niż za pośrednictwem standardów etycznych i zawodowych, opracowanie ko- żym wyczuciem różnicy między tym, co dobre, a tym, biznesmen powinien zdawać sobie sprawę z tego, że ety- kultury.” [E.T.Hall 1976, Ukryty wymiar, PIW]. deksu etycznego, opracowanie podręcznika standardów co złe, wybrania tego, co dobre, zgodnego z tym postę- ka biznesu pożyteczna jest dlań nie tylko ze względu na łeczności danej organizacji. Osoby takie powinny cecho- zawodowych (dobrych praktyk), opracowanie programu powania. Jest to ethical fitness [R.W.Kidder, 1995, How własną (wewnętrzną) sprawność, ale także efektywność Co się tyczy kultury pracy, jej etosu, to wiele zależy nie kształcenia etycznego, utworzenie stanowiska (komórki) Good People Make Tough Choices, William Morrow], czyli (zewnętrzną) w pozyskiwaniu klientów i partnerów skłon- tylko od indywidualnego stosunku do niej, od tego, w ja- ds. etyki, promowanie zachowania etycznego, monitoro- – jak wyjaśnia słownik „to, co nakazują dobre obyczaje nych do uznawania polskich przedsiębiorców za rzetel- kim stopniu i w jakim tempie następuje zbliżanie się Polski wanie przestrzegania norm etycznych i standardów za- i przyzwoitość”. Zapewnienie owej etycznej powinności nych partnerów na rynkach własnych lub trzecich oraz do społeczeństwa wiedzy, ale także od tego, jak praca wodowych, utworzenie etycznej infolinii, okresowe prze- wymaga nie tylko dobrej woli, ale także w coraz więk- gotowych do inwestowania w Polsce. Mowa była o tym na jest zorganizowana. Zbiorowości tworzące zorganizowa- prowadzanie audytu etycznego. szym stopniu – wiedzy, zrozumienia i umiejętności. Z tego Piątym Światowym Kongresie Etyki Biznesu zorganizowa- ne formy realizacji celów gospodarczych, administracyj- względu w firmach (korporacjach) zachodnich, głównie nym w Warszawie w 2015 roku przez International Society nych, badawczych, edukacyjnych i innych kształtują cha- Kluczowe znaczenie ma postawa szefa organizacji. To amerykańskich, zatrudniani są inspektorzy etyki biznesu of Business, Economics and Ethics (ISBEE), a goszczo- rakterystyczny dla nich zbiór łączników składający się na on czy ona, jako sternik wyznacza kierunek i dostarcza nazywani - zapewne przez analogię do CEO (Chief Exe- nym przez Akademię Leona Koźmińskiego. Przesłanie kulturę organizacyjną owych zbiorowości. Kultura orga- wzoru postępowania. W coraz większym stopniu powi- cutive Officer) - BEO (Business Ethics Officer). Przetłuma- tego zgromadzenia zawiera się w następujących słowach nizacyjna jest to „Wzorzec podzielanych przez członków nien być gospodarzem, liderem, przywódcą, a nie roz- czenie obu nazw na język polski z zachowaniem zawar- Johna R. Boatrighta, eksperta w dziedzinie etyki w świe- zbiorowości podstawowych założeń, wyuczonych przez kazodawcą; powinien skłaniać do tego, aby wszyscy in- tego w nim podobieństwa nastręcza trudności. „Oficer” cie finansów: „Poziom etyki w biznesie zależy od złożo- grupę jako rozwiązujących jej problemy związane z ze- teresariusze wewnętrzni, tj. pracownicy, menedżerowie, w terminologii polskiej to ktoś, kto dowodzi w wojsku lub nego, wzajemnego oddziaływania osobistej uczciwości wnętrzną adaptacją i wewnętrzną integracją, dostatecz- członkowie zarządu i rady nadzorczej, podejmowali de- innej służbie mundurowej, gdy tymczasem w terminolo- ludzi, etycznego przywództwa ze strony osób na stano- nie dobrze funkcjonujące by uznawać je za wartościowe cyzje i postępowali w przekonaniu, że jest to „moja firma” gii angielskiej jest to osoba zajmująca urząd (office) lub wiskach pełniących odpowiedzialne funkcje i rozumienia oraz, w związku z tym, będące przedmiotem nauczania w sensie aksjologicznym, czyli podzielanych wartości. stanowisko, z którym związane są zaufanie i odpowie- kwestii etycznych występujących w świecie biznesu”. nowych członków grupy jako poprawnego sposobu po- Takie postępowanie sprzyja także uznaniu ze strony in- dzialność. W krajach europejskich stanowisko to bywa strzegania, myślenia i odczuwania w związku z tymi pro- teresariuszy zewnętrznych, tj. klientów, konsumentów, określane, jako ombudsman (z języka szwedzkiego), czyli Nie czarów to wymaga, lecz autentycznego zaanga- blemami.” [E.H.Schein 1992, Organizational Culture and społeczności lokalnej, dostawców i odbiorców, organiza- rzecznik. Nazwa ta – rzecznik etyki – przyjmuje się rów- żowania, o czym świadczy Raport traktujący o tym, co Leadership, Jossey-Bass]. cji reprezentujących środowisko naturalne oraz interesa- nież w Polsce. KO – ALICJA odkryła po drugiej stronie lustra. riuszy dalszych – przyszłych pokoleń. Stąd waga troski 034 Wartości swoiste dla działalności ekonomicznej to m.in.: o trwały i zrównoważony rozwój. To właśnie etyka dostar- Rzecznikami etyki biznesu są na ogół wybitne indywidual- efektywność, sukces, awans, jakość, zysk, zarobek, cza wiedzy i wskazuje procedury decyzyjne dla namysłu ności wywodzące się z pracowników firm, wokół których emerytura, honor firmy, duma zawodowa oraz normy: moralnego, tj. tego, „co powinno się zrobić, wziąwszy tworzone są komórki organizacyjne (biura) etyki biznesu BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT GLOBAL COMPACT BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA 035 04 Normy Etyczne i ich przestrzeganie BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT Wytyczne ONZ ds. biznesu i praw człowieka Skuteczna i konsekwentna ochrona i promocja praw czło- Rada Praw Człowieka ONZ w 2011 r. przyjęła przez kon- w sprawie ujawnienia informacji niefinansowych, które są Planu Działania w zakresie wdrożenia Wytycznych ONZ. wieka, w tym praw ekonomicznych, społecznych i kultu- sensus Wytyczne dotyczące biznesu i praw człowieka (UN obecnie transponowane przez państwa członkowskie UE. Obecnie, w ramach przygotowawczych spotkań między- ralnych, jest jednym z najistotniejszych wyzwań, które Guiding Principles on Business and Human Rights), opra- stoją obecnie przed społecznością międzynarodową. Po- cowane przez zespół ekspertów pod przewodnictwem UE przykłada również duże znaczenie do promocji kwestii malne i merytoryczne dotyczące przygotowania prac nad mimo wysiłków na rzecz skutecznego zapewnienia prze- prof. Johna Ruggiego. Wytyczne te stanowią milowy krok dotyczących biznesu i praw człowieka w swej polityce ze- polskim Planem Działania. strzegania standardów zapisanych w Międzynarodowych społeczności międzynarodowej w stronę zmniejszenia ry- wnętrznej. W dokumencie „Plan Działania UE w dziedzinie Paktach Praw Człowieka i konwencjach międzynarodo- zyka naruszania praw człowieka w związku z działalnością praw człowieka i demokracji w latach 2015-2019” (Action Należy pamiętać, że wdrożenie Wytycznych ONZ będzie wych, przyjętych m.in. w ramach ONZ czy Rady Europy, biznesu. Uwzględniają one przede wszystkim obowiązki Plan on Human Rights and Democracy for the period 2015- wymagać zaangażowania i ścisłej współpracy między prawa te są nadal naruszane w wielu częściach świata. państw, dotyczące zapewnienia ochrony praw jednostki 2019), przyjętym przez Radę ds. Zagranicznych w lipcu administracją publiczną a sektorem biznesu i społeczeń- Szczególnie często prawa człowieka ustępują miejsca przed naruszeniami ze strony przedsiębiorstw. Wytyczne 2015 r., Unia określiła działania mające na celu podniesienie stwem obywatelskim. Planowane konsultacje z szerokim interesom ekonomicznym czy chęci niekontrolowane- kładą jednak także nacisk na rolę przedsiębiorstw w re- świadomości i wiedzy na temat Wytycznych w krajach trze- spektrum „interesariuszy”, przede wszystkim z organi- go rozwoju gospodarek. W dobie intensywnej ekspansji alizacji i ochronie praw człowieka, wynikających zarówno cich. Jego celem jest również uwzględnianie zasad spo- zacjami pracowników i pracodawców, organizacjami po- międzynarodowych więzi gospodarczych i handlowych z regulacji prawa krajowego, jak i ze zobowiązań między- łecznej odpowiedzialności biznesu w unijnych umowach zarządowymi, środowiskiem akademickim i innymi part- szczególnej wagi nabiera potrzeba podjęcia komplekso- narodowych. handlowych i inwestycyjnych. Sama Unia Europejska i jej nerami, pomogą rządowi spojrzeć na ww. problematykę państwa członkowskie w ww. dokumencie zadeklarowały z różnych perspektyw i zebrać możliwie najwięcej kon- wej analizy związków między promocją i ochroną praw resortowych, poddawane pod dyskusję są kwestie for- człowieka a gospodarczą polityką państw i działa- Istotne miejsce w Wytycznych zajmuje także kwestia za- opracowanie Krajowych Planów Działania na rzecz prak- kretnych propozycji do wykorzystania w polskim Planie niem przedsiębiorstw. pewnienia przez państwa skutecznych, zarówno sądo- tycznego wdrożenia Wytycznych ONZ, aby urzeczywistnić Działania. wych, jak i pozasądowych, mechanizmów rozpatrywania promowane zasady także w polityce wewnętrznej UE. Dzięki swobodnemu przepływowi informacji w skali glo- skarg na naruszenia praw człowieka w związku z dzia- balnej obserwujemy obecnie znaczący wzrost świado- łalnością gospodarczą. Zgodnie z Wytycznymi, powinien Opracowanie Krajowego Planu Działania w Polsce wy- wszechstronna analiza obecnego stanu prawnego w od- mości konsumentów, producentów, państw i wreszcie być zagwarantowany dostęp do środków zaradczych magać będzie wysiłków i współdziałania wielu podmio- niesieniu do tematyki Wytycznych ONZ tak, aby zidenty- społeczności międzynarodowej nt. zagrożeń dla praw i możliwości dochodzenia zadośćuczynienia dla poszko- tów: organizacji, środowisk i grup o odrębnych, a często fikować czy i gdzie polskie prawo i praktyka polityczna człowieka związanych z działalnością biznesu. dowanych za doznane krzywdy. sprzecznych interesach i wizjach. Musimy być świadomi, wymagają konkretnych zmian i dostosowań. Tematyka biznesu i praw człowieka zyskuje na znaczeniu Unia Europejska jest szczególnie zaangażowana w prak- w biznesie jest wspólną odpowiedzialnością państwa, Mając na uwadze znaczenie implementacji wytycznych przede wszystkim w Organizacji Narodów Zjednoczo- tyczną realizację Wytycznych od momentu ich powstania, z udziałem władzy wykonawczej, ustawodawczej, jak w zakresie biznesu i praw człowieka, z prawdziwą przyjem- nych, ale jest również przedmiotem ożywionej debaty na a na każdym z jej państw członkowskich spoczywają zo- również sądowniczej, oraz świata biznesu, związków za- nością zachęcam Państwa do lektury niniejszej publikacji forum Unii Europejskiej oraz Rady Europy. Społeczność bowiązania w zakresie skutecznego wdrożenia zasad od- wodowych, ale i każdego obywatela. Kluczowa będzie zawierającej informacje o celach i metodach wdrożenia międzynarodowa opracowała liczne inicjatywy i podjęła powiedzialności społecznej biznesu na gruncie krajowym. jednak rola rządu, na którego barkach będzie spoczywała standardów etycznych w polskich przedsiębiorstwach oraz także praktyczne działania, mające na celu precyzyjne W tym kontekście UE promuje zarówno dobrowolne środ- większość prac nad Krajowym Planem Działania w zakre- instytucjach. Jestem przekonany, że wniesie ona istotny określenie roli i odpowiedzialności rządów, biznesu i spo- ki polityczne, jak i zalecenia, jak Strategia Odpowiedzial- sie biznesu i praw człowieka. wkład do debaty nt. najistotniejszych wyzwań stojących łeczeństwa obywatelskiego w zakresie ochrony i posza- ności Społecznej Przedsiębiorstw, jak i prawnie wiążące nowania praw człowieka. regulacje. Dobrym przykładem w tym zakresie są: Dyrek- W maju 2015 r. Ministerstwo Spraw Zagranicznych pod- oraz przyczyni się do intensyfikacji działań z zakresu pro- tywa w sprawie zamówień publicznych oraz Dyrektywa jęło się roli koordynatora procesu opracowania polskiego mocji społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw. W trakcie prac nad Planem Działania konieczna będzie że tematyka zapewnienia przestrzegania praw człowieka 038 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT przed Polską w zakresie biznesu i ochrony praw człowieka GLOBAL COMPACT BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA 039 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA Dyskusja na temat etyki i przestrzegania praw człowieka w biznesie staje się coraz ważniejsza i dlaczego warto ją prowadzić w Polsce. Liczę, że dla wszystkich uczestników Koalicji Rzeczników Etyki, nad którą patronat sprawuje również Ministerstwo Gospodarki, będzie okazją do zdobycia wartościowej wiedzy, wymiany praktyk, a także zapoznania się z systemami wdrażanymi w pozostałych firmach i organizacjach. “ “ Ministerstwo Gospodarki wdraża rozwiązania, które pozwolą wypełniać normy etyczne Iwona Dżygała, Dyrektor Departamentu Komunikacji Społecznej Ministerstwo Gospodarki Jednym z priorytetów Ministerstwa Gospodarki jest za- szami, mają istotne znaczenie dla usprawnienia obrotu organizacji. Jej poznanie i stosowanie służy lepszemu zasad postępowania i zagadnień etycznych związanych pewnienie jak najlepszych warunków rozwoju polskich gospodarczego oraz poprawy efektywności gospodarki, robieniu interesów. Odpowiedzialność etyczna może z realizacją zadań Ministerstwa, jak i z jego wewnętrz- przedsiębiorstw oraz wzrost konkurencyjności gospo- m.in. poprzez redukcję asymetrii informacji oraz obniże- usprawnić działanie firmy i zmniejszać koszty ewentual- nym funkcjonowaniem. Równie ważne jest podejmowa- darki w Unii Europejskiej i na rynkach globalnych. Do- nie kosztów transakcyjnych. W konsekwencji, działania nych konfliktów, wypływających z nieznajomości przez nie działań informacyjno-edukacyjnych wśród pracowni- tychczasowe źródła wzrostu wynikające z wykorzystania w tym obszarze prowadzą do wzmocnienia stabilności świat biznesu obowiązujących reguł moralnych. ków, w zakresie zagadnień etycznych, walki z korupcją, lokalnych surowców zaczynają się wyczerpywać. Z tego gospodarki i jej odporności na ewentualne zawirowania względu dla utrzymania wysokiego tempa rozwoju, nie- makroekonomiczne. Dobrowolne zobowiązania w obsza- Ministerstwo Gospodarki kładzie nacisk na ciągłe dosko- cywilnej oraz w sprawie zasad etyki korpusu służby cy- zbędna jest zmiana modelu rozwoju gospodarczego Pol- rze CSR pozytywnie wpływają także na zaangażowanie nalenie jakości, sprawnej obsługi obywateli i przedsię- wilnej. Zespół Doradców Etycznych odpowiada ponadto ski. Również z tej perspektywy zaangażowanie przedsię- pracowników oraz lojalność konsumentów. biorców. Rzetelnej realizacji zadań, zapewnieniu zaufania za inicjowanie opracowania i analizowanie nowych aktów biorstw w rozwój Społecznej Odpowiedzialności Biznesu w tym promowanie zasad przestrzegania zasad służby społecznego, utrzymaniu wysokiego poziomu bezpie- prawnych, zasad i norm w zakresie etyki i postępowania ma ogromne znaczenie. Ministerstwo Gospodarki przy- Warto w tym miejscu podkreślić, że postawy społeczne czeństwa przetwarzanych informacji oraz rozwiązań za- etycznego oraz zgłaszanie uwag do obowiązujących, re- kłada także ogromną wagę do współpracy ze stroną spo- przedsiębiorstw, szczególnie liderów branżowych, wpły- rządczych i organizacyjnych w Ministerstwie Gospodarki, gulacji wewnętrznych i ich projektów. Istotnym aspektem łeczną przy opracowywaniu projektów dokumentów stra- wają na zachowania ich kontrahentów i podwykonawców, służy Zintegrowany System Zarządzania. W jego ramach w działalności Zespołu Doradców Etycznych pozostaje tegicznych. Jej dobrym przykładem może być przyjęty kreując tym samym wartość w całym łańcuchu dostaw. trwale umocowane są kwestie związane z doradztwem przyjmowanie informacji o stwierdzeniu lub podejrzeniu przez rząd w 2014 r. Program Rozwoju Przedsiębiorstw, Efekt ten przenosi się na inne branże i poszczególne sek- etycznym, przestrzeganiem zasad organizacji, odpowie- wystąpienia korupcji, w tym także od pracowników Mi- który definiuje kompleksowy system wsparcia na rzecz tory, wpływając na zmianę zasad współpracy na rynku. dzialności, przejrzystości, uczciwości i szacunku. nisterstwa. wzrostu konkurencyjności przedsiębiorstw na rynkach Jednocześnie oddziaływanie przedsiębiorstw na społecz- międzynarodowych. CSR – jako jeden z instrumentów ności lokalne często przyczynia się do rozwoju lokalnego Zespół Doradców Etycznych w MG współpracuje za- To, czy dane przedsiębiorstwo działa w zgodzie z zasa- wsparcia – znalazł w Programie swoje istotne miejsce. rynku pracy, czy wspólnego działania na rzecz przezwy- równo z Pełnomocnikiem Zintegrowanego Systemu Za- dami etyki, zaczyna mieć coraz większe znaczenie dla ciężania społecznych barier rozwojowych. rządzania, jego Pełnomocnikami Departamentalnymi, jak konsumentów, którzy w dobie internetu stają się bardziej również z doradcami etycznymi innych instytucji w celu świadomi swoich wyborów, mając dostęp do większej ilo- wymiany informacji i dobrych praktyk. ści informacji. Także coraz więcej inwestorów, przy podej- Koncepcja Społecznej Odpowiedzialności Biznesu, dzięki 040 GLOBAL COMPACT odpowiedniemu podejściu do osiągania zysku z uwzględ- Z pojęciem CSR nieodmiennie łączy się etyka w biznesie, nieniem aspektów społecznych i środowiskowych dzia- która we współczesnej organizacji stanowi zbiór wytycz- łalności przedsiębiorstw, stanowi narzędzie wspierające nych dla przedsiębiorców i pracowników. Ma zatem bez- Zadania i uprawnienia Zespołu Doradców Etycznych okre- to, czy dana firma jest zarządzana w sposób odpowie- biznes w dostosowaniu do wyzwań współczesnej go- pośredni wpływ na kształtowanie dobrych i trwałych rela- śla dokumentacja systemowa, w której zawarto w szcze- dzialny i zrównoważony. spodarki. Cechy CSR, takie jak transparentność i wia- cji z kontrahentami, opartych na zaufaniu i wiarygodności. gólności następujące zadania: doradztwo etyczne w ob- rygodność przedsiębiorstw, a także dialog z interesariu- Etyka w biznesie powinna być podstawą działań każdej szarze zapobiegania zjawiskom korupcji oraz w zakresie BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT mowaniu decyzji o inwestycji, zaczyna brać pod uwagę GLOBAL COMPACT BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA 041 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA Etyka musi mieć źródło w kulturze organizacji Katarzyna Zajdel-Kurowska, Członek Zarządu, GLOBAL COMPACT Choć same Wytyczne są zestawem gotowych narzędzi, wynika, że niemal 80 proc. przedsiębiorstw deklaruje, iż które od razu można zastosować, to trzeba mieć świa- posiada swój system wartości, którym kieruje się w re- domość, że żyjemy w świecie 193 państw zrzeszonych alizacji biznesu. Wynika z niego również, że w skali mię- w ONZ, 80 tys. przedsiębiorstw międzynarodowych dzynarodowej wzrosło znaczenie odpowiedzialności, czyli i 10-krotnie większej liczby spółek zależnych oraz milio- takich wartości jak: zaufanie, zrównoważony rozwój, od- nów krajowych przedsiębiorstw. To powoduje, że nie da powiedzialność społeczna. Rośnie też znaczenie relacji się wypracować jednego wspólnego sposobu wdrażania międzyludzkich jako fundamentalnych dla kreowania po- Wytycznych. zycji rynkowej, co świadczy o wzroście zainteresowania przedsiębiorstw pozaekonomicznymi aspektami rozwoju. W Polsce dobrą inicjatywą zmierzającą do zaimplemen- W Polsce wiele banków przyznaje, że uwzględnia w za- towania Wytycznych jest wspólne działanie Inicjatywy rządzaniu normy i wartości etyczne. Są też takie, które Sekretarza Generalnego ONZ Global Compact i Koalicji tylko o tym mówią, wskazując na trudności w przełożeniu Rzeczników Etyki, pracujących nad stworzeniem jednoli- etyki na konkretne instrumenty zarządzania. Warto jednak tych standardów etycznych dla polskich przedsiębiorstw mieć zasady etyki, bo w tego typu dokumentach – tak i instytucji. Podstawą tych standardów ma być II filar Wy- jest na przykład w NBP – jest możliwość opisania i zako- tycznych, czyli odpowiedzialność biznesu za poszanowa- munikowania przez kierownictwo najwyższego szczebla nie praw człowieka. wszystkim pracownikom zasad postępowania szczegól- Narodowy Bank Polski nie pożądanych, a zarazem wskazanie tych krytycznych Zanim Wytyczne zostaną przeniesione na polski grunt, z punktu widzenia organizacji. Uwrażliwienie pracow- wiele firm i instytucji, w tym banki, wypracowują i wdra- ników na zachowania, na których szczególnie powinno Podczas ostatniego Kongresu Ryzyka Bankowego, który A mandat przygotowującego raport Specjalnego Przed- żają własne kodeksy etyki. U ich podstaw nierzadko leżą nam zależeć. Taki dokument może powstać niezależnie odbył się 27 października br. w Warszawie, prof. Marek stawiciela Sekretarza Generalnego ONZ ds. Praw Czło- nieprawidłowości wynikające z problemów mających źró- od tego, czy i w jakim stopniu zasady w nim opisane są Belka zakończył swoje wystąpienie apelem do bankow- wieka i Korporacji Międzynarodowych rodził się w atmos- dło w kulturze instytucji. Jak pokazuje skandal związany określone przez przepisy prawa. ców: W najbliższym czasie wyzwaniem powinna być po- ferze kontrowersji. Początkowo miał on pracować dwa z nieprawidłowościami w sposobie ustalania stawki LI- prawa reputacji systemu bankowego w oczach społe- lata, w ciągu których miał zidentyfikować i objaśnić ist- BOR, to kultura korporacyjna stanowi największe wyzwa- Ponadto warto zauważyć, że im instytucja jest bardziej czeństwa. Banki muszą odbudować swoją pozycję jako niejące normy i praktyki z zakresu biznesu i praw człowie- nie z punktu widzenia etyki. znacząca, im większą odgrywa rolę w życiu społecznym, instytucje zaufania publicznego. ka. Wydawało się, że to wystarczający czas. Okazało się gospodarczym i politycznym, tym bardziej jest wrażliwa jednak, że w 2005 r. wiedza na ten temat była niewielka, Z raportu „Corporate Values Index 2009”, który jest pod- na zachowania pracowników, które mogą być ledwie ak- To bardzo ważne, bo bank, który koncentruje się jedynie konieczne stało się podjęcie wielu badań i konsultacji. sumowaniem projektu badawczego prowadzonego w 11 ceptowalne lub w ogóle nieakceptowalne, zarówno przez na zysku, a zapomina o etyce, nie może liczyć na lojalność W 2007 r. mandat Specjalnego Przedstawiciela został krajach świata (w Polsce, Francji, Niemczech, Włoszech, tzw. interesariuszy wewnętrznych (pracowników), jak i ze- klientów. Tymczasem środowisko bankowe dyskutując więc przedłużony, a w 2008 r., po trzech latach badań Holandii, Austrii, Hiszpanii, Wielkiej Brytanii, na Ukrainie, wnętrznych. W takiej instytucji jak NBP, gdzie zaufanie o etyce, dzieli się w poglądach. Jedni uważają, że finan- i konsultacji, sformułował on tylko jedno zalecenie: żeby w Indiach i USA) i obejmującego 3,8 tys. firm z 14 branż, jest kluczową wartością, ma to tym większe znaczenie. se to po prostu handel, czyli „patrz, co kupujesz – odpo- Rada ds. Człowieka ONZ wsparła dokument ramowy wiedzialność jest po twojej stronie”. Drudzy podkreślają „Chronić, szanować i naprawiać”, co też Rada uczyniła. znaczenie wzajemnych relacji i zaufania – bank to przede wszystkim dyskrecja i zaufanie – co oczywiście wymaga Wytyczne ONZ ds. biznesu i praw człowieka mówią o tym, spełnienia wielu wymogów etycznych i zobowiązuje do jak skutecznie zapobiegać naruszeniom praw człowieka współodpowiedzialności. Na pierwszy rzut oka wydawać w związku z działalnością przedsiębiorstwa i jakie podej- się może, że wygodniej jest być handlowcem niż tradycyj- mować działania naprawcze, jeśli do naruszeń tych praw nym bankowcem. Nie zapominajmy jednak, że po drugiej dojdzie. Oczywiście samo przyjęcie Wytycznych nie poło- stronie też stoi człowiek. Człowiek, którego praw biznes, ży kresu wszystkim wyzwaniom związanym z biznesem a raczej ludzie go prowadzący, muszą przestrzegać. i prawami człowieka. Będzie to początkiem końca złych praktyk, których banki (ale też inne firmy i instytucje) po- 042 I tu właśnie ogromną rolę mogą odegrać wytyczne ONZ winny się wyzbyć. Nie chodzi przy tym o tworzenie nowe- dotyczące biznesu i praw człowieka. O tym, jak trudnych go prawa, ale stosowanie obowiązujących standardów, i złożonych spraw dotyka ów dokument, świadczy choćby połączenie ich w jeden spójny model etycznego postę- to, że prace nad nim trwały sześć lat (od 2005 do 2011 r.). powania. BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT GLOBAL COMPACT BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA 043 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA Problemem jest nie korzystanie z umów cywilnoprawnych w ogóle – są w niektórych wypadkach jak najbardziej adekwatnym rozwiązaniem. Jednakże korzystanie z nich w sytuacjach, kiedy osoby nimi objęte powinny mieć wszystkie gwarancje wynikające z umowy o pracę jest w mojej ocenie niedopuszczalne. Stosowanie takich alternatywnych rozwiązań nie zawsze jest bowiem dobrowolne. Nie zawsze jest też w pełni uzasadnione. “ “ Rola biznesu w ochronie praw pracowniczych GLOBAL COMPACT Dr Adam Bodnar, Rzecznik Praw Obywatelskich 044 Jednym z najważniejszych współczesnych wyzwań dla podjęcie działalności zarobkowej tak zwanym samoza- czego i wykonywania obowiązku państwowej kontroli nad ochronę praw i interesów związanych bezpośrednio z ich praw człowieka w kontekście biznesu, zwłaszcza w Pol- trudnieniem. Nie zawsze wynika to z ich złej woli – wielu warunkami wykonywania takiej pracy, występując w tej pracowniczym statusem. sce, jest ochrona praw pracowniczych. Powszechnym przedsiębiorców jest świadomych tego, jak istotne jest sprawie do Ministra Pracy i Polityki Społecznej i Prezesa Na przedsiębiorcach ciąży pośrednio etyczny obowiązek dziś jest wśród przedsiębiorców stosowanie tak zwa- przestrzeganie standardów praw człowieka i etycznych Rady Ministrów. Wniosek nie spotkał się z szerszą reakcją, kontrolowania wszystkich osób zatrudnionych, związa- nych umów śmieciowych. Zjawisko to stanowi reakcję dla rozwoju ich firm. Wysokie koszty ich realizacji skłaniają jestem jednak przekonany, że warto ponownie rozpatrzeć nych z działalnością ich przedsiębiorstwa. Wielu przed- na zmienne zapotrzebowanie na pracę i wyższe koszty jednak do stosowania półśrodków. zamieszczone w nim postulaty z zaangażowaniem przed- siębiorców zaczyna się zastanawiać nad warunkami zatrudnienia pracowniczego. Przybiera ono formę wy- Powyższy problem dotyczy nie tylko przedsiębiorców, ale siębiorców – nie straciły one bowiem na aktualności. świadczenia pracy u swoich kontrahentów dopiero wtedy konywania pracy zarobkowej nie tylko poprzez zawie- też władz publicznych, które nie sprawują należytej kon- Inny problem to działalność związkowa, która jest wśród kiedy dojdzie do wielkiej tragedii. Etyczne postępowanie ranie umów zlecenia czy umów o dzieło, ale także po- troli nad korzystaniem z umów cywilnoprawnych, a jed- wielu prywatnych przedsiębiorców właściwie niepożąda- powinno być wbudowane w strukturę całej działalności przez samozatrudnienie, co najczęściej oznacza zlecanie nocześnie nie są w stanie uprościć zasad zatrudnienia, na. W praktyce podejmują oni działania, które utrudniają przedsiębiorcy, łącznie z tzw. łańcuchem dostaw (supply przez pracodawcę wykonywania wydzielonych zadań tak aby przedsiębiorcy byli mniej skłonni do korzystania założenie jakiegokolwiek związku zawodowego czy roz- chain). Pracodawcy powinni wymagać od swoich usługo- zewnętrznym wykonawcom, będącym osobami fizycz- z alternatyw. Powinniśmy promować rozwiązania, w któ- winięcie jego działalności. Z kolei działalność dysydenc- dawców (jak np. firmy sprzątające czy ochroniarskie), aby nymi prowadzącymi działalność gospodarczą. Takimi rych pracujący na umowach cywilnoprawnych zyskaliby ka, niepokorna, opierająca się dyktatowi pracodawców także zatrudniały pracowników w sposób należycie chro- przedsiębiorcami są często byli pracownicy zatrudnieni przynajmniej minimalną ochronę socjalną i nie tylko – jest uciszana. Największe organizacje związkowe, mają- niący ich warunki pracy. w ramach outsourcingu z uwagi na potrzebę obniżenia przed mobbingiem, dyskryminacją, nagłym zwolnieniem ce przede wszystkim zaplecze w dużych przedsiębior- kosztów pracy. czy nadużywaniem nadgodzin. Zanim jednak te koniecz- stwach, są o wiele mniej aktywne w przedsiębiorstwach Problemem jest nie korzystanie z umów cywilnopraw- ne zmiany nastąpią, to w gestii pracodawców pozostaje, zbudowanych już w odrodzonej Polsce. Przedsiębiorcy nych w ogóle – są w niektórych wypadkach jak najbar- by odpowiednio chronić godność każdego zatrudnionego powinni być świadomi istnienia i istoty ostatniego wyroku dziej adekwatnym rozwiązaniem. Jednakże korzystanie pracownika – niezależnie od podstawy prawnej świad- Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zasad tworzenia z nich w sytuacjach, kiedy osoby nimi objęte powinny czonej pracy. związków zawodowych przez pracowników niezależnie mieć wszystkie gwarancje wynikające z umowy o pracę Kwestią otwartą, kwalifikującą się do debaty publicznej od formy świadczenia pracy. Przesądził on o przyzna- jest w mojej ocenie niedopuszczalne. Stosowanie takich z udziałem partnerów społecznych, jest w szczególności niu tej kategorii zatrudnionych pełni praw związkowych alternatywnych rozwiązań nie zawsze jest bowiem dobro- zakres ochrony, gwarantowanej przez prawo pracy oso- stwierdzając, że podmiotem wolności zrzeszania się wolne. Nie zawsze jest też w pełni uzasadnione. bom wykonującym zatrudnienie niepracownicze. Rzecz- w związku zawodowym – przewidzianej w art. 59 ust. 1 Pracodawcy dość swobodnie mogą wykorzystywać nik Praw Obywatelskich wnioskował w listopadzie 2014 Konstytucji – są pracownicy, rozumiani jako ogół osób za- sytuację bezrobocia, deficyt dostępnych miejsc pracy r. oraz w październiku 2015 r. o zainicjowanie debaty nad trudnionych wykonujących pracę zarobkową, podejmują- w niektórych regionach czy miastach, oraz warunkować stworzeniem systemu ochrony zatrudnienia niepracowni- cych wspólne i zorganizowane działania mające zapewnić BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT GLOBAL COMPACT BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA 045 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA Gospodarki, Radca prawny Prowadzenie działalności gospodarczej jest a nie konfrontacyjnej postawy. Efektem tego są mniejsze oraz przeciwdziałanie korupcji i nieprawidłowościom. koszty sporu lub zapobiegnięcie likwidacji firmy, utrzyma- W swoich relacjach z pracownikami, kontrahentami, inwe- nie miejsc pracy oraz, co nie mniej ważne, trwałość relacji storami i klientami mogą oni w ten sposób budować trwa- gospodarczych. łe więzi. Podstawowym elementem budowania tych relacji jedną czenie, często ograniczenia i bariery mają swe źródło nie z najtrudniejszych aktywności zawodowych na jaką może tyle w przepisach, co w praktyce ich stosowania. Z dru- zdecydować się człowiek. Dlatego przedsiębiorczość wy- giej strony poziom kultury prowadzenia biznesu wpływa Biznes to również relacje z pracownikami. Od pracow- nie poprawa wizerunku firmy. To kwestia istotna z punktu maga wsparcia ze strony Państwa m.in. poprzez dbałość na poziom rygoryzmu prawa. Im wyższa kultura, im mniej ników i ich zaangażowania w dużym stopniu zależy po- widzenia przestrzegania praw człowieka. Ale nie tylko. Dla o jakość otoczenia prawnego biznesu. W jego kształto- nierzetelnych zachowań w stosunku do kontrahentów, myślność firm. W relacjach z pracownikami istotna jest firm poważnym i kosztownym zjawiskiem są oszustwa. waniu konieczne jest korzystanie z wiedzy i doświadczeń pracowników czy Państwa, tym mniej rygorystyczne możliwość prowadzenia dialogu, zapewnienia optymal- Wysoka kultura zarządzania i funkcjonowania firmy uła- m.in. samych przedsiębiorców. przepisy. W większym stopniu prawo może wówczas nych warunków pracy i płacy, troska o bezpieczeństwo twia wychwytywanie sygnałów ostrzegawczych i zwięk- opierać się o klauzule generalne, dające możliwość bar- w miejscu pracy i poszanowanie praw pracowniczych. sza wykrywalność nieprawidłowości. Najważniejszymi Jednocześnie nowoczesna, zaawansowana gospodarka dziej elastycznego kształtowania go. Chociaż w dzisiej- W przypadku sporów pracowniczych skutecznym narzę- metodami zapobiegania nieprawidłowościom są solidne to już nie zasoby i rachunek kosztów, ale przede wszyst- szej, złożonej rzeczywistości przepisy ogólne całkowicie dziem ich rozwiązywania może być mediacja. Również mechanizmy kontroli wewnętrznej oraz regularne audyty kim ważna część życia społecznego, ponieważ to od jej nie zastąpią szczegółowych rozwiązań. partycypacja pracownicza jest metodą na zwiększenie (wewnętrzne i zewnętrzne) pod kątem nadużyć. Badania zaangażowania i przywiązania pracowników do firmy pokazują ponadto, że jednym z najskuteczniejszych me- siły w dużej mierze zależy możliwość rozwoju innych ob- 046 Wytyczne ONZ ds. biznesu i praw człowieka jako narzędzie służące dbałości o etyczne postawy wśród zarządzających polskimi przedsiębiorstwami oraz jakości polskiego rynku pracy; zwiększeniu przestrzegania praw pracowniczych, przeciwdziałaniu korupcji, nadużyciom oraz zwiększeniu zatrudnienia osób wykluczonych społecznie. “ Mariusz Haładyj, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie “ W biznesie warto inwestować w wartości GLOBAL COMPACT jest wiarygodność społeczna, której celem nie jest wyłącz- szarów, takich jak edukacja, ochrona zdrowia, kultura czy Biznes opiera się na zawieraniu kontraktów – podstawo- przy jednoczesnym zwiększeniu stabilności zatrudnienia chanizmów jest również możliwość zgłaszania nadużyć obronność. Przedsiębiorczość jest grą zespołową. Jak wą zasadą jest swoboda zawierania umów. Zawierając i ich podmiotowości w procesie gospodarczym. Zachę- przez pracowników, dostawców oraz klientów. Bez pra- każda gra zespołowa musi opierać się na współpracy i za- umowę przedsiębiorca kieruje się zaufaniem do kontra- ca do myślenia o gospodarce w kategoriach współpracy, cowników wrażliwych na dobro firmy działania te są mniej ufaniu. Jednocześnie każda gra wymaga reguł, których henta. To jest podstawowa wartość, na której opiera się wzajemnych korzyści i zrozumienia oraz współodpowie- skuteczne. W konsekwencji mniejsza jest ochrona przed będą przestrzegać wszyscy jej uczestnicy. działalność gospodarcza. Bez zaufania trudno wyobrazić dzialności za rozwój i działalność firmy (pracownicy myślą sprzeniewierzeniem majątku firmy i korupcją, powodują- sobie rozwój gospodarki. Nieodłączną cechą obrotu go- o firmie kategoriami ekonomicznymi, a dla przedsiębiorcy cymi straty przedsiębiorstw. Z tym łączy się również po- Wytyczne ONZ ds. Biznesu i Praw Człowieka częścio- spodarczego są jednak spory oraz zakłócenia płynności maksymalizacja zysku nie jest jedynym motywem dzia- trzeba zapewnienia takim osobom ochrony prawnej. wo takie reguły określają, wskazując m.in. na obowiązki finansowej firm, często z przyczyn niezależnych od przed- łania). Aktywizacji i integracji zawodowej osób zagrożo- państw oraz samych przedsiębiorców w zakresie ochro- siębiorcy. Eskalacja konfliktów w gospodarce, szczegól- nych marginalizacją społeczną służyć może z kolei pro- Nie jest łatwo stawiać czoła wahaniom rynków finanso- ny praw człowieka w ramach kształtowania ładu gospo- nie ta wynikająca z nieefektywnego zarządzania nimi, mocja przedsiębiorczości społecznej, współpracującej wych, zachowywać jakość dostaw, utrzymywać swoją darczego. Stanowią one również okazję do promocji pochłania czas i pieniądze przedsiębiorców oraz hamuje także z biznesem na rzecz realizacji interesu społecznego pozycję rynkową w obliczu zmiennych koniunktur i kry- rzetelnych postaw w obrocie gospodarczym. Nieuczciwa rozwój gospodarki. Wytyczne mogą pomóc upowszech- i wsparcia rozwoju lokalnego. Pomimo że przedsiębior- zysów, być innowacyjnym i skutecznie wprowadzać nowe konkurencja szkodzi bowiem nie tylko Państwu, ale rów- nić instytucje prawne, które poprawiają jakość i bezpie- stwa z taką formą zaangażowania pracowników nie będą rozwiązania a przy tym prowadzić przedsiębiorstwo nież samym przedsiębiorcom uczestniczącym w obrocie czeństwo obrotu gospodarczego, np. pozasądowe meto- dominowały w strukturze gospodarki, to wzbogacają one w oparciu o najwyższe zasady etyczne oraz dostrzegać oraz ich pracownikom. dy rozwiązywania sporów. ład gospodarczy kraju, a w czasie kryzysu czy dekoniunk- ludzi w procesach produkcji i sprzedaży. Jednak wartości tury mogą być swoistą „poduszką bezpieczeństwa”. te pozwalają prowadzić biznes w sposób „długodystan- Aby rozwój gospodarki był trwały, powinien on być oparty Trudne sytuacje warto bowiem rozwiązywać poprzez na wartościach etycznych i dbaniu o dobro wspólne. Wy- mediację - zamiast postępowań sądowych czy też po- Wysokie standardy funkcjonowania przedsiębiorstw mają zasługują na najwyższe uznanie i szacunek. Taki też wzo- maga to nie tylko dobrego prawa, ale i wysokiej świado- rozumienia dłużnika z wierzycielami (restrukturyzacja) - pozytywny wpływ na poszanowanie praw pracowników rzec przedsiębiorcy wyłania się z Wytycznych. mości i kultury jego stosowania. Jak pokazuje doświad- zamiast upadłości. Obie ścieżki wymagają koncyliacyjnej, i kontrahentów, uczciwość rozliczania danin publicznych BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT sowy” z dbałością o dobro wspólne. Tacy przedsiębiorcy GLOBAL COMPACT BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA 047 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA Systemy wsparcia i ochrony sygnalistów w Polsce – w oczekiwaniu na zmianę zagrażające dobru wspólnemu”. Na czym w takim razie logiczny obowiązek nakłada ustawa słowacka o ochronie sąd skupia uwagę? Sąd bada, czy przyczyna wypowie- sygnalistów na przedsiębiorstwa zatrudniające ponad 50 dzenia jest rzeczywista, konkretna i uzasadniona, często pracowników, a także amerykańska Sarbanes-Oxley Act oddalając wnioski dowodowe mające wykazać wcześniej w odniesieniu do spółek notowanych publicznie. W Pol- cytowaną tezę. sce tego rodzaju bodźce jeszcze nie istnieją. Po drugie, z perspektywy interesów Polski ważne jest Po trzecie, na państwie ciąży obowiązek budowania wspieranie budowania kultury etycznej w przedsiębior- świadomości społecznej oraz postaw obywatelskich. stwach i w instytucjach publicznych. Elementem takiej Dlaczego to takie ważne? Bo ta świadomość, kolektywna kultury są tzw. whistleblowing schemes, a więc rozwiąza- świadomość wszystkich mieszkańców, określa i kształ- nia umożliwiające sygnalizowanie wątpliwości etycznych tuje klimat społeczny wokół sygnalistów i sygnalizowania. jeszcze w zakładzie pracy. Dostępne badania są zgodne Dlaczego blisko 60% Polaków spodziewa się, że w ich co do jednej kwestii - systemy takie działają efektywnie, miejscu pracy sygnalista spotka się z różnymi przejawa- o ile pracownikom sygnalizującym gwarantuje się pouf- mi ostracyzmu społecznego4? Być może nie rozumiemy, ność danych. Tymczasem na gruncie polskiego prawa że ten z pozoru abstrakcyjny interes publiczny, na rzecz nie sposób jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie, czy którego działa sygnalista, determinuje interes obywateli Anna Wojciechowska – Nowak, Kierownik projektu, Program pracodawca może zagwarantować sygnaliście korzysta- w wymiarze indywidualnym, chociażby równy dostęp do Odpowiedzialne Państwo, Fundacja im. Stefana Batorego jącemu z wewnętrznego systemu raportowania ochronę świadczeń zdrowotnych, do edukacji, posad publicznych, danych osobowych. Ustawa o dostępie do informacji pu- czystej wody i powietrza, możliwość pokonania drogi blicznej oraz Ustawa o ochronie danych osobowych su- z Ustrzyk Dolnych do Szczecina autostradą, a w końcu gerują, że nie zawsze będzie to możliwe. - nowe miejsca pracy stworzone przez inwestorów po- Śmiem twierdzić, że Polska to kraj, który nie wspiera swo- Przeświadczenie co do słabości instrumentów praw- ich sygnalistów. Paradoks! Sygnaliści bowiem to ludzie, nych nie są niestety chybione. Przede wszystkim według którzy, działając w dobrej wierze, zgłaszają zachodzące szacunków opartych na danych Eurostatu znaczący, bo Państwo może zachęcać podmioty prywatne do budo- opartą na zasadach uczciwej konkurencji i przewidywal- w ich środowisku zawodowym nieprawidłowości lub za- przekraczający 30% odsetek osób aktywnych zawodo- wanie kultury etycznej. Dlaczego Polska nie mogłaby re- ną. Zmieniać świadomość w tym zakresie to również rola grożenia dla szeroko rozumianego interesu społecznego. wo świadczy pracę na podstawie tzw. elastycznych form cypować rozwiązań brytyjskiej ustawy Bribary Act, która państwa. Potrzebujemy poważnej debaty publicznej oraz Wydawałoby się więc, że w kraju nadal pozostającym zatrudnienia. W Polsce do elastycznych form zatrudnienia firmie oskarżonej o przestępstwa okołokorupcyjne, umoż- kampanii społecznych. Zmiany w sferze świadomości na drodze rozwoju gospodarczego, który choć zbudo- należą przede wszystkim umowy o pracę na czas okre- liwia uniknięcie odpowiedzialności karnej, o ile wykaże wniosłaby również od lat postulowana ustawa o ochro- wał instytucjonalne zręby demokracji, nadal zmaga się ślony, umowy cywilnoprawne czy tzw. samozatrudnienie. ona, że skutecznie przeciw korupcji działała, np. wdraża- nie sygnalistów. z ich prawidłowym stosowaniem oraz ich cyzelowaniem Każdą z tych umów, każda ze stron, a więc i pracodawca, jąc wewnętrzny system sygnalizowania? Być może w nie- – sprawa powinna mieć się inaczej. Tak jednak nie jest. może rozwiązać, nie podając przyczyny, zgodnie z resztą których sferach powinniśmy pójść dalej i zdecydować się Miejmy nadzieję, że potrzeba zmian w sferze wykorzysta- Czego więc potrzebujemy, aby korzystać z potencjału sy- z zasadą swobody umów. Amerykanie taki typ zatrudnie- na oblig? Doświadczeń międzynarodowych, z których nia potencjału sygnalistów w ochronie interesu publicz- gnalistów? nia nazywają at-will employement. polski ustawodawca może czerpać, nie brakuje. Ustawa nego stanie się w końcu przedmiotem zainteresowania australijska dedykowana ochronie sygnalistów, Public In- polskich decydentów. Do pochylenia się nad tematem po- strzegających naszą gospodarkę jako nieskorumpowaną, Po pierwsze, zasadnicza bariera to brak efektywnej Ustawodawca najszerszą ochronę deklaruje wobec pra- terest Disclosure Act, na jednostki sektora publicznego winny motywować stanowiska m.in. OECD, ONZ, Komisji ochrony prawnej przed działaniami odwetowymi. Po- cowników na umowach o pracę na czas nieokreślony. nie tylko nakłada obowiązek wdrożenia wewnętrznego Europejskej, które od lat zwracających Polsce uwagę na trzebujemy stworzyć warunki prawne, w których ludzie Niestety wywiady pogłębione z sędziami sądów pracy systemu sygnalizowania, ale również określa minimalne niedostatki prawnej ochrony osób sygnalizujących niepra- rozważający zasygnalizowanie zagrożenia dla interesu przeprowadzone przez fundację każą wywieść konkluzję, standardy jakościowe, jakie taki system ma spełniać. Ana- widłowości godzących w interes społeczny. wspólnego będą czuli się bezpiecznie. Tymczasem ba- że ochrona ta ma charakter deklaratywny i okazuje się dania przeprowadzone przez CBOS na zlecenie Fundacji nieskuteczna na sali sądowej4. Dlaczego tak się dzieje? im. Stefana Batorego pokazują, że sześciu spośród dzie- Główny, choć nie jedyny powód to brak przepisów po- sięciu Polaków jest przekonanych, że prawo nie stanie zwalających sformułować roszczenie adekwatnie opisu- po stronie sygnalisty . Przy tym ponad połowa spodzie- jące sytuację. Mówiąc wprost, brak prawnej koncepcji wa się, że pracodawca zwolniłby pracownika sygnalistę sygnalisty i sygnalizowania powoduje, że pracownik nie z pracy . Czy w świetle tych danych możemy liczyć na ma podstaw, aby sformułować tezę: „Pracodawca zwolnił aktywną postawę Polaków w przypadku zagrożenia dla mnie (pozbawił awansu/uniemożliwił dostęp do szkoleń/ interesu społecznego? przesunął na boczny tor przenosząc np. do archiwum 1 2 etc.) w związku z faktem, że zgłosiłem nieprawidłowości 048 GLOBAL COMPACT BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT ohaterowie czy donosiciele? Co Polacy myślą o osobach ujawniających nieprawidłowości w miejscu pracy? B Raport z badań ilościowych, Fundacja im. Stefana Batorego, Warszawa, 2012, s 16; 2 Ibidem, s 12; 3 A. Wojciechowska-Nowak, Ochrona prawna sygnalistów w doświadczeniu sędziów sądów pracy. Raport z badań; Fundacja im. Stefana Batorego, Warszawa 2011; 4 Bohaterowie czy donosiciele? Co Polacy myślą o osobach ujawniających nieprawidłowości w miejscu pracy? Raport z badań ilościowych, Fundacja im. Stefana Batorego, Warszawa, 2012, s 8. 1 GLOBAL COMPACT BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA 049 05 Etyczny pracodawca – etyczny pracownik BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA Państwa powinny być na tyle silne, by skutecznie przeciwstawiać się nieuczciwym, bądź zwyczajnie nieprzyzwoitym działaniom przedsiębiorstw. Warto zauważyć, że debata nad wdrożeniem Wytycznych trwa w tym samym czasie co negocjancie wielkich umów handlowych TTIP, TISA oraz TPP. “ “ Czas na odpowiedzialność GLOBAL COMPACT Mateusz Szymański, Komisja Krajowa Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność” Po raz kolejny NSZZ „Solidarność” została zaproszona nistrze Gospodarki. Spotkania w ramach tego gremium szych aktorów. ISDS będzie sugerowało, że rządy wybierają przeciw- do udziału w raporcie i niestety kolejny rok z rzędu mu- pozwalają na wymianę doświadczeń i opinii na temat Warto zauważyć niezwykle istotną rolę zamówień pu- ny kierunek. Kierunek osłabiania państwa i pozbawiania simy przypomnieć, że polski rząd nadal nie wypraco- wpływu, jaki mają przedsiębiorstwa na społeczeństwo blicznych. W Polsce ten rynek wart jest około 140 mld go niezależności w zakresie regulacji dotyczących m.in. wał Krajowego Planu Działań w zakresie biznesu i praw i środowisko. Niestety to jedno z niewielu aktywnych dzia- zł. Te środki powinny wpływać do gospodarki tylko w sy- zatrudnienia i ochrony socjalnej. Szczególną rolę odgry- człowieka, do czego zobowiązał się w Konkluzjach Rady łań polskiego rządu. Dominacja liberalnego podejścia do tuacji, gdy realizujący zamówienie zobowiąże się do re- wa tutaj Zasada numer 9 Wytycznych, gdzie podkreśla UE przyjętych 25 czerwca 2012 roku. Oznacza to, że nie gospodarki zamyka oczy na konieczność poszanowania spektowania praw pracowniczych. Z tego wynika akcja się konieczność zapewnienia właściwej przestrzeni do dostrzega potrzeby powzięcia działań na rzecz poprawy ludzkiej godności. partnerów społecznych na rzecz umieszczaniach w ogło- kształtowania polityk na poziomie krajowym. W tym kon- szeniach o zamówieniu wymogu zatrudnienia w oparciu tekście Wytyczne mogą zapewnić odpowiedni balans dla standardów przestrzegania praw człowieka i praw pracowniczych w Polsce. Konsekwencje tej sytuacji w długiej Sytuacja powoli się jednak zmienia. Nadzieję daje czas o umowę o pracę oraz gwarantowania co najmniej płacy mechanizmów arbitrażowych, przeciwko którym tak wiele perspektywie mogą być dla naszego kraju dotkliwe. Pol- pokryzysowy i szeroka, globalna debata na temat syste- godzinowej, która byłaby powiązana z płacą minimalną. osób i organizacji protestuje. ska nadal postrzegana jest w Europie jako rezerwuar ta- mu gospodarczego świata. Normą staje się pogląd, że Tego typu działania będą prowadziły do tzw. efektu de- niej siły roboczej, która nie jest właściwie chroniona przed nie da się osiągnąć wzrostu tylko poprzez cięcia kosztów monstracji i przyjmowania dobrych rozwiązań przez inne Społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstw wymaga, wyzyskiem. Jeśli tego nie zmienimy, utkniemy w pułap- pracy i wyzysk pracowników. Taka strategia okazała się firmy, które będą zainteresowane współpracą z admini- by przedstawiciele biznesu brali pod uwagę sytuację grup ce średniego wzrostu i nigdy nie wkroczymy do świata krótkowzroczna, co powoli dostrzega biznes, ale co naj- stracją publiczną. w szczególnej sytuacji na rynku pracy, w tym osób wy- wysokich standardów pracy i odpowiednich płac. Czas ważniejsze również państwa. Wymagało to wiele wysił- to zmienić i liczę, że potrzebę zmiany dostrzegą również ków społeczeństw. Liczne protesty, marsze i happeningi Wytyczne wiele miejsca poświęcają aktywnej roli pań- polskim rynku pracy takich zjawisk jak długotrwałe bezro- nowe władze. pokazały, że społeczeństwa chcą być traktowanie pod- stwa. Wskazują, że państwa powinny podejmować dzia- bocie, in-work poverty, prekaryzacja pracy i wiele innych. miotowo i nie będą dłużej godzić się na szalony kapita- łania, aby prawa człowieka były respektowane. Państwa Podejmowanie działań zaradczych, zmniejszających ska- Jak wskazują Wytyczne, państwo nie odpowiada bez- lizm. Udało się również wypromować pogląd, że koniecz- powinny być na tyle silne, by skutecznie przeciwstawiać lę tych zjawisk jest w interesie nas wszystkich, również pośrednio za naruszanie praw człowieka przez podmio- nym jest poszukiwanie źródeł wzrostu w innowacjach się nieuczciwym, bądź zwyczajnie nieprzyzwoitym dzia- w interesie przedsiębiorstw. To właśnie stanowi meritum ty prywatne, jednak może odpowiadać za ich narusze- w ich szerokim znaczeniu. łaniom przedsiębiorstw. Warto zauważyć, że debata nad społecznej odpowiedzialności. nie w sytuacji, gdy nie podjęły kroków zapobiegających. 052 kluczonych. Bardzo niekorzystne jest występowanie na wdrożeniem Wytycznych trwa w tym samym czasie co W tym kontekście koniecznym jest zastanowienie się nad Kryzys był także przyczyną osłabienia dialogu społecz- negocjacje wielkich umów handlowych TTIP, TISA, oraz Mając to wszystko na uwadze NSZZ „Solidarność” wzywa tym, jak państwo może promować działania na rzecz nego. Szczęśliwie, dzięki staraniom wszystkich stron dia- TPP. W każdym z tych aktów pojawia się kwestia rela- polski rząd do implementacji Wytycznych. Będzie to dla przestrzegania praw człowieka, w tym praw pracownika, logu, w Polsce udało się go przywrócić. Ważne jest, by cji państwa do korporacji, w szczególności w zakresie nas ważny sygnał, że nadchodzi czas, w którym to czło- tak by nie narazić się na zarzut zaniechania. Dobrym przy- również w innych krajach on sprawnie funkcjonował, po- mechanizmu arbitrażu (dalej ISDS). Czy powinniśmy od- wiek, a nie kapitał jest w centrum uwagi naszych władz. kładem z Polski jest funkcjonowanie Zespołu do spraw nieważ dialog stanowi podstawę sprawiedliwego systemu bierać państwom instrumenty na rzecz przestrzegania społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw przy Mi- gospodarczego, kształtowanego przez jego najważniej- praw człowieka, w tym praw pracowniczych? Przyjęcie BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT GLOBAL COMPACT BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA 053 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA To bardzo ważne, aby właściwie zidentyfikować problemy związane z naruszaniem praw człowieka przez biznes, ponieważ dokonując przeglądu polskiego prawodawstwa można odnieść wrażenie, że przepisy prawa w wystarczający sposób chronią pracowników przed wszelkimi formami wyzysku i dyskryminacji, jak również gwarantują im godną pracę i przestrzeganie praw człowieka w miejscu pracy. “ “ Razem na rzecz Wytycznych ONZ ds. Biznesu i Praw Człowieka GLOBAL COMPACT Norbert Kusiak, Dyrektor, Wydział Polityki Gospodarczej i Funduszy Strukturalnych, Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych Przyjęcie przez Radę Praw Człowieka Organizacji Naro- niejszych konwencji międzynarodowych, w tym przede stytucją i prawem międzynarodowym przepisów ustawy dotyczące naruszania praw pracowniczych czy szykan dów Zjednoczonych Wytycznych ONZ ds. Biznesu i Praw wszystkich Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw o związkach zawodowych, orzekł, że ograniczenie prawa wobec związkowców traktują jako mniej ważne. Człowieka (dalej: Wytyczne ONZ) spowodowało, że przed Człowieka i Podstawowych Wolności oraz konwencji Mię- do zrzeszania się w związkach zawodowych do pracow- związkami zawodowymi pojawiło się ważne zadanie dzynarodowej Organizacji Pracy, które zawierają minimal- ników zatrudnionych na etacie jest niezgodne z Konsty- Negatywną ocenę w tym zakresie może zmienić nada- upowszechniania tych regulacji wśród wszystkich pra- ne standardy w zakresie praw pracowniczych, takie jak: tucją RP. Oznacza to, że np. osoby zatrudnione na umo- nie właściwej rangi, ujętych w filarze III Wytycznych ONZ, cujących i uczestniczenia w ich wdrożeniu przez Polskę. zakaz pracy przymusowej i obowiązkowej, równoupraw- wach cywilnoprawnych i samozatrudnieni mogą tworzyć państwowym i pozapaństwowym, sądowym i pozasądo- Przepisy Wytycznych ONZ pozostaną bowiem martwe, nienie w pracy, wolność związkowa, prawo do organizo- związki zawodowe i wstępować do już istniejących. To wym mechanizmom rozpatrywania skarg, poprzez które jeśli pracownicy nie będą wiedzieli, jak ich używać. Samo wania się, prawo do rokowań zbiorowych. W krajowym przełomowy wyrok, który wzmacnia pozycję pracowni- można zgłaszać skargi dotyczące naruszeń praw czło- nawiązanie w treści Wytycznych ONZ do Deklaracji Mię- ustawodawstwie mamy ponadto przepisy regulujące ków i chroni jedno z podstawowych praw człowieka. wieka i dochodzić za nie zadośćuczynienia. Warto pod- dzynarodowej Organizacji Pracy dotyczącej fundamen- funkcjonowanie rynku pracy, w tym o charakterze norm talnych zasad i praw w pracy nie wystarczy, aby prawa konstytucyjnych. Najważniejsze z nich stanowią, że praca W ślad za tym wyrokiem powinny pójść zdecydowane cjalnego Przedstawiciela Sekretarza Generalnego ONZ człowieka były szanowane przez biznes. Duże znaczenie znajduje się pod ochroną Rzeczypospolitej Polskiej oraz i konsekwentne działania legislacyjne ustawodawcy, które ds. Biznesu i Praw Człowieka, który opracował Wytyczne dla implementacji Wytycznych ONZ będzie miał także że państwo sprawuje nadzór nad warunkami wykonywa- rozszerzyłyby nie tylko zakres ochrony kilku milionów sa- ONZ, najskuteczniejszy system monitorowania i rozpatry- tryb opracowania i wdrożenia Krajowego Planu Działań nia pracy (art. 24 Konstytucji RP). Nie można zapomnieć mozatrudnionych i osób świadczących pracę w oparciu wania ewentualnych skarg zapewnia obecność związków w zakresie biznesu i praw człowieka. Równie ważne jest także o konstytucyjnej zasadzie społecznej gospodarki o umowy cywilnoprawne, ale również kompetencje Pań- zawodowych. to, aby dokument ten uwzględniał uwagi i postulaty zgło- rynkowej, z której wynika, że człowiek jest podmiotem stwowej Inspekcji Pracy w zakresie nadzoru i kontroli nad szone w toku konsultacji społecznych przez kluczowych wyposażonym w godność i liczne prawa, które podlegają wykonywaniem takiego zatrudnienia. Konstytucja bo- Nie ulega wątpliwości, że zapobieganie naruszeniom interesariuszy, w tym przedstawicieli pracowników. szczególnej ochronie, głównie państwa. Pomimo to wciąż wiem zobowiązuje państwo do należytej ochrony wszel- praw człowieka jest trudne, ale możliwe. Aby osiągnąć ten słyszymy o wielu drastycznych przykładach łamania praw kiej pracy i nadzoru nad warunkami jej wykonywania, a nie cel wszyscy kluczowi interesariusze powinni włączyć się To bardzo ważne, aby właściwie zidentyfikować problemy człowieka w miejscu pracy, naruszaniu godności pracow- tylko praw zatrudnionych na podstawie umowy o pracę. w proces implementacji Wytycznych ONZ, które stanowią związane z naruszaniem praw człowieka przez biznes, nika oraz ograniczaniu prawa koalicji, czyli prawa do zrze- Jeśli państwo nie stanie po stronie obywatela, zatrudnieni potencjalny mechanizm konstruktywnego rozwiązywania ponieważ dokonując przeglądu polskiego prawodaw- szania się w związkach zawodowych. na tzw. umowach śmieciowych nadal nie będą korzystać wielu problemów w przedsiębiorstwach. Razem na rzecz z przysługujących im praw, w tym praw socjalnych, a in- Wytycznych ONZ. stwa, można odnieść wrażenie, że przepisy prawa w wy- 054 kreślić, że w ocenie prof. Johna Ruggiego, byłego Spe- starczający sposób chronią pracowników przed wszelkimi W tym ostatnim przypadku istnieje szansa na wzmocnie- spektorzy pracy wciąż będą czuli się bezradni w sytu- formami wyzysku i dyskryminacji, jak również gwarantują nie pozycji pracowników, a to za sprawą orzeczenia Try- acji, gdy łamane jest prawo. Trudno się zatem dziwić, że im godną pracę i przestrzeganie praw człowieka w miej- bunału Konstytucyjnego z czerwca 2015 roku. Trybunał, w opinii wielu pracujących prokuratorzy i wymiar sprawie- scu pracy. Polska jest przecież stroną wszystkich najważ- rozpatrując wniosek OPZZ o zbadanie zgodności z kon- dliwości pobłażają nieuczciwym pracodawcom, a sprawy BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT GLOBAL COMPACT BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA 055 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA i ochrony pracownic i pracowników, obrona przed wy- prawa pozbawione, kolejne tysiące - zatrudnione w oparciu zyskiem przez samych zatrudnionych i zatrudnione jest o umowy na czas określony - nie wstępują do związków kluczowa. Dlatego alarmujące są podejmowane ostatnio zawodowych (podmiot uprawniony do prowadzenia spo- przez przedsiębiorstwa próby odebrania prawa do strajku ru), ze względu na łatwość rozwiązania umowy o pracę. Te przez zaskarżanie do sądów cywilnych akcji protestacyj- oczywiste nierówności w dostępie do podstawowego pra- nych . Podstawą pozwów ze strony pracodawców było wa pracowniczego należy bezwzględnie zlikwidować. Od zabezpieczenie utraty spodziewanych zysków w wyni- kilku lat też OZZ Inicjatywa Pracownicza podnosi postulat ku prowadzenia protestu. Tym samym przedsiębiorstwa zmiany Ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych, któ- kwestionowały podstawową siłę przetargową strajkują- rej obecne brzmienie sprawia, że prawo do prowadzenia cych – pozbawienie pracodawcę zysku oraz próbowały sporu zbiorowego i strajku ma charakter fasadowy10. Na- odebrać fundamentalne prawo pracownicze - prawo do szym zdaniem należy znieść obowiązkowy etap mediacji sporu zbiorowego i strajku . i referendum oraz ograniczyć długość trwania rokowań, 7 Prawa pracownicze prawami człowieka GLOBAL COMPACT 8 tak aby spór zbiorowy, który mógłby być jednym z najbarW zakresie dostępu do środków zaradczych niepoko- dziej skutecznych narzędzi pozasądowego rozwiązywania jąca jest długość trwania rozpraw przed sądami pracy, konfliktów z pracodawcą, stał się realnie dostępny. np.: ponad 27% spraw w zakresie wypowiedzenia umoKatarzyna Rakowska, Członkini Ogólnopolskiego wy o pracę i 25% spraw o wynagrodzenie trwa dłużej Wydanie w języku polskim Wytycznych może przyczynić Związku Zawodowego Inicjatywa Pracownicza się do upowszechnienia świadomości, zwłaszcza wśród pracodawców, że w pierwszej kolejności jesteśmy ludźmi, Wytyczne ONZ ds. biznesu i praw człowieka a indywidualne i zbiorowe prawa pracownicze w Polsce Wytyczne opierają się na trzech filarach: obowiązku pań- zwu zbiorowego, ponieważ często z tego samego tytułu a nie kapitałem ludzkim. Jest to szczególnie ważne w Pol- stwa zapewnienia ochrony przed naruszaniem praw czło- pokrzywdzonych jest kilkoro pracownic i pracowników sce, gdzie bardzo niska jest świadomość tego, że pra- wieka, odpowiedzialności biznesu za poszanowanie praw jednej firmy. Niestety, wprowadzona do polskiego prawa wo do godnej pracy i płacy oraz zrzeszania się w związ- Międzynarodowe prawa człowieka powstały po to, aby człowieka oraz potrzebie zapewnienia ofiarom szersze- w 2009 r. forma pozwu zbiorowego obowiązuje jedynie kach zawodowych należą do katalogu podstawowych władze państwowe przestrzegały praw i wolności obywa- go dostępu do skutecznych sądowych i pozasądowych na gruncie prawa cywilnego i może być w kontekście Wy- praw człowieka. Jak widać w powyższych przykładach telek i obywateli. Od kilkudziesięciu lat jest jednak jasne, że środków zaradczych i naprawczych5. We wszystkich tych tycznych wykorzystana przez konsumentów i konsument- – w kwestii praw człowieka w miejscu pracy jest jeszcze za kondycję praw człowieka odpowiadają nie tylko krajowe obszarach poziom przestrzegania praw człowieka w Pol- ki pokrzywdzonych przez przedsiębiorstwa. wiele do nadrobienia. Niestety Wytyczne sankcjonują instytucje i otoczenie prawne, ale także prywatne firmy1. sce nie jest satysfakcjonujący i wymaga pilnej poprawy. Poniżej omawiam pokrótce kilka przykładów. Na świecie 63% osób powyżej 15 roku życia jest aktyw- obowiązujące już status quo, w którym przedsiębiorcy są Wytyczne duży nacisk kładą na pozasądowe metody jedynie zachęcani, a nie zobligowani do przestrzegania rozwiązywania sporów i uzyskiwania zadośćuczynienia. praw człowieka. Dlatego konieczne są dalsze prace nad nych ekonomicznie, co stanowi ponad 3,3 mld ludzi . Upowszechnienie niestabilnych form zatrudnienia spra- Najbardziej oczywistym i powszechnym na świecie me- wypracowaniem obowiązującego także prywatne pod- W Polsce jest to 56% ludności, czyli prawie 31 milionów3. wia, że nie wszystkie pracownice i pracownicy objęci są chanizmem regulacji stosunków pracy w tym zakresie jest mioty prawodawstwa o randze międzynarodowej. Większość z nich albo pracuje najemnie dla różnych przed- taką samą ochroną prawną. Szczególną uwagę należy procedura sporu zbiorowego. Niestety, rzesze osób za- siębiorstw, albo jest zależna od sektora prywatnego, który zwrócić tu na brak urlopów dla zatrudnionych w oparciu trudnionych w oparciu o umowy cywilno-prawne są tego skupuje produkty ich pracy. Biznes wpływa jednak na ży- o umowy cywilno-prawne, brak ubezpieczenia społeczne- cie wszystkich, także niepracujących, kształtując warunki go w przypadku pracujących na umowę o dzieło oraz brak mieszkaniowe, rynki towarowe czy nasze otoczenie, w tym możliwości korzystania przez te kategorie osób z upraw- na całe ekosystemy. Zależność ta sprawia, że prawa każ- nień przysługujących związkom zawodowym. Mimo licz- dej i każdego z nas podatne są na efekty działania biznesu. nych zapewnień klasy rządzącej o rychłym rozwiązaniu 2 problemu, nadal odczuwamy brak równości wszystkich Cieszy, że po 40 latach starania o ustanowienie między- pracownic i pracowników zależnie od formy zatrudnienia. narodowego systemu odpowiedzialności za przestrze- 056 niż 12 miesięcy . Przyspieszenie postępowania mogłoby nastąpić przez objęcie prawa pracy mechanizmem po- 9 ganie praw człowieka przez międzynarodowe korporacje Można znaleźć także wiele przykładów na łamanie mię- i inne przedsiębiorstwa4, część przedstawicieli kapitału jest dzynarodowych standardów w sferze odpowiedzialności w stanie zaakceptować fakt, że biznes jest zobowiązany do biznesu za przestrzeganie praw człowieka: od niewypła- przestrzegania tych standardów. Niestety poważną wadą cania wynagrodzenia na czas, przez nieudzielanie urlo- omawianych Wytycznych jest ich nieobowiązkowy charak- pów, po łamanie przepisów bezpieczeństwa i higieny ter i związany z tym brak sankcji za ich nieprzestrzeganie. pracy6. Gdy zawodzą państwowe mechanizmy kontroli BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT The U.N. Guiding Principles on Business and Human Rights. Analysis and Implementation, A report from the Kenan Institute for Ethics, Duke University, 2012, s. 3, https://kenan.ethics.duke.edu/wp-content/uploads/2012/07/UN-Guiding-Principles-on-Business-and-Human-Rights-Analysis-and-Implementation.pdf, dostęp z dn. 7.11.2015 2 Bank Światowy, http://data.worldbank.org/indicator/SL.TLF.TOTL.IN/countries/1W?display=graph, dostęp z dn. 5.11.2015 3 Aktywność ekonomiczna ludności Polski, I kwartał 2015, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2015, http://ow.ly/Uo3bo, dostęp z dn. 8.11.2015 4 https://treatyalliance.squarespace.com/history/, dostęp z dn. 6.11.2015 5 Raport Specjalnego Przedstawiciela Sekretarza Generalnego ONZ ds. Praw Człowieka i Korporacji Międzynarodowych oraz innych Podmiotów Gospodarczych, Johna Ruggie, Wytyczne dotyczące biznesu i praw człowieka: wdrażanie dokumentu ramowego Organizacji Narodów Zjednoczonych „Chronić, szanować i naprawiać”, Polski Instytut Praw Człowieka i Biznesu, Fundacja im. Friedricha Eberta, NSZZ „Solidarność”, Częstochowa 2014, s.12. 6 Więcej na ten temat w: Sprawozdanie roczne z działalności Państwowej Inspekcji Pracy w 2014 r. i latach poprzednich, http://www.pip.gov.pl/pl/o-urzedzie/sprawozdania-z-dzialalnosci/64314,sprawozdanie-glownego-inspektora-pracy-z-dzialalnosci-panstwowej-inspekcji-pracy-2014.html, dostęp z dn. 7.11.2015 r. 7 Mowa tu o sprawach AMS LOT, JSW i Przewozy Regionalne przeciwko związkom zawodowym o zakaz strajku na gruncie prawa cywilnego. Więcej na ten temat w: K.Rakowska, J.Grzegorczyk, Prawo cywilne przeciw prawom pracowniczym (w druku) 8 W kontekście wytycznych, prawo do rokowań zbiorowych i strajku gwarantowane są explicite przez: Deklarację Międzynarodowej Organizacji Pracy, Konwencję nr 98 dotycząca stosowania zasad prawa organizowania się i rokowań zbiorowych oraz Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych. 9 Obliczenia własne, na podstawie Sprawozdania Ministerstwa Sprawiedliwości w zakresie prawa pracy i ubezpieczeń społecznych za 2014 r.,http://www. isws.ms.gov.pl/pl/baza-statystyczna/opracowania-jednoroczne/rok-2014/, dostęp z dn. 7.11.2015 10 Stanowisko Komisji Krajowej OZZ Inicjatywa Pracownicza z dn. 24 sierpnia 2013 r., http://ozzip.pl/teksty/dokumenty/item/1598-w-obronie-prawa-do-strajku, dostęp z dn. 7.11.2015 r. 1 GLOBAL COMPACT BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA 057 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA Jako organizacja ekspercka zawsze dostrzegaliśmy, że biznes będzie prowadzony etycznie, jeśli zostaną stworzone odpowiednie warunki. Z jednej strony państwo musi mieć przejrzyste i uczciwe ramy regulacyjne. Z drugiej strony potrzebna jest przemyślana i nieustannie prowadzona edukacja przedsiębiorców. “ “ Etyczny biznes to nieustanne wyzwanie GLOBAL COMPACT Dr Henryka Bochniarz, Prezydent, Konfederacja Lewiatan, Członek Rady Programowej Global Compact w Polsce 058 Konfederacja Lewiatan została utworzona w 1999 roku, interesowań była zawsze etyka biznesu. Jako organizacja Przyjęcie bowiem tych wartości i konsekwentne postępo- Diversity Index (2011-2014) to kolejne nasze przedsię- kiedy polityka gospodarcza rządu bardziej sprzyjała ekspercka dostrzegaliśmy, że biznes będzie prowadzony wanie zgodnie z nimi miało być przykładem dla wszyst- wzięcie adresowane do przedsiębiorców i przekonujące przedsiębiorstwom należącym do Skarbu Państwa niż fir- etycznie, jeśli zostaną stworzone po temu odpowiednie kich przedsiębiorców w Polsce. ich, że zarządzanie różnorodnością pracowników to nie mom prywatnym. Nowa organizacja akcentowała potrze- warunki. Kanon Etyczny Przedsiębiorców zawierał 10 norm pod- chwilowa moda czy fanaberia, ale wyzwanie, z którym bę równouprawnienia obu tych sektorów, ale też zwracała Z jednej strony państwo musi stworzyć przedsiębiorcom stawowych. Zarząd Konfederacji apelował wtedy, by firmy zmaga się lub wkrótce będzie się zmagać każda firma. uwagę politykom i otoczeniu, że z pustego i Salomon nie przejrzyste i uczciwe ramy regulacyjne. W tym zakresie członkowskie PKPP Lewiatan oraz związki branżowe przyj- W rozlicznych działaniach projektowych wskazywaliśmy, naleje, czyli że państwo musi stworzyć dogodne warunki politykę państwa ocenialiśmy krytycznie. Było ono (i jest mowały Kodeksy Dobrych Praktyk lub Kodeksy Etyczne, że z wprowadzenia polityki zarządzania różnorodnością do produkcji, a o podziale dóbr myśleć w drugiej kolejno- nadal) zarówno regulatorem, jak i graczem na rynku, a to stanowiące rozwinięcie i doprecyzowanie Kanonu. wynikają konkretne korzyści, m.in. większa lojalność za- ści. Jeszcze świeżo w pamięci mieliśmy doświadczenie nie jest sytuacja sprzyjająca zachowaniom etycznym. Nie Edukacji etycznej służyły też projekty realizowane w póź- trudnionych, większa kreatywność zespołów pracowni- realnego socjalizmu, toteż w „Manifeście Kapitalistycz- sprzyja im także nadmiar regulacji (wciąż mamy blisko niejszych latach i zwracające uwagę adresatom na różne czych, innowacyjność działania, lepsza odporność firmy nym”, naszym pierwszym dokumencie programowym, pi- 800 ustaw i rozporządzeń zwierających nakazy dla bizne- konkretne wymiary etyki biznesowej. W latach 2005-2008 na kryzys, a także wyższa rentowność. saliśmy: „Bez zrozumienia, że źródłem rozwoju przedsię- su), dlatego walczyliśmy zawsze o prostsze i jednoznacz- wraz z UNDP i organizacjami pozarządowymi stwo- Przy Konfederacji Lewiatan powołana też została Rada biorstw jest zysk, nie uda się spełnić najszczytniejszych ne prawo gospodarcze. rzyliśmy Gender Index i rozpoczęliśmy konkurs „Firma Różnorodności. W jej skład weszli przedstawiciele i przed- nawet celów społecznych. Kłótnie o pieniądze z budżetu Z drugiej strony podnosiliśmy kwestie odpowiedzialności Równych Szans”. Projekt ułatwiał przedsiębiorstwom stawicielki biznesu, organizacji pracodawców, mediów, nie zastąpią wzrostu gospodarczego. Opowiadamy się samych przedsiębiorców za ich zachowania na rynku. mierzenie poziomu nierównowagi w traktowaniu kobiet administracji publicznej i organizacji pozarządowych. za stworzeniem nowych miejsc pracy i nowych szans na Uważaliśmy przy tym, że w młodej gospodarce wolno- i mężczyzn i wskazywał sposoby jej usuwania. Rada pełni funkcję ciała opiniodawczego dla inicjatyw osobiste powodzenie, a nie za dzieleniem biedy”. rynkowej niezbędne są działania edukacyjne, bo ogrom- W latach 2009-2010 wraz z NSZZ Solidarność i Deloit- z obszaru zarządzania różnorodnością. Wraz z umacnianiem się w Polsce gospodarki wolnoryn- na większość ludzi kierujących biznesem uczy się dopiero te podjęliśmy prace nad stworzeniem unikatowego na- To tylko niektóre z naszych działań budujących świado- kowej nasze stanowisko ewoluowało. W 2005 r. kolejny swoich ról. I właśnie edukacji służyły nasze liczne projekty rzędzia ułatwiającego firmom strategiczne podejście do mość nowoczesnego przedsiębiorcy. Jestem przekona- manifest nazwaliśmy „Społecznym”. Stwierdzał on m.in.: dotyczące różnych aspektów etyki biznesowej. wdrożenia idei Społecznej Odpowiedzialności Bizne- na, że tylko takie, edukacyjne podejście do propagowania „Przedsiębiorcy z Lewiatana dostrzegają niedostosowa- W 2006 r. wraz z Centrum Etyki Biznesu przy Akade- su. Zaproponowany przez nas model zwierał konkretne norm etycznych przynosi rezultaty. Ale mam też świado- nie pewnych grup społecznych do nowych realiów, wy- mii Leona Koźmińskiego opracowaliśmy Kanon Etyczny wskazówki, jak to osiągnąć. Obszar dotyczący działań mość, że jeszcze wiele przed nami. Eksperci w zakresie sokie bezrobocie oraz masową emigrację zarobkową za Przedsiębiorców - członków Polskiej Konfederacji Praco- firmy na rzecz pracowników opracowaliśmy wspólnie etyki behawioralnej podpowiadają nam, że o normach granicę. Uważamy, że przedsiębiorczość i solidarność dawców Prywatnych Lewiatan. z NSZZ Solidarność. trzeba mówić nieustannie. Wtedy wzrasta szansa na społeczna nie muszą się wykluczać”. Kanon był nowoczesnym dokumentem, bazującym na W latach 2011-2014 zorganizowaliśmy dziesiątki warszta- ich przestrzeganie. Od tego momentu Lewiatan coraz aktywniej angażuje się mało jeszcze wówczas rozpoznawanych wartościach tów mających przekonać firmy do prowadzenia partner- w działania wspierające nie tylko ekonomiczne, ale i spo- społecznej odpowiedzialności biznesu. Wyznaczał on wy- skiego dialogu z pracownikami i klientami, które zakoń- łeczne cele gospodarki. Jednym z obszarów naszych za- sokie standardy etyczne nie tylko wśród Konfederatów. czyły się publikacją zbierającego ich efekty poradnika. BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT GLOBAL COMPACT BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA 059 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT zmuszać do niewolniczej pracy czy upokarzać. Jeśli ktoś trzebuje zdrowego społeczeństwa, a zdrowe społeczeń- tego nie rozumie, to nie zasługuje na miano przedsiębior- stwo potrzebuje firm odnoszących sukcesy. Coraz więcej cy – a raczej przestępcy. Odpowiedzialność biznesu za przedsiębiorstw przyjmuje założenie, że współcześnie poszanowanie praw człowieka to jedno z podstawowych dbałość o etyczną stronę biznesu to nie działanie, które oczekiwań cywilizowanego społeczeństwa wobec właści- należy podjąć dopiero wówczas, gdy osiągnie się zysk. cieli zarówno małych, jak i największych firm na świecie. To ważna – by nie powiedzieć: najważniejsza – część generowania tego zysku! Dziś nie chodzi więc tylko o zwykłą społeczną odpowie- Etyczny biznes – korzyść, nie jałmużna Dr Andrzej Malinowski, Prezydent, Pracodawcy Rzeczypospolitej Polskiej, Członek Rady Programowej Global Compact w Polsce dzialność biznesu w jej najprostszym wydaniu. Obecnie Zgodnie z trendami, jakie obserwujemy w krajach zamoż- chodzi o jej zupełnie nowy wymiar. O CSR, który nie jest niejszych, wraz ze wzrostem poziomu dobrobytu zwięk- jałmużną. W zglobalizowanym świecie walka toczy się szać się także będzie świadomość konsumentów. Tych, też o poszanowanie praw i godności człowieka w całym dla których kluczowym kryterium przy podejmowaniu łańcuchu dostaw, z którego korzysta firma – a więc nie decyzji zakupowych jest poszanowanie przez producenta tylko w danym przedsiębiorstwie, lecz także u wszystkich wszelkich zasad zrównoważonego rozwoju, będzie coraz jego poddostawców. więcej. Bojkot konsumencki ze strony tych klientów stanie się realnym czynnikiem ryzyka dla przedsiębiorców pro- Mamy tu oczywiście szereg pozytywnych przykładów, wadzących nieetyczny biznes. Analiza działań pod kątem takich jak choćby firma Danone, w której od lat obowią- zgodności z wysokimi standardami stanie się więc nie tyl- zuje zasada, że pewne uniwersalne wartości muszą być ko codziennością, lecz także koniecznością. stosowane – i to począwszy od dostawców płodów rolWidziałem niedawno w polskiej prasie materiał o pew- w praktyce zasady działania przedsiębiorców, które słu- nych, przez fabryki, po finalnych dystrybutorów gotowych Oxfam, jedna z największych organizacji humanitarnych nym amerykańskim biznesmenie, który po przeczytaniu ży ludziom. produktów. Z tymi, którzy pewnych rygorów nie spełniają, na świecie, wylicza, że aktualnie właścicielami połowy firma po prostu nie współpracuje. I takich firm jest co- ziemskiego bogactwa (w sensie kapitału) jest niespeł- raz więcej. na setka osób. Szacunki mówią, że przy utrzymaniu się artykułu naukowego na temat szczęścia postanowił zrobić coś nietypowego. Podzielił swą pensję, około miliona Naukowcy nie mają wątpliwości. Wszyscy to zresztą wie- dolarów rocznie, między pracowników. Sam sobie pozo- my – największym kapitałem każdej firmy są jej pracow- stawił wynagrodzenie takiej samej wysokości, jak mają nicy. Jeśli czują się zadowoleni, bezpieczni i docenieni, Prawda jest jednak taka, że oprócz pozytywnych przy- świecie będzie posiadać więcej niż cała reszta populacji. pozostali pracownicy. A ponieważ jego ograniczona pen- zawsze korzystnie oddziałuje to na wyniki ekonomiczne. kładów – są też i inne. Mamy w tym względzie jeszcze Jednocześnie skala globalnej nierówności z roku na rok sja nie starczyła na pokrycie podwyżek ponad setki pra- Tacy pracownicy nie tylko są bardziej oddani firmie, lecz wiele do zrobienia. I to jest wielkie wyzwanie. Programy gwałtownie się powiększa. cowników, musiał sięgnąć po zysk firmy, a nawet zastawić także bez żadnego przymusu lepiej i wydajniej pracują. takie jak Global Compact są w tym bardzo pomocne, bo własny dom, by mogli otrzymać wyższe pensje. Efekt był obecnych trendów niebawem 1% najbogatszych ludzi na w wielu przedsiębiorstwach takie myślenie nie jest jeszcze Na problem lawinowo narastających nierówności spo- zaskakujący. Po kilku miesiącach okazało się bowiem, że Na świecie coraz częściej mówi się o ekonomii, któ- obecne. Dzieje się tak nie dlatego, że przedsiębiorcy mają łecznych uwagę zwraca również Thomas Piketty. Wylicza, dochody firmy nie tylko nie spadły, lecz także się podwo- ra powinna być realizowana nie tyle dla konkurencji sa- złą wolę, nie rozumieją tego, czy nie chcą prowadzić biz- że na początku XIX wieku 10% najbogatszych obywateli iły, a zamówienia wzrosły – i to o kilkaset procent. mej w sobie, ile dla dobra wspólnego (economy for the nesu etycznie. Bardzo często wynika to z faktu, że wielu Europy dysponowało 80% jej majątku. Sto lat później taki common good) – choćby dlatego, że dzięki współpracy z nich po prostu nie ma świadomości tego, jak przebiega- sam odsetek osób miał w ręku już 90% kapitału zgroma- Inny przykład, tym razem z Polski. Znana jest mi historia nastawionej na obopólne korzyści zyskać można dużo ją ich łańcuchy dostaw. Czy aby na drugim krańcu świata dzonego na starym kontynencie. przedsiębiorcy z branży budowlanej, który każdego roku więcej niż dzięki wyścigowi szczurów. Ten właśnie spo- pracownicy w fabryce komponentów do produkcji nie są funduje wszystkim swoim pracownikom – od kierownika sób myślenia o ekonomii i zarządzaniu zyskuje rzesze wykorzystywani? I to właśnie powinniśmy zmieniać! Do- Joseph Stiglitz tak ogromne pogłębianie się nierówności po sprzątaczkę – wyjazd wraz z rodzinami na tygodniowy zwolenników. Coraz więcej firm zaczyna go też stosować brze więc, że są takie instytucje jak ONZ, które nie tylko przy jednoczesnym wzroście bogactwa ograniczonego urlop do ciepłych krajów. Robi to, bo wie, że tak doce- w praktyce, a ich doświadczenia pokazują, że przynosi o tym myślą, lecz także zachęcają do wdrażania dobrych do śladowego wręcz odsetka osób nazywa kapitalizmem nieni pracownicy nie tylko będą bardziej związani z firmą, to pozytywne odzwierciedlenie w bilansach. I to właśnie zasad w praktyce. „namiastkowym”. Nie ulega wątpliwości to, że dalsze kro- lecz także będą lepiej pracować. To zaś bezpośrednio najlepiej obrazuje, jak wielką rolę mają wytyczne ONZ przekłada się na wyniki finansowe przedsiębiorstwa, czyli w sprawie przestrzegania i promowania praw człowieka Dbanie o przestrzeganie praw człowieka jest kwestią donikąd. Dzięki takim programom jak Global Compact w konsekwencji – na jego zyski. w biznesie. bezdyskusyjną i podstawową. Ale to dopiero początek. świadomość istnienia problemu wzrasta. Na szczęście. Dlaczego o tym wszystkim piszę? Bo tak naprawdę jest to Chodzi tu nie tylko o same elementarne prawa człowieka. najlepsza ilustracja dla dążeń ONZ, by przy prowadzeniu We współczesnym świecie w większości zgadzamy się biznesu nie tylko przestrzegać, ale promować i stosować co do tego, że pracowników nie należy wykorzystywać, czenie drogą takiego właśnie kapitalizmu jest podróżą Jak twierdzi Mark Kramer, odnosząca sukcesy firma po- 060 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT GLOBAL COMPACT BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA 061 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA “ Znakomita większość naszego społeczeństwa uważa, że postępowanie w sposób etyczny i odpowiedzialny jest dla firmy opłacalne – przedsiębiorstwo, które postępuje uczciwie, osiąga wyższe zyski. Jednocześnie główne powody mogące skłonić Polaków do rezygnacji z zakupu produktu lub usługi, to fakt, że firma nieuczciwie traktuje pracowników, łamie prawa człowieka i oszukuje swoich klientów. To zaledwie kilka, jednak jakże wymownych, rynkowych argumentów przemawiających za etycznym prowadzeniem biznesu. “ Pracownik – najbardziej wiarygodne źródło informacji o firmie Anna Potocka-Domin, Wiceprezes Business Centre Club, Członek Rady Programowej Global Compact w Polsce Etyczny biznes staje się rynkową koniecznością. Szacu- nikacji. Młodsi pracownicy oczekują przestrzegania czasu Przedsiębiorcy przykładają dużą wagę do pokazywania organizacji posiada własne kodeksy etyczne. Nasi człon- nek i odpowiedzialne traktowanie swoich kontrahentów, pracy i możliwości zachowania równowagi między życiem im pozytywnych przykładów działań firm. Dla biznesu kowie akceptują statut organizacji zobowiązujący ich do klientów i pracowników, to wyzwania, przed którymi stoją zawodowym a prywatnym. Sami pracownicy przyznają, że ma to wartość edukacyjną oraz promocyjną. W odbiorze reprezentowania wysokich norm etycznych, przestrzega- dziś wszyscy uczestnicy rynku – od globalnych korpora- rewanżują się dbającemu o nich, etycznie ich traktującemu społecznym za najbardziej wiarygodne źródło informacji nia zasad kodeksu kupieckiego i działania zgodnie z ideą cji po małe lokalne firmy. Dlatego Business Centre Club pracodawcy większą motywacją do pracy, zaangażowa- o działaniach firmy uznaje się jej pracowników. W drugiej społecznej odpowiedzialności biznesu. Od początku ist- wspiera program Inicjatywy Sekretarza Generalnego ONZ niem i efektywnością. kolejności są to media, potem – znajomi i rodzina. Na nienia, szczególnie ważny dla BCC był dialog społeczny, Global Compact w Polsce promujący etyczne postawy czwartym miejscu wśród najbardziej wiarygodnych źródeł rozumiany jako rozwój społeczeństwa obywatelskiego w biznesie w myśl wytycznych ONZ ds. biznesu i praw Średnie i duże przedsiębiorstwa cechuje nie tylko zde- informacji o etycznej i odpowiedzialnej działalności firmy i poszerzanie podmiotowości obywateli. Od 2002 r. jeste- człowieka. cydowanie lepsza znajomość zagadnień z obszaru etyki wymieniane są nagrody i wyróżnienia przyznawane fir- śmy członkiem Trójstronnej Komisji ds. Społeczno-Gospo- i odpowiedzialności społecznej, ale i większa aktywność mom przez różne organizacje. darczych, a obecnie - Rady Dialogu Społecznego. Jako W dialogu z przedsiębiorcami warto posługiwać się mie- w tych tematach, w stosunku do małych firm. Najlepiej rzalnymi, racjonalnymi argumentami. Takich, w obszarze – zgodnie z deklaracjami samych przedsiębiorców – pol- Przytoczone argumenty potwierdzają konieczność dzia- sprawach społecznych i gospodarczych kraju: bierzemy wizerunku firmy, dostarczyły nam badania rynkowe pro- skie firmy radzą sobie w etycznych działaniach na rzecz łań edukacyjnych z obszaru etyki wspierających firmy udział w pracach nad projektem ustawy budżetowej, ne- wadzone przez kilka lat na reprezentatywnych grupach kontrahentów, dostawców i klientów. Wśród działań na w ich rozwoju. BCC, jako reprezentatywna organizacja gocjujemy z przedstawicielami związków zawodowych po- klientów, pracowników i samych przedsiębiorców (badania rzecz pracowników wymieniają np. prowadzenie dialogu skupiająca firmy i przedstawicieli biznesu, popiera inicja- nadzakładowe układy zbiorowe pracy. Celem tych działań GFK Polonia dla BCC). Etyczne działania firmy mają wy- z przedstawicielami pracowników, jasne kryteria awansu, tywę Global Compact w Polsce powołania Koalicji Rzecz- jest godzenie sprzecznych ze sobą interesów, respektowa- raźny wpływ na jej wizerunek, a co za tym idzie - na jej po- przestrzeganie norm BHP, czy oferowanie szkoleń. 70 ników Etyki, której celem jest zachęcenie do tworzenia nie praw różnych grup społecznych i zapewnienie poko- zycję rynkową. Uczciwie i odpowiedzialnie działające firmy proc. deklaruje, że kieruje się zasadą równości płci w od- i wdrażania kodeksów etycznych w przedsiębiorstwach ju społecznego. W 2004 roku zainicjowaliśmy największą mają najlepszych, lojalnych pracowników. Klienci oceniając niesieniu do możliwości rozwoju zawodowego i awansu i instytucjach działających w Polsce. Dbanie o etyczny w Polsce kampanię społeczną poświęconą promowaniu firmę, zwracają największą uwagę na to, jak traktuje ona oraz w procesie rekrutacji, 60 proc. – w kwestii wyna- wymiar biznesu to nie tylko dostosowywanie się do no- idei biznesu odpowiedzialnego społecznie „Podziel się swoich pracowników (tak uważa ponad 70 proc. Polaków), grodzeń, a jedynie połowa z badanych przedsiębiorców wych standardów i wymogów współczesnego świata, ale sukcesem”, której celem jest zmniejszenie bezrobocia i ni- w drugiej kolejności – jak traktuje klientów (tak uważa po- kieruje się tymi zasadami w procesie zwolnień. również szansa na rynkowy sukces. welowanie konfliktów społecznych. Pragnąc uhonorować kryje się za „dobrym traktowaniem pracownika”? Otóż naj- Nasze badania wykazały też, że przedsiębiorcy, zwłasz- Od 1991 roku Business Centre Club aktywnie promuje społeczną, BCC wspólnie z Fundacją NADZIEJA, ustanowił ważniejsze jest terminowe wypłacanie wynagrodzeń, na- cza przedstawiciele mniejszych firm, potrzebują większej działalność obywatelską firm, ich właścicieli i menadże- Medal Solidarności Społecznej. Coraz więcej polskich firm stępnie szkolenia umożliwiające rozwój zawodowy, a także edukacji w tym zakresie. Część z nich kojarzy działania rów oraz zachęca przedsiębiorców do zaangażowania pragnie także potwierdzić swoją kulturę etyczną poprzez tworzenie przez pracodawcę przyjaznych warunków pracy z zakresu odpowiedzialności społecznej z wysokimi kosz- w pomoc społeczną: pomaga instytucjom charytatywnym, udział w różnych inicjatywach oraz wykorzystanie standar- dla kobiet z dziećmi. Pracownicy zwracają również uwagę tami. Ale zaledwie 2 proc. z badanych przedsiębiorców współpracuje z organizacjami pozarządowymi, wspiera dów CSR, jak choćby zasady Global Compact i wytyczne na to, jak traktowani są starsi z nich, czy prowadzona jest nie widzi korzyści dla firmy płynącej z tego typu działań. akcje społeczne, patronuje przedsięwzięciom edukacyj- OECD, czy ogólnopolski konkurs „Firma Dobrze Widzia- nym. Większość przedsiębiorstw zrzeszonych w naszej na”, którego Business Centre Club jest inicjatorem. związek pracodawców, uczestniczymy w najważniejszych łowa badanych) oraz kontrahentów (30 proc. wskazań). Co jasna polityka kadrowa, cenią otwartość zarządu w komu- 062 GLOBAL COMPACT BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT osoby zaangażowane społecznie i budujące solidarność GLOBAL COMPACT BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA 063 06 KRAJOWY PLAN WDRAŻANIA WYTYCZNYCH ONZ ds. BIZNESU I PRAW CZŁOWIEKA BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT Krajowy Plan Wdrażania Wytycznych 066 Kraje, które wypracowały Kraje, które są w trakcie opracowywania KPWW, Państwa, w których krajowe instytucje praw człowieka Krajowy Plan Wdrażania Wytycznych: lub zobowiązały się do tego: lub organizacje społeczeństwa obywatelskiego podjęły Dania Argentyna Indonezja Mozambik działania, w celu opracowania KPWW: Finlandia Azerbejdżan Włochy Myanmar Ghana Litwa Belgia Irlandia Portugalia Polska Holandia Brazylia Jordania Szkocja Kazachstan Norwegia Chile Łotwa Słowacja Afryka Południowa Szwecja Kolumbia Malezja Hiszpania Korea Południowa Wielka Brytania Francja Mauritius Szwajcaria Tanzania Niemcy Meksyk Stany Zjednoczone Grecja Maroko BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT GLOBAL COMPACT BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA 067 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA Apel United Nations Global Compact na temat konieczności wdrożenia Krajowych Planów Wdrażania Wytycznych ONZ dot. Biznesu i Praw Człowieka, (KPWW). żowana lub angażuje się w opracowywanie i implementa- Inicjatywa Sekretarza Generalnego ONZ Global Compact cję KPWW. Działania Global Compact w poszczególnych w Polsce działając aktywnie w zespole ds. społecznej krajach mogą przybrać następujące formy: odpowiedzialności przedsiębiorstw powołanym przy Wi- • W krajach, gdzie KPWW nie został jeszcze wprowa- cepremierze i Ministrze Gospodarki, była jednym z inicja- dzony, Lokalne Sieci Global Compact mogą przejąć torów i sygnatariuszy oficjalnego pisma, wystosowanego rolę lidera w zachęcaniu do jego wprowadzenia. do Pani Ewy Kopacz, Premiera Rzeczpospolitej Polskiej, • W krajach, gdzie wprowadzenie KPWW zostało już z prośbą o podjęcie pilnych działań zmierzających do wy- ogłoszone, Lokalne Sieci Global Compact mogą skon- pracowania polskiego planu wdrażania wytycznych ONZ taktować się z odpowiednimi urzędnikami i zapro- ds. biznesu i praw człowieka. W odpowiedzi zostaliśmy Na skutek bliskiej relacji pomiędzy Wytycznymi ONZ dot. •Transparencję i przewidywalność dla wszystkich intere- ponować konsultacje oraz/lub zapewnić inny wkład, zapewnieni przez Panią Premier, że prace nad polskim Biznesu i Praw Człowieka oraz zobowiązaniami na rzecz sariuszy w kierunku starań rządu przy realizacji planu; włączając w to rolę, jaką Lokalna Sieć Global Com- planem zostaną rozpoczęte. praw człowieka, które podejmują członkowie UN Global • Elastyczny, a zarazem powszechny format, który pact odgrywa w kraju lub planuje odegrać w pomo- Najważniejszym spotkaniem w ramach konsultacji z rzą- Compact, coraz większe grono Przedstawicieli Global umożliwi międzynarodową współpracę, koordynację cy biznesowi w zrozumieniu jego odpowiedzialności dem było seminarium pt. „Krajowe Plany Działania do- Compact w poszczególnych krajach czynnie angażuje się i wymianę dobrych praktyk oraz doświadczeń; a także względem praw człowieka oraz zobowiązań podjętych tyczące wdrażania Praw Człowieka w Biznesie”, które w działania na rzecz KPWW, w szczególności poprzez za- •Platformę dla ciągłego dialogu między interesariuszami, w ramach UN Global Compact. Tam, gdzie jest to moż- zostało zorganizowane 23 kwietnia 2014 r. w siedzibie angażowanie krajowych sieci Global Compact w działania włączając procesy przeglądu i rewizji, ponieważ rozwija- liwe, może promować inne przedsięwzięcia związane Ambasady Królestwa Niderlandów. Spotkanie zostało za- na rzecz pełnego przyjęcia wytycznych. Zgodnie z zalece- nie KPWW nie powinno być jednorazowym ćwiczeniem. z inicjatywami na rzecz zrównoważonego rozwoju po- inicjowane przez przedstawicieli Ambasady oraz Global dejmowanymi przez UN Global Compact, na przykład Compact w Polsce. Głównym celem spotkania była ana- Zasady Równouprawnienia Kobiet, Praw Dzieci czy tak liza rozwiązań międzynarodowych oraz harmonogram niem Dyrektora Generalnego UN Global Compact, wszyscy członkowie UN Global Compact, a w szczególności Przedstawiciele Global Compact w poszczególnych kra- 2.Jakie kraje opracowały lub planują opracować Kra- ważnych zagadnień, jak rola biznesu w budowaniu pra- działań przybliżających wdrożenie wytycznych przez Pol- jach, powinni podejmować aktywne działania zmierzające Komisja Europejska i Rada Europy wyraziły silne popar- worządności i wspieraniu pokoju na świecie. Ponadto skę. W spotkaniu obok przedstawicieli Global Compact do wdrożenia wytycznych na poziomie danego kraju. Poni- cie dla pełnego wdrożenia Wytycznych oraz zachęciły Sieci Lokalne Global Compact mogą zaoferować od- w Polsce, Ambasadora Holandii oraz Ministra ds. Praw żej prezentujemy podstawowe informacje na temat KPWW kraje członkowskie do opracowania KPWW. Organizacja grywanie kluczowej roli w pomocy przy implementacji Człowieka Rządu Holandii, wzięli udział Przedstawiciele oraz opis działań, dzięki którym sieci Global Compact w po- Państw Amerykańskich także wspiera Wytyczne oraz ich postanowień związanych z odpowiedzialnością bizne- Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej oraz wysocy przed- szczególnych krajach mogą włączyć się w tę inicjatywę. adaptację przez swoje kraje członkowskie. su za poszanowanie praw człowieka, które jest pierw- stawiciele rządu reprezentujący Ministerstwo Spraw Za- szą zasadą UN Global Compact. granicznych, Ministerstwo Gospodarki oraz Ministerstwo 1.Czym jest Krajowy Plan Wdrażania Wytycznych 3.Jakie są możliwości sieci Global Compact w po- jowy Plan Wdrażania Wytycznych? •W miejscach, gdzie Krajowy Plan Działania został już Pracy i Polityki Społecznej. Spotkanie zakończyło się kon- wprowadzony, Sieci Lokalne Global Compact powin- kluzją, że z uwagi na doniosłość i wagę zagadnienia rząd Krajowy Plan Wdrażania Wytycznych ONZ dot. Biznesu Przedstawiciele Global Compact w poszczególnych kra- ny go ocenić i zobaczyć, czy istnieją jakieś możliwości, polski rozpocznie prace nad wdrożeniem wytycznych. i Praw Człowieka (National Action Plan – NAP) jest pań- jach są zobowiązani do podejmowania działań, promocji aby wywrzeć wpływ na jego treść tak, by wesprzeć lub Podczas spotkania przedstawiciele Ministerstwa Spraw stwową implementacją planu na rzecz Wytycznych ONZ oraz pomocy różnym aktorom implementującym Dziesięć umocnić prace w obszarze praw człowieka, czy zrów- Zagranicznych poinformowali, że będą odgrywać rolę re- dot. Biznesu i Praw Człowieka. Grupa Robocza Organiza- Zasad UN Global Compact, w szczególności poprzez noważonego rozwoju. sortu przodującego w pracach nad wdrożeniem wytycz- cji Narodów Zjednoczonych ds. Biznesu i Praw Człowieka działania krajowej sieci członków Inicjatywy Sekretarza (Grupa Robocza ONZ) – organ ekspercki posiadający man- Generalnego ONZ. Jako, że sześć pierwszych zasad UN Jako że Polska jest w grupie krajów, gdzie Krajowy Plan rola Global Compact przy opracowaniu II filara wytycz- dat od Rady Praw Człowieka ONZ do promowania i rozpo- Global Compact nawiązuje do praw człowieka, istnie- Wdrażania Wytycznych nie został jeszcze wprowadzony, nych oraz powiązanie 10 zasad UN Global Compact do- wszechniania Wytycznych, traktuje KPWW jako praktyczny je bezpośrednie powiązanie zagadnienia biznesu i praw Global Compact w Polsce wychodząc naprzeciw zalece- tyczących praw człowieka w biznesie z działaniami zmie- środek do efektywnego wprowadzania Wytycznych w pań- człowieka z działaniami podejmowanymi przez Lokalne niom podejmuje działania mające na celu wypracowanie rzającymi do wypracowania Krajowego Planu Wdrażania stwach. Mając na uwadze fakt, iż uznanie tej implementacji Sieci Global Compact. Opracowanie oraz implementacja polskiego planu działań na rzecz biznesu i praw człowieka. Wytycznych. Spotkanie to było kluczowym elementem może przyjąć odmienne formy, a także, że nie istnieje jedno Krajowych Planów Wdrażania Wytycznych dotyczących Począwszy od ubiegłego roku, w ramach uruchomionego procesu uzgodnień z rządem. Podczas tego spotkania po podejście, które odpowiadałoby wszystkim, Grupa Robo- Biznesu i Praw Człowieka prezentuje wachlarz możliwości przez Global Compact w Polsce programu „Biznes I prawa raz pierwszy przedstawiciele Ministerstwa Spraw Zagra- cza ONZ stwierdziła, że KPWW może zapewnić: dla Lokalnych Sieci, aby zaangażować się w krajową dys- człowieka 2014-2020. Implementacja Wytycznych ONZ nicznych ogłosili, że zostali wyznaczeni z ramienia Rządu • Lepszą koordynację i spójność w ramach rządu na kusję na temat praw człowieka. Poprzez udział w opra- ds. biznesu i praw człowieka” rozpoczęliśmy serię spotkań do koordynowania prac nad polskim planem wdrożenia tych obszarach polityki społecznej, które odnoszą się cowywaniu KPWW, Lokalne Sieci mogą poruszyć temat z udziałem rządu, przedstawicieli dyplomacji, administracji wytycznych ONZ ds. biznesu i praw człowieka. do biznesu i praw człowieka; ONZ dot. Biznesu i Praw Człowieka? 068 GLOBAL COMPACT szczególnych krajach? nych. Podczas spotkania została także przedyskutowana profilu swojej pracy, przyciągając nowych członków oraz publicznej, biznesu, organizacji pozarządowych oraz na- • Proces łączący identyfikację krajowych priorytetów interesariuszy, a także wspomóc ich w podejmowanych uki, których celem jest możliwie szybkie przyjęcie przez z konkretną polityką i opcjami regulującymi odnoszący- działaniach w tej dziedzinie, w szczególności w ramach II Polskę KPWW. Program ma na celu pełne wdrożenie Wy- mi się do spraw biznesu i praw człowieka; filara wytycznych. Szereg Lokalnych Sieci już jest zaanga- tycznych ONZ ds. biznesu i praw człowieka w Polsce. BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT GLOBAL COMPACT BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA 069 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA Dyskusja na temat etyki i przestrzegania praw człowieka w biznesie staje się coraz ważniejsza i dlaczego warto ją prowadzić w Polsce. Liczę, że dla wszystkich uczestników Koalicji Rzeczników Etyki, nad którą patronat sprawuje również Ministerstwo Gospodarki, będzie okazją do zdobycia wartościowej wiedzy, wymiany praktyk, a także zapoznania się z systemami wdrażanymi w pozostałych firmach i organizacjach. “ “ Krajowy Plan Działania na rzecz Biznesu i Praw Człowieka GLOBAL COMPACT Paul Bekkers, Ambasador Królestwa Niderlandów w Polsce Katastrofa związana z zawaleniem się fabryki włókienni- że każde z państw podejmie się wdrożenia w życie Krajo- państwowych, aby pomóc zrozumieć im sens wytycz- nia zadośćuczynienia przez ofiary naruszeń praw czej Rana Plaza w Bangdladeszu była pobudką dla wielu wego Planu Działania, w celu wprowadzenia wytycznych nych ONZ, oraz system oceniania polityki zamówień człowieka. Zasada ta została wprowadzona poprzez ludzi, w tym dla Holendrów. Holenderska opinia publicz- ONZ. Holandii, jako jednemu z pierwszych państw na publicznych w kontekście zasad Johna Ruggiego. zapewnienie dostępu do ośrodka ACCESS oraz na jest mocno zaangażowana w tematykę międzynarodo- świecie, udało się wypełnić obietnicę wraz z przyjęciem 3. Wyjaśnienie należytej staranności. Holenderskie Krajowego Punktu Kontaktowego OECD, który jest wych praw człowieka. Tragedia w Bangladeszu sprawiła, Planu Działania w grudniu 2013 roku. przedsiębiorstwa niepewnie podchodziły do tematu pozasądowym mechanizmem skarg dostępnym dla że świadomość obywateli Holandii wzrosła jeszcze bar- Obszerne konsultacje między wszystkimi interesantami – wprowadzenia ‘należytej staranności praw człowie- ofiar korporacyjnych nadużyć praw człowieka. dziej. Uświadomiła im bowiem, że kupowanie produktów organizacjami pozarządowymi, związkami zawodowymi, ka’ – wiedząc co dzieje się w łańcuchu dostaw i po- Holandia aktywnie zachęca państwa, znajdujące się we- lokalnych ma wpływ na prawa człowieka gdzieś indziej na (federacjami) pracodawców i ekspertów akademickich – dejmowaniu działań w celu rozwiązania problemów wnątrz, jak i na zewnątrz UE do rozwijania własnych krajo- świecie, gdzie produkty te zostały wykonane. Wydarzenie odbyły się w trakcie opracowywania planu. Dyskusje te związanych z łamaniem praw człowieka. Wszelkie wych polityk dotyczących biznesu i praw człowieka. Jest to w sposób natychmiastowy skupiło ich uwagę na łamanie doprowadziły do powstania decyzji o wdrożeniu planu wątpliwości zostały wyjaśnione poprzez między inny- niezbędne wśród państw międzynarodowych korporacji, praw człowieka przez korporacje. Jest to jeden z powodów, w pięciu głównych obszarach: mi warsztaty dla firm dotyczące należytej staranności jak i państw goszczących inwestycje zagraniczne, aby za którego sprawą Krajowy Plan Działania na rzecz Biznesu 1. A ktywna rola rządu. Interesanci odnieśli wrażenie, i rozwoju interaktywnej formy sprawdzania ryzyka³. wziąć na poważnie swój obowiązek ochrony praw czło- i Praw Człowieka¹ został przyjęty tak ciepło w holenderskim że rząd powinien ponosić większą odpowiedzialność 4. P rzejrzystość i raportowanie. Różne strony wska- wieka. Dlatego też, dzielimy się własnymi doświadczeniami Parlamencie, mediach oraz społeczeństwie jako całości. za wdrażanie wytycznych ONZ, oraz powinien przy- zały, że przedsiębiorstwa powinny być zachęcane lub zdobytymi w procesie rozwoju Krajowego Planu Działania, Parlament holenderski rozpoczął wdrażanie Krajowego jąć bardziej proaktywne stanowisko w celu wypeł- zobowiązane do raportowania na temat polityki firmy wraz z państwami regionu-ASEAN, aż po Brazylię, Irlandię Planu Działania w 2012 roku, prawie rok przed katastro- nienia swojego obowiązku „by chronić”. Stanowisko w zakresie praw człowieka oraz osiągniętych wyni- czy Niemcy. Ambasada Holandii wraz z Global Compact fą w Rana Plaza. Działania te pokazały, jak dużą wagę to zostało przedstawione w kilku krokach działania. ków: „wiedząc i pokazując”. Najważniejszym osią- w Polsce, zorganizowała spotkanie z przedstawiciela- Holandia przywiązuje do wytycznych ONZ dotyczących Na przykład, prawa człowieka są systematycznie gnięciem w tym zakresie jest przyjęta w zeszłym roku, mi polskiego rządu, aby podzielić się doświadczeniami Biznesu i Praw Człowieka². Te jakże kluczowe dla firm uwzględniane w misjach handlowych rządu. Ponadto, nowa dyrektywa Unii Europejskiej, w sprawie braku w przygotowywaniu planu działania. W październiku 2015 i państwa ramy działania, wykształcone przez John Rug- rząd przeprowadził gruntowną analizę ustosunkowa- sprawozdawczości finansowej. Dyrektywa ta zobo- roku Ambasada zorganizowała dwudniowe szkolenia dla gie oraz jednogłośnie zatwierdzone przez Radę Praw nia się do praw człowieka przez holenderską ekono- wiązuje największe firmy do raportowania na temat ich organizacji pozarządowych na temat biznesu i praw czło- Człowieka ONZ w 2011 roku, wyjaśniają, jakie akcje rząd mię. Razem z sektorami znajdującymi się w najwięk- wpływu na społeczeństwo, w tym prawa człowieka. wieka. Dzięki przeprowadzonemu szkoleniu organizacjm i korporacje powinny podjąć, aby zapobiegać łamaniu szej grupie ryzyka, rząd patrzy na środki, które mogą praw człowieka oraz rozwiązywać związane z tym tema- zostać podjęte w celu zwalczania tych zagrożeń. pozarządowym udało się opracować szereg rozwiązań rząd odgrywa kluczową rolę w umożliwieniu uzyska- i zaleceń w ramach wprowadzania planu działań w Polsce. 2. Spójność polityki. Podczas konsultacji, stało się tem problemy. 070 5. Możliwość naprawy. Liczne dyskusje wykazały, że Państwa członkowskie Unii Europejskiej zadeklarowały oczywiste, że rząd czasem przekazuje sprzeczne in- w „Strategicznych Przepisach i Planie Działania w obsza- formacje dotyczące biznesu i praw człowieka. Dzięki tej http://www.ohchr.org/Documents/Publications/GuidingPrinciplesBusinessHR_EN.pdf rze Praw Człowieka i Demokracji” z czerwca 2012 roku, krytyce, opracowano program szkoleń dla urzędników http://accessfacility.org/ BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT http://www.rijksoverheid.nl/bestanden/documenten-en-publicaties/publicaties/2014/01/30/national-action-plan-on-business-and-human-rights/national-action-plan-en-def-rijkshuisstijl.pdf http://www.mvorisicochecker.nl/en GLOBAL COMPACT BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA 071 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA “ “ Narodowy Plan Działania Szwecji na rzecz Praw Człowieka: wolny rynek i współpraca na rzecz odpowiedzialności korporacyjnej GLOBAL COMPACT Narodowy Plan Działań zachęca firmy do podjęcia specjalnych działań, aby zapobiegać polityce antyzwiązkowej. Przedsiębiorstwa powinny także przyczyniać się do ochrony i wzmocnienia praw dzieci i kobiet. Inga Eriksson Fogh, Ambasador Szwecji w Polsce W 1870 roku Szwecja była jednym z najbiedniejszych Szwedzki rząd uważa, że przestrzeganie praw człowieka Firmy powinny posiadać wewnętrzne procedury mające rozwoju oraz zamówień publicznych staną się potrzeb- państw Europy. Sto lat później, stała się jednym z naj- w miejscu pracy ma szczególne znaczenie. Przykładami na celu identyfikację i kontrolę ryzyka w łańcuchu warto- nym narzędziem do kontynuowania prac nad stosowa- bogatszych, dzięki polityce wspierającej handel. W tym takich praw są prawo do zrzeszania się w wolnych związ- ści, jeśli chodzi o przestrzeganie praw człowieka – słynna niem zrównoważonego rozwoju i przestrzeganiem praw czasie system opieki społecznej stopniowo się rozwijał, kach zawodowych oraz do podejmowania zbiorowych należyta staranność. Powinny również wypracować przej- człowieka w biznesie. aby pomóc tym, którzy stracili pracę i musieli nabyć nowe negocjacji. Narodowy Plan Działań zachęca firmy do pod- rzyste zasady raportowania o ryzyku oraz ustanawianie umiejętności, aby znaleźć lepszą. Biznes, handel oraz od- jęcia specjalnych działań, aby zapobiegać polityce anty- procedur postępowania wobec sygnalistów. Są to ele- Zdaniem Szwecji odpowiedzialne działania powinny być powiedzialność społeczna; te trzy komponenty stały się związkowej. Przedsiębiorstwa powinny także przyczyniać menty systemu korporacyjnego, mającego na celu posza- prowadzone w grupie, dlatego mamy nadzieję na współ- podstawą naszego szwedzkiego modelu gospodarczego. się do ochrony i wzmocnienia praw dzieci i kobiet. nowanie praw człowieka i prowadzenia biznesu w sposób pracę z naszymi partnerami w Unii Europejskiej, by jak odpowiedzialny. najwięcej krajów wprowadzało Narodowe Plany Działania. Jesienią 2015 roku, szwedzki rząd uruchomił nową stra- Jednakże, podobnie jak Wytyczne ONZ, Narodowy Plan tegię eksportową, mającą na celu poprawienie statystyk Działań uznaje różnice w uwarunkowaniach, jeśli chodzi Szwedzki Plan Działania obejmuje szereg elementów, któ- Wreszcie, poszanowanie praw człowieka i zrównoważony handlowych, nadszarpniętych na skutek europejskiego o przestrzeganie praw człowieka, wynikających z wiel- re powinny zostać wdrożone przez rząd. Należą do nich: rozwój są dobre dla biznesu. Prawdą jest, że wprowadza- kryzysu gospodarczego. Kilka tygodni wcześniej Szwecja kości firmy, obszaru, na jakim przedsiębiorstwo operuje zwiększenie wiedzy na temat odpowiedzialnych praktyk nie nowych procesów wymaga czasu i pieniędzy, jednak stała się szóstym Państwem na świecie, które przyjęło Na- oraz sektora gospodarczego. Szwedzkie firmy powinny biznesowych w ambasadach Szwecji, by te zyskały więk- zyski w postaci poprawy przejrzystości, lojalności partne- rodowy Plan Działań na Rzecz Biznesu i Praw Człowieka. mieć możliwość działania we wszystkich krajach świata, szą zdolność wspierania szwedzkich firm operujących rów, sprawozdawczości wewnętrznej i zmniejszonego ry- włączając w to rynki nastręczające trudności, chyba że za granicą. Innym przykładem jest zbadanie możliwości zyka biznesowego to bardzo atrakcyjna nagroda. Szwe- Zasady przyjęte w ramach Narodowego Planu Działań, na miejscu występują sankcje handlowe. Handel gene- wzmocnienia mediacyjnej funkcji Szwedzkiego Krajowe- cja ma zamiar nadal czerpać zyski z odpowiedzialnego opracowane zgodnie z wytycznymi ONZ ds. biznesu ruje miejsca pracy, przychody, podatki oraz wzrost go- go Punktu Kontaktowego, co wiąże się z wytycznymi handlu dzięki współpracy i w ten sposób wspierać inno- i praw człowieka, nie są wiążące, ale mają na celu zachę- spodarczy zarówno w kraju, jak i poza jego granicami. OECD. Dyrektywy Unii Europejskiej dotyczące sprawoz- wacyjne, nowoczesne i atrakcyjne przedsiębiorstwa przy- cić szwedzkie przedsiębiorstwa, operujące w kraju lub Jednak, gdy biznes operuje na rynkach wymagających, dawczości przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego szłości. poza jego granicami, do przestrzegania uznanych mię- ważne jest realizowanie aktywnej polityki społecznej od- dzynarodowo praw człowieka. Oznacza to, że firmy nie powiedzialności biznesu (CSR), biorącej pod uwagę pra- powinny naruszać praw człowieka ani przyczyniać się do wa człowieka. tego procederu. Nie powinny też mieć żadnych powiązań 072 z naruszaniem praw człowieka. Powinny natomiast po- Pierwszym krokiem dla przedsiębiorstw wdrażających dejmować działania zmierzające do zapobiegania takim zasady Narodowego Planu Działań jest przyjęcie polityki naruszeniom. poszanowania praw człowieka we własnej działalności. BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT GLOBAL COMPACT BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA 073 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT rządach, niezaawansowanym systemie legislacyjnym swojej strategii korporacyjnej i chce przyczyniać się do oraz niedoskonałym systemie prawnym. pozytywnego rozwoju społecznego w obszarach, w których prowadzi działalność gospodarczą. Prognozy globalnego wzrostu łączą się z ogromną niepew- Norweski Narodowy Plan Działania na rzecz Praw Człowieka w Biznesie Karsten Klepsvik, Ambasador Królestwa Norwegii w Polsce nością, jednakże długofalowe trendy wskazują na to, iż to Władze norweskie spodziewają się, że wytyczne ONZ właśnie Wschód i Południe staną się regionami skupiają- zostaną wykorzystane przez norweskie przedsiębiorstwa cymi ośrodki gospodarcze świata. Oxford Economics sza- podczas rozwoju swej działalności przy ocenie ryzyka cuje, że wzrost o 86% do 2020 roku światowego Produktu w obszarze praw człowieka. Firmy, które dążą do osią- Krajowego Brutto będzie zasługą jedynie 15 krajów, głów- gnięcia sukcesu na światowych rynkach muszą obecnie nie z Azji, Ameryki Północnej oraz niektórych państw Afryki. brać pod uwagę szereg czynników, m.in. rentowność, dobro swoich pracowników, jak i społeczności lokalnej oraz Szanse globalnego wzrostu są ogromne, dlatego kluczowym ochronę środowiska. Może to być trudne do osiągnięcia, wyzwaniem dla Norwegii jest zapewnienie silnego norwe- jednak firmy, które odważą się na takie wyzwania, zyskają skiego biznesu również w krajach rozwijających się. Jest to również największą skuteczność. ważne nie tylko dla norweskiej gospodarki, ale też dla krajów, które walczą z ubóstwem, gdyż w ten sposób pomaga się W Narodowym Planie Działania norweski rząd proponuje im w tworzeniu miejsc pracy oraz wzroście gospodarczym. szereg następujących działań: 1. Zapewnienie większej spójności polityki i wiedzy na Obecnie jedynie 13% kapitału krajów rozwijających się po- temat społecznej odpowiedzialności biznesu w ad- chodzi z programów pomocowych, co oznacza, iż wzrost ministracji publicznej; Norweski sektor prywatny przyczynia się do zwiększania uznanych ram i standardów międzynarodowej współpra- I rozwój są przede wszystkim kreowane przez prywatnych 2. Połączenie zasobów wielu podmiotów doradczych wartości oraz tworzenia nowych miejsc pracy zarówno cy podczas swej działalności handlowej na zagranicznych przedsiębiorców. Dlatego też solidne inwestycje i ożywiona dla firm w zakresie społecznej odpowiedzialności w Norwegii, jak i w wielu innych częściach świata. W ciągu rynkach. Norwegia jest siłą napędową w ustanawianiu działalność biznesowa są tak ważne w dążeniu do rozwiąza- biznesu poprzez stworzenie jednego centrum do- zaledwie kilku lat globalny handel stał się głównym czynni- globalnych wytycznych dla współdziałania międzynaro- nia globalnych wyzwań, takich jak ubóstwo i zmiany klimatu. kiem, wpływającym na zmniejszenie o ponad 50% odsetka dowego biznesu, a jej nowy, Narodowy Plan Działań na osób żyjących w skrajnym ubóstwie, a także przyczynił się Rzecz Biznesu i Praw Człowieka ma ogromne znaczenie. do integracji handlowej i gospodarczej wrażliwych regionów. radczego; 3. Poszanowanie uznanych na arenie międzynarodo- Norwegia słynie z otwartej gospodarki, a jej dobrobyt po- wej praw człowieka w zamówieniach publicznych; chodzi głównie ze sprzedaży energii, towarów oraz usług 4. Dążenie do poszanowania praw człowieka, w tym Z naszego doświadczenia wynika, iż solidne standardy, na rynkach światowych. Jednakże obecnie bezpieczeń- w ochrony praw pracowniczych i warunków pracy, Obecnie możemy stwierdzić, że umiędzynarodowienie in- stojące na straży odpowiedzialnych oraz zrównoważo- stwo Norwegii i norweskie miejsca pracy jeszcze nigdy są zawarte w umowach o wolnym handlu i umo- westycji norweskich przedsiębiorstw może być skutecz- nych międzynarodowych działań przedsiębiorstw, wy- wcześniej nie były tak bardzo uzależnione od rozwoju in- nym katalizatorem wzrostu i rozwoju w krajach rozwijają- chodzą w ostatecznym rozrachunku norweskim firmom nych krajów. Globalne zmiany zachodzą szybko i są coraz 5. Zwrócenie szczególnej uwagi na tworzenie wytycz- cych się. Jednakże prawa człowieka nadal w wielu krajach na korzyść, co jest szczególnie ważne w krajach, w któ- trudniejsze do przewidzenia. Kryzysy, konflikty i niestabil- nych, budowanie instytucji oraz rozwój adekwat- są pod ogromną presją, również w miejscach obecności rych państwo nie zapewnia swym obywatelom odpo- ność mogą jak nigdy dotąd przenosić się z miejsca na nego ustroju prawnego, zapewniającego ochronę norweskich inwestycji, co stanowi dla nas ogromne wy- wiednich praw. miejsce tak szybko, jak przesyłka towarowa za granicę. praw człowieka w krajach, które są priorytetowymi wach inwestycyjnych; zwanie. Obowiązkiem państwa jest zapewnienie, aby pra- beneficjentami pomocy rozwojowej z Norwegii. wa człowieka były przestrzegane. Niestety, nie wszystkie Wspomniany wyżej Plan Działań wyjaśnia, czego władze Wiemy, że systematyczne naruszanie praw człowieka kraje przyjmują tę odpowiedzialność w tym samym stop- norweskie mogą oczekiwać od norweskich firm oraz ja- i konflikty polityczne często idą w parze: sytuacje kryzyso- wej, dostępu ofiarom poważnych i systematycznych niu. Nie ma wątpliwości, że prowadzenie działalności go- kich działań mogą spodziewać się norweskie przedsię- we często skutkują naruszaniem praw człowieka, z kolei naruszeń praw człowieka do skutecznych procedur spodarczej jest szczególnie trudne w krajach, w których biorstwa ze strony rządu norweskiego, gdyż jego głów- wzmocnienie reżimu przestrzegania praw człowieka przy- odwoławczych władze nie ustanowiły dobrej polityki ochrony praw czło- nym celem jest ułatwienie korzystania z wytycznych ONZ czynia się do zapewnienia stabilności i wzrostu gospodar- wieka. dotyczących biznesu i praw człowieka. czego oraz naszego własnego bezpieczeństwa. Jednocześnie faktem jest, iż firmy, które biorą pod uwagę Priorytetem rządu Norwegii jest zapewnienie wsparcia Dzięki licznym inwestycjom i świadczeniom pracy, fir- Naszym celem jest, aby zarówno Norwegia, jak i cały czynniki społeczne i środowiskowe w swoich codziennych norweskim firmom, działającym na trudnych rynkach my norweskie mogą mieć wpływ na warunki i sytuację norweski biznes stały się liderami w rozwoju światowych działaniach biznesowych, osiągają z czasem lepsze zy- w biednych krajach, których rozwój zależy od wzrostu go- w krajach, w których działają. Wspomniany Plan Działań standardów w zakresie społecznej odpowiedzialności biz- ski. Dlatego też firmy, zarówno z sektora publicznego, jak spodarczego i tworzenia miejsc pracy. Wiemy, że wśród bierze pod uwagę fakt, iż większość norweskich przed- nesu. Jest to dobre dla norweskich firm i będzie to dobre i sektora prywatnego mają wspólny interes w tworzeniu najlepiej rozwijających się gospodarek są kraje o słabych siębiorstw włącza społeczną odpowiedzialność w zakres dla praw człowieka. 6. Zapewnienie, w ramach współpracy międzynarodo- 7. Wspieranie Biura Wysokiego Komisarza Praw Człowieka (OHCHR) w jego pracach na rzecz wzmocnienia krajowych systemów prawnych. 074 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT GLOBAL COMPACT BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA 075 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT wozdania rocznych działań w ramach Praw Człowieka Wspieramy biznes w ramach inicjatyw dotyczących ra- i Demokracji w raporcie rocznym Foreign Office Annual portowania oraz analizy porównawczej. Współpraca Human Rights and Democracy. z partnerami pozostaje kluczowym składnikiem udanego wdrożenia planu w działanie. Niektórzy sugerują, iż Wytyczne ONZ ds. Biznesu i Praw Odpowiedzialny biznes jako siła postępu społecznego Robin Barnett, Ambasador Wielkiej Brytanii w Polsce Współpraca obejmująca różne organy rządowe i samo- potrzeba wprowadzenia większej ilości regulacji. Jednak rządowe jest bardzo ważna. Jak wiadomo, Wytyczne ds. dowody wskazują inaczej. Od czasu przyjęcia Wytycz- Biznesu i Praw Człowieka dotyczy ogromnego zakresu nych ONZ w roku 2011 firmy wykazały gotowość wyjścia zagadnień i obszarów polityki, w których większość de- ponad swoją odpowiedzialność w zakresie przestrze- partamentów rządowych ma swój udział. gania Praw Człowieka oraz zdecydowały się odgrywać wiodącą rolę w budowaniu zrównoważonej gospodarki. Przedsiębiorstwa wykazały innowacyjność i gotowość do Każdy dział odegrał ważną rolę w określaniu praw czło- współpracy, która miała rzeczywisty wpływ na życie ludzi, wieka w ramach jego uprawnień do uznawania przez pań- czy to przy inspekcji fabryki w Bangladeszu, podniesienia stwo obowiązku ochrony praw człowieka. Grupa Steru- płacy minimalnej w Kambodży czy zwalczania współcze- jąca, powstała w celu monitorowania roli depatamentów snego niewolnictwa w przemyśle spożywczym w Wielkiej i Grupa Bazowa ma za zadanie wprowadzić plan w realne Brytanii. Robią to, ponieważ ma to dobry wpływ na biz- działania. nes, my wspieramy te działania, ponieważ jest to dobre Po pierwsze, udało nam się zrealizować wiele zobowiązań dla Wielkiej Brytanii. – proste, ale ważne osiągnięcie! Odpowiedzialny biznes może być największą siłą postępu Prawdopodobnie jedynym pozytywnym efektem tragedii Chcemy, aby brytyjskie firmy odnosiły sukces. Jednak społecznego. Tworzy on siłę napędową do pozytywnych w Rana Plaza, jest fakt, iż w obecnej chwili konsument musimy pamiętać, iż sukces musi być zgodny z naszymi Na przykład: zmian. Odpowiedzialny biznes jest w stanie przezwycię- jest bardziej świadomy globalnego zasięgu firm i ich łań- głęboko zakorzenionymi wartościami odnoszącymi się do • postęp prac w zakresie certyfikacji prywatnych firm żyć ubóstwo, jak również przyczynić się do rozwoju in- cucha dostaw niż kiedykolwiek. Obecnie klienci słusznie praw człowieka oraz poszanowania jednostki. Punktem ochrony i Międzynarodowego Kodeksu Postępowa- nowacji, produktów i usług, które czynią nasze życie lep- kwestionują społeczną odpowiedzialność biznesu. Obej- wyjścia jest przekonanie, że promowanie biznesu i po- nia Stowarzyszenia; szym, dłuższym i szczęśliwszym. Jednocześnie czynniki, muje ona poszanowanie praw człowieka, które w długofa- szanowanie praw człowieka muszą iść w parze. Odpo- które pomagają w rozwoju odpowiedzialnego biznesu – lowej działalności firmy przynosi wiele korzyści. wiedzialne działanie sektora prywatnego na rzecz praw przejrzystość, dobre zarządzanie, prawa własności i do- 076 Człowieka są niewystarczające, w związku z tym istnieje • wprowadzenie nowych Zasad Wolontariatu (następne planowane są w Bogocie); człowieka jest dobre dla biznesu i społeczności - pomaga • nowe wytyczne dla przemysłu i społeczeństwa oby- stępności środków prawnych – chronią także prawa czło- Wielka Brytania jest uznawana za międzynarodowego li- tworzyć miejsca pracy, potencjalnych klientów i poczucie watelskiego na temat zarządzania ryzykiem w zakre- wieka. dera w tym zakresie. W 2011 roku ONZ przedstawiła Wy- sprawiedliwości oraz przyczynia się do zrównoważonego sie praw człowieka związanych z bezpieczeństwem tyczne ds. Biznesu i Praw Człowieka, globalnie uznaną rozwoju danego rynku. Głównymi oczekiwaniami rządu cybereksportu – czyli sektoru, w którym nie było żad- Odpowiedzialność biznesu na rzecz ochrony Praw Czło- w ramach inicjatywy „Chroń, Szanuj i Naprawiaj” w celu jest to, aby brytyjskie firmy budowały szacunek dla praw nych wskazówek dla biznesu, a zagrożenie narusze- wieka staje się obecnie częścią międzynarodowej rozmo- zapobiegania naruszeniom praw człowieka związanych człowieka we wszystkich aspektach ich działalności i po- niem praw człowieka było bardzo duże; wy. Druga rocznica tragedii w Rana Plaza w Banglade- z prowadzeniem działalności gospodarczej. W celu dejmowały odpowiednie działania. szu, w której w kwietniu 2013 roku zginęło 1200 osób była wsparcia tych wysiłków, mam przyjemność poinformo- upamiętnieniem strasznych warunków w jakich zmuszeni wać, iż we wrześniu 2013 roku Wielka Brytania stała się Proces aktualizacji Narodowego Planu Działań w Wielkiej są pracować niektórzy pracownicy. Wielu ludzi, którzy pierwszym krajem, który wypracował i przyjął Narodowy Brytanii został zainicjowany przez brytyjski rząd poprzez Duży udział w postępie prac mają róznież firmy. W listopa- zginęli tego dnia, było częścią łańcucha dostaw, kończą- Plan Działań w celu realizacji Wytycznych ONZ na rzecz zwołanie serii konsultacji ze strony biznesu i społeczeń- dzie 2014 roku uruchomiliśmy wytyczne dla sektora ICT, cym się na naszych centrach handlowych. Po tej trage- Biznesu i Praw Człowieka. Zaktualizowany Plan uwzględ- stwa obywatelskiego, w tym związków zawodowych doradztwa w zakresie sposobu oceny ryzyka praw czło- dii, wiele firm podpisało kodeks, który wymagał nie tylko nia zarówno działania, które zostały zakończone oraz i organizacji pozarządowych, w okresie letnim, dając im wieka eksportu ich produktów i usług; ten został opraco- spełnienia podstawowych standardów bezpieczeństwa nowe możliwości i wyzwania, które się pojawiły. Będzie- okazję do podzielenia się swoimi pomysłami i perspek- wany przy współpracy przemysłu, TECH UK i społeczeń- i ochrony przeciwpożarowej budynku, ale również obligo- my nadal pracować w celu zapewnienia międzynarodo- tywami. stwo obywatelskie (Instytut Praw Człowieka i Biznesu). wał do poniesienia pełnej odpowiedzialności w przypad- wego wdrażania Wytycznych ONZ, ponieważ wierzymy, ku naruszenia tych standardów. Jednak biznes i admini- że stwarza to najlepsze ramy do rozwoju dla Wielkiej Bry- Najważniejsze są konsultacje i zaangażowanie zainte- z biznesem, aby rozwijać i promować takie działania, stracja otwiera jeszcze więcej możliwości do działań na tanii. Plan działania zawiera 20 zobowiązań rządowych resowanych stron. W Wielkiej Brytanii aktywnie działa w tym wytyczne dla konkretnych sektorów. rzecz ochrony praw człowieka. oraz zobowiązanie do publikowania aktualnego planu do społeczeństwo oraz sektor biznesowy, naciskając na roz- końca 2015 roku. Zobowiązaliśmy się również do spra- wój programu. BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT • finansowanie projektów na rzecz biznesu i praw człowieka na całym świecie. Jesteśmy więc zobowiązani do kontynuowania pracy Poprzez konsultacje, sektor biznesowy przedstawił swoje GLOBAL COMPACT BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA 077 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA oczekiwania ze strony rządu. Po pierwsze przedstawili- 4. Nasze Prawa człowieka i Fundusz Programów de- śmy swoje wizje, ambicje oraz strategie, po drugie daliśmy mokracyjnych zapewniają również wsparcie finan- dobry przykład w stosowaniu tej wizji, po trzecie jesteśmy sowe dla projektów biznesowych i praw człowieka konsekwentni w działaniu, a nasza wizja jest jednolita dla w Kolumbii, Birmie, Brazylii, Kenii, RPA, Malezji, In- wszystkich departamentów, po czwarte, komunikujemy diach i innych krajach. GLOBAL COMPACT cały proces w sposób bardzo reguralny. 1. Wypracowaliśmy wytyczne dla personelu we wszyst- 5. Na poziomie międzynarodowym zachęcamy kraje kich naszych ambasadach na całym świecie, mówią- przy każdej okazji, do wypracowania swoich Naro- ce, w jaki sposób promować biznes i prawa człowie- dowych Planów Działania. Implementacja Wytycznych ONZ ds. Biznesu i Praw Człowieka ka, a w szczególności, jak doradzać firmom Wielkiej Brytanii, gdzie w handel i inwestycje brytyjskich firm 6. Angażujemy w nasze działania również Obrońców Praw Człowieka w Biznesie. odgrywają kluczową rolę. 2. Zapewniamy doradztwo w zakresie zagrożeń dla Jesteśmy obecnie w trakcie przeglądu naszego obec- praw człowieka przez Zamorskie Służby Ryzyka nego Narodowego Planu Działania. Od czasu opubliko- w Biznesie. wania NPD pojawiły się nowe pomysły, inne Narodowe Plany oraz najlepsze praktyki, którym przyjżymy się bliżej PhD Thomas Buchsbaum, Ambasador Republiki 3. Wspieramy wiele inicjatyw w zakresie sprawozdaw- w ramach odświeżenia NPD oraz użyjemy ich do rozwoju Austrii w Polsce czości przedsiębiorstw lub benchmarkingu oraz pro- przyszłej polityki. Będziemy nadal wspierać Grupę Ro- mujemy podejście do należytej staranności i przej- boczą ONZ pracującą na rzecz biznesu i praw człowieka rzystości. W szczególności Ustawę o Wpółczesnym i zachęcać inne kraje do opracowania własnych planów Pragnę pogratulować Inicjatywie Sekretarza General- zacji pozarządowych, instytucji naukowych i współpracy Niewolnictwie, która weszła w życie w marcu tego działań poprzez dawanie dobrego przykładu. Problemy, nego ONZ Global Compact w Polsce powołania Koalicji na rzecz rozwoju. Kompleksowe prace nad wskaźnikami roku, specjalnie powołana w celu zapobieganiu nie- które się pojawiają możemy szybko rozwiązać, poczyni- Rzeczników Etyki. Pomysły, które wspierają implementa- oceny oddziaływania zostały przedstawione w publikacji wolnictwa w XXI wieku. Zawiera ona przepis zachę- liśmy już doskonałe postępy w ciągu ostatnich kilku lat cję Wytycznych ONZ na rzecz biznesu i praw człowieka austriackiego Global Compact w celu zapewnienia dalszej cający firmy do podjęcia działań w celu zapewnienia, – jednak pozostaje jeszcze wiele do zrobienia. są uważnie śledzone zarówno w kraju, jak i za granicą zachęty dla firm austriackich. oraz miejmy nadzieję, będą przykładem wprowadzania Ponadto, austriackie przedsiębiorstwa zostały przeba- dobrych praktyk dla innych krajów. dane w kierunku korzyści płynących z implementacji wy- Obecnie w Austrii jest 82 członków Global Compact, mię- tycznych społecznej odpowiedzialności biznesu (CSR), dzy innymi 12 nowych firm i organizacji, koordynowanych wytycznych takich jak wytyczne ONZ ds. biznesu I praw przez Krajowy Punkt Kontaktowy respACT – austriac- człowieka, wytycznych OECG, czy GRI. Uzyskany wynik kiej Rady Biznesu na rzecz zrównoważonego Rozwoju. pokazał, iż w tym czasie Global Compact jest znana 84% W 2014 roku, Global Compact w Austrii koncentrowała zapytanym firmom. 36% aktywnie implementuje wytycz- się na pomiarze wpływu biznesu na gospodarkę, społe- ne. Wszystkie wytyczne pomagają firmom opracować czeństwo oraz środowisko. Wynika to z rosnącej potrze- i udoskonalić swoją politykę CSR oraz wzmocnić przej- by pomiaru i regulacji tych skutków w sposób pozytywny. rzystość i wiarygodność ich strategii. Dodatkowym atu- Podczas pierwszego generalnego spotkania Austriackiej tem w jego ustanawianiu jest widoczne odniesienie do sieci Global Compact stało się oczywiste, iż rynki kapita- indywidualnej komunikacji z interesariuszami. łowe wymagają kompleksowej oceny oddziaływania na ich Jakie są plany Austrii na rok 2015? Dalszy wkład w dzia- decyzje inwestycyjne, w celu uzyskania lepszego wglądu łania Global Compact pochodzące z unijnej dyrektywy na w ryzyko. Z drugiej strony, takie podejście pomaga firmom rzecz sprawozdawczości niefinansowej i Rady Praw Czło- rozwijać kompleksowe podejście do swojej podstawowej wieka ONZ w celu powołania grupy roboczej do opraco- działalności, a tym samym wspierać innowacje biorąc pod wania wiążącego instrumentu dotyczącego gospodarki uwagę różne aspekty społeczne i ekologiczne w obecnych i praw człowieka. Wszystkie nowe i istniejące instrumenty i przyszłych działaniach biznesowych. Działania Global oraz strategie zostaną opracowane w Zrównoważonych Compact w Austrii świadczą, iż prowadzenie dyskusji na celach rozwoju, ściśle monitorowanych przez austriackie temat wpływu tego podejścia jest okazją do rozpoczęcia firmy i instytucje. współpracy z zewnętrznymi partnerami z sektora organi- Życzę Global Compact w Polsce dalszych sukcesów. iż łańcuchy dostaw są wolne od niewolnictwa. 078 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT GLOBAL COMPACT BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA 079 07 Koalicja Rzeczników Etyki – Program służący wypracowaniu standardów tworzenia i implementowania systemów zarządzania programami etycznymi BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA Koalicja Rzeczników Etyki HUMAN RIGHTS HUMAN RIGHTS W ramach Programu „Biznes i prawa człowieka. Implementacja Wytycznych ONZ ds. biznesu i praw człowieka 2014-2020” Powołaliśmy Program „Biznes i prawa człowieka” ponieważ wierzymy, że etyczny, wolny od korupcji i szarej strefy biznes to silne Państwo i mocne podstawy dla rozwoju Polski. Principle 1: Principle 1: Cele Zrównoważonego Rozwoju realizowane w ramach Programu: RÓWNOŚĆ PŁCI DOBRA PRACA I WZROST GOSPODARCZY REDUKCJA NIERÓWNOŚCI POKÓJ I SPRAWIEDLIWOŚĆ HUMAN HUMAN RIGHTS RIGHTS OF INTERNATIONALLY PROCLAIMED DEVELOPMENT Tak jak dla całej Organizacji Narodów Zjednoczonych, tak i dla United Nations Global Compact prawa człowieka są jedną z podstaw działalności. Przestrzeganie tych praw stanowi jeden z czterech obszarów działań ujętych w formie Dziesięciu zasad Global Compact. Dwie pierwsze mówią, iż w swojej działalności firmy powinny: 2. eliminować wszelkie przypadki łamania praw człowieka przez firmę. Koalicja Rzeczników Etyki Grupa Inicjatywna Ustalanie przebiegu prac Grupy Roboczej Principle 2: Principle 2: MAKE SURE THAT MAKE SURE THAT THEY ARE NOT THEY ARE NOT 1. przestrzegać i wspierać ochronę międzynarodowo uznanych praw człowieka oraz • Wypracowanie standardów • Platforma wymiany wiedzy • Prowadzenie badań • Wydawanie raportow • Powołanie stowarzyszenia BUSINESSES BUSINESSES SHOULD SUPPORT AND RESPECT SHOULD SUPPORT AND RESPECT THE PROTECTION THE PROTECTION OF INTERNATIONALLY PROCLAIMED SUSTAINABLE Praca Koalicji GLOBAL COMPACT Grupa Robocza COMPLICIT IN COMPLICIT IN HUMAN RIGHTS HUMAN RIGHTS ABUSES ABUSES Wspólna praca nad celami Koalicji W 2015 roku: • Pięć spotkań Grupy Roboczej Grupa Inicjatywna • 90 zaangażowanych osób • Kilkadziesiąt zaangażowanych firm i instytucji Grupa Robocza 082 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA ok. 90 uczestnikow z kilkudziesięciu firm i instytucji GLOBAL COMPACT GLOBAL COMPACT BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA 083 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA THE UN GUIDING PRINCIPLES STAKEHOLDER ENGAGEMENT REPORTING FRAMEWORK C2 PART A: GOVERNANCE OF RESPECT FOR HUMAN RIGHTS Dlaczego dyskusja na temat etyki i przestrzegania praw człowieka w biznesie jest ważna? Kamil Wyszkowski, Dyrektor Generalny, Inicjatywa Sekretarza Generalnego ONZ – Global Compact w Polsce What does the company say publicly about its commitment to respect human rights? A1.1 A1.2 A1.3 C2.1 How does the company identify which stakeholders to engage with in relation to each salient issue, and when and how to do so? C2.2 During the reporting period, which stakeholders has the company engaged with regarding each salient issue, and why? C2.3 During the reporting period, how have the views of stakeholders influenced the company’s understanding of each salient issue and/or its approach to addressing it? ASSESSING IMPACTS How has the public commitment been developed? Whose human rights does the public commitment address? How is the public commitment disseminated? C3 EMBEDDING RESPECT FOR HUMAN RIGHTS A2 What is the company’s approach to engagement with stakeholders in relation to each salient human rights issue? How does the company demonstrate the importance it attaches to the implementation of its human rights commitment? How does the company identify any changes in the nature of each salient human rights issue over time? C3.1 During the reporting period, were there any notable trends or patterns in impacts related to a salient issue and, if so, what were they? C3.2 During the reporting period, did any severe impacts occur that were related to a salient issue and, if so, what were they? A2.1 How is day-to-day responsibility for human rights performance organized within the company, and why? A2.2 What kinds of human rights issues are discussed by senior management and by the Board, and why? A2.3 How are employees and contract workers made aware of the ways in which respect for human rights should inform their decisions and actions? C4.1 How are those parts of the company whose decisions and actions can a ect the management of salient issues, involved in finding and implementing solutions? A2.4 How does the company make clear in its business relationships the importance it places on respect for human rights? C4.2 When tensions arise between the prevention or mitigation of impacts related to a salient issue and other business objectives, how are these tensions addressed? A2.5 What lessons has the company learned during the reporting period about respect for human rights, and what has changed as a result? C4.3 During the reporting period, what action has the company taken to prevent or mitigate potential impacts related to each salient issue? INTEGRATING FINDINGS AND TAKING ACTION C4 achieving PART B: DEFINING THE FOCUS OF REPORTING How does the company integrate its findings about each salient human rights issue into its decision-making processes and actions? TRACKING PERFORMANCE B1 S tatement of salient issues: State the salient human rights issues associated with the company’s activities and business relationships during the reporting period. B2 Determination of salient issues: Describe how the salient human rights issues were including any input from stakeholders. determined, B3 Choice of focal geographies: If reporting on the salient human rights issues focuses geographies, explain how that choice was made. on particular B4 Additional severe impacts: Identify any severe impacts on human rights that occurred or were still being addressed during the reporting period, but which fall outside of the salient human rights issues, and explain how they have been addressed. C5 How does the company know if its e rights issue are e ective in practice? C5.1 orts to address each salient human What specific examples from the reporting period illustrate whether each salient issue is being managed e ectively? REMEDIATION C6 How does the company enable e ective remedy if people are harmed by its actions or decisions in relation to a salient human rights issue? C6.1 Through what means can the company receive complaints or concerns related to each salient issue? PART C: MANAGEMENT OF SALIENT HUMAN RIGHTS ISSUES C6.2 How does the company know if people feel able and empowered to raise complaints or concerns? SPECIFIC POLICIES C6.3 How does the company process complaints and assess the e C6.4 During the reporting period, what were the trends and patterns in complaints or concerns and their outcomes regarding each salient issue, and what lessons has the company learned? C6.5 During the reporting period, did the company provide or enable remedy for any actual impacts related to a salient issue and, if so, what are typical or significant examples? Dlaczego dyskusja na temat etyki i przestrzegania praw człowieka w biznesie jest ważna? Niniejsze wytyczne wyznaczają międzynarodowy stan- Wprowadzenie praw człowieka do praktyki biznesowej zachowań względem pracowników w toku prowadzenia w oparciu o Wytyczne ONZ ds. biznesu i praw człowieka działalności biznesowej na wszystkich jej etapach. Dodat- (UN Guiding Principles on Business and Human Rights), kowo stanowią one użyteczne narzędzie dla społeczeń- Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka. Inicjatywa Se- etycznych i innych regulacji (także wewnętrznych), wyzna- jest priorytetem dla Inicjatywy Sekretarza Generalnego stwa, przedsiębiorców czy pracowników, które pozwala kretarza Generalnego ONZ Global Compact w Polsce we czających standardy etyczne w danej firmie. Równocze- ONZ Global Compact w Polsce. Wytyczne ONZ nawią- obiektywnie ocenić czy dane przedsiębiorstwo lub insty- współpracy z Przedstawicielstwem Komisji Europejskiej, śnie z uroczystą inauguracją Programu w dniu 8 kwietnia zują wprost do ramowego dokumentu ONZ „Chronić, tucja spełnia międzynarodowe standardy przestrzegania Kancelarią Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej, Biurem 2015 została oficjalnie powołana Koalicja Rzeczników Ety- Szanować, Naprawiać” (United Nations „Protect, Respect praw człowieka. Rzecznika Praw Obywatelskich, przedstawicielami amba- ki. W jej skład weszło ponad 70 firm i instytucji uczestni- sad krajów, które opracowały lub opracowują Krajowe Pla- czących w spotkaniu inauguracyjnym. dard zapobiegania oraz wykrywania nieprawidłowych and Remedy” Framework) przyjętych przez ONZ w 2008 C1 Does the company have any specific policies that address its salient human rights issues and, if so, what are they? C1.1 How does the company make clear the relevance and significance of such policies to those who need to implement them? UN GUIDING PRINCIPLES REPORTING FRAMEWORK 6 r., które koncentrują się wokół: Wytyczne są owocem wieloletnich badań oraz konsultacji ny Wdrożenia Wytycznych, administracją publiczną, związ- a. zobowiązań państw w zakresie poszanowania, zespołu pod kierownictwem profesora John’a Ruggie’go, kami zawodowymi, przedstawicielami pracodawców oraz ectiveness of outcomes? UN GUIDING PRINCIPLES REPORTING FRAMEWORK specjalnego przedstawiciela ONZ ds. biznesu i praw czło- przedstawicielami biznesu, nauki oraz organizacji pozarzą- b. roli przedsiębiorstw jako wyspecjalizowanych or- wieka przy zaangażowaniu ze strony rządów, przedsta- dowych rozpoczęło długofalowy dialog na rzecz wdrożenia Dlaczego należy jak najszybciej wprowadzić w Polsce Wytyczne ds. Biznesu i Praw Człowieka? ganów społecznych, od których wymaga się prze- wicieli biznesu, nauki oraz organizacji społecznych z ca- w Polsce Wytycznych ONZ ds. Biznesu i Praw Człowieka, Ponieważ etyczny, wolny od korupcji i szarej strefy biznes strzegania obowiązującego prawa i poszanowania łego świata. a w szczególności ich drugiego filaru w przedsiębiorstwach to silne Państwo i mocne podstawy dla rozwoju Polski. i instytucjach w oparciu o model samoregulacji. To również sygnał dla międzynarodowych inwestorów, że ochrony oraz realizacji praw człowieka; praw człowieka; 084 POLICY COMMITMENT A1 GLOBAL COMPACT polski biznes i polska gospodarka to stabilny i bezpieczny c. potrzeby zapewnienia odpowiednich i skutecznych Wypracowanie Krajowych Planów Wdrożenia (Natio- środków zaradczych i naprawczych w sytuacji naru- nal Action Plan) Wytycznych ONZ ds. biznesu i praw Podczas uroczystości w Pałacu w Wilanowie, inaugu- partner. szenia praw człowieka oraz praw pracowniczych. człowieka, zgodnie z zaleceniem Komisji Europejskiej, rującej Program Biznes i prawa człowieka 2014 – 2020, Uważamy, że sama dyskusja na temat etyki to za mało, stało się również zobowiązaniem wszystkich państw zapowiedziane zostało powołanie Koalicja Rzeczników dlatego budujemy szeroką Koalicję biznesu i instytu- Wytyczne ONZ ds. biznesu i praw człowieka zostały ofi- członkowskich wspólnoty. Etyki, tak aby w ramach prac nad samoregulacją biznesu cji, w ramach której nie tylko wypracujemy standard dla cjalnie zatwierdzone przez Radę Praw Człowieka ONZ 16 Program Biznes i Prawa Człowieka. Implementacja Wy- w oparciu o filar II Wytycznych ONZ ds. biznesu i praw Polski, ale także upowszechnimy go, rozpoczynając od czerwca 2011 roku, jako narzędzie wspomagające imple- tycznych ONZ ds. biznesu i praw człowieka 2014-2020 zo- człowieka opracować zestaw standardów dla Rzeczni- wdrożenia wysokich standardów w firmach i instytucjach mentację dokumentu ramowego ONZ pt. „Chronić, Sza- stał w Polsce oficjalnie zainaugurowany 10 grudnia 2014 r. - ków Etyki i tych komórek organizacyjnych w firmach oraz uczestniczących w Koalicji. Uważamy, że trzeba zacząć nować, Naprawiać”. w rocznicę ustanowienia przez Zgromadzenie Ogólne ONZ instytucjach, które odpowiadają za wdrażanie kodeksów od wskazania, w jaki sposób należy budować etyczną fir- BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT 7 GLOBAL COMPACT BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA 085 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT mę i instytucję, a skończyć na stworzeniu uniwersalnych szanowania praw człowieka i praw pracowniczych. Klu- stytucji oraz upowszechnić go na gruncie międzynarodo- standardów regulacyjnych dla przedsiębiorstw i instytucji, czowe działania biznesu w zakresie przestrzegania praw wym. Na drodze do osiągnięcia tego celu, w ramach spo- które w oparciu o różne modele wypracowane w ramach człowieka powinny koncentrować się na zarządzaniu tkań Grupy Roboczej będziemy katalogować praktyczne Koalicji będą dalej upowszechniane. etyką w biznesie, ochronie sygnalistów, mechanizmach rozwiązania oraz doświadczenia, także w ramach powo- przeciwdziałania korupcji, mobbingowi, molestowaniu łanego Stowarzyszenia Rzeczników Etyki. Kontynuując oraz dyskryminacji. podjęte w tym roku prace nad badaniem stanu systemów W ramach Koalicji grupujemy przedstawicieli firm i instytucji, które wykazują się najlepszymi praktykami, aby mogli zarządzania programami etycznymi w polskich przedsię- upowszechnić swoją wiedzę, swoje rozwiązania, doświad- Działania Koalicji oraz plany na 2016 rok. czenie oraz żeby członkowie Koalicji współuczestnicząc Głównym celem zawiązanej koalicji jest implementacja nie reprezentatywnego badania. Zebrane dane dadzą w wypracowaniu standardu, stawali się ekspertami w za- Wytycznych ONZ ds. biznesu i praw człowieka. Zdajemy podstawę do opracowania standardu. Wychodząc na- kresie wdrażania, monitoringu oraz ewaluacji przestrzega- sobie sprawę, że jest to proces złożony, długofalowy oraz przeciw oczekiwaniom uczestników, zamierzamy również nia zasad etyki w firmach i instytucjach. Naszym celem jest pracochłonny. Dzięki zaangażowaniu w Program człon- uruchomić cykl spotkań branżowych, w ramach których także zgromadzenie wokół Koalicji reprezentantów tych ków Grupy Roboczej rozpoczęliśmy prace nad stworze- będziemy analizować wyzwania stojące przed programa- firm czy instytucji, które dopiero stawiają pierwsze kroki, niem standardu, poprzez opracowanie kwestionariusza, mi zarządzania etyką w ramach specyfiki poszczególnych bądź dopiero planują wdrożyć standardy zarządzania ety- którego celem jest zebranie danych na temat stosowa- sektorów i branż. W roku 2016 poza wydaniem coroczne- ką i chciałyby poszerzyć swoją wiedzę o rady doświadczo- nych w polskich firmach i instytucjach systemów zarzą- go raportu z przebiegu prac Koalicji zaprosimy do współ- nych w tej dziedzinie ekspertów i praktyków. Uczestnictwo dzania programami etycznymi oraz przygotowanie się do pracy również liderów biznesu. Chcemy, aby podzielili się w programie jest także okazją do zdobycia wartościowej reprezentatywnego badania kondycji programów zarzą- swoimi doświadczeniami i przedstawili rozwiązania, które wiedzy, wymiany praktyk, a także zapoznania się z sys- dzania etyką w polskich firmach i instytucjach. Stworzona udowadniają, że podejmowane decyzje z poziomu osoby temami wdrażanymi w firmach i instytucjach poza Polską. została także platforma wymiany wiedzy oraz w ramach kierującej firmą lub instytucją mogą być gwarantem po- Programu uzgodniono powołanie Stowarzyszenia Rzecz- szanowania zasad etycznych oraz praw człowieka i two- Struktura Koalicji Rzeczników Etyki. biorstwach oraz instytucjach, planujemy przeprowadze- ników Etyki, którego celem jest prowadzenie działań na rzyć podwalinę dla standardu zarządzania etyką nawet W ramach Koalicji Rzeczników Etyki zawiązała się Gru- rzecz edukacji i rozwoju kompetencji rzeczników etyki w tych firmach czy instytucjach, gdzie wcześniej nie było pa Inicjatywna. Są to przedstawiciele firm oraz instytu- jako grupy zawodowej. Uzgodniono także że co rocznie tradycji zarządzania etyką. Przy założeniu, że 10 grudnia cji, którzy byli zaangażowani w realizację programu od 10 grudnia będzie wydawany raport podsumowujący pra- 2016 roku zostanie ogłoszony polski standard zarządza- samego początku, bądź którzy dołączyli nieco później, ce Koalicji i precyzujący harmonogram dalszych działań nia programem etycznym, będziemy upowszechniać go lecz chcą aktywnie tworzyć główne założenia programu oraz rekomendacje na przyszłość. w Polsce i na poziomie międzynarodowym, za pośred- oraz wyznaczać harmonogram działań, zmierzających do W 2016 roku zamierzamy kontynuować rozpoczęte prace, nictwem sieci Global Compact działających w poszcze- wdrożenia w Polsce Wytycznych ONZ ds. biznesu i praw tak aby 10 grudnia 2016 r. przedstawić gotowy standard gólnych krajach, przy wsparciu biura UN Global Compact człowieka w ramach II filara. Grupa Inicjatywna ustala har- zarządzania programem etycznym dla polskich firm i in- w Nowym Jorku. monogram, zakres prac oraz strategie w ramach Koalicji Rzeczników Etyki. Od momentu oficjalnej inauguracji Koalicji Rzeczników Etyki (8 kwietnia 2015) co miesiąc odbywają się spotkania Grupy Roboczej, działającej w ramach programu. Spotkania cieszą się dużą popularnością, a uczestników stale przybywa. Na chwilę obecną jest to ok. 90 osób z ponad 70 firm i instytucji. W tym roku, w ramach Programu zawiązaliśmy również ścisłą współpracę z Rzecznikiem Praw Obywatelskich, aby wspólnymi siłami wypracować narzędzia oraz rozwiązania zmierzające do przyjęcia przez Polskę Wytycznych ONZ ds. biznesu i praw człowieka, oraz ich implementację w firmach i instytucjach. Wspólnie uważamy, że podejmowanie działań w zakresie ochrony praw człowieka jest potrzebne, aby uświadomić liderom biznesu, jakie zagrożenia niosą współczesne warunki pracy w aspekcie po- 086 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT GLOBAL COMPACT BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA 087 08 Badanie standardów etycznych BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA badania zostały zaproszone organizacje, o których wiado- wchodzą w grę np. środki publiczne. Ponadto, co pod- mo, że spełniają wysokie standardy formalne w zakresie kreślali uczestnicy dyskusji, istnieje wiele branżowych zarządzania programem etyki, po to aby, móc porównać kodeksów etycznych, które określają normy etyczne dla różne rozwiązania stosowane w tym zakresie w Polsce. członków jakiegoś zawodu np. „Kodeks Etyki Zawodowej Wyniki badań ze względu na swój charakter nie mogą w Rachunkowości”, „Kodeks Reklamy” itp. Takie nad- być podstawą do budowania generalizacji statystycz- rzędne w stosunku do organizacji akty również regulują nych (wniosków płynących z analizy danych nie można zachowania na rynku. ekstrapolować na populację), jednak z pewnością mogą – Jak pokazała analiza danych z ankiety, kodeksy branżowe i stanowią – ważny punkt wyjścia do dalszych analiz, sta- mogą mieć także istotny wpływ na sformalizowane normy wiania konkretnych hipotez i pytań badawczych, ponie- dotyczące zachowań etycznych w organizacji (odpowie- waż szkicują obraz sposobów zarządzania programami dzi zawierające tę informację pojawiały się w pytaniach Prof. Bolesław Rok, Członek Rady etyki w różnych organizacjach, o różnorodnej strukturze 1 i 2, czyli o formalne dokumenty wyznaczające zasady Programowej Global Compact właścicielskiej, funkcjonujących na różnych rynkach i w etycznego postępowania w organizacji oraz o sposób po- różnych sektorach. Analiza i interpretacja danych uzyska- wstania kodeksu etycznego w organizacji). Respondenci nych w badaniu pozwoliła postawić wiele nowych pytań wskazywali kodeksy branżowe jako obowiązujące ich do- – wskazują one na pewne obszary zarówno w teorii, jak kumenty wyznaczające zasady etycznego działania oraz i praktyce zarządzania programami etyki, które nie są wy- jako źródła powstania dokumentów firmowych (pyt 2). starczająco opisane na podstawie danych empirycznych Drugą ważną kwestią poruszoną podczas dyskusji było zbieranych w warunkach polskich. zagadnienie w Polsce, koordynator merytoryczny Dr Joanna Woźniczko, Akademia Programu Koalicja Rzeczników Etyki Leona Koźmińskiego System zarządzania programem etyki. raport z badań modyfikacji/aktualizowania sformalizowa- nych zasad etycznego postępowania w organizacjach. To Etyka jest pewną – trudno uchwytną – podstawą proce- cy dobro wspólne, zachęca do uczestnictwa, do dialogu. sów dokonywania ciągłych zmian, gdy analizuje zacho- Jej przejawem jest m.in. całościowy program etyczny. wania lub decyzje podejmowane w danej organizacji, W ramach Koalicji Rzeczników Etyki Global Compact Pol- zarówno przez kadrę kierowniczą, jak i przez zwykłych ska dążymy do wypracowania standardów zarządzania pracowników. System zarządzania programem etyki nie programem etyki w przedsiębiorstwach i instytucjach pu- służy tylko do przeciwdziałania nadużyciom. Etykę nie blicznych. Pierwszym krokiem było uzyskanie informacji może uzasadniać wyłącznie chęć przeciwdziałania złu. na temat już stosowanych rozwiązań w obszarze zarzą- Siła wartości i zasad etyki ma przede wszystkim ładunek dzania etyką. Dlatego poprosiliśmy tych respondentów, pozytywny, budujący. Takie są doświadczenia wielu orga- którzy mają wdrożone takie systemy zarządzania o odpo- Pomimo iż próba była dość homogeniczna pod wzglę- zmian obowiązujących zasad, a w 11 organizacjach przy- nizacji na całym świecie, które to wyzwanie podejmują. wiedzi na szereg pytań. Wstępne wyniki, przedstawione dem wielkości organizacji (24 organizacje zatrudniające najmniej raz w roku odbywają się konsultacje wewnętrzne W złej firmie nawet najbardziej etyczni ludzie z czasem poniżej pokazują najczęściej przyjmowane rozwiązania powyżej 250 pracowników), to była zróżnicowana pod dotyczące dylematów etycznych w organizacji. zaczynają „błądzić”. W dobrej firmie, nawet ci najmniej w tym zakresie. Posłużą one do bardziej szczegółowe- względem profilu, włączając 3 organizacje mieszczące się Okazuje się jednak, iż możliwość modyfikacji dokumen- wrażliwi etycznie, stają się lepsi lub przynajmniej są pod go opisu wyzwań i sukcesów w procesie wdrażania pro- w kategorii „publiczna”. tów wyznaczających normy etyczne jest silnie skorelowa- kontrolą. Dlatego podstawą systemu zarządzania progra- gramu etycznego. W najbliższych miesiącach będziemy Wstępne wyniki były prezentowane podczas spotkania na ze sposobem wprowadzenia ich w życie. Jeśli są one mem etyki jest proces doskonalenia – podobnie jak to chcieli przedstawić do dyskusji wytyczne dotyczące stan- uczestników Koalicji Rzeczników Etyki Global Compact wdrażane np. na mocy uchwały zarządu (czyli najwyższa jest w przypadku wszystkich dobrze znanych systemów dardu zarządzania programem etyki. i były przyczynkiem do dyskusji na temat funkcjonujących możliwa ranga), lub zostały wypracowane na mocy sze- w Polsce modeli zarządzania programami etyki. Dyskusja rokiego porozumienia ze związkami zawodowymi, czy po zarządzania. Do tego potrzebne są spotkania, szkolenia, 090 GLOBAL COMPACT Tab. 1. Badane organizacje według wielkości i typu zagadnienie w badaniu zawierało się w pytaniu o sposób wielkość organizacji typ organizacji mała średnia publiczna komercyjna z większościowym udziałem kapitału polskiego komercyjna z udziałem Skarbu Państwa komercyjna z większościowym udziałem kapitału zagranicznego społeczna Ogółem 0 0 0 1 1 2 0 2 1 1 0 4 duża ogółem 3 3 4 14 0 24 3 5 5 16 1 30 powstania Kodeksu Etycznego lub innego podobnego dokumentu (pyt. 2) oraz w pytaniu o doskonalenie kultury etycznej w organizacji (pyt. 7). Jak wskazali respondenci, tylko w 8 organizacjach Kodeks Etyczny jest modyfikowany co roku i jest „żywym dokumentem”, w 20 organizacjach potwierdzone przypadki naruszenia etyki są analizowane przez odpowiednich kierowników w kontekście wiedza i pasja. Złe zachowania ludzi w organizacjach nie Opis badania ta była zaplanowana jako element uzupełniający wobec konsultacjach pracowniczych, to trudno je co roku mo- są bowiem spowodowane tym, że ludzie z natury nie są Badanie zostało przeprowadzone na próbie 30 organizacji uzyskanych danych i wiele wniosła do ostatecznej inter- dyfikować. Nie oznacza to jednak, że raz wprowadzone etyczni, lecz tym, że zbyt małą wagę przywiązuje się do (tab.1), prowadzone było za pomocą kwestionariusza an- pretacji wyników. W trakcie dyskusji pojawiły się zagad- zasady są sztywne i nie podlegają zmianom. Modyfikacje doskonalenia kultury organizacyjnej. kiety z pytaniami otwartymi. Ponieważ badanie miało cha- nienia, które nie pojawiły się w ankiecie, a które różnicują mogą dotyczyć dokumentów niższej rangi i jeśli zajdzie Taka etyczna kultura organizacyjna jest jednocześnie na- rakter eksploracyjny bardziej niż eksplanacyjny, pytania same programy etyki, jak również sposób ich wdrażania taka potrzeba, wprowadzane są zmiany wynikające z bie- stawiona na uwzględnianie współzależności pomiędzy otwarte były istotne z punktu widzenia zbieranych infor- i zarządzania nimi. żącego działania organizacji. firmą i jej interesariuszami, wewnętrznymi i zewnętrznymi, macji. Kwestionariusze ankiet były kierowane do tzw. klu- Według uczestników dyskusji istotne znaczenie ma bran- Przedstawiane badanie zawierało 7 bloków tematycz- w zakresie tworzenia wartości ekonomicznej, ekologicz- czowych informatorów w organizacjach, czyli osób posia- ża, w jakiej funkcjonuje dana organizacja. Inne zagad- nych: nej i społecznej jednocześnie. Etyczna kultura organiza- dających wiedzę umożliwiającą udzielenie odpowiedzi na nienia związane z działaniami etycznymi dotyczą sektora 1. dokumenty wyznaczające w sposób formalny zasa- cyjna ma charakter pozytywny, budujący, maksymalizują- stawiane pytania. Dobór próby miał charakter celowy. Do finansowego, inne budowlanego, a jeszcze inne, kiedy BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT dy etycznego postępowania w organizacji, GLOBAL COMPACT BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA 091 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA 2. sposoby przygotowywania Kodeksu Etycznego lub innego dokumentu o podobnym charakterze, Wykres 1. Dokumenty wyznaczające w sposób formalny a może przede wszystkim – nielegalne, czyli zagrożone Wykres 2. Sposób powstania kodeksu etyki/ innego do- zasady etycznego postępowania w organizacji sankcją prawną, a więc silniejszą niż sankcja wynikająca kumentu o podobnym charakterze. 3. zawartość Kodeksu Etycznego, ze złamania norm etycznych. Jak rozumiane jest zatem 4. s posoby stosowania Kodeksu Etycznego, de facto zarządzanie programem etycznym w organiza- 5. zarządzanie programem etycznym (kto jest odpowiedzialny), 6. procedury obowiązujące w systemie zarządzania cjach, czy mieści się w nim przestrzeganie prawa, czy system zarządzania programem etycznym zasady powoływania Komisji Etyki opis kompetencji/zadań RzE programem etyki, jednak odnosi się ono do samoregulacji organizacji przy założeniu przestrzegania prawa jako warunku brzegowe- zbiór zasad jest przynajmniej raz w roku modyfikowany opracowany we współpracy z różnymi grupami interesariuszy w całości opracowany przez osoby zatrudnione w spółce opracowane na podstawie dokumentów wcześniej istniejących (w GK, branży, nadrzędnej instytucji) opracowany we współpracy z zewnętrzną firmą doradczą go. Wydaje się, iż głębsza analiza tego zagadnienia byłaby 7. działania podejmowane w ramach doskonalenia kul- niezwykle ciekawa. tury etycznej. Dokumenty formalne zasady powoływania Rzezcznika Etyki Kwestia dokumentów wyznaczających w sposób formal- polityka poszanowania godności w miejscu pracy kodeks/zasady dobrych praktyk Pochodzenie i zawartość Kodeksu Etyki Analiza źródeł kodeksów etycznych lub innych dokumentów o podobnym charakterze pokazała, że praktycznie ny zasady postępowania etycznego w badanych organi- w połowie badanych przypadków Kodeks Etyczny w ca- zacjach okazała się bardziej złożona, niż można było przy- łości jest stworzony przez osoby z wewnątrz organizacji. puszczać. Nie wszystkie badane organizacje posiadają Kodeks Etyczny KE (4 nie ma, patrz wykres 1), natomiast 092 GLOBAL COMPACT W 11 przypadkach przy tworzeniu Kodeksu uczestnikodeks postępowania kodeks etyki deklaracja wartości czyły dodatkowo różne grupy interesariuszy. Wartością większość posiada więcej niż jeden dokument opisujący kodeksów tworzonych lokalnie jest szansa na bycie za- normy i wartości etyczne obowiązujące pracowników da- korzenionym w realiach danego otoczenia instytucjonal- opracowany na podstawie KE obowiązującego w spółce matce przetłumaczony bez zmian jak w spółce matce nej organizacji i są to bardzo różne dokumenty. 6 orga- Analizując odpowiedzi respondentów, nasuwa się kilka no-społecznego i spójność z systemem wartości i norm Z całą pewnością na sposób powstawania i wdrażania nizacji ma wyłącznie jeden dokument regulujący kwestię pytań. Pierwsze dotyczy tego, czy ilość różnych doku- pracowników danej organizacji (np. spółki córki w Polsce dokumentów wyznaczających formalne standardy etycz- formalnych zasad etycznych i w 4 przypadkach jest to KE. mentów wyznaczających w sposób formalny zasady po- należącej do międzynarodowej korporacji). ne w organizacji wpływ ma typ organizacji (struktura Dodatkowo można przypuszczać, iż istnieje pewna kore- stępowania ma wpływ na sposób i jakość zarządzania Tylko w 5 przypadkach KE został przetłumaczony bez właścicielska). W dwóch badanych przypadkach zasady lacja pomiędzy wielkością organizacji a poziomem sfor- programem etycznym. W badaniu aż 9 organizacji mia- zmian, tak jak jest w spółce matce. Z drugiej strony pro- takie są dostępne globalnie, bez tłumaczenia, w języku malizowania wytycznych i norm w zakresie etycznych ło jednocześnie Kodeks Etyki i Kodeks Postępowania, blem może jednak polegać na tym, iż pewne standardy angielskim, czyli takie same dla wszystkich podmiotów zachowań oraz rozwojem infrastruktury etycznej w orga- a także inne dokumenty, które zdaniem respondentów czy normy postępowania mogą się różnić w różnych spół- (takie odpowiedzi padały w ramach kategorii inne). Jedna nizacji. Choć prezentowane badania nie przesądzają tego wyznaczały w sposób formalny zasady etycznego po- kach tej samej grupy kapitałowej, czy w różnych filiach trzecia respondentów (łącznie z tym, co zostało dopisane jednoznacznie. Jedna z dwóch organizacji mieszczących stępowania. Ciekawe byłoby przeanalizowanie wymienio- jednej korporacji, co może (choć nie musi) rodzić okre- w kategorii „inne”) wskazywała na to, iż źródłem lub inspi- się w kategorii „mała”, (czyli zatrudniająca do 50 pracow- nych dokumentów pod kątem ich wzajemnej spójności ślone wątpliwości i problemy praktyczne w zarządzaniu racją dla kodyfikowania zasad etycznego postępowania ników) wprowadziła u siebie tylko jeden dokument regulu- i kompatybilności, a także tego, czy zakresy ich regulacji już nie tylko programem etyki. Pytanie wprost o to, któ- jest bieżąca sytuacja i życie organizacji, 8 respondentów jący etyczne zachowania i jest nim Kodeks Etyczny. Z ko- są rozłączne, czy zachodzą na siebie. Oczywiście pełna ry model jest lepszy, czy zunifikowany, nadany odgórnie odpowiedziało, że zbiór zasad etycznego postępowania lei druga organizacja ma 3 takie dokumenty, w tym KE. spójność i kompatybilność wszystkich normatywnych do- formalny zbiór zasad i wytycznych odnoszących się do jest „żywym dokumentem”, a inni dopisali, że jest aktuali- Jednak warto podkreślić, że 16 spośród dużych i śred- kumentów organizacyjnych byłaby pewnym typem ideal- etycznego postępowania w organizacji, czy tworzony lo- zowany na bieżąco, wewnętrznie. nich badanych organizacji ma co najmniej 3 dokumen- nym, raczej niemożliwym do realizacji, zwłaszcza w przy- kalnie, uwzględniający kontekst danej firmy i jej otoczenia, Niezależnie jednak od tego, jak powstawały sformalizo- ty wyznaczające w sposób formalny zasady etycznego padku organizacji o charakterze międzynarodowych wydaje się niezasadne (nie tylko dlatego, że te badania ta- wane dokumenty, wszyscy (100%) respondenci wskazali, postępowania. Żeby jednak zweryfikować taką hipotezę, korporacji, które brały udział w omawianym badaniu. Aby kiej odpowiedzi udzielić nie mogą ze względów metodo- że zawierają (wykres 3): należałoby zrobić poszerzone i pogłębione badania na dostarczyć wiedzy na ten temat, potrzebne byłoby bada- logicznych). Ciekawym i pożytecznym z punktu widzenia - zasady dotyczące pożądanych zachowań wewnątrzor- większej i bardziej reprezentatywnej próbie. nie polegające na analizie treści wszystkich dokumentów zarządzania programami etyki byłoby zdiagnozowanie, ganizacyjnych (30 wskazań) Najczęściej respondenci wskazywali, że organizacja po- w poszczególnych przypadkach. jaki model sprawdza się najlepiej, w jakich warunkach? - zasady dotyczące dopuszczalnych zachowań organiza- siada Kodeks Etyki i Kodeks Postępowania. Jednak w ka- Drugim zagadnieniem wynikającym z odpowiedzi na py- Jakie ma zalety, a jakie niesie ze sobą konsekwencje? cji w relacjach z podmiotami zewnętrznymi (30 wskazań). tegorii „inne” pojawiały się również odpowiedzi takie jak tanie o formalne regulacje norm etycznych jest kwestia A więc definicja Kodeksu Etycznego na ogólnym pozio- polityka antymobbingowa czy polityka antykorupcyjna, wzajemnej relacji pomiędzy dokumentami opisującymi mie jest wspólna dla wszystkich badanych organizacji. jak również Kodeks Etyki Branżowy lub jakiejś instytucji sytuacje niezgodne z prawem (nie tylko nieetyczne), ta- Dodatkowo dużą liczbę wskazań miały elementy takie jak: nadrzędnej. W 4 przypadkach pojawiała się również po- kie jak mobbing i korupcja. Wśród odpowiedzi w kategorii - powinności pracowników w zakresie kształtowania kul- lityka compliance oraz polityka związana ze zgłaszaniem „inne”, która była kategorią otwartą, pojawiła się informa- tury etycznej (24 wskazania) naruszeń, whistleblowing’iem. cja o polityce antymobbingowej i antykorupcyjnej. Z całą - powinności kadry kierowniczej w zakresie kształtowania pewnością oba te zjawiska są nieetyczne, ale są również, kultury etycznej (21 wskazań). BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT GLOBAL COMPACT BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA 093 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT Jest to o tyle ciekawe, że więcej wskazań dotyczy po- etycznym zawarte zasady dopuszczalnych zachowań Jednak tylko połowa badanych zadeklarowała (15 wska- Wykres 5. Kto jest odpowiedzialny za proces zarządzania winności pracowników niż kadry kierowniczej. Może to wobec podmiotów zewnętrznych i wewnątrz organiza- zań), że jest on częścią infrastruktury etycznej i tylko w 18 programem etyki. wynikać z faktu, że kadra kierownicza zazwyczaj lepiej cji, w tym sensie interesy interesariuszy są zabezpieczo- organizacjach jest on zgodny z zasadami stosowanymi orientuje się w dokumentach normatywnych firmy, jest ne, a termin – interesariusze – po prostu nie pojawia się w politykach dotyczących zachowania rynkowego. Po- lepiej przeszkolona i bardziej kompetentna w tym zakre- expressis verbis w dokumencie. Pogłębiona analiza treści wraca tu temat poruszony wcześniej – spójność wartości sie. Podczas kiedy pracownicy mniej na ten temat wiedzą. dokumentów, o których mowa z całą pewnością pozwo- i kompatybilność norm etycznych. Dotychczas dowie- Zakłada się więc niejako domyślnie, że kadra kierownicza liłaby bardziej jednoznacznie ustosunkować się do tych dzieliśmy się, iż w badanych organizacjach funkcjonuje ma w swoją rolę zawodową wpisane budowanie kultury wątpliwości. zazwyczaj więcej niż jeden dokument wyznaczający nor- etycznej, podczas gdy szeregowi pracownicy nie. Z tego prezes lub inny członek zarządu pełniący jednocześnie funkcję rzecznika etyki rzecznik etyki dedykowany wyłącznie do tej funcji pracownik podległy zarządowi rzecznik etyki wyznaczony pracownik w ramach dodatkowych zadań rzecznik etyki - osoba wybrana w głosowaniu pracowniczym rzecznik etyki pracownik naukowy współpracujący z organizacją wyłącznie w tym zakresie komisja etyki składająca się z przedstawicieli róznych dziąłów my etyczne, że te dokumenty mogą być różne w różnych być może wynika, że w kodeksach etycznych poświęco- Wykres 4. Sposób stosowania kodeksu etyki/ do czego organizacjach oraz że mają różną zawartość i realizowane ne jest więcej uwagi ich powinnościom w tym zakresie. kodeks zobowiązuje. są poprzez rozmaite procedury i narzędzia zarządzania. To wszystko można by określić mianem infrastruktury Wykres 3. Zawartość Kodeksu Etyki etycznej. Biorąc to pod uwagę, nasuwają się dwa pytania pozostawione na tym etapie bez odpowiedzi, a z pew- zasady dotyczące pożądanych zachowań wewnątrz -organizacyjnych zasady dotyczące dopuszczalnych zachowań organizacji w relacjach z podmiotami zewnętrznymi jest częścią całościowej infrastruktury etycznej jest formalnie przyjęty przez zarząd /kierownictwo jako odrębny dokument jest podstawą innych podobnych polityk w organizacji standardy postępowania organizacji wobec różnych grup społecznych 22 nością warte dalszej analizy: 1) o wewnętrzną spójność infrastruktury etycznej w organizacjach; 2) o infrastrukturę etyczną vs. inne polityki organizacji. zewnętrzna firma, kancelaria prawna, konsultant menedżer ds. compliance jest dostępny w witrynie internetowej organizacji w języku polskim Kodeks etyki w działaniu jest zgodny z zasadami stosowanymi w politykach dotyczących zachowania rynkowego zasady dobrych praktyk w różnych obszarach działania organizacji powinności kadry kierowniczej w zakresie kształtowania kultury etycznej dostępne kanały zgłoszeniowe dla sygnalistów konsekwencje nieprzestrzegania zasad etyki przez pracowników obliguje pracowników do podpisania oświadczenia o zapoznaniu się z jego treścią jest dostępny w witrynie internetowej organizacji w języku polskim Zagadnieniem kluczowym dla tych badań i dla zarysowa- W niektórych spośród badanych organizacji powoływane nia obrazu sposobów zarządzania programami etyki jest jest ciało kolegialne pełniące tę funkcję np. Komisja Etycz- umiejscowienie tej problematyki w strukturze organizacyj- na lub jest to w gestii jakiegoś biura. Komisja Etyczna nej. Nie ulega wątpliwości, iż od miejsca zakotwiczenia jest odpowiedzialna za zarządzanie programem etycznym problematyki etycznej w strukturze zależy jej efektyw- w 11 przypadkach (najwięcej wskazań), jednocześnie za- ność. Odpowiedzi na pytanie o to, kto jest odpowiedzialny sady wyboru Komisji Etycznej tylko w 8 organizacjach zo- za zarządzanie programem etyki oraz na pytanie metrycz- stały wskazane jako dokumenty wyznaczające formalnie kowe o nomenklaturę przyjętą w tym zakresie, ujawniły sposób zarządzania. Oznacza to, że w trzech przypad- jak różnorodne rozwiązania, są przyjmowane przez or- kach nie ma sformalizowanych zasad powoływania takiej ganizacje. Zdecydowanie nie ma jednego modelu, co nie komisji albo nie są one dokumentem wyznaczających Jednak podobnie jak w analizie zawartości, w przypadku znaczy, że w ogóle powinno istnieć jedno rozwiązanie. standardy etyczne w całej organizacji. Drugim co do licz- analizy sposobów stosowania kodeksów etycznych wi- Ponadto uzyskane wskazania respondentów nie sumują by wskazań jest menedżer do spraw compliance, który Widać również, iż w treści kodeksów etycznych bada- dać wyraźnie tendencję do wykraczania z preferowany- się do 30 (ilość badanych organizacji), co oznacza, że co w 9 organizacjach - zdaniem respondentów - odpowiada nych organizacji są powiązania z polityką compliance. 21 mi normami etycznymi poza organizację. 22 organizacje najmniej w kilku organizacjach jest więcej niż jeden ośro- za zarządzanie programem etycznym. Polityka complian- badanych organizacji ma opisane w kodeksie etycznym upubliczniają swój KE w witrynie internetowej w języku dek odpowiedzialny za zarządzaniem programem etyki. ce wydaje się odgrywać dużą rolę w zarządzaniu progra- sposoby postępowania w przypadku naruszeń zasad polskim, w 17 badanych przypadkach KE obliguje kontra- Z całą pewnością organizacje rozwiązują tę kwestię we- mem etyki, stąd taki wybór zupełnie nie dziwi. etycznych oraz opisane dostępne kanały komunikacyjne hentów firmy do podpisania oświadczenia o zapoznaniu dle własnych potrzeb i możliwości. Niektóre z badanych Pojawiły się również odpowiedzi mówiące o tym, iż za dla sygnalistów. się z jego treścią, 12 organizacji przekazuje go swoim part- organizacji mają osobne stanowisko np. rzecznik ds. ety- problematykę tę odpowiedzialny jest dział PR (ewentual- Dwie trzecie badanych organizacji w KE ma zawarte stan- nerom społecznym np. przy okazji przekazywania umów. ki, inne oddelegowują pracowników do podejmowania tej nie dyrektor ds. PR), dział marketingu, czy departament dardy postępowania wobec różnych grup interesariu- Fakt, iż obliguje pracowników do podpisania oświadcze- dodatkowej odpowiedzialności przy równoczesnym wy- HR. Były również odpowiedzi wskazujące na przypisanie szy oraz zasady dobrych praktyk w różnych obszarach nia o zapoznaniu się z jego treścią (17 wskazań), wydaje pełnianiu stałych obowiązków (dotyczy to również rzecz- odpowiedzialności za zarządzanie programem etyki do działalności organizacji. Z jednej strony to ważne zapisy, się naturalny, jeśli zawiera on powinności dla pracowni- ników w niektórych przypadkach). Często takie stanowi- działu prawnego czy compliance lub audytu wewnętrzne- z drugiej – biorąc pod uwagę, iż dobór próby był celo- ków (zgodnie z odpowiedziami na wcześniejsze pytanie), sko jest bezpośrednio podległe zarządowi, a czasem to go. Takie zróżnicowanie rozwiązań z całą pewnością by- wy i do badania zostały zaproszone organizacje o wy- między innymi do budowania kultury etycznej. Podobnie członek zarządu jest osobą odpowiedzialną za zarządza- łoby ciekawym polem badawczym do dalszej analizy, jed- sokim poziomie zarządzania programem etyki – rodzi jak to, iż w większości przypadków jest przyjęty formalnie nie programem etycznym. nak wydaje się, iż powiązanie kwestii etycznych z PR lub się pytanie, dlaczego tak ważne zapisy nie pojawiają się przez kierownictwo (27 wskazań), czy że jest podstawą in- marketingiem nie jest do końca naturalnym rozwiązaniem, we wszystkich KE. Możliwym wytłumaczeniem jest fakt, nych podobnych polityk w danej organizacji (20 wskazań). gdyż obszary te merytorycznie są od siebie dość różne. że wszystkie organizacje deklarują, iż mają w kodeksie 094 obliguje kontrahentów do podpisania zobowiązania przestrzegania zasad w nim określonych powinności pracowników w zakresie kształtowania kultury etycznej obliguje kontrahentów do podpisania oświadczenia o zapoznaniu się z jego treścią sposób postępowania w sytuacji naruszenia zasad zawartych w KE jest przekazywany partnerom społecznym i biznesowym przy okazji podpisywania umów BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT Ponadto warto by się zastanowić, jakie konsekwencje GLOBAL COMPACT BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA 095 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA niesie ze sobą rozwiązanie przypisania zagadnień etycz- W pytaniu dotyczącym procedur obowiązujących w sys- Wszystkie z badanych organizacji podejmują również tylko przedstawić polecane rozwiązania, ale także po- nych jednej z funkcjonujących merytorycznych jednostek temie zarządzania programem etycznym ujawnia się po działania z zakresu podnoszenia kultury etycznej w orga- kazać efektywność stosowania tych rozwiązań, czy też organizacyjnych w firmie. Gdyby chcieć uporządkować raz kolejny powiązanie z polityką compliance. Wiele pro- nizacji. Najwięcej, bo aż 24 organizacje prowadzi szko- – na jeszcze bardziej podstawowym poziomie – potrzeba nieco tę różnorodność rozwiązań, można powiedzieć, iż cedur w ramach programu etycznego odnosi się do zgła- lenia dla nowo przyjętych pracowników w zakresie pro- wprowadzania programów etyki. Oczywiste jest więc, że – uogólniając - badania wskazały na dwa wymiary za- szania naruszeń i ochrony sygnalistów (Wykres 6). W zde- cedury zgłaszania naruszeń. Dodatkowo, w 21 badanych potrzebne są dalsze badania. rządzania programem etycznym w organizacji: 1) istnienie cydowanej większości organizacji zgłoszenia naruszeń firmach organizowane są okresowe szkolenia dla pracow- Pytania o etykę w biznesie są jednak stawiane coraz czę- jednostki organizacyjnej lub stanowiska pracy dedykowa- odbywają się indywidualnie, co więcej w 22 przypadkach ników różnych szczebli, a w 14 - badania poziomu kultury ściej w przedsiębiorstwach działających w Polsce. I coraz nych wyłącznie kwestiom etycznym (mogą być one szero- może to zrobić każdy interesariusz organizacji, a zatem etycznej w organizacji. W blisko połowie organizacji oce- częściej słyszymy, że właśnie etyki w biznesie w Polsce ko rozumiane włączając w to np. CSR) vs przyporządko- również interesariusz zewnętrzny, a tylko w 8 organiza- na z zakresu kultury etycznej jest elementem oceny okre- brakuje. Na poziomie deklaracji można usłyszeć różne wanie tych zagadnień innym merytorycznym jednostkom cje zastrzegają, że zgłoszenia mogą być dokonywane sowej pracownika. I tu również w 17 organizacjach widać zapewnienia, zarówno od właścicieli, jak i przedstawicieli organizacyjnym (biuro, departament, dział); 2) miejsce wyłącznie przez pracowników. W żadnej organizacji nie trend do promocji zasad etyki na zewnątrz organizacji, kadry kierowniczej, dotyczące konieczności przestrze- w strukturze organizacyjnej w pionie – zarząd vs niższy wskazano, iż nie ma możliwości indywidualnego zgłosze- gdyż prowadzone są w nich aktualne projekty związane gania zasad etyki, ale gdy przychodzi do konkretów, to poziom zarządzania. Na podstawie pogłębionej analizy nia, ponadto w 26 przypadkach istnieje możliwość za- z upowszechnieniem zasad etyki także wśród partnerów bieżące priorytety zwykle są ważniejsze. Jak powiedział przynajmniej tych dwóch wymiarów, można by podjąć chowania przynajmniej częściowej anonimowości (w 10 zewnętrznych. znany autor Thomas Friedman: „Ludzie nie zmieniają się dalszą dyskusję i po odpowiednim uszczegółowieniu ele- przypadkach gwarantowana jest pełna anonimowość). 14 W tym pytaniu, w kategorii „inne” wymieniane były rów- wtedy, gdy im się mówi, że powinni, ale wtedy, gdy kon- mentów kluczowych, pokusić się o stworzenie modelu lub firm ma przygotowaną specjalną platformę internetową nież autorskie projekty poszczególnych organizacji mają- tekst, w jakim się znaleźli, zmusza ich do tego”. Czy zatem kilku modeli zarządzania programem etyki. dedykowaną sygnalistom. ce na celu promocję zasad etycznego postępowania; są znaleźliśmy się już w biznesie pod ścianą? Jak możemy Warto zauważyć również, że w żadnym z badanych W 19 organizacjach padła deklaracja, że „przestrzeganie to między innymi konkursy dla pracowników czy dodat- przeciwstawić się nieetycznym praktykom na rynku, na przypadków nie wskazano, że za proces zarządzania zasad etyki jest monitorowane na co dzień”, ciekawe by- kowe działania komunikacyjne. Co ciekawe, tylko w 3 or- którym działamy? programem etyki odpowiedzialny jest ktoś z zewnątrz or- łoby poznanie mechanizmów, które zabezpieczają taką ganizacjach istnieją procedury umożliwiające nagradzanie Etyka w biznesie jest w Polsce często traktowana jako ganizacji. Zarówno „rzecznik etyki - pracownik naukowy możliwość i czy różnią się one od siebie w poszczegól- pracowników/zespołów za najlepsze praktyki w zakresie zagrożenie. Strach przed dobrowolnym wprowadzaniem współpracujący z organizacją wyłącznie w tym zakresie”, nych organizacjach. Równie interesujące wydaje się być pożądanych wartości i zasad etyki. zasad etyki w biznesową codzienność jest w zasadzie jak i „zewnętrzna firma, kancelaria prawna, konsultant” ewentualne porównanie skuteczności zgłaszania naru- pozostały bez wskazań. O ile przy tworzeniu kodeksu szeń jawnie z zachowaniem odpowiedniej drogi służbo- etycznego organizacje dopuszczały udział ekspertów wej (7 wskazań), a w sposób anonimowy czy przynajmniej Zakończenie w tym zakresie, tak bieżące funkcjonowanie i zarządzanie częściowo anonimowy. Prezentowane wyniki badania to dopiero początek pracy, pień rozwoju, a dopiero później będziemy martwić się która ma pomóc w zrozumieniu jak funkcjonują w pol- o etykę. Tę mantrę powtarzamy od dwudziestu pięciu lat, Wykres 7. Działania podejmowane w ramach doskonale- skich warunkach systemy zarządzania programem etyki, podczas gdy świat, warunki prowadzenia biznesu, a także nia kultury etycznej jakie rozwiązania są godne polecenia tym organizacjom, sama nauka o zarządzaniu i ekonomia uległy już radykal- Wykres 6. Procedury obowiązujące w systemie zarządza- które proces uwzględniania zasad etyki dopiero rozpo- nym zmianom. nia programem etyki częły. Aby jednak zachęcić inne organizacje należy nie we wszystkich badanych przypadkach jest powierzone komuś z wewnątrz organizacji. prowadzone są szkolenia okresowe dla pracowników z różnych poziomów zatrudnienia możliwość zachowania pełnej anonimowości osoby zgłaszającej zgłoszenia odbywają się osobiście (np. droga meilową) zgłoszenia mogą być dokonywane wyłącznie przez pracowników (zatrudnionych na etacie niezależnie od stanowiska) 096 GLOBAL COMPACT możliwość zachowania ograniczonej anonimowości osoby zgłaszającej zgłoszenia odbywają się z wykorzystaniem dedykowanej platformy internetowej zgłoszenia mogą być dokonywane wyłącznie przez osoby pracujące dla organizacji (niezależnie od formy zatrudnienia) BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA przestrzeganie zasad etyki jest monitorowane na co dzień GLOBAL COMPACT prowadzone są szkolenia dla nowo przyjętych pracowników w zakresie procedury zgłaszania naruszeń prowadzone sa dedykowane szkolenia dla kandydatów na wybrane stanowiska z zakresu zasad etyki przestrzeganie zasad etyki jest elementem formalnej oceny pracowniczej, np: oceny rocznej organizowane sa dobrowolne spotkania pracowników z rzecznikiem etyki/inną osoba odpowiedzialną za zasady etyki przynajmniej raz w roku odbywają się konsultacje wewnętrzne w zakresie dylematów etycznych w organizacji prowadzone są okresowe badania dotyczące poziomu kultury etycznej w organizacji istnieją procedury umożliwiające nagradzanie pracowników/zespołów za najlepsze praktyki w zakresie pożądanych wartości i zasad etyki prowadzone są aktualne projekty związane z upowszechnianiem zasad etyki, także z partnerami organizacji prowadzone sa aktualne projekty z zakresu edukacji etycznej adresowane do podmiotów w łańcuchu dostaw potwierdzone naruszenia zasad etyki są analizowane przez własciwych kierownikow w kontekście zmian obowiązujących zasad istnieją procedury dotyczące komunikacji, umożliwiające przekazywanie informacji zwrotnej sygnalistom naruszenia i odstępstwa od zasad etyki są zglaszane jawnie z zachowaniem drogi służbowej naruszenia i odstępstwa od zasad etyki są zglaszane w języku polskim zgłoszenia mogą być dokonywane przez każdego interesariusza organizacji strachem przed zmianami, szczególnie w zestawieniu z tym wszystkim, co dzieje się wokół. Chętnie mówimy, że my w Polsce najpierw musimy osiągnąć wysoki sto- GLOBAL COMPACT BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA 097 09 różnorodne podejścia do wdrażania systemów zarządzania programem etycznym w przedsiębiorstwach i instytucjach BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA Korporacyjnej i CSR, Polpharma S.A. Polpharma to największy polski producent leków i substancji farmaceutycznych. Poza pięcioma zakładami produkcyjnymi i biurem handlowym w Polsce, w skład Grupy Polpharma wchodzą także przedstawicielstwa zagraniczne oraz wiodące lokalne spółki farmaceutyczne w Rosji i Kazachstanie. Firma dysponuje też ogólnopolską siecią przedstawicieli medycznych i aptecznych. W Grupie Polpharma pracuje około 7500 osób. “ “ W ostatnich latach Polpharma skupiła wokół siebie gru- W przekonaniu władz spółki określenie silnych ram etycz- pę polskich i zagranicznych podmiotów reprezentujących nych dla działań podejmowanych w ramach całej Grupy zróżnicowaną kulturę organizacyjną lub też działających pozwala nie tylko ograniczać ryzyko w działalności na w krajach o odmiennym podejściu do kultury prowadze- wrażliwym i wysoce konkurencyjnym rynku farmaceu- nia biznesu. Dynamiczny rozwój działalności zrodził po- tycznym, ale także chronić firmę przed możliwymi niepra- trzebę określenia jednolitych standardów postępowania. widłowościami dzięki stworzeniu miejsca pracy wolnego Podstawą dla nich stał się system wartości etycznych od nagannych zjawisk. Szczególnie ten ostatni aspekt po- wskazujących, jakiego rodzaju postawy i zachowania sta- zwolił skupić wysiłki na budowie kultury firmy w oparciu nowią wyznacznik filozofii zarządzania w Grupie Polphar- o spójny system wartości, ukierunkowany na zapewnie- ma, spajającej kulturę firmy i skupiającej jej pracowników nie ludziom pracy w dobrej atmosferze, w bezpiecznym wokół wspólnych celów. i określonym przez najwyższe standardy postępowa- Jerzy Starak, Przewodniczący Rady Nadzorczej Polpharma S.A. Jestem głęboko przekonany, że silna kultura etyczna stanowi niezwykle ważny element tożsamości firmy, jak też całościowego systemu chroniącego przedsiębiorstwo przed różnego rodzaju nieprawidłowościami. Wysoka świadomość i wrażliwość na kwestie etyczne w środowisku pracy sprawia, że skuteczniej i bardziej efektywnie osiągamy cele biznesowe. Jest także czynnikiem pozytywnie wyróżniającym firmę na konkurencyjnym rynku. W Grupie Polpharma traktujemy Kodeks Etyki jako drogowskaz wspierający wszystkich pracowników w dokonywaniu właściwych wyborów. Jednak ustanowienie Kodeksu to dopiero początek drogi, na jakiej znajdzie się każda firma budująca swoją kulturę w oparciu o wartości. To bowiem kompleksowy Program etyczny, poparty zaangażowaną postawą kadry kierowniczej, stanowi najlepszą gwarancję skuteczności przyjętych rozwiązań. “ Magdalena Rzeszotalska, Dyrektor ds. Komunikacji “ Ustanowienie Programu Etycznego w Grupie Polpharma GLOBAL COMPACT Udział Grupy Polpharma w powstaniu i pracach Koalicji Rzeczników Etyki traktuję jako odpowiedzialną formę dzielenia się dobrymi praktykami oraz aktywność, która przyczyni się do podniesienia standardów w życiu gospodarczym naszego regionu Europy. nia środowisku. 100 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT GLOBAL COMPACT BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA 101 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA Szczególne znaczenie miał sposób ustanowienia wspól- Na podstawie zgłoszonych przez pracowników opinii wy- Program zakłada aktywną komunikację na temat zagad- Przyjęte rozwiązania gwarantują zarówno pracownikom, nego dla całej Grupy Polpharma Kodeksu Etyki. Przyjęto pracowano projekt Kodeksu, który poddano ponownym nień etycznych w organizacji oraz działania edukacyjne jak i zewnętrznym interesariuszom możliwości zgłaszania bowiem, iż w jego opracowanie powinna zaangażować konsultacjom. Łącznie w toku prac odbyło się prawie 20 adresowane do wszystkich pracowników. Za niezbędne zdarzeń stanowiących potencjalne naruszenie przyjętych się cała organizacja, gdyż tylko taki model prac zapewni spotkań bezpośrednich w różnych lokalizacjach Grupy uznaliśmy także stworzenie systemu wspierania zatrud- zasad postępowania. Niezwykle ważnym aspektem tego wysokie poparcie, zrozumienie i akceptację ze strony za- w kraju i poza granicami. W grudniu 2014 r. Kodeks Etyki nionych w rozwiązywaniu dylematów etycznych poprzez systemu jest zapewnienie ochrony przed działaniami od- trudnionych, a tym samym i najwyższy poziom zgodności Grupy Polpharma został przyjęty przez Zarząd firmy. Każ- uzyskiwanie porad ze strony bezpośrednich przełożonych wetowymi, które władze spółki w sposób jednoznaczny przyjętych rozwiązań z rzeczywistymi potrzebami i ocze- dy pracownik otrzymał za pośrednictwem swojego prze- lub Compliance Officera Grupy Polpharma, który jest jed- określiły jako niedopuszczalne. kiwaniami ludzi stanowiących o kulturze firmy. łożonego egzemplarz Kodeksu i podpisał oświadczenie nocześnie Liderem Zespołu ds. Ustanowienia Programu o zapoznaniu się z nim. Etycznego. przyświecało podjętym wysiłkom, było przekonanie o ko- Wartości jako podstawa nieczności wprowadzenia rozwiązania, które będzie dłu- Kodeks Etyki określił wspólny system wartości etycznych goterminowo wspierało budowę pożądanych standardów Grupy Polpharma, takich jak szacunek, uczciwość, od- w oparciu o przyjęty system wartości. Rozwiązaniem tym powiedzialność, solidarność i współpraca. Kodeks nor- stał się kompleksowy Program Etyczny. Prace nad okre- muje kwestie etyczne w relacjach ze współpracownika- śleniem wizji i założeń Programu zostały zapoczątkowane mi, partnerami, klientami i szeroko pojętym otoczeniem równocześnie z działaniami na rzecz ustanowienia jego społecznym oraz konkurencją. Jest podany do publicz- kluczowego elementu, tj. Kodeksu Etyki. nej wiadomości m.in. za pośrednictwem prowadzonych w poszczególnych krajach. Dzięki temu nie tylko wszyscy Trwające ponad rok prace przebiegały w dialogu z pra- pracownicy znają zapisy Kodeksu, ale ustanowione w nim cownikami i przy zaangażowaniu oraz poparciu ze stro- zasady są łatwo dostępne podmiotom zainteresowanym ny władz firmy. Powołano Komitet Sterujący i Zespół ds. współpracą z Polpharmą. Zależy nam bowiem na tym, by Ustanowienia Programu Etycznego, w którego skład partnerzy szanowali przyjęte przez nas wartości i nie po- weszli przedstawiciele najwyższej kadry zarządzającej dejmowali działań sprzecznych z naszymi standardami. i kluczowych obszarów biznesowych. Na czele projektu stanęli przedstawiciele Rady Nadzorczej, co stanowiło Kodeks Etyki jest podstawowym elementem komplek- dowód wyjątkowego znaczenia tego działania dla orga- sowego Programu Etycznego Grupy Polpharma, który nizacji. Od początku podejmowane kroki i ich cele były ustanawia mechanizmy budujące i wzmacniające świa- komunikowane pracownikom. domość przyjętych rozwiązań, a także stojące na straży ich stosowania. W wypracowanie podstaw dla zapisów Kodeksu Etyki zaangażowało się prawie 2 tys. pracowników z różnych lokalizacji Grupy. W toku konsultacji mogli oni ocenić Kodeks etyki dotychczasową kulturę etyczną firmy i wskazać zagadnienia, które powinny zostać ujęte w projektowanym Kodeksie oraz kluczowych założeniach Programu Etycznego. Zdecydowana większość uczestników konsultacji uznała etykę za ważną w pracy, a zbiór wspólnych war- Komunikacja wewnętrzna i zewnętrzna rozwiązania instytucjonalne tości etycznych za niezbędny dla właściwego rozwoju firmy. Pracownicy wyrazili jednocześnie wysokie poparcie dla działań podejmowanych przez władze firmy na rzecz ustanowienia kompleksowych rozwiązań określających etyczne standardy postępowania w miejscu pracy. BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT edukacja etyczna Marcin Musiał, Compliance Officer Grupy Polpharma, Lider Zespołu ds. Ustanowienia Programu Etycznego Ustanowienie i wdrożenie Programu Etycznego w sposób zgodny z najlepszymi praktykami przynosi organizacji szereg wymiernych korzyści. Poczynając od poprawy atmosfery pracy, poprzez wskazanie pracownikom jasnej wizji oczekiwanych od nich postaw, po przekonanie ich o szansach realizacji indywidualnych celów i planów w oparciu o przyjęte wartości. Profesjonalny Program wpływa także na pozytywną ocenę firmy przez kluczowych interesariuszy i przekonanie ich o bezpieczeństwie obopólnej współpracy. A to wszystko w sposób zapewniający wysoki poziom ochrony organizacji przed różnego rodzaju niepożądanymi zjawiskami wewnętrznymi zarówno wewnątrz organizacji, jak też w jej otoczeniu biznesowym. “ Dialog z pracownikami w językach narodowych serwisów internetowych Grupy “ Drugim fundamentalnym założeniem, jakie od początku 102 GLOBAL COMPACT System zgłaszania naruszeń GLOBAL COMPACT BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA 103 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA “ W 2012 roku w Grupie PKP rozpoczęły się daleko idące zmiany. Ich efektem było przekształcenie nierentownej i negatywnie postrzeganej przez społeczeństwo organizacji w nowoczesne przedsiębiorstwo, działające według rynkowych zasad i skoncentrowane na potrzebach klienta. Takie podejście wymagało nowego sposobu zarządzania, którego istotnym elementem było wprowadzenie jednolitych norm i wartości, obowiązujących pracowników. Ma to szczególne znaczenie, zważywszy na fakt, że Grupa PKP jest jednym z największych pracodawców w Polsce. Zatrudnia ok. 80 tys. pracowników na terenie niemal całego kraju. “ Zarządzanie programem etycznym w PKP S.A. Jacek Wojciechowicz, Ekspert Global Compact w Polsce, Rzecznik Etyki Polskich Kolei Państwowych S.A. Zarząd uznał, że stworzenie i wdrożenie systemu zarzą- w Trójmieście sp. z o.o., PKP Linia Hutnicza Szerokoto- czerpanie przykładów z dobrych praktyk rynkowych. W efekcie większość związków zawodowych przyjęła do dzania etyką pomoże spółkom Grupy PKP w osiąganiu rowa sp. z o.o., TK Telekom sp. z o.o., PKP Informatyka Bezpieczeństwo to komfort pasażerów, ale i pracowni- wiadomości treść Kodeksu etyki i nie zgłaszała uzasad- celów strategicznych, wzmocnieniu pozycji konkuren- sp. z o.o., CS Szkolenie i Doradztwo sp. z o.o., Drukarnia ków. Termin ten odnosi się także do infrastruktury i miejsc nionych uwag, choć dwa związki zawodowe zdystanso- cyjnej oraz zmianie kultury organizacyjnej. Dodatkowym Kolejowa Kraków sp. z o.o. oraz Natura Tour sp. z o.o. pracy, wskazuje na potrzebę szkoleń z zakresu bezpie- wały się od Kodeksu. bodźcem była potrzeba odpowiedzi na liczne nieprawi- czeństwa. Przez odpowiedzialność definiowana jest dłowości, ujawnione podczas prowadzonych w Grupie Przy pracy nad projektem korzystano zarówno z analizy dbałość o zdrowie oraz komfort pracowników, klientów W czerwcu 2013 Zarząd PKP S.A. przyjął Kodeks Etyki Gru- audytów i przeciwdziałania im w przyszłości. sytuacji w PKP, jak też z doświadczeń innych polskich i partnerów Grupy. Zaakcentowano także potrzebę dzia- py PKP oraz procedury, pozwalające stosować go w prak- oraz zagranicznych firm i organizacji, takich jak: Comarch, łania na rzecz grup społecznie wrażliwych oraz troskę tyce. Są to: polityka przeciwdziałania nadużyciom oraz po- Inicjatywa stworzenia systemu zarządzania programem KGHM, PKN Orlen, czy Lotos, DB, National Express, ING, o środowisko. Ostatnią wartością Kodeksu jest szacunek lityka przyjmowania i dawania prezentów i korzyści, polityka etycznym, która wyszła od kierownictwa PKP S.A., spo- Ceske Drahy, czy Banku Światowego. W procesie przy- – podstawa relacji między współpracownikami oraz pra- zarządzania konfliktem interesu i polityka anymobbingowa. tkała się z akceptacją ze strony spółek Grupy PKP. Uzna- gotowania systemu zarządzania programem etyki wzięli cowników z klientami czy kontrahentami. Kolejnym krokiem było powołanie Komisji Antymobbingo- no, że najskuteczniejszym sposobem budowania i wdro- także udział konsultanci i zewnętrzni eksperci. żenia zasad etycznych będzie metoda „bottom up”, czyli 104 GLOBAL COMPACT wej w PKP S.A. Przygotowane zostały także m.in. zasady W ramach projektu przeprowadzono również wśród pra- korzystania przez pracowników z mediów społecznościo- oparcie tworzenia Kodeksu Etyki i procedur przeciwdzia- Pierwszym krokiem konsultacji społecznych były bada- cowników badania, mające ocenić potrzebę opracowania wych. Opublikowano również zasady dla dostawców, wyni- łania nadużyciom o faktyczne zapotrzebowanie i opinie nia opinii pracowników, przeprowadzone jeszcze w 2012 Kodeksu Etyki w Grupie PKP. 87% badanych dostrzegło kające z Kodeksu Etyki i wyżej wymienionych polityk. pracowników, a także konsultacje społeczne. roku. Ich efektem było zidentyfikowanie podstawowych potrzebę stworzenia takiego Kodeksu; 84% badanych wartości dla Grupy PKP, tj.: solidność, dobre zarządza- przyznało, że zetknęło się z przypadkiem zachowania We wrześniu 2013 zostało utworzone stanowisko Rzecz- W efekcie powstał zespół projektowy Zareaguj, którego nie, bezpieczeństwo, nowoczesność, odpowiedzialność nieetycznego w pracy, a 25% - że z takim zachowaniem nika Etyki PKP SA i Grupy PKP, podporządkowane bez- celem było zidentyfikowanie najistotniejszych wartości dla i szacunek. Powstała w ten sposób baza do opisania miało do czynienia osobiście. pośrednio Prezesowi Zarządu PKP S.A. Oprócz PKP Grupy PKP, ustalenie zasad oraz standardów postępowa- tych wartości konkretnymi praktykami. I tak: solidność nia w relacjach z najważniejszymi interesariuszami, a taj- rozumiana jest w Kodeksie jako długoletnia tradycja, rze- Od początku istnienia projektu Zareaguj wskazywano na spółek Grupy PKP: PKP Intercity S.A., PKP Cargo S.A., że wypracowanie systemu zgłaszania i przeciwdziałania telność i otwarcie na potrzeby klienta, ale także dbałość konieczność przeprowadzenie konsultacji społecznych. PKP Energetyka S.A., PKP Szybka Kolej Miejska w Trój- nadużyciom. o powierzony majątek i wywiązywanie się ze swoich zo- Uznano, że przedstawiciele związków zawodowych po- mieście sp. z o.o., PKP Linia Hutnicza Szerokotorowa sp. S.A., Kodeks Etyki Grupy PKP został przyjęty przez 9 bowiązań. Dobre zarządzanie to zatrudnianie wysokiej winni mieć możliwość zapoznania się z wypracowaną z o.o., TK Telekom sp. z o.o., PKP Informatyka sp. z o.o., W pracach projektowych brali udział pracownicy 11 spół- klasy specjalistów i zapewnienie pracownikom rozwoju treścią Kodeksu i zgłoszenia ewentualnych uwag. Kolej- Drukarnia Kolejowa Kraków sp. z o.o. oraz Natura Tour ek Grupy PKP: PKP S.A., PKP Intercity S.A., PKP Cargo zawodowego, a nowoczesność to jednocześnie sięga- nym krokiem były więc konsultacje związkowe, które roz- sp. z o.o. W Spółkach zostali powołani rzecznicy etyki, S.A., PKP Energetyka S.A., PKP Szybka Kolej Miejska nie po najlepsze, sprawdzone na kolei rozwiązania oraz poczęły się w kwietniu 2013 r. w 8 spółkach Grupy PKP. odpowiadający za wdrażanie i przestrzeganie Kodeksu, BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT GLOBAL COMPACT BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA 105 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT jego interpretację, oraz szkolenia pracowników w obsza- Polegają na przeszkoleniu grupy osób, które następnie mała także biały listek CSR tygodnika POLITYKA za ca- Kodeks Etyki Grupy PKP został przyjęty niewiele ponad rze etyki. Powołano również Komisję Etyki Grupy PKP, będą miały umiejętność przekazania wiedzy wśród pra- łościową wizję zarządzania, opartą na normie ISO 26000, dwa lata temu i nadal jest wdrażany, a system zarzą- w której skład wchodzą rzecznicy etyki spółek, pod prze- cowników poszczególnych spółek. W szkoleniu tym wzięli gdzie kwestie związane z reputacją, zdolnością wzmac- dzania programem etyki rozwijany i uzupełniany. Wpro- wodnictwem Rzecznika Etyki Grupy. Komisja, uwzględ- udział liderzy wartości, rzecznicy etyki i osoby zajmujące niania morale i zaangażowania pracowników są istotnymi wadzenie polityk w obszarze etycznym, jak również kam- niając wszystkie standardy etyczne w Grupie, pełni m.in. się komunikacją wewnętrzną z 10 spółek Grupy PKP. Ce- wskaźnikami oceny. Działania Grupy PKP w obszarze ety- pania informacyjna oraz szkolenia, zaowocowały wieloma funkcje doradcze. Już od pierwszego spotkania Komisja lami szkolenia były m.in.: dostarczenie wiedzy o systemie ki zostały wskazane jako „dobre praktyki” w raporcie Fo- zapytaniami ze strony pracowników, skierowanych do sprawdziła się jako forum wymiany doświadczeń oraz wartości zawartym w Kodeksie Etyki, zapoznanie uczest- rum Odpowiedzialnego Biznesu. Jednym z efektów wdro- Rzecznika Etyki. Wpłynęło też szereg zgłoszeń, dotyczą- platforma dyskusyjna. ników z narzędziami, sprzyjającymi wykonywaniu przez żenia systemu zarządzania programem etycznym w PKP cych potencjalnych naruszeń, z których część zaowoco- nich nowych obowiązków wynikających z przyjętych była decyzja kierownictwa Grupy o przystąpieniu do ini- wała przeprowadzeniem działań wyjaśniających ze strony Pracownicy, którzy chcą zgłosić przypadki nadużyć lub procedur, przygotowanie do pełnienia funkcji Rzecznika cjatywy Sekretarza Generalnego ONZ „Global Compact”. audytu wewnętrznego. To potwierdza, że przyjęty kieru- naruszania zasad etycznych mają do dyspozycji róż- i Lidera Wartości. Kolejnym etapem było szkolenie dla ka- W grudniu 2014 z inicjatywy PKP S.A. odbyła się konfe- nek działań sprzyja zmianie jakości pracy i relacji między ne formy komunikacji: kontakt osobisty z bezpośrednim dry menadżerskiej pod nazwą „Przekaż dalej – wdrażamy rencja, zorganizowana przez Biuro UN Global Compact osobami zatrudnionymi na kolei oraz budowaniu nowej zwierzchnikiem służbowym, lub kontakt z Rzecznikiem wartości Grupy PKP”. w Polsce, gdzie pod auspicjami Inicjatywy Sekretarza kultury organizacyjnej. Dzięki tym działaniom w latach Etyki: drogą mailową na utworzony w tym celu adres Generalnego ONZ Global Compact, zainicjowana została 2014 i 2015 PKP dwukrotnie otrzymały laur Przedsiębior- e-mail oraz za pomocą platformy internetowej i specjal- Przeszkolonych zostało ponad 90% pracowników. Po- Koalicja Rzeczników Etyki polskich firm. W marcu 2015 stwa Przyszłości. nej, dedykowanej linii telefonicznej. nadto prowadzone są regularne szkolenia z zakresu zorganizowane zostało pierwsze posiedzenie Grupy Ro- Kodeksu Etyki dla nowo przyjmowanych pracowników, boczej w ramach Koalicji Rzeczników Etyki. Przedstawi- Istotne jest to, że tego typu zgłoszenia mogą być dokony- w ramach programu „Onboarding”. W listopadzie 2015 ciele spółek Grupy PKP wnieśli istotny wkład w jej prace. wane zarówno bezpośrednio, jak i anonimowo. rozpoczęły się szkolenia w systemie e-learningowym dot. tym.in. przeciwdziałania nadużyciom, przyjmowania Wdrażaniu systemu etyki towarzyszyły działania edukacyj- i wręczania korzyści oraz prezentów, a także zarządzania ne i komunikacyjne. Prezentowano m.in. standardy postę- konfliktem interesu. W PKP S.A. wyższa kadra kierowni- powań podczas wykonywania obowiązków służbowych. cza zapoznała się natomiast z zagadnieniami z zakresu Początkowo, przyjęto system szkoleń polityki antymobbingowej oraz konfliktu interesu. train-the-trainer. Kodeks Etyki Grupy PKP S.A., a także polityki i inne dokumenty dotyczące etyki, zostały opublikowane w porkowo Kodeks Etyki został umieszczony na publicznej stronie internetowej PKP S.A. Procedurom i działaniom w sferze etyki poświęcono szereg artykułów i wywiadów, które ukazały się w wewnętrznym organie PKP S.A. In- Dostępny w naszej Spółce foexpress, a także w gazecie Grupy PKP „Twoja Kolej”. Efektywność tych działań znalazła swoje odzwierciedlenie w wynikach badań, przeprowadzonych wśród pra- SOLIDNOŚĆ DOBRE ZARZĄDZANIE cowników PKP S.A. w 2014 roku. Wskazują one, że 92% NOWOCZESNOŚĆ ODPOWIEDZIALNOŚĆ BEZPIECZEŃSTWO pracowników PKP S.A. potwierdza znajomość Kodeksu Etyki, a 88% uważa, że jego wdrożenie ma pozytywny wpływ na firmę. 89% zna dobrze wewnętrzną politykę antymobbingową, 92% - politykę przyjmowania prezentów SZACUNEK i korzyści, 88% - regulamin zarządzania konfliktem intere- Jakub Karnowski, Prezes Zarządu, Polskie Koleje Państwowe S.A. Udało nam się stworzyć efektywny system zarządzania systemem etycznym w Grupie PKP. Minęły już ponad 3 lata od momentu zainicjowania pierwszych zmian w tym kierunku. Jesteśmy zadowoleni z efektów, jakie udało nam się osiągnąć. Jednym z nich jest stworzenie Koalicji Rzeczników działającej pod auspicjami UNGC Poland. To doskonała platforma do wymiany doświadczeń z innymi firmami i organizacjami w obszarze etyki biznesu oraz narzędzie do wypracowania najlepszych praktyk w tym zakresie. “ Kodeks etyki Grupy PKP “ talu intranetowym PKP S.A. w zakładce „Etyka”. Dodat- su i 85% - politykę przeciwdziałania nadużyciom. Dbajmy razem o standardy i wartości Grupy PKP 106 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT W marcu 2015 PKP S.A. została laureatem ogólnopolskiego konkursu „Etyczna Firma”, przeprowadzonego przez firmę audytorską PwC oraz Puls Biznesu. Spółka otrzy- GLOBAL COMPACT BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA 107 “ Barbara Głowala, Menedżer Doradca ds. Etyki, Skanska w Polsce Grupa Skanska należy do światowych liderów na rynku budowlanym i deweloperskim i jest największą i najbardziej zyskowną firmą z tej branży w Polsce. Historia firmy dowodzi, że przy osiąganiu dobrych wyników ważne jest nie tylko umiejętne zarządzanie i sprawność biznesowa, ale także etyka. Ustanawiając mocne wewnętrzne standardy, stawiamy sobie poprzeczkę bardzo wysoko – niezależnie od ściśle respektowanych zewnętrznych norm i przepisów. Skanska pokazuje, że to nie tylko odpowiedzialne działanie i wewnętrzna potrzeba – to także dobry przepis na biznes. Zasady, którymi kierujemy się na co dzień, przyciągają klientów i wyróżniają nas na globalnym i polskim rynku. Etyczna firma to odpowiedzialni ludzie kontrahentów – jest Kodeks Postępowania Skanska. Do- Na budowach Skanska zobaczyć można lustra z dopiskiem mi nasza organizacja rzeczywiście żyje, które pracownicy „Osoba odpowiedzialna za BHP na tej budowie”. Każdy znają i z którymi się utożsamiają. Zakłada transparentność z zakresu etyki, możliwość śledzenia postępów w tym ob- ska na rynku w zakresie etyki jest prowadzone przez firmę podchodzący do nich pracownik widzi w odbiciu siebie działań, dbałość o wartości, takie jak uczciwość oraz szarze, dzielenia się najlepszymi praktykami w ramach or- badanie marki (Skanska Brand Survey), którego częścią i przekonuje się, że firmowe zasady to nie coś narzuconego ochrona życia i zdrowia pracowników, tworzenie przyjaznej ganizacji oraz podtrzymywania dyskusji na ten temat. są pytania poruszające kwestie etycznych zachowań na z góry, ale wewnętrzna odpowiedzialność każdej osoby. atmosfery pracy i wzajemną otwartość. Kodeks obowiązu- Bezpieczeństwo to absolutny priorytet w naszej firmie. By- kument ten definiuje podstawowe zasady i wartości, który- rynku i pozycji lidera. Badanie wykazuje stałe silne powią- je również naszych kontrahentów – jest bowiem integralną Skanska wprowadziła również szczegółowe polityki, np. zanie naszej marki z wartościami etycznymi. Natomiast częścią umów podpisywanych z partnerami biznesowymi. gościnności i upominków, a także zasady mające zastoso- na poziomie wewnętrznym przestrzeganie standardów liśmy inicjatorem Porozumienia dla Bezpieczeństwa w Bu- wanie w sytuacjach konfliktu interesów. Każdy pracownik etycznych sprawdzane jest wśród pracowników w ra- downictwie, tworzonego obecnie przez dziesięć najwięk- Jesteśmy przekonani, że etyczne postępowanie to ele- jest zobowiązany do przestrzegania tych reguł. W kwe- mach corocznych badań opinii pracowników. szych firm budowlanych na polskim rynku. Jego głównym ment absolutnie kluczowy dla każdej firmy. Sam dokument stiach zapewnienia zgodności z zasadami Kodeksu, za- dążeniem jest całkowite wyeliminowanie wypadków opisujący zasady jednak nie wystarczy, aby zapewnić, że rządy jednostek wspiera Komitet ds. Etyki – powoływany Zielone wszystkim się opłaca śmiertelnych na polskich budowach. Skanska już wiele lat każdy z zaangażowaniem realizuje te standardy. Dlatego na poziomie każdego kraju, w którym Skanska działa. Zasady etycznego postępowania historycznie były od- temu postawiła sobie taki cel. Regularnie szkolimy pra- oprócz Kodeksu Postępowania opracowaliśmy wytyczne Komitet na polskim rynku liczy 14 osób (w tym menedże- powiedzią na wyzwania stające przed naszą firmą i jej cowników i stosujemy zasady bezpieczeństwa bardziej i narzędzia wyznaczające kierunki działania. Przykładem rów wyższego szczebla, prawnika i przedstawiciela działu pracownikami ze strony świata zewnętrznego. Z biegiem restrykcyjne niż normy krajowe. Promujemy bezpieczną jest Ethics Roadmap – matryca obejmująca główne ob- HR), które zajmują się m.in. ustalaniem wytycznych doty- czasu Skanska stała się też coraz bardziej zaangażowana pracę i zapobieganie groźnym zdarzeniom. Przykładem szary związane z etyką w Skanska w Polsce. Pomaga ona czących zapytań i wątpliwości pracowników w związku w budowanie odpowiedzialnego biznesu w sposób ak- naszych działań może być Tydzień Bezpieczeństwa Skan- w analizie takich strategicznych kwestii jak dobre praktyki, z dokumentami tworzącymi Program Kodeksu Postępo- tywny. To pozwala lepiej realizować cele etycznego i zrów- ska. To największa na świecie akcja edukacyjna na temat polityka firmy i procedury dotyczące etyki. Mapę stworzono wania Skanska oraz badaniem zgłoszonych przypadków noważonego rozwoju, ale także dostarczać rozwiązania bezpiecznej pracy w sektorze budowlanym. Ciekawym wewnętrznie, by pomóc w opracowywaniu na każdy rok naruszenia procedur. Pracownicy mogą kontaktować bardzo atrakcyjne dla klientów. Najlepszym przykładem projektem jest też akcja „O mało co…”, mająca na celu Planów Etyki, które wzmacniają kulturę w organizacji w za- się z Komitetem listownie i mailowo. W firmie istnieje jest propagowanie i realizowanie zielonego budownictwa. przeciwdziałanie praktyce ukrywania błędów i niedopa- kresie wartości. Dzięki zawartym w niej wskaźnikom możli- też globalna „gorąca linia”, w ramach której pracownicy Skanska, jako jeden z pierwszych deweloperów na pol- trzeń na terenie budowy. Na placach budów Skanska we jest dobranie odpowiednich szkoleń, inicjatyw i narzędzi, i osoby z zewnątrz mogą anonimowo zgłaszać problemy skim rynku budowlanym wyspecjalizował się w energo- znajdują się tablice informujące o sytuacjach, które mogły by stale podnosić świadomość etyczną pracowników na i niepokojące sytuacje. Jest to tzw. program whistleblo- oszczędnych rozwiązaniach technologicznych, tworząc zakończyć się wypadkiem. Ich zgłoszenie i analiza po- każdym szczeblu organizacji. Mapa jest narzędziem stra- wing (wczesnego ostrzegania), który staje się skutecz- tzw. zielone biurowce, czyli budynki zużywające znacznie zwalają unikać podobnych sytuacji w przyszłości. tegicznym pomagającym przygotowywaniu biznesplanów nym narzędziem identyfikowania ryzyka w wielu firmach. mniej energii i wody. Dzięki mądrej gospodarce odpadami, na kolejny rok. Z kolei „Karta wyników z zakresu etyki” (The Wszyscy pracownicy uczestniczą także w szkoleniach użyciu bezpiecznych i odnawialnych materiałów i nowo- Ethics Scorecard) jest narzędziem stworzonym do mierze- dotyczących etyki w ciągu pierwszych trzech miesięcy czesnym technologiom udaje się nam nie tylko edukować Bezpieczeństwo to jednak tylko jeden z wielu elementów nia postępów poczynionych w zakresie etyki przez jednost- pracy, a następnie – regularnie – raz na dwa lata. Szko- do minimum czynniki szkodliwe dla środowiska, takie jak szerokiego myślenia o odpowiedzialnym i etycznym biz- ki biznesowe oraz całą Grupę Skanska. Dokument ten jest lenia mają charakter warsztatów, co sprzyja budowaniu wzrost poziomu zanieczyszczeń czy emisja dwutlenku wę- nesie w Skanska. Punktem odniesienia dla całej firmy – publikowany dwa razy w roku, aby zapewnić wszystkim kultury otwartości i gotowości na wspólne rozwiązywanie gla, ale także wprowadzać rozwiązania przynoszące klien- wszystkich jej spółek, oddziałów, pracowników, a także pracownikom dostęp do najbardziej aktualnych danych dylematów w codziennej pracy. Miernikiem pozycji Skan- tom szereg korzyści. Dla przykładu, realizowany obecnie Mocny fundament 108 GLOBAL COMPACT “ Na etyce dobrze się buduje BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT GLOBAL COMPACT BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA 109 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT kolejny tysiąc lub nawet więcej specjalistów. Ludzie są dla w projekcie modernizacji skweru przy ul. Krochmalnej 3. Odpowiedzialny biznes jest mocny i stabilny Mieszkańcy, urząd dzielnicy, organizacja NGO i my prowa- Wszystkie opisane działania to nie tylko ochrona przed kich działań jest człowiek – zarówno klient i odbiorca na- dzimy wspólne prace, aby ten fragment miasta zaadapto- potencjalnymi sytuacjami kryzysowymi, ale także obszar szych usług, jak i pracownik. Skanska regularnie otrzymu- wać na tzw. Archipelag Wysp – przestrzeń podzieloną na budowania przewagi konkurencyjnej firmy. Klienci i kon- je nagrody i wyróżnienia dla dobrego pracodawcy. W tym Skanska wprowadziła do Polski system certyfikacji środo- kolorowe, okrągłe place tematyczne. Do tej pory pojawiły trahenci często wybierają Skanska ze względu na nasze roku już po raz ósmy z rzędu zajęliśmy pierwsze miejsce wiskowej LEED dla budynków biurowych. Nasze biurow- się tam już m.in. nowe huśtawki, zjeżdżalnia, ścianka wspi- odpowiedzialne podejście do biznesu, a także poczucie w rankingu Firma dla Inżyniera. Otrzymaliśmy także po raz ce, jako pierwsze w Polsce, uzyskały również certyfikację naczkowa oraz stacjonarna trampolina. Z kolei w Krakowie bezpieczeństwa, które dzięki temu zapewniamy. Nasi szósty tytuł „Most Attractive Employer” w kategorii „Inży- w tym systemie na najwyższym, platynowym poziomie. jesteśmy partnerem innego projektu – Superścieżki. Inicjaty- partnerzy wiedzą, że jeśli Skanska podejmuje się jakiegoś nieria” w największym badaniu opinii studentów w Polsce Promujemy energooszczędne rozwiązania, współorga- wa, nad którą prace rozpoczną się w przyszłym roku, ma na projektu, to jest pewne, że w obszarze zależnym od firmy przeprowadzonym przez firmę Universum. nizując Laboratorium Efektywności Energetycznej w Bu- celu zagospodarowanie odcinka między rondami Mogilskim zostanie on zrealizowany zgodnie z oczekiwaniami i to we- downictwie w Polsce. Obecnie nasza spółka realizująca i Grzegórzeckim i oddanie go mieszkańcom w opracowanej dług wysokich standardów – etyki, transparentności, solid- Ugruntowane wartości, które od wielu lat są podstawą dzia- deweloperskie projekty mieszkaniowe, jest także w trak- przez nich formie. Superścieżka to pierwsza tak duża ko- ności i odpowiedzialności. Etyczne postępowanie pomaga łalności Skanska na całym świecie, pozwoliły naszej firmie cie budowy osiedla mieszkalnego, które jako pierwsze operacja Gminy Kraków, organizacji pozarządowych i pry- nam też w budowaniu dobrego wizerunku pracodawcy. To osiągnąć pozycję lidera branży budowlanej i deweloper- w Polsce będzie certyfikowane w systemie środowisko- watnych inwestorów. Jednak najważniejszym ogniwem ca- niezwykle ważne, ponieważ w Skanska w Polsce pracuje skiej. Mamy też silne przekonanie, że dalsze oparcie biznesu wym BREEAM. Zdecydowaliśmy się na to nie tylko dlate- łego procesu są mieszkańcy, gdyż to oni stworzyli i wybrali obecnie 7700 osób, a co roku firma przyjmuje do pracy na tym fundamencie, pomoże nam osiągać kolejne sukcesy. go, że odpowiedzialne, zrównoważone budowanie jest dla koncepcje zagospodarowania przestrzeni. We Wrocławiu nas ważne. To także dobra odpowiedź na potrzebę rynku. natomiast, przy naszym biurowcu Dominikański, zrealizowa- Coraz więcej osób w Polsce chce ograniczać negatywny liśmy projekt artystyczny. Na ścianie okolicznego podwórka, wpływ na środowisko. Coraz częściej doceniają oni tak- po konsultacji z mieszkańcami, powstał kwiecisty mural. że zielone budynki jako zdrowe miejsce życia i efektywne Swoją formą nawiązuje do renesansowego ogrodu Lauren- środowisko pracy. Cieszymy się, że nasze cele CSR idą tiusa Scholza, niegdyś znajdującego się na terenie biurowca. budynek Atrium 2 w Warszawie zapewni mniejsze zużycie lokalnym społecznościom. W Warszawie uczestniczymy energii o 30% w stosunku do norm lokalnych, a wody – aż o połowę. Zielony budynek to także lepsze wyniki pracujących w nim specjalistów i mniejsza absencja. nas niezmiernie ważni. W naszej firmie w centrum wszyst- tu w parze z tworzeniem lepszej oferty rynkowej. Dzięki temu wygrywamy podwójnie. społecznościami lokalnymi. Wszystkie inwestycje i projekty staramy się realizować tak, aby niosły ze sobą korzyści dla ludzi – nie tylko odbiorców naszych usług, ale też np. osób mieszkających w danej okolicy. Dla przykładu myślimy o nich, projektując przestrzenie wokół budynków biurowych i aranżując je małą architekturą, a w pobliżu budowanych osiedli mieszkaniowych, prowadząc liczne nasadzenia zieleni, jak podczas akcji „100 drzew dla Bielan” przy Osiedlu Mickiewicza. Skanska chętnie nawiązuje współpracę ze szkołami i świetlicami, prowadząc zajęcia dla dzieci związane z bezpieczeństwem i budownictwem, np. program „Bezpieczni w pobliżu budowy”, w którym przez osiem lat wzięło udział ponad 100 tys. małych uczestników czy „Świetlicowy plac budowy”, który przez zabawę przybliża dzieciom świat architektury i techniki. Angażujemy się także w szereg akcji w ramach tzw. „placemakingu”, czyli tworzenia dobrych miejsc służących 110 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT Katarzyna Zawodna, Prezes, Skanska Property Poland Sp. z o.o., Członek Rady Programowej Global Compact w Polsce W Skanska od dawna postępujemy zgodnie z wysokimi standardami etycznymi i mamy wewnętrzny „Kodeks Postępowania”, oparty na najlepszych światowych praktykach. Dlatego Koalicja Rzeczników Etyki jest dla nas ważnymi partnerem, z którym możemy promować na polskim rynku etyczne rozwiązania w biznesie. Wierzę, że działalność w Koalicji pozwoli nam w pozytywny sposób wpływać na standardy prowadzenia biznesu w Polsce i postrzeganie naszego rynku na arenie międzynarodowej jako miejsca coraz bardziej transparentnego. Jestem przekonana, że jasne i przejrzyste zasady we wszystkich obszarach działania umożliwią dalszy dynamiczny rozwój naszego kraju. Im więcej partnerów tej szczytnej inicjatywy, im więcej najlepszych międzynarodowych standardów etycznych w naszej działalności na co dzień, tym większa szansa na nasz wspólny sukces. “ Skanska wyznacza również standardy współpracy ze “ Uważni i bliscy GLOBAL COMPACT BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA 111 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA “ Każdy przypadek podejrzenia lub faktycznego naruszenia zasad Kodeksu może być zgłoszony na różne sposoby – poprzez infolinię, wysłanie wiadomości e-mail, czy też przy wykorzystaniu formularza online. W każdym przypadku możliwy jest również kontakt z tzw. Business Integrity Officer’em, który w zależności od rodzaju sprawy podejmuje dalsze działania związane z odpowiedzią na pytanie, bądź formalnym rozpoczęciem procedury związanej z naruszeniem Kodeksu. “ Podejście do spraw etyki w zrównoważonym modelu biznesowym firmy Unilever GLOBAL COMPACT Łukasz Szymański, Legal Counsel, Business Integrity Officer, Head of Legal Unilever Poland and Baltics Firma Unilever w 2010 roku ogłosiła Plan „Życie w spo- dego biznesu. Dlatego w firmie Unilever wierzymy i kieru- oraz pożądane kierunki działań – w przypadku, gdy dane Dzięki tego rodzaju działaniom Unilever stara się wzmac- sób zrównoważony”, który zakłada podwojenie wielkości jemy się przekonaniem, że sukces w dużej mierze osiąga zdarzenie bądź sytuacja nie są przewidziane i ujęte w jego niać zasady Kodeksu oraz przypominać jak ważne są biznesu firmy, przy jednoczesnym obniżeniu wpływu na się dzięki cechom takim jak rzetelność, uczciwość oraz treści, pozostałe zasady pozwalają na wybór właściwej zasady etycznego i zgodnego z prawem działania dla co- środowisko i zwiększeniu pozytywnego wpływu spo- szacunek dla wszystkich, którzy tworzą organizację oraz drogi postępowania oraz podjęcie odpowiedniej decyzji dziennie wykonywanych obowiązków. łecznego. Plan ten ma bardzo wiele aspektów, a jednym tych, którzy współpracują z nami jako nasi dostawcy, związanej z daną sytuacją. z nich jest właśnie dbałość o prawa człowieka i promowa- klienci czy usługodawcy. Takie zasady stoją u podstaw nie etycznego modelu biznesowego ze wszystkimi stro- naszej firmy oraz pozostają aktualne w dzisiejszych cza- Zasady regulowane przez Kodeks oraz pozostałe regula- munikowane partnerom biznesowym Unilever, od których nami związanymi z działalnością firmy. Na wstępie warto sach. Nadal wierzymy, że sukces oznacza zachowanie minyi polityki składają się na zestaw norm kształtujących także oczekujemy działań zgodnych z zasadami, który- podkreślić także szerszy kontekst związany z działaniami najwyższych standardów naszego postępowania w sto- działania pożądane i te sprzeczne z naszymi zasadami, mi kierujemy się na co dzień wewnątrz organizacji. Ta- firmy Unilever na rzecz przestrzegania standardów etycz- sunku do pracowników, współpracowników, klientów, oraz przepisami prawa, których Unilever nie toleruje, kim przykładem jest np. polityka pozyskiwania zasobów nych i wspieraniem tego tematu zarówno wewnątrz, jak konsumentów, a także środowiska naturalnego. a które muszą być wyeliminowane. z odpowiedzialnego źródła. Wyraża ona nasze zobowią- jest aktywna w promowaniu szeroko pojętych standar- Kodeks Postępowania w Biznesie Całokształt tych zasad jest komunikowany każdej nowej uczciwy, otwarty i respektujący powszechne prawa czło- dów praw człowieka – w tym roku opublikowała raport Na bazie zdobytych doświadczeń opracowano Kodeks osobie, która przed rozpoczęciem współpracy zobowiązuje wieka oraz podstawowe zasady pracy we wszystkich zgodny ze standardami ONZ, dotyczący właśnie praw Postępowania w Biznesie firmy Unilever, który wyznacza się ich przestrzegać, pracując w Unilever. W ramach utrwa- obszarach naszej działalności. Obejmuje ramowe założe- człowieka. Podkreśla on kluczowe obszary rozwoju, najwyższe standardy zachowań, jakich oczekujemy od lania najważniejszych punktów, każdego roku przeprowa- nia, za pomocą których formułujemy swoje ambicje oraz w tym pracy Unilever na rzecz równouprawnienia kobiet, naszych pracowników. Kodeks ten ma charakter global- dzane są szkolenia obejmujące pogłębione informacje z da- podejście w kwestii pozyskiwania zasobów z odpowie- postępów w walce z molestowaniem seksualnym oraz ny, a zasady nim określone obowiązują wszystkie osoby nej dziedziny ujętej w Kodeksie – szkolenia są obowiązkowe dzialnego źródła. Chcemy współpracować jedynie z tymi w zakresie poprawy kwestii zdrowia i bezpieczeństwa wykonujące pracę na rzecz Unilever. Mając jednak na dla wszystkich osób, bez względu na podstawę współpra- dostawcami, którzy podzielają nasze wartości i postępują w całym łańcuchu dostaw. Raport opisuje także główne względzie, że Unilever jest obecny w wielu krajach, Kodeks cy z Unilever oraz charakter łączącej umowy. Standardo- zgodnie z zasadami określonymi w tej polityce. obszary dalszego rozwoju i wskazuje konieczność współ- jest wspierany przez dodatkowe polityki, uwzględniające wo realizowane są one w wersji online w języku angielskim, pracy z innymi organizacjami w celu wywarcia wpływu na lokalne wymogi wynikające z przepisów prawa obowią- przy czym wszystkie osoby wymagające szkoleń w języ- W ramach Kodeksu Postępowania w Biznesie położo- większe zmiany systemowe. zujących w danym kraju. W ten sposób mamy pewność, kach narodowych mają także zapewnioną taką możliwość ny został także nacisk na inne istotne aspekty związane i na zewnątrz organizacji. W skali globalnej firma Unilever 112 Co istotne, zasady określone w Kodeksie są również ko- zanie do prowadzenia działalności biznesowej w sposób że nasze zasady są jasne i przejrzyste dla wszystkich pra- w tradycyjnej formule papierowej. W ten sposób wszyscy z etycznym oraz zgodnym z prawem postępowaniem. Mamy świadomość, że w skali globalnej temat standar- cowników, a jednocześnie uwzględniają lokalną specyfikę pracownicy mają możliwość zrealizowania obowiązkowego W szczególności na zagadnienia dotyczące unikania kon- dów etycznych jest niezmiernie ważny dla rozwoju każ- i wymogi prawne. Co więcej, Kodeks zawiera wytyczne szkolenia w sposób najbardziej dla siebie odpowiedni. fliktu interesów, przekupstwa, zasad przyjmowania oraz BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT GLOBAL COMPACT BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA 113 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA wręczania prezentów, zdrowia i bezpieczeństwa, posza- Ostateczne decyzje w sprawie, w której zostało wszczę- nowania ludzi, ochrony informacji, danych osobowych czy te postępowanie w celu ustalenia, czy dane zdarzenie kontaktów z konkurencją. Reguluje on także inne kwestie wypełniło znamiona czynności sprzecznych z zasadami zapewniające etyczne prowadzenie działalności oraz re- Kodeksu, podejmowane są kolegialnie w ramach tzw. alizowanie celów biznesowych z poszanowaniem prze- Code Committee – organu, który stoi na straży zgodności pisów prawa, praw człowieka oraz uczciwej konkurencji. działania zgodnie z Kodeksem w danym obszarze geo- Naruszenie Kodeksu może mieć istotne konsekwencje graficznym. GLOBAL COMPACT zarówno dla Unilever, jak i dla osoby dopuszczającej się naruszenia. W obu przypadkach sankcje mają odmienny Firma Unilever widzi duże znaczenie promowania stan- charakter, ściśle zależny od stopnia zawinienia oraz roz- dardów etycznych, ponieważ jest to zgodne ze zrówno- miaru szkody. ważonym modelem biznesowym, który firma realizuje już od kilku lat. Znaczenie tego tematu jest także często Małgorzata Zdzienicka-Grabarz, Tomasz Bżykot, Dyrektor zarządzający Każdy przypadek podejrzenia lub faktycznego naruszenia podnoszone przez globalne kierownictwo firmy, z Preze- Dyrektor Biura Społecznej Pionu Monitoringu Zgodności zasad Kodeksu może być zgłoszony na różne sposoby sem firmy Paulem Polmanem na czele. Jak sam twier- Odpowiedzialności Biznesu, Bank BGŻ i Ryzyka Operacyjnego, Bank BGŻ – poprzez infolinię, wysłanie wiadomości e-mail, czy też dzi, „biznes może rozwijać się tylko w społeczeństwach, BNP Paribas BNP Paribas przy wykorzystaniu formularza online. W każdym przy- w których prawa człowieka są przestrzegane i chronione. padku możliwy jest również kontakt z tzw. Business In- Ludzie są naszym największym atutem, a wzmacnianie tegrity Officer’em, który w zależności od rodzaju sprawy ich pozycji w całym naszym łańcuchu dostaw jest nie tyl- podejmuje dalsze działania związane z odpowiedzią na ko słuszne, ale także zapewnia zrównoważoną przyszłość pytanie, bądź formalnym rozpoczęciem procedury zwią- dla biznesu”. zanej z naruszeniem Kodeksu. Firma jest tak etyczna, jak jej pracownicy Reorganizacja firmy szansą na wzmocnienie etycznej kultury korporacyjnej Z perspektywy dwóch łączących się organizacji, tj. daw- Konsolidacje rynku poprzez fuzje i przejęcia to w ostat- szaru Compliance i szefowej obszaru CSR w budowaniu nich latach nasilające się zjawisko. W takich warunkach kultury etycznej w Banku BGŻ BNP Paribas. Bez względu niejednokrotnie dochodzi do wyhamowania, a nawet na charakter procesu fuzji i przyjęty standard wdrażania utracenia wypracowanych dobrych praktyk w związku z rozwiązań organizacji to pracownicy przesądzają o jako- koniecznością przejęcia nowych polityk i regulacji. Szcze- ści rozwiązań, wykorzystaniu potencjału i siły łączących gólnie narażone na takie straty są obszary, które nie mają się organizacji. I choć jesteśmy dopiero w trakcie docelo- bezpośredniego przełożenia na efektywność produkcyjną wego modelu działania, już wiemy, że łączy nas wspólna firmy. Do takich m.in. należy społeczna odpowiedzialność wizja, wzajemne zaufanie i świadomość naszej komple- biznesu, czy też zarządzanie etyką. mentarności w tworzeniu etycznej kultury organizacyjnej. nego Banku BGŻ i dawnego BNP Paribas Banku Polska chcemy przedstawić nasze doświadczenia, szefa ob- Dobrze wiemy, jak wielką uwagę do etyki w organizacji W warunkach reorganizacji firmy zwykle połączonej z re- przywiązuje Zarząd Banku oraz nasz główny akcjonariusz dukcją kosztów zdarza się, że pracownicy odpowiedzialni tj. Grupa BNP Paribas. Czujemy odpowiedzialność i umo- Harm Goossens, Dyrektor Generalny Unilever w regionie Europy za CSR i etykę odchodzą z organizacji, co może skutko- cowanie do wprowadzenia rozwiązań adekwatnych do “ wać brakiem kontynuacji działań w tych obszarach. To potrzeb naszych pracowników i lokalnych uwarunkowań. Etyka jest podstawą prowadzenia biznesu w sposób zrównoważony. W firmie Unilever wierzymy, że wspieranie rozwoju standardów etycznych w firmach może przynieść wymierne korzyści dla każdej organizacji. pokazuje, jak ważna jest dbałość o kompleksową strukturę zarządzania danym obszarem w organizacji. Etyka w dawnym Banku BGŻ, liczącym blisko 6 tysięcy pracowników zarządzana była przez Departament Spo- Oznacza to, że strukturalne zmiany są dobrym testem łecznej Odpowiedzialności Biznesu w bliskiej współpracy etycznej dojrzałości organizacji oraz jakości standardu z jednostką Departamentem Compliance. Już od kilku lat wprowadzonych rozwiązań. W uproszczeniu można po- priorytetem w dawnym Banku BGŻ był rozwój świadomo- wiedzieć, że o ile mają one rzeczywistą wartość w organi- ści, wiedzy i kompetencji pracowników oraz kadry zarzą- zacji, to jest duże prawdopodobieństwo, że znajdą zasto- dzającej w zakresie osobistej odpowiedzialności i wsparcia sowanie po zakończonej reorganizacji. organizacji w relacjach pracowniczych i wobec klientów. “ Tworzyliśmy infrastrukturę etyczną w organizacji. Powo- 114 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT GLOBAL COMPACT BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA 115 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA przewodniczy Prezes. Organizowaliśmy szkolenia i warsz- długofalowy, w którym waży się zarówno doraźne, taty, budowaliśmy infrastrukturę etyczną. W dawnym BNP jak i ostateczne skutki danego działania lub zanie- Paribas Banku Polska priorytet stanowiło efektywne wdra- chania. To jest właśnie wspólny mianownik obszaru żanie i przestrzeganie procedur Grupy BNP Paribas, które Compliance i obszaru Społecznej Odpowiedzialności regulują zasady etycznego postępowania w bankach lokal- Biznesu (CSR). Z racji zaś nieco innego aparatu pojęcio- nych, niezależnie od specyfiki w konkretnym kraju. wego obu obszarów mają one sobie nawzajem wiele do Compliance i CSR: wspólny mianownik, różne narzędzia zaoferowania. Zwyczajowo przyjęte w procesie fuzji założenie, że pod- Serce banku: etyczne finansowanie gospodarki miot przejmujący określa warunki i polityki, to jedno roz- Bank BGŻ BNP Paribas ma w swojej misji zapisane finan- wiązanie, ale bardziej efektywne wydaje się podejście sowanie polskiej gospodarki w odpowiedzialny sposób. do procesu, w którym łączące się podmioty doskona- Temat ten był przy różnych okazjach omawiany, m.in. na lą wspólne rozwiązania na podstawie swoich najlep- spotkaniach kadry menadżerskiej. Od doradców klienta szych praktyk. bank oczekuje budowania długofalowych relacji z klien- Konsolidacje rynku poprzez fuzje i przejęcia to w ostatnich latach nasilające się zjawisko. W takich warunkach niejednokrotnie dochodzi do wyhamowania, a nawet utracenia wypracowanych dobrych praktyk w związku z koniecznością przejęcia nowych polityk i regulacji. Szczególnie narażone na takie straty są obszary, które nie mają bezpośredniego przełożenia na efektywność produkcyjną firmy. Do takich m.in. należy społeczna odpowiedzialność biznesu, czy też zarządzanie etyką. “ nej „efektywności działania” należy nadać wymiar “ łaliśmy Komitet Etyczny z przy Zarządzie Banku, któremu GLOBAL COMPACT tami, wnikliwe poznawanie i rozumienie ich potrzeb, tak 116 O jakości takiego procesu, zawsze decydują ludzie. Od by udzielone finansowanie zapewniało firmom stabilność ich osobistej odpowiedzialności za swoją pracę, zaan- i rozwój. Gdy jednak mamy do czynienia z tzw. sektorami gażowanie i otwartego umysłu zależy czy w nowej struk- wrażliwymi jak np. sektor energetyczny czy zbrojeniowy turze znajdzie się miejsce na efekt synergii, czyli wartość albo gdy działalność klienta budzi wątpliwości z punktu dodaną poprzez wykorzystanie najlepszych praktyk obu widzenia praw człowieka, czy ochrony środowiska, etyka łączących się organizacji. biznesu nabiera pierwszorzędnego znaczenia. Powstaje Jak widać z powyższego przykładu, etyczne finansowanie Zarządzanie etyką w firmie składa się z dwóch wymiarów: wtedy konflikt interesów pomiędzy oczekiwanym przez to samo serce biznesowe banku, kluczowe dla dochodo- zarządzania systemem spójnych procedur i procesów My zastosowaliśmy drugie rozwiązanie i pozwoliło ono na klienta finansowaniem, spodziewanym z tytułu intratnej wości banku. Niemniej zdarza się, że bank w wyniku wni- oraz zarządzania ludźmi. stopniowe wzajemne zrozumienie różnic i podobieństw transakcji zyskiem dla banku, a interesem społecznym kliwej analizy, rezygnuje z intratnych transakcji ze względu w podejściu oraz możliwości uzupełniania się. (np. w kwestii ochrony środowiska, szkodliwej emisji dwu- na niespełnianie kryteriów polityki sektorowej. Doradcy Naszym zadaniem jest zapewnienie pracownikom warun- tlenku węgla, pracy przymusowej, dobrostanu zwierząt mają bezpośredni kontakt z klientami i są oczywiście bar- ków do etycznego działania w pracy poprzez szkolenia, Wygospodarowanie czasu na pogłębione rozmowy na te- hodowlanych itp.). Bank BGŻ BNP Paribas wprowadził dzo zainteresowani finalizacją transakcji, bo to przekłada warsztaty i bieżące wsparcie. mat własnej roli i odpowiedzialności, nie jest w warunkach specjalne procedury dla7 sektorów wrażliwych oraz listę się na ich bezpośrednie korzyści. I to jest właśnie punkt, reorganizacji proste, a może nawet nie jest powszechnie towarów i usług wykluczonych, poprzez które monitoruje w którym zespół Compliance i zespół CSR współpracują 1.Dbamy, żeby pracownik wiedział i rozumiał, jakie są przyjęte. Trudno jednak sobie wyobrazić, aby bez takiej transakcje klientów. Zostały one wprowadzone jako w sposób komplementarny, modelując przebieg całego wobec niego oczekiwania, np. znajomość, prawidło- strategii, możliwe było zbudowanie wzajemnego zaufania wyraz dążenia banku do finansowania tylko „dobre- procesu. Dla jasności: każdy w banku jest zaintereso- we rozumienie i przestrzeganie zasad, a także konse- i gotowości do współpracy. Czas poświęcony na wspólne go” biznesu, czyli takiego, który realnie przyczynia wany pomyślnym przebiegiem transakcji, bo jest to jego kwencje wynikające z ich nieprzestrzegania. (obszar dyskusje zainspirował nas do poszukiwania dla nowych, się do rozwoju gospodarczego kraju i ludzi. Szcze- podstawowa działalność, bez której by nie istniał. Jednak compliance), lepszych rozwiązań. gółowe kryteria pomagają dokonać oceny. Jednocześnie zespół Compliance i zespół CSR wyposażone są w „do- 2. dbamy, by wiedział jak ma je realizować na swoim jednak etyczne podejście do klienta wymaga, by także datkowe radary” jakości finansowania, zgodnie z misją stanowisku, czyli stwarzamy możliwości rozwoju kom- Poświęcamy temu zagadnieniu tyle uwagi, bo wydaje się jego dobro brać pod uwagę. Jest to zwłaszcza istotne, i intencją odpowiedzialnego banku. petencji, rozumienia istoty etycznego postępowania dzisiaj, że powszechnie w większości korporacji stawia się gdy bank podwyższa swoje standardy finansowania sek- przede wszystkim na efektywność, która często redukuje torów wrażliwych, a tym samym stawia nowe wymagania Compliance koncentruje się na zgodności działania z obo- kontakty międzyludzkie na rzecz szybkich doraźnych roz- przed klientem. W takiej sytuacji najważniejszy jest dialog wiązującymi procedurami i przepisami, a zespół CSR wiązań i „mechanicznego” akceptowania niezrozumiałych z klientem, tak aby mógł on zrozumieć, że choć spełnie- wspiera doradców klienta w rozumieniu sensu obostrzo- Pozostaje odpowiedź na pytanie: czy firma może nauczyć procedur. nie takich warunków może oznaczać dodatkowe koszty, nej procedury, w prowadzeniu dialogu z klientem, szu- człowieka etyki? Czy też zgodnie z zasadą „czego Jaś się nie nauczy, tego Jan nie będzie umiał”? oraz zapewniamy wsparcie w przypadkach dylematów to długofalowo zapewnia stabilności firmy, a nawet pod- kaniu rozwiązań „win/win”. Zespoły Compliance i CSR Tymczasem idea społecznej odpowiedzialności biz- wyższa jej konkurencyjność. Bank wspiera klienta w ta- wspólnie konsultują trudne przypadki, by mieć pewność, nesu i etyki w firmie wręcz wymaga, by krytycznie kim procesie, np. poprzez ustalenie fazowania oczekiwa- że działamy według naszej najlepszej wiedzy. się odnosić to takiego zarządzania firmą. Legendar- nych zmian w czasie. BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT etycznych. (obszar CSR). Jedno jest pewne: firma jest tak etyczna, jak jej pracownicy. GLOBAL COMPACT BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA 117 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA STRATEGIA CSR GRUPY BNP PARINAS 4 FILARY I 12 ZOBOWIĄZAŃ ODPOWIEDZIALNEGO BANKU NASZA NASZA NASZA NASZA GLOBAL COMPACT STRATEGIA CSR GRU 4 FILARY I 12 ZOBOWIĄZAŃ ODP NASZA NASZA ODPOWIEDZIALNOŚĆ GOSPODARCZA ODPOWIEDZIALNOŚĆ SPOŁECZNA ODPOWIEDZIALNOŚĆ OBYWATELSKA ODPOWIEDZIALNOŚĆ ŚRODOWISKOWA ODPOWIEDZIALNOŚĆ GOSPODARCZA ODPOWIEDZIALNOŚĆ SPOŁECZNA O Finansowanie gospodarki w sposób zgodny z zasadami etyki Tworzenie zaangażowanego i lojalnego zarządzania zasobami ludzkimi Walka z wykluczeniem, promowanie edukacji i kultury Działanie przeciw zmianom klimatycznym Finansowanie gospodarki w sposób zgodny z zasadami etyki Tworzenie zaangażowanego i lojalnego zarządzania zasobami ludzkimi W p 12 ZOBOWI 12 ZOBOWIĄZAŃ 1 Długoterminowe finansowanie gospodarki 4 Rekrutacja, Mobilność, Szkolenia 7 Mikrofinanse i wsparcie ekonomii społecznej 10 Polityki CSR dla wrażliwych środków 1 Długoterminowe finansowanie gospodarki 4 Rekrutacja, Mobilność, Szkolenia 2 Etyczny biznes 5 Rożnorodność 5 Rożnorodność 6 Odpowiedzialne zarządzanie zatrudnieniem 11 Ograniczenie negatywnego wpływu naszej organizacji na środowisko 2 Etyczny biznes 3 Odpowiedzialne produkty 8 Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu oraz poszanowanie praw człowieka 3 Odpowiedzialne produkty 6 Odpowiedzialne zarządzanie zatrudnieniem 9 Działania filantropijne skoncentrowane na kulturę, edukacją i solidarność 12 Wsparcie Badań sprzyjających przeciwdziałaniu zmianom klimatycznym M D STOSOWANIE DOBRYCH PRAKTYK W TWORZENIU ŁADU KORPORACYJNEGO STOSOWANIE DOBRYCH PRAKTYK W TWO Strategia społecznej odpowiedzialności Grupy BNP Paribas ma wpisaną etykę w swoje zobowiązania wobec społeczeństwa, szczególny nacisk kładąc na etykę w relacji z klientami i odpowiedzialność za środowisko naturalne. 118 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT GLOBAL COMPACT BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA 119 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT działalność biznesowa firmy jest prowadzona w sposób Systemu Zarządzania Zgodnością (np. Polityka przyjmo- etyczny i zgodny nie tylko z obowiązującym prawem, ale wania i przekazywania prezentów, Polityka antykorupcyj- i z szerszymi zasadami obowiązującymi w społeczeń- na, Polityka sponsoringu), uczestniczymy w przygotowy- stwie. Podobne oczekiwania zostały także wyrażone waniu i wdrażaniu regulacji mających wpływ na całość przez głównego udziałowca T-Mobile, Grupę Deutsche działalności firmy, ze szczególnym skupieniem na części Telekom, co przełożyło się na konieczność dopasowania bezpośrednio związane z Kodeksem Etyki Biznesu. standardu obowiązującego w Grupie do lokalnych wyma- Transparentność i odpowiedzialność – czyli T-Mobile jak na dłoni Piotr Chmiel, Ekspert ds. Compliance T-Moblie Polska S.A. Musimy pamiętać, że nawet najdoskonalszy system nie mi wymogami prawnymi i regulacyjnymi oraz uwzględnia może zabezpieczyć firmy w 100% przed przypadkami na- wymogi postępowania mające zastosowanie w polskich ruszeń obowiązujących w niej zasad i regulacji. Rolą Com- realiach biznesowych. pliance jest wyjaśnianie takich zdarzeń, korzystając z różnorakich źródeł informacji. W T-Mobile każdy pracownik, System Zarządzania Zgodnością opiera się na trzech fi- jak również klient zewnętrzny (dostawca, partner bizneso- larach – budowaniu świadomości wśród pracowników wy, klient usług firmy), może zgłosić nadużycie, którego T-Mobile w odniesieniu do wymagań etycznych i obo- jest świadkiem, lub o którym się dowiedział, poprzez de- wiązujących regulacji; tworzeniu i utrzymywaniu spój- dykowany portal internetowy (https://www.bkms-system. nego środowiska regulacji w firmie oraz na wyjaśnianiu net). System ten, dostarczony i utrzymywany przez firmę przypadków naruszenia zasad i regulacji. Podstawą dla zewnętrzną, zapewnia maksimum poufności oraz anoni- CMS jest Kodeks Etyki Biznesu, dokument opisujący sta- mowości (w razie potrzeby) osobie zgłaszającej. Niezależ- Firma T-Mobile Polska S.A. (T-Mobile) prowadzi T-Mobile była również wielokrotnie nagradzana za dzia- nowisko firmy w kwestiach etycznych i zawierający Za- nie od tego rozwiązania, jednostka Compliance w TMPL działalność w zgodzie ze standardami i regulacja- łania z zakresu Polityki Personalnej. W 2015 roku po raz sady Postępowania, według których chcemy prowadzić dysponuje dedykowanym adresem mailowym i numerem mi międzynarodowymi, lokalnymi i wewnętrznymi. szósty z rzędu otrzymała certyfikat Top Employers, który działalność biznesową i na których opieramy nasze po- telefonu, które są udostępnione pracownikom i współpra- Transparentność w funkcjonowaniu i społeczna od- wyróżnia najlepszych pracodawców na rynku polskim. stępowanie. cownikom firmy, a są przede wszystkim wykorzystywane powiedzialność biznesu głęboko wpisują się w struk- W firmie wdrażanych jest wiele projektów i rozwiązań turę firmy. W T-Mobile od 2009 roku funkcjonuje spe- z zakresu nowoczesnej polityki personalnej, których ce- Nie ma lepszej kontroli, niż samokontrola, więc poprzez cjalna jednostka o nazwie Departament Zarządzania lem jest przeciwdziałanie mobbingowi i dyskryminacji. budowanie świadomości etycznych zachowań na wszyst- Zgodnością odpowiedzialna za działalność firmy Jednym z nich jest Program Wsparcia Pracowników „Fir- kich szczeblach staramy się zapewnić zrozumienie sta- Informacje otrzymywane tymi kanałami są rozpatrywane w zgodzie z przyjętymi regulacjami międzynarodo- ma Przyjazna Pracownikom” podkreślający istotę równe- wianych pracownikom wymagań, co jest kluczowe dla z należytą poufnością przez pracowników jednostki Com- wymi, lokalnymi oraz wewnętrznymi. Firma prowa- go traktowania i potencjału tkwiącego w różnorodności. sukcesu CMS. Od początku istnienia jednostki Com- pliance, zobowiązanych do zachowania tajemnicy służbo- dzi szeroko zakrojone działania i wdraża regulacje Program ten wspiera założenia i zobowiązania, jakie na- pliance w naszej firmie stawialiśmy na jasny i bezpośred- wej. Przed podjęciem decyzji o rozpoczęciu postępowa- ukierunkowane na zapewnienie równowagi pomiędzy kłada na pracodawcę Kodeks Pracy, jak i również zobo- ni przekaz, głównie w postaci szkoleń bezpośrednich nia wyjaśniającego, każde zgłoszenie podlega weryfikacji interesami wszystkich podmiotów zaangażowanych wiązania wynikające z podpisanej przez T-Mobile Polska (podczas wdrażania Systemu Zarządzania Zgodnością w oparciu o dane systemowe, bez angażowania dodat- w jej funkcjonowanie – od inwestorów, kadry zarzą- Karty Różnorodności. W firmie została wdrożona strate- przeszkoliliśmy ponad 700 osób, które następnie przeka- kowych osób, co pozwala na zachowanie maksymalnej dzającej, przez pracowników i dostawców. gia antymobbingowa oraz została powołana wewnętrzna zały wiedzę swoim koleżankom i kolegom), jak i w posta- poufności danych osoby zgłaszającej, ale także każdej Komisja Antymobbingowa. Warty podkreślenia jest fakt, ci regularnie organizowanych „Otwartych Godzin Com- osoby, która może być wskazana w zgłoszeniu. T-Mobile od 2013 roku realizuje strategię Odpowiedzialne- że wszyscy nowi pracownicy przechodzą szkolenia z te- pliance”, podczas których pracownicy mogą się spotkać go Bizensu (z ang. CR, Corporate Responsibility) i powo- matyki zapobiegania mobbingowi i dyskryminacji w miej- z pracownikami jednostki Compliance i porozmawiać na Jednakże działalność Compliance w TMPL nie kończy łała zespół CR, który odpowiedzialny jest za stworzenie scu pracy. Jako firma pamiętamy o tym, że kluczem do bieżące tematy. Prowadzimy także szereg działań komu- się na tych podstawowych obszarach działalności. Nie- i realizację strategii społecznej odpowiedzialności bizne- sukcesu biznesowego są pracownicy i to ich satysfakcję nikacyjnych i edukacyjnych dla naszych pracowników, zależnie od nich prowadzimy monitoring bieżącej sytuacji su. Firma działa zgodnie z definicją międzynarodowej nor- i zaangażowanie traktuje jako najwyższe dobro. zarówno na dedykowanej stronie intranetowej, a także na poprzez obserwację zachowań na rynku – obserwując ogólnofirmowym portalu intranetowym, dostępnym dla doniesienia prasy i mediów, a także uczestnicząc w spo- wszystkich pracowników. tkaniach z przedstawicielami innych podmiotów działają- my społecznej odpowiedzialności ISO 26000, rozumianą 120 gań. W obecnej postaci CMS jest w pełni zgodny z polski- do zadawania pytań i zgłaszania wątpliwości związanych z obowiązującymi w firmie regulacjami. jako odpowiedzialność przedsiębiorstwa za wpływ jego W naszych codziennych doświadczeniach widzimy, że działań i decyzji biznesowych na społeczeństwo i śro- funkcja Zarządzania Zgodnością (z ang. Compliance) do- dowisko. Zespół CR angażuje pracowników w szereg brze sprawdza się w codziennym działaniu firmy. System Przejrzyste regulacje wewnętrzne zapewniają poczucie jest zapewnienie integralności i etyczności podejmowa- działań wolontaryjnych oraz akcji społecznych o zasięgu Zarządzania Zgodnością (Compliance Management Sys- ciągłości i kontroli nad kulturą Compliance. Poza wpro- nych nowych wyzwań biznesowych, w świetle rosnących ogólnopolskim. tem, CMS) w T-Mobile został stworzony w odpowiedzi na wadzeniem (wraz ze wspierającą akcją komunikacyjną) wymogów regulacyjnych, a także w świetle zmian otocze- potrzeby klientów, poszukujących formy zapewnienia, że dokumentów polityk ściśle wynikających z działalności nia biznesowego. BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT cych na rynku. Obecnie najważniejszym zadaniem CMS GLOBAL COMPACT BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA 121 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA leń, udostępniono elektroniczną platformę e-learningo- Komitetu Kapitału Ludzkiego. Zgłoszenie powinno zo- wą i wdrożono wiele inicjatyw, które miały pomóc wcie- stać rozpatrzone – jeśli to możliwe – w ciągu piętnastu lić w życie zdefiniowane przez pracowników wartości: dni roboczych, tak aby osoba zgłaszająca otrzymała, jak ODPOWIEDZIALNOŚĆ, ROZWÓJ, LUDZIE, ENERGIA, najszybciej informację zwrotną. Dodatkowo pracownicy NIEZAWODNOŚĆ – to zasady, które zaczęły przyświe- mają możliwość skorzystania z Anonimowego Systemu cać wszystkim działaniom realizowanym w firmie. Jedną Zgłaszania Nieprawidłowości w postaci dedykowanego z najważniejszych inicjatyw, podjętych w ramach utrwa- adresu mailowego, telefonu i skrzynek rozmieszczonych lania wartości, jest ORLEN OLIMPIADA, czyli sportowe w kilku miejscach zakładu i budynków biurowych, tak aby i międzynarodowe święto wszystkich pracowników całej zapewnić poufność. grupy kapitałowej, oparte na rywalizacji w jedenastu dys- Wyznaczamy standardy Barbara Chlewińska, Rzecznik ds. Etyki, PKN ORLEN S.A. cyplinach. Projekt, poza aspektem integracyjnym, łączy The World’s Most Ethical Company wartości koncernu z zasadą fair play. PKN ORLEN jako jedyna firma w Europie Środkowo Strażnicy wartości -Wschodniej już drugi raz z rzędu otrzymała prestiżowy tytuł The World’s Most Ethical Company, co oznacza, że Największa odpowiedzialność za przestrzeganie zasad nie tylko deklaruje, ale przede wszystkim przestrzega, etycznych w firmie, zgodnie z obowiązującym dokumen- najwyższych standardów etycznych w prowadzonej dzia- tem, spoczywa na bezpośrednich przełożonych – to do łalności. Aby tytuł został przyznany, firma musi przejść nich w pierwszej kolejności, ze swoimi wątpliwościami, szczegółowy audyt, a ostateczną decyzję podejmują powinni zgłaszać się pracownicy. Nad przestrzeganiem eksperci z amerykańskiego Ethisphere Institute. Wśród wartości, jak i dalszym rozwojem pożądanej kultury kor- 144 wyróżnionych firm z całego świata są między innymi: poracyjnej, czuwa również Komitet Kapitału Ludzkiego, General Electric, Intel czy Google. Obecność na tej liście w którego skład wchodzą najważniejsi menedżerowie PKN ORLEN oznacza przynależność koncernu do świato- w firmie z prezesem zarządu na czele. Ponadto komitet wej ekstraklasy spółek przestrzegających wartości etycz- firmę, która nie przestrzega zasad etycznych w pro- Wartości i zasady postępowania PKN ORLEN wspiera działalność rzecznika ds. etyki. Stanowisko to nych. Ten tytuł to nie tylko prestiż, ale przede wszystkim wadzeniu biznesu. Wiele badań dowodzi, że prze- PKN ORLEN był jedną z pierwszych firm w Polsce, któ- powstało w spółce w 2006 roku przy okazji wdrożenia zobowiązanie do promowania wartości i zasad, po to, aby strzeganie takich zasad ma znaczący wpływ na roz- re wprowadziły kodeks etyczny w spółce, tj. zbiór war- pierwszego kodeksu etycznego w firmie. Osoba, która coraz więcej firm prowadziło biznes w sposób etyczny wój spółki i osiągane wyniki. Teraz należy stawiać tości, którymi powinni się kierować wszyscy pracownicy kandyduje do pełnienia tej funkcji, powinna m.in. cieszyć i transparentny. raczej pytania o sposoby zarządzania programami koncernu. Dokument regulował kwestie etyczne, w tym się w firmie powszechnym szacunkiem, być bezstronna, etycznymi, a nie o to, czy je realizować. PKN ORLEN zagadnienia dotyczące respektowania praw człowieka, nie może być członkiem partii politycznej i związku za- jako jedyna firma w Europie Środkowo-Wschodniej równości szans czy przeciwdziałania korupcji. Kodeks wodowego. Wybór dokonywany jest w głosowaniu po- otrzymała prestiżowy tytuł The World’s Most Ethical zapewniał również pracownikom możliwość wyjaśnienia wszechnym wszystkich pracowników, a rzecznikiem zo- Company, dlatego czuje się odpowiedzialna za wy- wątpliwości czy zgłoszenia odpowiednim organom za- staje osoba, która uzyska największą liczbę głosów. Jego znaczanie nowych etycznych standardów w biznesie. uważonych nieprawidłowości. kadencja trwa trzy lata. Gdy firmy zaczynały zwiększać nacisk na stosowanie za- W 2012 roku w ramach rozwoju kultury korporacyjnej sad etycznego postępowania, wówczas dość często po- dotychczasowe zapisy kodeksu zostały dostosowane jawiały się pytania o opłacalność. Ile spółka może zyskać do nowych warunków. Zmieniony i uzupełniony kodeks Każdy może zgłosić naruszenie „Wartości i zasad postępowania PKN ORLEN” na wprowadzeniu etycznych mechanizmów w prowadze- otrzymał również nową nazwę: „Wartości i zasady po- Informacje o naruszeniach zasad mają sprecyzowaną, niu biznesu? Teraz takie pytania padają coraz rzadziej, bo stępowania PKN ORLEN”. Prace nad tym dokumentem wariantową ścieżkę rozpatrywania, której przebieg uza- i sami menedżerowie wiedzą, że takie stawianie sprawy trwały półtora roku, co tylko pokazuje, jak ważny jest dla leżniony jest od skali, stopnia skomplikowania sprawy jest błędne. Pytanie należy odwrócić. Ile możemy stracić spółki. Przed rozpoczęciem prac dokonano szczegóło- i zaufania zaangażowanych stron. Kadra kierownicza na niestosowaniu zasad etycznych w biznesie? Brak tro- wej analizy zgłoszonych naruszeń dotychczasowego ko- przechodzi szkolenia na temat zasad etycznych i spo- ski o etyczny wymiar działalności i co za tym idzie utrata deksu, a także opinii menedżerów i osób zatrudnionych sobów reagowania na próby ich łamania. Obowiązkiem zaufania klienta czy utrwalanie negatywnego wizerunku na najniższych stanowiskach. Sam dokument tworzyli przełożonego jest bieżące informowanie osoby zgła- firmy jest we współczesnym świecie częstym powodem przede wszystkim pracownicy spółki, co pozwoliło dość szającej o podjętych działaniach. Jeśli pracownik nie upadku przedsiębiorstw. szybko wprowadzić go w życie, a tym samym uzyskać chce lub nie może zgłosić naruszenia swojemu szefowi, jego akceptację. W firmie przeprowadzono szereg szko- ma możliwość zwrócenia się do rzecznika ds. etyki lub We współczesnym świecie trudno sobie wyobrazić 122 GLOBAL COMPACT BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT GLOBAL COMPACT BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA 123 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA Poprzedni Kodeks był dokumentem całkowicie wewnętrz- jest do podjęcia interwencji z zachowaniem należytej dys- nym, nowy będzie opublikowany na witrynie informacyjnej krecji i ochrony pracownika, w szczególności na uniknię- PFRON. Można więc powiedzieć, że pozwalamy interesa- cie przez pracownika negatywnych konsekwencji faktu riuszom zewnętrznym Funduszu na ocenę, jak w praktyce ujawnienia naruszenia. realizujemy deklarowane zasady. Dlaczego PFRON? Ważna nowość to wprowadzenie – wzorem firm uczestni- Wyzwania czących w pracach grupy roboczej – instytucji rzecznika Rzecznik etyki ma zostać powołany w ciągu 2 najbliż- etyki w PFRON, powoływanego spośród pracowników szych miesięcy. Otwartą sprawą jest sposób wyłonienia Funduszu na dwuletnią kadencję. Rzecznik ma być osobą kandydata; ostateczną decyzję podejmuje Prezes Zarzą- zaufania publicznego, pełniącą swoje obowiązki społecznie. du, niemniej jednak chcemy, aby wybór ten był transpa- Wśród jego zadań jest m.in. inicjowanie działań upo- rentny dla pracowników i możliwie demokratyczny. wszechniających standardy etyczne i rozwijających kulturę Druga sprawa to faktyczna realizacja zadań przez rzecz- organizacyjną Funduszu w tym zakresie, inicjowanie zmian nika: niewątpliwie wyzwaniem dla niego będzie takie w Kodeksie Etyki oraz przeprowadzanie cyklicznych badań ustalenie swojej pracy, aby oprócz zadań bezpośrednio Michał Rydzewski, Rzecznik Prasowy, Państwowy Fundusz jakości przestrzegania standardów etycznych. Jak widać, wynikających z kodeksu miał on realny wpływ na rozwój Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych sam kodeks etyki jest więc bytem elastycznym (w założeniu kultury organizacyjnej instytucji. Dużo zależy tu od niego będzie poddawany przeglądom i będzie się rozwijał), a dzia- samego. Trudno również orzec, jaka będzie faktyczna Inicjatywa Sekretarza Generalnego ONZ Global Compact zatrudniają niepełnosprawnych pracowników. Kwota tych łania rzecznika będą miały podstawowe znaczenie dla roz- skala jego działalności interwencyjnej. (UN GC) skoncentrowana jest na respektowaniu praw dofinansowań w ostatnich latach to ok. 3 mld zł rocznie. woju kultury organizacji i standardów naszego działania. Zainicjowaliśmy zmiany idące w dobrym kierunku, ale człowieka w przestrzeni biznesowej. W Polsce do istot- Po drugie – Konwencja ONZ O prawach osób niepełno- Wzorem innych instytucji, rzecznik będzie miał również o sukcesie będzie można powiedzieć dopiero za jakiś nych inicjatyw UNGC należy Program „Biznes a prawa sprawnych, ratyfikowana przez Polskę w 2012 r. mówi rolę interwencyjną: każdy pracownik może zgłosić naru- czas – po podsumowaniu kilku miesięcy funkcjonowa- człowieka. Implementacja wytycznych ONZ ds. biznesu wprost o popieraniu zatrudniania osób niepełnospraw- szenie standardów etycznych, a rzecznik zobowiązany nia rzecznika. i praw człowieka 2014-2020”. nych w sektorze prywatnym, poprzez odpowiednią po- PFRON nie jest instytucją biznesową. Misją Funduszu litykę i środki, które mogą obejmować programy działań jest gospodarowanie środkami na rehabilitację zawo- pozytywnych, zachęty i inne działania. dową i społeczną osób niepełnosprawnych. Jesteśmy Jeśli do tych kwestii dodamy antydyskryminacyjne przepi- państwowym funduszem celowym, którzy przeznacza sy Kodeksu pracy, mamy więc pewne niewyrażone wprost pozostające w swojej dyspozycji środki na aktywizację zobligowanie administracji, w tym PFRON, do wspierania społeczną i zawodową osób niepełnosprawnych. Nasze cywilizowanych zasad zatrudniania i prowadzenia biznesu cele są więc celami jednoznacznie społecznymi. i standardów pracy. Postanowiliśmy więc zacząć od siebie Kierownictwo Funduszu od początku zadecydowało jed- i przyjąć standardy postępowania pracowników Funduszu. Kodeks etyki instytucji publicznej w tym „biznesowym” przedsięwzięciu? Kodeks etyki pracowników PFRON funkcjonuje od 2011 Aby zrozumieć to zaangażowanie, warto mieć na wzglę- r. dotychczas miał on jednak charakter głównie pewnej dzie dwie kwestie: deklaracji intencji. Zaproszenie do udziału w Grupie Robo- Po pierwsze – PFRON ma wpływ na pokaźną część czej rzeczników etyki, działającej pod auspicjami UNGC – sektora pracodawców w Polsce. Otóż system wsparcia co ważne udział w pracach mogli wziąć zarówno korpora- zatrudnienia osób niepełnosprawnych, którego finanso- cyjni specjaliści ds. compliance, rzecznicy etyki w firmach, wą oś stanowi Fundusz właśnie, oparty jest na dwóch jak i przedstawiciele instytucji przygotowujących się do bodźcach finansowych: wpłatach na PFRON, dokonywa- głębszego potraktowania zagadnień etycznych – pozwoli- nych przez te podmioty, które nie osiągają wskazanego ło nam na nabranie doświadczeń i dokonanie poważnych prawem wskaźnika zatrudnienia osób niepełnospraw- korekt w rozumowaniu. Ostatnie tygodnie to przygotowa- nych oraz dofinansowaniach wynagrodzeń osób niepeł- nie nowego Kodeksu etyki pracowników PFRON, który nosprawnych wypłacanych tym pracodawcom, którzy wszedł w życie 6 listopada 2015 r. Jako współautor Ko- przekraczają ustawowy wskaźnik zatrudnienia, bądź – deksu mam nadzieję, że stanowić on będzie podstawę w przypadku małych firm, poniżej 25 etatów – w ogóle całościowego systemu zarządzania etyką w Funduszu. BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT Teresa Hernik, Prezes Zarządu, Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych Zadaniem PFRON jest wsparcie aktywności społecznej i aktywizacja zawodowa osób niepełnosprawnych. Fundusz jest więc finansowym narzędziem realizacji celów społecznych. Jest jasne, że tego typu instytucja – niezależnie od formalnych zadań – powinna odnosić się do etycznych podstaw swoich działań. Wspieranie standardów etycznych w środowisku pracy wynika więc wprost z naszej misji. Stąd też nasze zaangażowanie w działania Inicjatywy ONZ Global Compact. “ UNGC. Można więc zadać sobie pytanie o sens partycypacji “ nak o włączeniu się w prace polskiego przedstawicielstwa 124 GLOBAL COMPACT GLOBAL COMPACT BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA 125 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA narodowy fundusz ochrony środowiska i Gospodarki Wodnej kładami potencjalnych konfliktów interesów, symptomów Na stronie internetowej NFOŚiGW udostępniony został ad- korupcji oraz dobrych praktyk w zakresie zachowań res mailowy, za którego pośrednictwem można zgłosić po- przeciwdziałających konfliktowi interesów i korupcji. To dejrzenie wystąpienia nadużyć finansowych, m.in. korupcji, wszystko promuje wśród pracowników zachowania przy- konfliktów interesów, zmów cenowych, fałszowania doku- zwoite. Stworzyliśmy również ewaluujący katalog zacho- mentów, a także innych działań sprzecznych z prawem, ta- wań i norm, które są w kontekście Funduszu i jego działal- kich jak nadużywanie lub przekraczanie uprawnień. ności uważane za nieetyczne albo dopuszczalne etycznie. Warto podkreślić aspekt związany z wdrażaniem stan- Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki dardów etycznych w kontaktach z otoczeniem zewnętrz- Wodnej aktywnie uczestniczy w pracach Grupy roboczej nym Narodowego Funduszu. Stosujemy zasady przejrzy- Koalicji Rzeczników Etyki powołanej przez UN Global stości w całym procesie udzielania dofinansowania. Kilka Compact jako reprezentant sektora publicznego, w któ- Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki „Spotykam się z wieloma różnorakimi sprawami oraz pro- przykładów: regulaminy naboru wniosków są udostęp- rym od sześciu lat istnieje funkcja Rzecznika ds. etyki. Jest Wodnej jest instytucją publiczną, stawiającą sobie jako blemami, zgłaszanymi przez koleżanki i kolegów z pracy. niane odpowiednio wcześniej, w taki sposób by wszy- też jednym z koordynatorów Grupy roboczej ds. wdraża- cel główny poprawę stanu środowiska i zrównoważone Odbieram również informacje, przesyłane na skrzynkę in- scy zainteresowani mieli do nich równy i nieograniczony nia zasad CSR działającej w ramach Zespołu do spraw gospodarowanie jego zasobami przez stabilne, skutecz- ternetową Funduszu, a zdefiniowane jako nieprawidłowo- wgląd, każdy przed złożeniem wniosku, zna kryteria we- Społecznej Odpowiedzialności Przedsiębiorstw, który ne i efektywne wspieranie przedsięwzięć i inicjatyw służą- ści. Staram się rozwiązać wszystkie wątpliwe przypadki dług których będzie oceniany jego wniosek, istnieje także jest organem doradczym Ministra Gospodarki. Kwestie cych środowisku. By realizować ten ambitny cel, Fundusz i pomóc każdemu potrzebującemu. Obowiązki związane możliwość odwołania się od negatywnej oceny. Na etapie etyczne oraz przestrzeganie praw człowieka stanowią je- działa w sposób przejrzysty, uwzględniający wytyczne z rolą Rzecznika ds. etyki traktuję bardzo poważnie – tak realizacji projektów funkcjonują jasne i jednoznaczne pro- den z ważnych tematów, nad którymi pracują członkowie i standardy w zakresie etycznego i transparentnego za- jak dawniej istniała funkcja męża zaufania, tak ja teraz cedury rozliczania i kontroli. Grupy roboczej. rządzania. Można powiedzieć, że idziemy krok dalej: cały mogłabym nazywać siebie z przymrużeniem oka żoną Prowadzimy ciągły dialog z naszymi interesariuszami, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki czas doskonalimy się, włączamy w inicjatywy zmierzające zaufania” – mówi Iwona Zając, obecnie pełniąca funkcję ich zdanie jest dla nasz bardzo ważne. Poznaniu opinii Wodnej był pierwszą instytucją publiczną, której dobre do poprawy standardów etycznych w organizacji oraz jej Rzecznika ds. etyki. przyszłych beneficjentów służą między innymi konsultacje praktyki w zakresie społecznej odpowiedzialności zostały otoczeniu, oraz dzielimy się dobrymi praktykami dotyczą- Sfera etyki, a także ujmowanej szerzej odpowiedzialno- społeczne dotyczące oferty programowej Narodowego przedstawione w Raporcie za 2011 rok „Odpowiedzialny cymi kwestii etycznych z innymi instytucjami. ści społecznej, występuje w programach szkoleniowych Funduszu. Organizujemy cykliczne spotkania (np. w ra- Biznes. Dobre praktyki”. Dziś, po ponad 26 latach działal- W Narodowym Funduszu Ochrony Środowiska i Gospo- Narodowego Funduszu. W planie szkoleń są uwzględ- mach Forum Energia-Efekt-Środowisko), gdzie wszyscy ności w sektorze finansowym i kilku latach aktywności we darki Wodnej od 2009 roku obowiązuje Kodeks Etyki nione i realizowane cykliczne spotkania i warsztaty doty- zainteresowani mogą się wypowiedzieć, zaproponować wdrażaniu zasad CSR, mamy satysfakcję, że postrzegani obejmujący swymi zapisami wszystkich pracowników czące zagadnień z zakresu szeroko pojętej etyki, w tym nowe, korzystniejsze rozwiązania. jesteśmy jako instytucja nowoczesna, otwarta, etyczna. Funduszu. Przed wprowadzeniem w życie dokument transparentności działania, przeciwdziałania mobbingo- był konsultowany z pracownikami oraz zakładowymi or- wi i innym zjawiskom przemocy fizycznej i psychicznej ganizacjami związkowymi działającymi w Narodowym w środowisku pracy. Sprawdzianem skuteczności podej- Funduszu. W 2012 roku „Kodeks Etyki pracowników mowanych działań jest prowadzone raz na dwa lata bada- NFOŚiGW” stał się załącznikiem do Regulaminu pracy nie satysfakcji pracowników, a także badanie zjawisk nie- Biura NFOŚiGW. Ogólnie mówiąc, wyznacza on standar- pożądanych. dy postępowania przy wykonywaniu zadań służbowych, W ramach procesu doskonalenia organizacji przepro- rozumianych jako służenie interesowi publicznemu, a tak- wadzone zostało w 2014 roku przez wykonawców ze- że zachowań pracowników. wnętrznych badanie „Transparentność działań NFOŚiGW W 2009 roku ustanowiona została także funkcja Rzecz- – analiza, ocena, rekomendacje”. Wnioski i rekomendacje nika ds. etyki, który pełni funkcję mediatora w sprawach zawarte w Raporcie z tego badania są systematycznie dotyczących naruszenia norm etycznych, zawartych wcielane w życie i na bieżąco monitorowane. Zostały one w Kodeksie Etyki. Kadencja Rzecznika ds. etyki trwa dwa wzięte pod uwagę między innymi przy tworzeniu „Polity- lata. Narodowy Fundusz, kierując się mottem zapisanym ki przeciwdziałania korupcji w NFOŚiGW” oraz „Polityki w swej Strategii zarządzania zasobami ludzkimi „Pracow- przeciwdziałania konfliktowi interesów w NFOŚiGW”, któ- nicy są naszym najcenniejszym zasobem, przyjął model re obowiązują w Funduszu od roku. demokratyczny, tj. powszechnych wyborów rzecznika W NFOŚiGW mamy wskazane obszary o podwyższonym spośród pracowników. Poprzedza je kampania wybor- ryzyku wystąpienia konfliktu interesów i działań o cha- cza, dyskusje wśród pracowników, spotkania przedwy- rakterze korupcyjnym oraz opisane czynniki sprzyjające borcze, omawianie scenariuszy pożądanych zachowań”. konfliktowi interesów i korupcji. Dysponujemy także przy- GLOBAL COMPACT Małgorzata Skucha, Prezes Zarządu, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej “ BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA “ 126 GLOBAL COMPACT Przestrzeganie najwyższych standardów dotyczących praw człowieka oraz praw pracowniczych jest jedną z najważniejszych zasad, którymi kierujemy się w naszej działalności. Jesteśmy instytucją transparentną – realizującą swoje działania w sposób etyczny, jawny i przejrzysty. GLOBAL COMPACT BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA 127 10 Wyzwania oraz plany na przyszłość BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA Celem nadrzędnym dla tych działań jest bezwzględny brak zgody dla korupcji, mobbingu, molestowania czy dyskryminacji w praktyce biznesowej oraz praktyce działania instytucji, co jest bezpośrednim wypełnieniem 10 zasad UN Global Compact oraz realizacją zalecenia Sekretarza Generalnego ONZ, który zalecił UN Global Compact upowszechnienie Wytycznych ONZ ds. biznesu i praw człowieka. Kamil Wyszkowski, Dyrektor Generalny, Inicjatywa Sekretarza “ “ Wyzwania oraz plany na przyszłość odnośnie standardów etycznych GLOBAL COMPACT Generalnego ONZ – Global Compact w Polsce Pełne wdrożenie wytycznych ONZ ds. biznesu i praw roku standard przyjęli wszyscy członkowie Koalicji. Efekt warzyszenia będzie prowadzona edukacja i doszkalanie działania instytucji, co jest bezpośrednim wypełnieniem człowieka to proces, który zajmie lata. Wychodząc z tego skali, który planujemy uzyskać, pozwoli na ostrożnie sza- rzeczników etyki oraz systematyczna profesjonalizacja 10 zasad UN Global Compact oraz realizacją zalecenia założenia, zdecydowaliśmy się na zarysowanie horyzontu cowany, systematyczny rozrost Koalicji w kolejnych latach tej grupy zawodowej. W ramach Programu będą tworzo- Sekretarza Generalnego ONZ, który zalecił UN Global czasowego dla Programu wspierającego wdrożenie Wy- o średnio 50 nowych członków. Na koniec roku 2020 Ko- ne raporty i narzędzia, które pozwolą na skuteczniejszą Compact upowszechnienie Wytycznych ONZ ds. biznesu tycznych, opierając go na 2020 roku. Jest to rozsądna alicja powinna skupiać nie mniej niż 300 firm i instytucji, pracę rzeczników etyki. Stowarzyszenie zgodnie z zało- i praw człowieka. perspektywa, która w ramach II filara Wytycznych pozwoli w oparciu o których doświadczenia i obserwacje będzie- żeniami Programu ma być miejscem, gdzie odbywa się na pięć kluczowych działań: my wzbogacać standard o efektywne mechanizmy i na- dyskusja i szukanie optymalnych rozwiązań dla bieżących Z punktu widzenia UN Global Compact nie ma zgody na rzędzia, które sprawdziły się w praktyce. problemów, przed którymi będą stawać firmy i instytucje ograniczanie czy naruszanie praw człowieka. Prawa czło- wdrażające standard. Będzie to także miejsce, w ramach wieka nie podlegają negocjacjom. Prawa człowieka pod- 1. gruntowne przedyskutowanie opracowywanego standardu zarządzania programami etycznymi w firDla działań w ramach programu kluczowe jest wzmocnienie którego odbywać się będą cykliczne spotkania Rzeczni- legają moralnemu obowiązkowi ich pełnego wdrożenia. 2. przeprowadzenie reprezentatywnych badań określa- ochrony sygnalistów, co mamy nadzieję osiągnąć poprzez ków Etyki w celu podnoszenie kompetencji i wiedzy jego Wierzę, że do 2020 roku także Wytyczne ONZ ds. biznesu jących kondycję programów etycznych w Polsce, wprowadzenie ustawowej ochrony w ramach wspólnego członków. Stowarzyszenie będzie także adresatem dla i praw człowieka w ramach I i III filara zostaną przez rząd 3. powołanie Stowarzyszenia zrzeszającego rzeczni- wysiłku podejmowanego z Rzecznikiem Praw Obywatel- zgłaszanych do Programu przez członków Koalicji pro- polski przyjęte i opracowywana przez Global Compact mach i instytucjach, skich, Fundacją Batorego oraz przedstawicielami Koalicji blemów i dylematów wynikających z bieżącej praktyki w Polsce w ramach II filara Wytycznych samoregulacja 4. i wreszcie na wypracowanie w dialogu z rządem wy- reprezentującymi różne środowiska biznesowe i instytucje. biznesowej. Opracowane rozwiązania dla zgłaszanych biznesowa zostanie uzupełniona o pozostałe elementy tycznych ONZ ds. biznesu i praw człowieka (filar I i III) Wychodzimy z założenia, że bez ustawowej ochrony sygna- problemów będą zasilać bazę wiedzy gromadzonej w ra- (I i III filar), które tworzą w ramach koncepcji Wytycznych oraz listów nie będzie możliwe pełne wdrożenie Wytycznych. mach Programu. holistyczną całość. gulacji biznesowej, której fundamentem będzie stan- Jednym z najważniejszych zadań zaplanowanych na rok W roku 2020 oczekiwany jest dojrzały i wyposażony Życzę sobie, aby rok 2020 był rokiem świętowania w Pol- dard zarządzania programami etycznymi w firmach 2016 jest zorganizowanie branżowych stolików dyskusji w kompleksowy zestaw narzędzi system zarządzania sce zwycięstwa praw człowieka w biznesie nad źle zde- i instytucjach. nad opracowywanym standardem zarządzania programa- programami etycznymi w firmach i instytucjach, gdzie finiowanym wolnym rynkiem, nad praktykami biznesowy- ków etyki 5. opracowanie w ramach II filara wytycznych samore- mi etycznymi, tak aby uwzględnić możliwie szeroki wachlarz kompleksowość narzędzi będzie także odpowiadać spe- mi opartymi o hipokryzję, chciwość i złe intencje, które Jest to ambitny plan, dla którego stabilności i utrzymania specyfiki branżowej. Im więcej branż uda się uwzględnić, cyfice poszczególnych branż. generują nierówności i naruszenia praw człowieka. Na dynamiki prac nad standardem, kluczowa jest powołana tym lepsza będzie jakość przygotowywanego rozwiązania. w kwietniu 2015 roku Koalicja Rzeczników Etyki. Nasz 130 niesprawiedliwość nie może być przyzwolenia w Polsce, Celem nadrzędnym dla tych działań jest bezwzględ- kraju demokratycznych swobód, który swój konstytucyjny ład opiera na uniwersalnej koncepcji praw człowieka. plan to zwiększenie jej liczebności do 100 firm i instytucji Wreszcie Stowarzyszenie Rzeczników Etyki, jest jednym ny brak zgody dla korupcji, mobbingu, molestowania do końca 2016 roku, tak aby ogłoszony 10 grudnia 2016 z najważniejszych filarów dla Programu. W ramach Sto- czy dyskryminacji w praktyce biznesowej oraz praktyce BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT GLOBAL COMPACT BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA 131 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT propagowania idei wdrażania kodeksów etyki w polskich etycznymi. Pozwoli to na budowanie zaplecza w obszarze firmach, a także identyfikowania wartości i wzmacniania doskonalenia zawodowego rzeczników etyki. standardów etycznych. Koalicja jest również platformą Wyzwania oraz plany na przyszłość odnośnie tworzenia standardów etycznych Jacek Wojciechowicz, Ekspert Global Compact w Polsce, Rzecznik Etyki Polskich Kolei Państwowych S.A. wymiany informacji i dzielenia się dobrymi praktykami. Fakt, że Organizacja Narodów Zjednoczonych objęła Koali- Przed Koalicją postawione zostały dwa główne cele: ze- cję patronatem, może pomóc w zainicjowaniu ogólnokra- branie i analiza standardów etycznych, funkcjonujących jowej dyskusji nad standardami etycznymi w biznesie i nad w polskich firmach i instytucjach publicznych oraz stwo- zagadnieniami Społecznej Odpowiedzialności Biznesu. rzenie stowarzyszenia, które miałoby zrzeszać profesjonalistów i osoby zainteresowane etyką biznesu. Dobrym przykładem widocznych, pozytywnych efektów wdrożenia strategii CSR i kodeksu etyki jest Grupa PKP. Wstępne badania w zakresie funkcjonujących w Polsce Kodeks odgrywa istotną rolę w zmianach kultury organi- standardów etyki, przeprowadzone pod kierownictwem zacyjnej w kierunku tworzenia korporacji, nastawionej na prof. Bolesława Roka, wskazują jednak na duże różni- wysoką jakość usług dla klientów. Pomaga także w roz- ce w podejściu do zarządzania programami etycznymi wiązywaniu napięć w organizacji, a także sprzyja prze- w firmach, często związane z historią tworzenia syste- ciwdziałaniu zjawiskom patologicznym, które mogą się mów etyki, czy też specyfiką samych firm. Różnice te pojawić w każdej dużej organizacji. W efekcie przyczynia także dotyczą roli, kompetencji i pozycji rzeczników etyki się do poprawy konkurencyjności firmy, a co za tym idzie oraz procesu ich wyboru. – konkurencyjności polskiej gospodarki. Jeszcze poważniejszym wyzwaniem będzie wypraco- Stworzenie Koalicji Rzeczników Etyki, daje także szanse Idea kodeksu etyki w polskich firmach lub organizacjach etyką w biznesie była nieocenioną pomocą, zwłaszcza dla wanie systemu wspólnych, podstawowych standardów na promocję w skali międzynarodowej. Ta dobra prak- nie jest niczym nowym ani zapożyczonym od międzyna- Rzecznika Etyki Grupy PKP. etycznych w obszarze etyki biznesu w Polsce. Wydaje tyka, może zostać zaprezentowana jako wkład polskich się jednak, że fakt dobrowolnego uczestnictwa w pra- środowisk biznesowych w europejskie standardy etycz- W tym kontekście istotne znaczenie ma funkcjonowanie cach Koalicji coraz większej liczby polskich instytucji ne. Dla uczestników Koalicji istotna jest również kwestia Komisji Etyki Grupy PKP, ciała doradczo-konsultacyjne- i firm, a także zainteresowanie i zaangażowanie ONZ w to wzmacniania wizerunku firm i instytucji jako liderów w ob- Szereg firm działających w Polsce, zarówno krajowych, go, zrzeszającego rzeczników spółek Grupy i będącego przedsięwzięcie, pozwalają na optymizm. Koalicja posta- szarze zarządzania systemem wartości. jak i międzynarodowych, wypracowało lub przejęło ze podmiotem skupiającym wszystkie, wypracowane i reko- wiła przed sobą ambitny cel, jakim jest wypracowanie swoich central systemy zarządzania programami etyczny- mendowane standardy etyczne w Grupie. wspólnych standardów etycznych dla biznesu w Polsce, Oczekiwania w stosunku do Koalicji są niewątpliwie duże. do końca 2016 roku. Ma to ułatwić propagowanie etycz- Jeżeli zdoła ona osiągnąć postawione cele i będzie sprzy- rodowych organizacji i korporacji. Takie kodeksy mają już w naszym kraju wieloletnią historię. mi. W Grupie PKP proces ten, wraz ze sformułowaniem Kodeksu Etyki, był odpowiedzią na wyzwania związane Potrzeba stworzenia nieformalnego podmiotu, zrzesza- nych standardów wśród wyższej kadry kierowniczej i wła- jać integracji środowiska firm i organizacji, budujących z głęboką restrukturyzacją polskiej kolei, a także potrzebą jącego praktyków z obszaru zarządzania programami ścicieli polskich firm. Jednocześnie stworzenie Stowa- swoją pozycję w oparciu o wspólne zasady etyczne, ma pomocy w osiągnięciu celów strategicznych. Należały do etycznymi, była jednym z powodów przystąpienia PKP do rzyszenia Rzeczników Etyki daje szansę na wykreowanie szansę spełnić funkcję promotora Polski. Tym samym nich: poprawa zarządzania i jakości świadczonych usług, Inicjatywy Global Compact powołanej przez Sekretarza profesji w obszarze systemów zarządzania programami zwiększy nasze znaczenie na międzynarodowych forach. poprawa wizerunku Grupy PKP wśród opinii publicznej Generalnego ONZ. W efekcie dyskusji z kierownictwem oraz zmiana kultury organizacyjnej. United Nations Global Compact Poland oraz z praktykami z obszaru etyki biznesu, pod auspicjami ONZ powstała Oprócz wyzwolenia aktywności pracowników spółek Koalicja Rzeczników., Została powołana do życia 10 grud- Grupy PKP, którzy w ramach projektu Zareaguj tworzy- nia 2014 w Warszawie. Od tego czasu odbyło się szereg li podstawy programu etycznego, bardzo istotne były spotkań roboczych Koalicji, a jej szeregi powiększyły się doświadczenia zebrane z innych firm i organizacji, które o takie instytucje jak Narodowy Bank Polski, czy Narodo- pomogły w ostatecznym zaprojektowaniu systemu zarzą- wy Fundusz Ochrony Środowiska. dzania etyką. Powstanie Koalicji Rzeczników Etyki było wydarzeniem 132 Również na etapie wdrażania systemu, Możliwość konsul- bezprecedensowym nie tylko w Polsce, ale w skali glo- towania pomysłów, czy proponowanych rozwiązań z oso- balnej. Doświadczenia zdobyte w pierwszym roku funk- bami mającymi praktyczne doświadczenie w zarządzaniu cjonowania Koalicji wskazują na jej istotną rolę w zakresie BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT GLOBAL COMPACT BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA 133 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA Standardy etyczne: wyzwania oraz plany na przyszłość GLOBAL COMPACT chodzenie od przekonania, że rozwiązywanie problemów czas dokonywać zmian w wypracowywanych strategiach społecznych należy tylko do administracji publicznej, działania, by zapewnić postępujący rozwój firmy. Innymi która to powinna informować, tłumaczyć i przekonywać. słowy, licznych problemów z rozwojem przedsięwzięć Społeczeństwo nie powinno być traktowane jako prze- biznesowych można uniknąć dzięki otwartej komunikacji szkoda w podejmowaniu działań gospodarczych, lecz pozwalającej następnie na skuteczniejszą ochronę praw jako jeden z kluczowych partnerów, który powinien być człowieka i na pełniejszy rozwój kapitału ludzkiego pra- wzięty pod uwagę w planowanej i rozwijanej działalności cowników i społeczeństwa, których głos powinien być gospodarczej. Dlatego też niezbędna jest zmiana sposo- branym pod uwagę już od samego początku planowania bu myślenia i działania, by przedsiębiorcy nie dbali jedynie tych przedsięwzięć3. o rozwój swojego przedsięwzięcia gospodarczego, nie Dr Marcin Kilanowski LL.M, Reprezentant Konfederacji Lewiatan ds. praw człowieka i biznesu, Wiceprezes Kujawsko-Pomorskiej Organizacji Pracodawców Lewiatan, Adiunkt Wydziału Prawa i Administracji UMK zwracając uwagi na środowisko społeczne ich otaczające Przedsiębiorcy, którzy osiągają sukcesy gospodarcze, i kryjący się w nim potencjał. Aktywne działanie zmierza- wskazują na komunikację społeczną jako klucz do suk- jące do podejmowania dialogu, współdziałania i wzajem- cesu. Dobra komunikacja, za którą idzie wzajemne zro- nego wychodzenia z inicjatywami budowania wspólnej zumienie stron dialogu, jest podstawowym elementem przestrzeni, w której funkcjonują jej członkowie i podej- niezbędnym dla ukształtowania się po obu stronach świa- DIALOG KLUCZEM DO OCHRONY PRAW CZŁOWIEKA I ROZWOJU GOSPODARCZEGO mowane są przedsięwzięcia gospodarcze, stwarza szan- domości, że rozwój gospodarczy oparty o jasne i akcep- Dialog taki pozwalać będzie na budowanie dobrych re- sę dla budowania otoczenia pomyślnego dla etycznego towane standardy etyczne oraz standardy ochrony praw lacji ze społeczeństwem, na wzajemne poznawanie po- postępowania, ochrony praw człowieka i dla dalszego człowieka powinien być wspólnym celem. Rozumieją oni, trzeb, planów i wątpliwości. Dbanie o taką komunikację to rozwoju przedsiębiorstw. że ochrona praw człowieka w działalności biznesowej to W specjalistycznych badaniach coraz częściej dostrze- zapobieganie niezadowoleniu społecznemu, wynikające- ga się konieczność wypracowania aktywnej postawy mu z niewiedzy dotyczącej podejmowanych działań go- Działanie firm zgodnie z etycznymi standardami mającymi rozwoju, zwłaszcza rozwoju kapitału ludzkiego w obrębie po stronie podmiotów gospodarczych, które powinni spodarczych. To likwidowanie barier między społeczeń- na celu ochronę praw człowieka w działalności gospo- firmy i w jej otoczeniu. Aby iść w ich ślady, przedsiębiorcy uwzględnić społeczne otoczenie, w którym funkcjonują1. stwem a przedsiębiorcami i zaprzeczanie stereotypom darczej jest już czymś powszechnym w wielu krajach. Li- powinni podejmować działania, mające na celu pełniej- Warto zauważyć, że także wytyczne ONZ dotyczące biz- o ludziach biznesu, którzy nastawieni są jedynie na zysk czące się firmy, a zarazem takie, dla których rozwój jest szy dialog na temat postępowania zgodnie ze standarda- nesu i praw człowieka wskazują na konieczność uwzględ- bez względu na koszty społeczne2. W takim przypadku priorytetem, nie mogą pozwolić sobie na ich nieuwzględ- mi etycznymi i prawnymi oraz traktować zaangażowane niania kontekstu społecznego w działalności gospodar- kwestionowanie działań gospodarczych czy wyrażanie nianie. Zaniechanie na tej płaszczyźnie wiąże się z ogra- w niego podmioty jako partnerów. Partnerzy ci, przez czej. I tak przedsiębiorstwa powinny przestrzegać praw zaniepokojenia naruszaniem praw człowieka powinno niczaniem możliwości rozwojowych firm, a przy dużej swoje zaangażowanie, stawać się będą gwarantem peł- człowieka niezależnie od tego, gdzie prowadzą swoją być traktowane jako dobry znak, będący przyczynkiem aktywności innych konkurencyjnych podmiotów wiąże niejszego przestrzegania tych standardów i pomyślności działalność i nawet wtedy, gdy zderzają się ze sprzeczny- do wypracowania wspólnego punktu widzenia. Będzie się z zagrożeniem pozostania w tyle i w najgorszym wy- rozwoju inwestycji występującej w symbiozie ze spo- mi wymaganiami. Wymogu tego nie powinniśmy jednak to istotny krok do wzajemnego zrozumienia, co jest naj- padku wykluczeniem z rynku. Kluczem do sukcesu jest łecznym otoczeniem, a nie jako coś odrębnego od tego rozumieć jedynie poprzez pryzmat prowadzenia działal- lepszym gwarantem postępowania zgodnie z wymogami opieranie się na komunikacji, dzięki której, po uwzględ- otoczenia a w pewnych okolicznościach postrzeganego ności gospodarczej w miejscach, w których trwa kon- prawnymi i gwarantem pełniejszej ochrony praw człowie- nieniu licznych głosów, podmioty gospodarcze mogą na nawet jako coś wrogiego i obcego. flikt, ale znacznie szerzej. Wymóg ten jest istotny także ka. Działanie takie będzie miało wysoką wartość również dla prowadzenia działalności gospodarczej w państwach dla rozwoju samej firmy, pozwalać bowiem będzie na peł- w których – jak się uważa – prawa człowieka są przestrze- niejszy rozwój kapitału ludzkiego własnych pracowników gane. Jest on istotny, dużo bowiem jeszcze trzeba zrobić, i otoczenia społecznego. Jego pełniejszy rozwój może by prawa człowieka były faktycznie przestrzegane w tych w dalszej perspektywie w znaczący sposób przyczyniać państwach, zwłaszcza w działalnosci biznesowej. się do wzrostu gospodarczego. nie tylko obowiązek, lecz także krok na rzecz pełniejszego 1 134 Cel ten może zostać osiągnięty dzięki otwieraniu się na Uwzględnić społeczne otoczenie, w którym podejmowa- dialog, który prowadzony będzie nie tylko z ekspertami ne są działania gospodarcze to, innymi słowy, brać pod z kręgów rządowych i pozarządowych, ale także z wła- uwagę głos pracowników, ale także i społeczeństwa. snymi pracownikami i ze społeczeństwem jako takim. Niezbędne jest rozumienie ich obaw i potrzeb oraz od- BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT Patrz: Michael Porter, Marka R.Kramer, Tworzenie wartości dla biznesu i społeczeństwa, w: Harvard Business Review Polska nr 99, maj 2011. O barierach tych pisze między innymi Michael J. Sandel. Patrz: Michael J. Sandel, What Money Can’t Buy, The Moral Limits of Markets, Farrar, Straus 2 and Giroux, New York 2012. 3 O roli komunikacji jako klucza do etycznego rozwoju pisze między innymi Zygmunt Bauman. Patrz: Zygmunt Bauman, Does Ethics Have a Chance in the World of Consumers, Harvard University Press, Cambridge, Massachusetts – London, England, 2008. GLOBAL COMPACT BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA 135 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA Opinie i poglądy zaprezentowane w raporcie Etyczny pracodawca – etyczny pracownik: przez poszczególne firmy nie odzwierciedlają Mateusz Szymański, Komisja Krajowa Niezależnego Samorządnego Materiały graficzne wykorzystywane w publikacji pochodzą opinii i poglądów wydawcy. Związku z zasobów UN Global Compact oraz zasobów Autorów Zawodowego „Solidarność”; GLOBAL COMPACT Grafika i zdjęcia: Norbert Kusiak, Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych; Katarzyna Wydawca: Rakowska, Global Compact Poland Pracownicza; Henryka Bochniarz, Konfederacja Lewiatan; Andrzej Katarzyna Ziomek-Frydrych, Małgorzata Kubera-Sosnowska, Malinowski, Pracodawcy Rzeczypospolitej Polskiej; Anna Potocka- Joanna Żółtkowska, Piotr Kulawczuk, Tomasz Ciecierski, Domin, Business Centre Club Grzegorz Dębowski. Ogólnopolski Związek Zawodowego Inicjatywa Opracowanie graficzne i koordynacja projektu: PackShotFactory.pl Krajowy Plan Wdrażania Wytycznych ONZ ds. biznesu i praw człowieka: Paul Bekkers – Ambasador Królestwa Niderlandów w Polsce; Karsten Klepsvik – Ambasador Królestwa Norwegii w Polsce; Redakcja i korekta Global Compact w Polsce: Inga Eriksson Fogh – Ambasador Szwecji w Polsce; Thomas Kamil Wyszkowski, Łukasz Kolano, Olga Siedlanowska-Chałuda, Natalia Buchsbaum – Ambasador Republiki Austrii w Polsce; Robin Barnett Druk: Rudczyk, Anna Lewandowska, Agnieszka Sochoń, Krzysztof Małys – Ambasador Wielkiej Brytanii w Polsce Mazowieckie Centrum Poligrafii, ul. Słoneczna 3C, 05-270 Marki Słowo Wstępne: Koalicja Rzeczników Etyki – program służący wypracowaniu standardów tworzenia i implementowania systemów zarządzania standardami etycznymi: Ban Ki-moon – Sekretarz Generalny ONZ (Źródło: Wypowiedź Kamil Wyszkowski – Dyrektor Generalny, Inicjatywa Sekretarza Sekretarza Generalnego ONZ Ban Ki-moon „Great Challenges Requie Generalnego ONZ – Global Compact w Polsce Autorzy tekstów: Great Nations”); Prof. John Ruggie – były Specjalny Przedstawiciel Sekretarza Generalnego ONZ ds. Biznesu i Praw Człowieka (Źródło: Badanie standardów etycznych: UNGP Reporting Framework: Generating Transformative Change); Prof. Bolesław Rok, Dr Joanna Woźniczko – Akademia Leona Michael K. Addo, członek Grupy Roboczej ONZ ds. Biznesu Koźmińskiego i Praw Człowieka (Źródło: „What’s so special about the United Nations Approach to Business ans Human Rights); Dr Adam Bodnar – Rzecznik Praw Obywatelskich; Kamil Wyszkowski – Dyrektor Generalny Inicjatywy Sekretarza Generalnego ONZ Global Compact w Polsce Różnorodne podejścia do wdrażania systemów zarządzania programem etycznym w przedsiębiorstwach i instytucjach: Magdalena Rzeszotalska, Polpharma S.A.; Jerzy Starak, Polpharma Wytyczne ONZ ds. biznesu i praw człowieka w polskim kontekście: S.A.; Marcin Musiał, Polpharma S.A.; Jacek Wjeciechowicz, Polskie Prof. Zdzisław Kędzia – Instytut Nauk Prawnych Polskiej Akademii S.A.; Barbara Głowala, Skanska w Polsce; Katarzyna Zawodna, Nauk Skanska w Polsce; Łukasz Szymański, Unilever Polska Sp. z o.o., Harm Koleje Państwowe S.A., Jakub Karnowski, Polskie Koleje Państwowe Goossens, Unilever Polska Sp. z o.o.; Tomasz Bżykot, BGŻ BNP Paribas; Etyka w Polsce: Małgorzata Zdzienicka-Grabarz, Biuro Społecznej Odpowiedzialności Prof. Wojciech Gasparski, Katedra Etyki Biznesu Akademii Leona Biznesu; Piotr Chmiel, T-Moblie Polska S.A., Barbara Chlewińska, Koźmińskiego Rzecznik ds. Etyki, PKN ORLEN S.A.; Michał Rydzewski, PFRON, Teresa Hernik, PFRON; Małgorzata Skucha, NFOŚiGW Normy etyczne i ich przestrzeganie: Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Departament Narodów Wyzwania oraz plany na przyszłość: Zjednoczonych i Praw Człowieka, Iwona Dżygała – Ministerstwo Kamil Gospodarki; Katarzyna Zajdel-Kurowska – Narodowy Bank Generalnego ONZ – Global Compact w Polsce; Jacek Wojciechowicz, Polski; Dr Adam Bodnar, Rzecznik Praw Obywatelskich; Mariusz Polskie Koleje Państwowe S.A.; Dr Marcin Kilanowski, Konfederacja Haładyj, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Gospodarki; Anna Lewiatan Wojciechowska-Nowak, Fundacja im. Stefana Batorego 136 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT Wyszkowski, Dyrektor Generalny, Inicjatywa Sekretarza Inicjatywa Sekretarza Generalnego ONZ Global Compact Poland ul. Emilii Plater 25/64 00-688 Warszawa, Polska tel.: +48 22 646 52 58 fax: +48 22 623 83 01 e-mail: [email protected] www.ungc.org.pl GLOBAL COMPACT BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA 137 Patronat honorowy: Pokrewne publikacje: Partnerzy główni: Partnerzy: Partner merytoryczny: 154 BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA GLOBAL COMPACT “ “ Patroni medialni: Ban Ki-moon, Sekretarz Generalny ONZ Biznes i Prawa Człowieka . Koalicja Rzeczników Etyki – nam zalezy Biznes i Prawa Człowieka Koalicja Rzeczników Etyki – nam zależy Naszym głównym wyzwaniem jest upewnienie się, że biznes nie stanowi składowej problemu – ale jest realnym źródłem rozwiązań. Prawa człowieka muszą być przestrzegane na każdym etapie łańcucha produkcji, od pozyskiwania surowców po podejmowanie strategicznych decyzji w centrali firmy. Posiadamy narzędzia, które mogą pomóc w realizacji tego celu. ISBN 978-83-940572-6-8 9 788394 057268 GLOBAL COMPACT BIZNES I PRAWA CZŁOWIEKA
