(do konsultacji) PDF - Muzeum Warszawskiej Pragi

Transkrypt

ZAŁĄCZNIK NR ….
Muzeum Warszawskiej Pragi
Oddział Muzeum Historycznego m.st. Warszawy
ZAŁOŻENIA MERYTORYCZNE
do ekspozycji stałej
/wersja robocza do konsultacji/
Warszawa 2013
1
ZAŁOŻENIA OGÓLNE dotyczące ekspozycji stałej i innych form działalności
Muzeum Warszawskiej Pragi O/MHW
Poprzez ekspozycję stałą chcemy zaprezentować opowieść o mieście, które przetrwało zniszczenia
drugiej wojny światowej, po czym zostało zapomniane i zaczęło podupadać. W końcu przypomniano
sobie o nim – zostało na nowo odkryte i docenione, bo ocalał tam fragment przedwojennej
Warszawy, jej klimat i zarazem coś z elementów przedmieścia. Ale ta część miasta nie chce być tylko
symbolicznym znakiem ciągłości dla stolicy ani skansenem/ostoją folkloru, bo ma swoją własną
historię sięgającą dalej niż II wojna światowa, ma własną ciągłość lokalną i lokalnych bohaterów, ma
też swoje nadzieje na przyszłość. Jest częścią Warszawy, ale jest też specyficzna w całej swej
różnorodności.
Ekspozycję stałą będzie tworzyć opowieść o dziedzictwie prawobrzeżnej Warszawy, opartą na
tryptyku:
I.
miasto, które ukształtowało się jako odrębna i niemal równorzędna grodowi warszawskiemu
osada w XVI-XVIII w. i przestało faktycznie istnieć na przełomie XVIII/XIX w. – WŁASNA
HISTORIA;
II. miasto wyrosłe (na spustoszonym obszarze) z XIX-wiecznego boomu gospodarczego
i międzywojennej myśli urbanistycznej – dynamiczne i różnorodne ze względu na tworzącą
się tkankę miejską, jak i mieszkańców – MIASTO OCALONE;
III. miasto współczesne – wyrosłe z „ocalenia” z wojny, domagające się uznania swojej wartości
i ocalenia od degradacji – FASCYNACJA PRZESZŁOŚCIĄ;
Jest to jednocześnie opowieść o związku ludzi i przestrzeni, świadomości własnej tożsamości oraz
potrzebie zachowania pamięci o własnej historii i świadomego kształtowania teraźniejszości
i przyszłości. Dlatego w prezentowaniu tej opowieści na ekspozycji stałej niezwykle ważne będą
fragmenty opowieści mieszkańców (historia mówiona), których wspomnienia przywołują świat
jeszcze sprzed wojny oraz lata okupacji, i którzy najlepiej zdają sprawę z charakteru poszczególnych
części i z tego, co dla nich ważne. Towarzyszyć im będą pamiątki przekazane także przez mieszkańców
– drobiazgi z życia codziennego, świadectwa, dokumenty. Całość uzupełnią obiekty, mające pozwolić
na poznanie kontekstu oraz odniesienie do tych czasów, do których nie sięga bezpośrednio pamięć
współczesnych, a które są jednak przez nich upamiętniane.
Ekspozycja stała to jedna z form działalności muzeum. Równolegle prezentowane będą wystawy
czasowe, prowadzone warsztaty edukacyjne, projekty badawcze, organizowane wydarzenia, imprezy
tematyczne, spotkania dyskusyjne, konferencje itp.
Zakładamy ścisłą współpracę ze środowiskami lokalnymi, środowiskami akademickimi, instytucjami
i osobami niezrzeszonymi, mającymi na celu działania na rzecz prawobrzeżnych rejonów miasta.
W zakresie zadań Muzeum znajduje się szczególnie: gromadzenie zbiorów i rejestrowanie
wspomnień (tworzenie archiwum historii mówionej), opracowywanie zbiorów, udostępnienie
efektów pracy i poszukiwań, popularyzacja wiedzy i działalność edukacyjna.
Zależy nam także na: wspieraniu procesu budowania tożsamości lokalnej, dostarczaniu rzetelnej
wiedzy, inspirowaniu i wspieraniu zdarzeń i projektów, odwołujących się do dziedzictwa Pragi
i innych prawobrzeżnych rejonów miasta, inspirowaniu dyskusji nad ważnymi problemami (np.
rewitalizacja, kierunki rozwoju), aktywizacji mieszkańców, zapobieganiu wykluczaniu, tworzeniu
atrakcyjnej propozycji spędzania wolnego czasu, uzupełnieniu luk w badaniach nad historią miasta,
budowaniu więzi międzypokoleniowej.
2
Powstanie Muzeum jest szczególnie ważne i oczekiwane przez (adresaci działań):



mieszkańców prawobrzeżnych dzielnic, przez wiele lat żyjących w poczuciu zaniedbywania
i pomijania, zmagania się z funkcjonującymi i rozpowszechnianymi stereotypami. Możliwość
wykorzystania tkwiącego w mieszkańcach potencjału i chęci zaangażowania się na rzecz
lokalnego dziedzictwa. Dla rdzennych mieszkańców Muzeum może spełnić istotną rolę dla
budowania poczucia bycia pełnoprawnym mieszkańcem miasta, wartości własnego
dziedzictwa i edukacji młodego pokolenia. Dotyczy to także osiedlających się tu przybyszów
- włączania ich w społeczność zastaną, budowanie mostów, zainteresowanie terenem,
w którym się osiedlają.
dzieci i młodzież szkolną, choćby dlatego, że miejsce to odwołuje się do ich własnych korzeni
i jest dodatkowo najbliższą, jedyną tego typu placówką funkcjonującą na prawym brzegu
Wisły. Wizyty w muzeum mogą odbywać się zarówno w ramach programów odnoszących się
do historii lokalnej, jak i powszechnej (możliwość umiejscowienia historii społeczności
lokalnych lub danego rejonu miasta w ramach historii kraju, historii miasta, poznawania
historii i zjawisk kulturowych na przykładach bliskich), czy w ramach tematycznych projektów
autorskich. Szczególny adresat działań muzealnych to dzieci i młodzież z Pragi – muzeum
może tu odegrać rolę w zapobieganiu wykluczaniu, proponowaniu alternatywnych
możliwości spędzania czasu; wyrównywaniu szans.
mieszkańców lewobrzeżnych części miasta i turystów, dla których wizyta w Muzeum może
stać się ciekawą możliwością pogłębienia często powierzchownej i przypadkowej eksploracji
terenu, uczytelnienia i wyjaśnienia jego elementów, okazja do odkrycia niezwykłej dzielnicy
i jej klimatu podczas zwiedzania miasta. Pozwoli wniknąć w specyfikę miejsca i miło spędzić
czas;
Adresatami działań muzealnych będą oczywiście także:
1. mieszkańcy całej Warszawy i okolic (woj. mazowieckie); 2. dzieci, młodzież i nauczyciele szkół
z terenu Warszawy i okolic (woj. mazowieckie); placówki edukacyjne (szkoły wszystkich poziomów);
3. turyści odwiedzający Warszawę; 4. środowiska naukowe miasta (przede wszystkim varsavianiści)
i studenci uczelni warszawskich Studenci kierunków specjalistycznych – architektura, urbanistyka,
studia miejskie, zarządzenie miastem, rewitalizacja, kulturoznawstwo – obok wystawy, spotkania
i dyskusje tematyczne, wspólne projekty badawcze; 5. środowiska lokalne (stowarzyszenia,
towarzystwa i inne organizacje społeczne); 6. lokalne środowiska twórcze; 7. emeryci i renciści,
seniorzy związani z Uniwersytetem Trzeciego Wieku; 8. środowiska żydowskie (rodzime
i emigracyjne); 9. przewodnicy miejscy, obsługa ruchu turystycznego.
Zespół Muzeum Warszawskiej Pragi O/MHW
3
Zał. nr 1
EKSPOZYCJA - DZIEJE PRAWOBRZEŻNEJ WARSZAWY
ZAŁOŻENIA DO SCENARIUSZA
I. MIASTO NA PRAWYM BRZEGU RZEKI/ WŁASNA HISTORIA
Cel: ukazanie procesu kształtowania się odrębnego miasta na prawym brzegu (w relacji
z miastem Warszawą) i jego upadku – kontekst poczucia odrębności i tożsamości lokalnej
1. Sąsiedztwo stolicy

Opowieść o potencjale prawego brzegu i odkryciu go przez Warszawę – zbudowanie
pierwszego stałego mostu, lokalizacja pierwszej wolnej elekcji – bodziec do rozwoju
gospodarczego, handlu, osiedlania się i zabudowy;
Eksponaty priorytetowe:
Panorama Warszawy, ryt. A. Hogenberg, miedzioryt kolor., przed 1602, 32x47,5, (widok mostu
umożliwiającego przemieszczenie szlachty);
Pole elekcyjne na Kamionie pod Warszawą w 1573 r., autor n.n., miedzioryt, XVIII w. (powiększenie cyfrowe na
podstawie ryciny XVI-wiecznej);
Portret Henryka Walezego, Francis Quesnel, XVI w. – pierwszego władcy elekcyjnego, wybranego w Kamionie;
Eksponaty opcjonalne (przykłady):
Mapa okolic Warszawy z zaznaczeniem miejsc elekcji królów, rys. John Spilsbury, 1763 r.; miedzioryt, papier;
38 x 28;
Elekcja Augusta III, aut. n.n., po 1733 r., miedzioryt, papier, rycina górna 11,4x17 (portret), rycina dolna
12,2x17 (elekcja);
Der Tractat zu Warschau, miedzioryt, XVIII w., 18,5x19,5 (przedstawienie szlachty zgromadzonej na prawym
brzegu w czasie zjazdu zamykającego konfederację tarnogrodzką 1716);
Ikonografia: wybrane fragmenty panoram Warszawy i przedstawień: spichrze, żupa, ruch na Wiśle itp.

Opowieść o mieście, które ciągle było niszczone jako przedpole Warszawy:

1656 – bitwa trzydniowa („potop szwedzki”) – zniszczenie zwł. Kamiona, Pragi,
Grochowa i Bródna;

Bitwa pod Olszynką Grochowską (25 II 1831);

Projekty fortyfikacji i ich znaczenie dla przestrzeni miejskiej (fortyfikacje pruskie,
fortyfikacje powstańcze 1831; Fort Śliwickiego – wytyczenie esplanady, Twierdza
Warszawa);

1920 – „Cud nad Wisłą” – przedpole bitwy;
Trzy dni bitwy pod Warszawą 28 VII 1656, 3 ryciny wg rys. Erik J. Dahlberg, ok. 1696, (arkusz, ok. 35x59);
Umocnienie przyczółka mostowego na Pradze w lutym 1831, Wincenty Kasprzycki, 1831, olej, płótno,
73,5(105)x109(134);
4
Bitwa pod Grochowem, Jan N. Lewicki?, olej, płótno, ok. 1860, 54x73;
Plany Warszawy - przykłady z różnych okresów (np. Plan Warszawy 1831, rys. W. B. Clarcke, staloryt papier,
33x41) – lokalizacja wydarzeń, ilustracja projektów umocnień, fortyfikacji, zniszczeń, działań strategicznych;
Plakaty propagandowe z 1920 r.;
Ikonografia – grafiki, ryciny (ew. kopie fotograficzne – sceny, postacie, widoki, projekty umocnień)
2. Lokacja – opowieść o odrębności, kształtowaniu się samodzielnych
miasteczek i ich włączaniu do stolicy

Osady i wsie na prawym brzegu (odrębnie rozwijające się miejscowości, które później
staną się jednym miastem) – pokazanie tworzywa, zaplecza;

Osoby i instytucje organizujące prawobrzeżne ośrodki miejskie – opowieść o
konkurencji i ścieraniu się interesów (np. kapituła płocka, Władysław IV, Kazanowski,
Działyński, Skaryszewski, Stanisław August, Szmul Zbytkower);

Akt lokacji i jego znaczenie – opowieść o fenomenie odrębności – jurydyki praskie
(na przykładzie lokacji Pragi 1648, odniesienia do Skaryszewa 1641, Golędzinowa
1658, Kamiona 1781) – herby, ulice, zabudowa, mieszkańcy (charakter);

Proces jednoczenia w jeden organizm miejski i włączania do miasta (wały
Lubomirskiego, 1791 – sejm Wielki: ustawa o miastach, ustawodawstwo 1 poł.
XIX w.);
Makieta Pragi końca XVIII w. – plastyczno-przestrzenne odwzorowanie historycznego wyglądu centralnej
części prawobrzeżnej zabudowy miasta, ukazujące Pragę, częściowo Skaryszew i Golędzinów w k. XVIII w.,
makieta o kształcie nieregularnego owalu, zbliżonym wymiarami do prostokąta o wym. 3,5m x 3m, (UWAGA:
obiekt o dużych rozmiarach),
Władysław IV wręcza klucze do kaplicy Loretańskiej na Pradze, XVII w., olej, płótno, 260x266 cm (UWAGA:
obiekt o dużych rozmiarach);
Faksymile dokumentu nadania Pradze praw miejskich z 1648 r., pergamin, wym. 74,7x41 cm +10; pieczęć o śr.
9,6 cm;
Portret Adama Kazanowskiego na tle Pragi i Skaryszewa, 1646 r., miedzioryt, wym. 30,6x19
Konieczność zaprojektowania rozwiązań multimedialnych i aranżacyjnych (np. oświetlenie) uczytelniających
i uzupełniających treść makiety Pragi k. XVIII w. oraz faksymile dokumentu lokacyjnego.
Dokument potwierdzający prawa miejskie Skaryszewa przez Jana Kazimierza, 1655, pergamin (oryginał
w AGAD);
Plan Deutscha 1765 r. z przedstawieniem jurydyk: Golędzinowa, Pragi i Skaryszewa (skan) – możliwość
zestawienia z Planem Raucha 1796 r.;
Portret Władysława IV, miedzioryt, XVIII w.;
Ikonografia – wybór z ok. 40 szt., w tym: Widok Pragi F.C. Schmidt, 1739; Widok Warszawy i Pragi, 1716, ryt.
n.n., XVIII, 18,5x19,5; widoki panoramiczne - powiększenia fotograficzne przedstawień ikonograficznych,
5
stanowiące tło dla makiety z okresu XVIII-XX w.; ryciny, fotogramy i materiał kartograficzny do zilustrowania
poszczególnych części tematycznych;
3. Upadek – opowieść o zniszczeniu miasta i pustce, jaka po nim została

Rzeź Pragi i wyburzenia napoleońskie jako przerwanie ciągłości - koniec pewnej epoki
w dziejach prawobrzeżnych terenów
Plan zdobycia Pragi 1794, aut,. n.n., k. XVIII w., miedz. kolorowany, papier, (40x40 – razem z legendą);
Szturm Pragi w 1794 r., rys. A. Orłowski, ok. 1800 r., wym. 35,5x62;
Krzyż za zdobycie Pragi 24 X 1794;
Druk: Dodatek do „Gazety Warszawskiej” z 15.12.1807 r.: Wyburzenia Napoleona na Pradze (1 karta);
Widok kościoła i klasztoru ojców bernardynów podczas rozbiórki w 1811 r., rycina wg akwareli
A. Majerskiego,22x29;
Atak Rosjan na umocnienia praskie – rys. Jana Norblina 35 x104
Widok Pragi podczas szturmu od strony Rosjan , rys. J. Norblina, 80x157,
Berek Joselewicz, lit. H. Aschenbrenner, fot., oryg. 11,2x9,5,
Jakub Jasiński na tle płonącej Pragi, fot., lit. wielobarwna;
Szkaplerz Tadeusza Korsaka adiutanta Jasińskiego;
Ikonografia (pow. fot.) – 10 szt. litografii barwnych: potyczki, dowódcy, sceny; wyburzenia na Pradze
(zniszczenie praskiego kościoła bernardynów), grafiki/ryciny – max 6 szt. oryg. ok. 30x50;
Kartografia (wybór planów z pocz. XIX w., ilustrujących skalę rozbiórek i „wyczyszczenia” terenu na Pradze
i Skaryszewie);
Militaria - np. kule kartaczowe, działowe – k. XVIII, pocz. XIX w.;
6
II. „NOWE MIASTO” /MIASTO OCALONE – opowieść o mieście, które powstaje
od nowa, nabiera kształtu i rozprzestrzenia się, zagarniając przedmieścia
i opowieść o ludziach, którzy aktywnie uczestniczą w tym procesie i budują jego
tożsamość
Cel: Ukazanie procesów gospodarczych jako siły napędowej powstawania nowych
przestrzeni miejskich i kształtowania nowych struktur urbanistycznych (miasto XIX-wieczne,
miasto okresu międzywojennego). Kolej czynnikiem organizującym przestrzeń oraz
uruchamiającym procesy gospodarcze i przemiany społeczne.
1. Kolej i jej znaczenie dla rozwoju terenu – opowieść o otwarciu nowych
możliwości
 Połączenie ze światem – budowa dworców i linii kolejowych (warszawskopetersburska, warszawsko-terespolska);
 Połączenie części miasta oraz jego peryferii – pierwszy nowożytny most stały,
budowa mostów, kolej obwodowa, nadwiślańska, kolejki dojazdowe itp.;
Eksponaty do wyboru (przykłady):
Blankiet świadectwa Tow. Akc. Dróg Żelaznych Podjazdowych (Kolej Nadwiślańska), 1899, 28x34,
Ikonografia – bogaty wybór: grafika, rysunek, pocztówki, fotografia – oryginały i powiększenia w odniesieniu
do poszczególnych obiektów (dworców: petersburski, terespolski, warsztatów kolejowych, szpitala
kolejowego, szkoły kolejowej, kolejek dojazdowych itp.); propozycja tematyczna do realizacji: Dworzec
Terespolski (budynek, perony, sceny rodzajowe - na podstawie zespołu fotografii ze zb. MHW);
Archiwalia: drobne druki typu: legitymacje, zaświadczenia, bilety, kwity bagażowe, zezwolenia, itp. (20 szt.);
Realia: Kufry podróżne - 3 szt., 71x60x95; 57x45x85; 45x34x52; mundury kolejowe - 3 szt.;
Zabytki techniki, np. fragment szyny d. kolei terespolskiej, lampy karbidowe, zegar dworcowy, itp.;
2. Handel – opowieść o fenomenie ciągłości
Kupcy, bazary i targowiska to nieodłączny element praskiego krajobrazu. Handel pojawia się
już w początkach istnienia Pragi i trwa jako jeden z najważniejszych czynników jej rozwoju.
Przykłady: dawne targi na konie i woły, słynny Różyc, Ciuchy, handel na pl. Szembeka, małe
sklepiki i zakłady usługowe w parterach (odniesienie do współczesności).
 Bazary i targowiska jako element przestrzeni miejskiej;
 Świat drobnych sklepików i zakładów usługowych;
Targ na Pradze, fot. wg. J.P. Norblina;
Laska z miarką do mierzenia wysokości koni, XIX/XX w.
Stara Praga – bazar, 1916, rys. B. Kopczyński, 12,5x18,5;
7
Syfon z Bazaru Różyckiego, mosiądz, 74x23;
Ikonografia (bogaty wybór, np. fot. K. Brandla targu końskiego k. XIX w. );
Kasa sklepowa, 1937 (60x45x45);
Wagi (różne rodzaje) – 5 szt. wym.: 10,5x9,5; 30x20; 17x30; 2x14; dł.63);
Drobne przedmioty typu: miary (ok. 8 szt.), odważniki (20 szt.), opakowania [puszki, pudełka, słoiczki] 10-15
szt., koszyki i pojemniki (6 szt.), pieniądze [monety i banknoty] 10 szt.,
Krzesła fryzjerskie drewniane z l. 30. XX w. z ul. Inżynierskiej (2 szt.);
Ciuchy, mal. H. Krajewska, olej, płótno, (90x120),
Wieśniak jadący z towarem na targ – model płaskorzeźby do Pomnika Pracy, aut. Paweł Maliński, 1823 r.;
gips, (77x86x8);
Litkup na Pradze, 1841 rys. J.F. Piwarski, (35x49);
Antoni Uniechowski, Targ, rys. tusz, XX w. ;
Ikonografia, w tym:
cykl akwareli J. Hawryłkiewicza: 8 x (ok.25x35);
cykl akwareli H. Grzybowskiego: 8 x (ok.23x32);
dobór fotografii z Bazaru Różyckiego, Pachulskiego, pl. Szembeka;
oraz powiększenia fotograficzne szyldów, reklam i witryn sklepowych (10 szt.);
Drobne druki firmowe, dyplomy (20 szt.);
Materiały dźwiękowe i filmowe: ze archiwum historii mówionej – fragmenty nagranych wspomnień dotyczące
handlu; reportaż dźwiękowy z tzw. Ciuchów warszawskich – 1958 r. – 4 min; NAC sygn. 33-T-333, film: Jarmark
koński, Skaryszew 1989, 8 min. (PME F.158) itp.
Propozycja tematyczna: plan z zaznaczonymi najważniejszymi targowiskami – do zaprojektowania.
3. Przemysł – opowieść o wykorzystaniu nowych możliwości i różnorodności
inwestycji przemysłowych, kształtujących nowe rejony miasta
Pokazanie różnych faz i oblicz tego procesu, a poprzez nie przemian przestrzeni miejskiej;
specyfiki środowisk fabrykantów i robotników;

Pokazanie różnorodności inicjatyw gospodarczych i sposobów funkcjonowania
przemysłu, z naciskiem na aktywność społeczną przedsiębiorców i funkcjonowanie
środowisk robotniczych – na wybranych przykładach:




O. Hartwig i C. Skoryna jako przykłady tradycji przemysłowej sprzed wielkiego
boomu (rejon Starej Pragi);
Stalownia – pierwsza wielka praska inwestycja przemysłowa, ściśle powiązana
z uruchomieniem kolei (rejon Nowej Pragi);
Rektyfikacja przy Ząbkowskiej – przykład fabryki z przełomu XIX i XX wieku
(ukształtowanie Szmulowizny);
Fabryka Szpotańskiego w zestawieniu z fabryką E. Wedel - przykłady z okresu
międzywojennego (Kamionek);
8

Punktem odniesienia do ilustrowanych procesów jest pojawienie się po II wojnie
światowej Fabryki Samochodów Osobowych (Żerań) – kształtowanie przestrzeni
powojennego miasta (fabryka i jej środowisko w powojennych realiach)
Propozycja tematyczna: pokazanie wielości i różnorodności firm i fabryk (i ich
wytworów) oraz ich rozmieszczenia i wpływu jakie miały na kształtowanie charakteru
poszczególnych rejonów (zwł. Stara i Nowa Praga, Szmulowizna, Kamionek, Grochów,
Targówek Przemysłowy, Żerań)
Eksponaty do wybranych przykładów (do wyboru):
Ikonografia: cykl fotografii dot. Stalowni, z budowy fabryki Rektyfikacji (sceny budowy, właściciele i robotnicy,
sceny uliczne, okolica); cykl fotografii z FAE Szpotańskiego, Wedla; fotografie z FSO;
Realia: przykłady wytworów fabrycznych FAE Szpotańskiego; FSO - pamiątki, dokumenty i makiety
samochodów (do wyboru); butelki z Rektyfikacji; opakowania po wyrobach E. Wedla, itp.;
Portrety przemysłowców: Krystian Skoryna, olej płótno, 72x64; Klara Skoryna, olej, płótno, 72x64; Oskar
Hartwig, fot. 70x55; Jan Wedel, ok. 120x80;
Warszawskie Zakłady Przemysłu Spirytusowego ul. Ząbkowska /rys, piórko, papier, tusz/, Marian Stępień,
1987, 29,6x42;
Archiwalia dotyczące tych fabryk (m.in. papiery firmowe, dokumenty); katalog wyrobów Fabryki
Szpotańskiego (druk);
Materiały dźwiękowe i filmowe, np.
reportaże: np. Reportaż z Fabryki Samochodów Osobowych (FSO) na Żeraniu w Warszawie. Wypowiedzi
Nowotnego - dyrektora - oraz robotnika inicjatora tzw. "wart pokoju" – 1950 r. – 6 min; NAC syg 33-T-714;
Reportaż z Fabryki Samochodów Osobowych (FSO) na Żeraniu w Warszawie zarejestrowany na kilka dni przed
uruchomieniem seryjnej produkcji samochodów – 1951 r. – 6 min; NAC syg 33-T-859;
wspomnienia zarchiwum historii mówionej: Jacka Szpotańskiego o Fabryce Szpotańskiego, Leopolda
Brzechowskiego o FSO;
Tableau fotograficzne (w tym: tableu: pracownicy zakładu produkcji listew, XIX/XX w., 58x47; tableau:
pracownicy fabryki telefonów PWATT na Grochowie 1927, 37x48; tableau: pracownicy fabryki „Wulkan”,
84x94);
Żerań – elektrociepłownia, olej, płótno, Maria Antoszkiewicz, 1962, 100x90;
Ikonografia: 40 powiększeń fotograficznych (w tym fotografie fabryki Szpotańskiego i Wedla, reklam
fabrycznych, sylwetki przemysłowców, rzemieślników, kupców) i grafik/rysunków;
Archiwalia: 30 szt., w tym: zaświadczenia, papiery firmowe, druki zamówień, ulotki reklamowe, katalogi
wyrobów (np. firm Bracia Borkowscy, Perun), akcje itp.;
Realia: ok. 50 szt., w tym drobne przedmioty: przykłady wytworów fabrycznych różnych firm (np. zakładu
Kemnitza, PZO, Nowińskiego, Klotz, Minter, Mennica- przykłady medali, Pocisk), szkła do lamp naftowych hut
z Pelcowizny i Targówka, puszki, opakowania (np. Spiess), plakietki, wyroby reklamowe; szufla do mąki, worek
z młyna itp.;
Materiały dźwiękowe i filmowe, np.
wspomnienia z różnych zakładów – nagrania z właścicielami, potomkami właścicieli, pracownikami
– dotyczące specyfiki danego wytwórstwa, historii zakładu itp.;
reportaże dźwiękowe: np. , wykłady, kroniki filmowe itp.
9
4. Rozwój przestrzenny terenu – opowieść o związkach przemian
gospodarczych ze zmianą krajobrazu i granic miasta

Pokazanie przemian w architekturze i przestrzeni, typów zabudowy, uwypuklenie różnic
w charakterze poszczególnych osiedli, dzielnic
 nowe dzielnice (na wybranych przykładach):
 miasto XIX i XIX/XX w.: Praga (nowe centrum), Nowa Praga, Szmulowizna, Kamionek,
Nowe Bródno;
 dzielnice mieszkaniowe okresu międzywojennego (nowa myśl urbanistyczna):
zabudowa Grochowskiej, Saska Kępa, Kolonia Praussa, Kolonia Śliwice, Białołęka
Dworska (miasto-ogród), Annopol (projekt socjalny);
 oblicza architektury, typy zabudowy (na przykładach): zabudowa drewniana, zabudowa
czynszowa, kamienice funkcjonalne, zabudowa podmiejska, zabudowa willowa,

Pokazanie procesu stawania się miastem nowoczesnym (pełnoprawną częścią stolicy):
 ważne architektoniczne realizacje publiczne: np. Komora Wodna, rogatki, wodozbiór
Grotowskiego, kościół św. Floriana, cerkiew św. Marii Magdaleny, Szpital Przemienienia,
Instytut Weterynaryjny, gmach DOKP, Most Poniatowskiego;
 założenia urbanistyczne: budowa Traktu Brzeskiego, wytyczenie osi ul. Aleksandrowskiej
i założenia miejskiego wokół niej, uporządkowanie ul. Targowej przed I wojną światową,
Aleja Waszyngtona i Zieleniecka, Wał Miedzeszyński, parki miejskie (Park Praski
i Skaryszewski), Port Praski;
Ważny kontekst: pokazanie całościowego procesu wchłaniania przez rozwijające się miasto
kolejnych rejonów (oficjalne przyłączenia) z podkreśleniem ich odrębnego charakteru
(organizacja przestrzeni, architektura, oblicze społeczne)
Plany Warszawy - 4 szt. (oryginały lub ich kopie prezentujące rozwój miasta w różnych okresach
i powstawanie nowych dzielnic i założeń);
Ikonografia (bogaty wybór, podstawowy materiał ekspozycyjny do tematu) - grafiki, rysunki, fotografie do
wyboru (od k. XIX do poł. XX w.) - prezentujące typy zabudowy, nowe realizacje, starą architekturę, detale (do
wyeksponowania powiększenia w odniesieniu do szczególnych budowli);
Plany założeń, projekty budynków, schematy, widoki poszczególnych rejonów – przykłady (bogaty materiał
kartograficzny);
Bronisław Kopczyński, Karczma, akwarela, l. 40. XX w.;
Bronisław Kopczyński, Dom na Pradze [Targowa/Kijowska], akwarela, l.30 XX w. – MP 355
Realia: drobne przedmioty – 20 szt.: np. tabliczki ulic, numery policyjne, pamiątki historyczne z otwarcia
mostów; obiekty takie jak: belka z zaciosami pochodząca z jednej z praskich kamienic, fragm. barierki
balkonu, żaluzja metalowa (dł. 265 cm) - możliwość dokładania materiałów (drobne elementy detalu
architektonicznego);
Archiwalia (dokumenty, max. 15 szt.);
Materiały dźwiękowe i filmowe: wspomnienia mieszkańców dotyczące charakteru poszczególnych części
prawobrzeżnej Warszawy, kroniki i materiały archiwalne ze zb. FN;
1
0
5. Społeczeństwo – opowieść o ludziach tworzących charakter miasta
Społeczeństwo przełomu XIX i XX w. i dwudziestolecia międzywojennego jako różnorodna
mieszanka społeczności przy odwołaniach do wcześniejszych okresów, a także do
współczesności.
 Wielokulturowość - obecność różnych grup narodowych i etnicznych (główny akcent na
pocz. XX. oraz grupy: Polacy, Żydzi, Rosjanie, Niemcy; inne grupy w różnych okresach,
np. Gruzini, Cyganie, osadnicy olęderscy, Wietnamczycy) oraz wyznaniowych (zwł.:
katolicyzm, judaizm, prawosławie, wyznania protestanckie; inne: starowiercy,
muzułmanie, mariawici) – obecność w krajobrazie miasta (świątynie, miejsca kultu,
obrzędy, cmentarze);
Bronisław Kopczyński, Stara bożnica na Pradze, akwarela, l. 30. XX w.;
„Wykupujcie Szekel!” – afisz;
Realia: samowar, przedmioty kultu (np. prawosławne szaty liturgiczne, ikona), sztandary, ewentualnie
przykład starego feretronu, dewocjonalia (np. domowe figurki święte, obrazki); pamiątki chrztu, komunii św.,
konfirmacji;
Archiwalia: dokumenty, druki: świadectwa urodzenia, zawarcia małżeństwa, zgonów - różnych wyznań,
zaświadczenia, druki religijne (np. Wosskriesnoje Cztienije, 1939 – druk), prasa;
Ikonografia: bogaty materiał ikonograficzny - do wykorzystania wybrane fragmenty fotografii od poł. XIX w. do
końca XX w., (dobór materiału pod kątem uwypuklenia różnorodności tradycji narodowych i wyznaniowych);
Materiały
dźwiękowe
i
filmowe:
nagrania
wspomnień
w
środowisku
prawosławnym
i ewangelickim; wspomnienia o żydowskich sąsiadach, wspomnienia inne (Cyganie, Chińczycy), wspomnienia
z procesji Bożego Ciała itp.; reportaże dźwiękowe; np. Reportaż z obozu Cyganów pod Wawrem – 1946 r. – 12
min; NAC syg 33-P-537, Fragment prawosławnego nabożeństwa, prowadzonego przez Bazylego (Włodzimierza
Doroszkiewicza) - metropolity Warszawy i całej Polski, zwierzchnika Polskiego Autokefalicznego Kościoła
Prawosławnego – 1 min; NAC syg 33-T-6996;

Środowiska zawodowe kształtujące klimat miasta (np. kolejarze, tramwajarze,
wojskowi, rzemieślnicy)
UWAGA: propozycja prezentacji różnorodności środowisk poprzez fotografie okazjonalne:
Eksponaty priorytetowe – główna propozycja do wykorzystania:
Zespół obiektów z zakładu fotograficznego Targowa 78:
szyld zakładu: „Fotoportret” (55x75);
powiększalnik fotograficzny (115x20), aparaty fotograficzne (2 szt.);
oraz archiwum fotograficzne zakładu pocz. XX-l. 70. XX w. – fotografie do wyboru (możliwość prezentacji
wybranych środowisk: orkiestra wojskowa, uczestnicy kursów kroju i szycia, pracownicy zakładu
kamieniarskiego, fotografie okolicznościowe, itp.);
Ikonografia: cykl fotografii Z. Świątka – prascy rzemieślnicy przy pracy l. 70./80 XX w. oraz inne materiały
fotograficzne;
Materiały dźwiękowe i filmowe: wspomnienia mieszkańców, odgłosy pracy, materiały filmowe – fragmenty
itp.; nagrania: np. "Wiązanka legjonowa" - cz.I ([Kazimierza] Sikorskiego) - w wykonaniu orkiestry
reprezentacyjnej 36 pułku – 1918 – 1925 – 3 min; NAC syg 33-P-4216 ; wspomnienia dotyczące Nowego
1
1
Bródna i środowiska kolejarskiego, relacje czytane, odgłosy pracy, kroniki;
Tableau fotograficzne pracowników linii kolejowych (tableau rosyjskie kolejarzy; oraz zawiadowcy stacji kolei
terespolskiej) 39x34, ok. 50x60;
Tableau fotograficzne: Absolwenci Szkoły Technicznej Kolejowej, 1930, 28,5x39;
Tableau fotograficzne: pracownicy Szpitala przy Brzeskiej, 1920, 100x130 (z możliwością wykorzystania także
zespołu archiwaliów - ksiąg i dokumentów);
cegiełka na budowę kolonii letnich Dyrekcji Kolei Państwowych, okres międzywojenny
Widok warsztatu kamieniarskiego w Warszawie (Bródno?), mal. J. Rapacki, 1901, olej, płótno, (90x120) ;
Przewoźnicy nadwiślańscy, litografia, wg rys. Fr. Kostrzewskiego, 1858 r.;
Sztandar cechu kowali, 1897, Depozyt Cechu Rzemiosł;
Warsztat tkacki, miejski, 101x103x123;
Szyld zakładu zegarmistrzowskiego Gintofta, ul. Ząbkowska 15/43, 30,5 x 49,
Maszyna do szycia, męska, „Singer” lub Pfaff (77x43x80); manekiny krawieckie; nożyce, przybory krawieckie;
Urządzenia z piekarni praskiej (4 szt., w tym: ziarniak do mielenia zboża 80x60, stępa wys. 90; maszyna do
kajzerek 170x120; maszyna do dzielenia bułek 90x60;
Archiwalia: Świadectwo czeladnicze piekarskie 1947, Dyplom Zgromadzenia Piekarzy 1904, Dyplom starszych
zgromadzenia młynarzy (45x56, MP), reklama na kartoniku „Elektryczność – Fotografia – Radio”, Saska Kępa
oraz legitymacje, papiery firmowe, inne świadectwa mistrzowskie i czeladnicze;
 Aktywność społeczna – opowieść o wybitnych społecznikach, organizacjach i inicjatywach
społecznych;

Fenomen stowarzyszeń lokalnych oraz organizacji skupionych na problemach
terenu;
Materiały dot. działalności towarzystw lokalnych (Towarzystwo Przyjaciół Pragi, Towarzystwo Przyjaciół
Grochowa oraz Saskiej Kępy i TPW Oddział Bródno), np.:
Sztandar Towarzystwa Przyjaciół Grochowa, 1916 (wł. TPW Oddział Grochów);
Archiwalia (np. dokumenty, druki, korespondencja zw. z działalnością TPP i TPG);
Ikonografia – wybór fotografii dokumentujących działalność towarzystw; fotografie związane z wydarzeniami i
sposobami upamiętniania bitwy pod Olszynką;
Druki: m.in. prasa lokalna („Echo Pragi”; „Głos Pragi”, „Gazeta Pragi, Saskiej Kępy, Gocławia…”), pocztówki i
cegiełki na budowę kościoła na pl. Szembeka i kościoła na Kamionku; itp.

Aktywność na polu oświaty; środowiska szkolne oraz ich działalność wychowawcza
i kulturotwórcza (przede wszystkim: Gimnazjum i Liceum H. Rzeszotarskiej,
Z. Łabusiewiczowej, im. Władysława IV, im. Gen. Lisa-Kuli);
Portret Heleny Rzeszotarskiej (zb. LO im. Ruy Barbossy);
1
2
Sztandar szkoły im. Wł. Bandurskiego, atłas, haft, 98x92, 1928;
Archiwalia: dokumenty, druki – świadectwa szkolne, dyplomy, zaświadczenia, zeszyty szkolne, podręczniki
związane ze szkołami tj. Gimnazjum im. Władysława IV, Szkoła H. Rzeszotarskiej, Szkoła Z. Łabusiewiczowej;
gen. J. Jasińskiego, M. Skłodowskiej-Curie itp.;
Realia, drobne przedmioty i pamiątki: przybory szkolne (np. tabliczka do pisania), elementy stroju szkolnego,
albumy szkolne (2 szt.);
Materiały dźwiękowe i filmowe: wspomnienia o szkołach i ważnych postaciach – zwł. szkoła Rzeszotarskiej
(montaż filmowy), czytane relacje, kroniki i inne materiały filmowe – fragmenty itp.;
Ikonografia: do wykorzystania wybrane fotografie (budynki szkolne, fotografie zbiorowe, np. klasowe,
fotografie okolicznościowe);

Inne działania indywidualnych osób i organizacji - tło do ukazania
aktywności lokalne: (harcerstwo, opieka społeczna, ochotnicza straż pożarna
itp.)
Ikonografia (wybór fotografii ilustrujących istnienie noclegowni, ochronek dla dzieci, kuchni ruchomych,
drużyn harcerskich i i innych instytucji);
Dokumenty i fotografie dot. działalności Ogniska „Dziadka” Lisieckiego;
Dom Weterana 1863 (zespół fotografii plus dyplom dla Janiny Korsakowej, za pracę społeczną w schronisku
38x22);
Album Heleny Jeżewskiej 21 W.Ż.D.H., napis wytłoczony na okładce; oraz archiwalia (legitymacje,
zaświadczenia, fotografie) i elementy umundurowania harcerza z Pragi (okres międzywojenny);
Album pamiątkowy (dedykowany Wł. Różyckiemu) z fotografiami XV Dzielnicy OPLG (okres międzywojenny);
Materiały dźwiękowe i filmowe: nagrania wychowanków Ogniska „Dziadka” Lisieckiego, wspomnienia
dotyczące innej działalności społ.;
 Kultura i rozrywka – propozycje spędzania wolnego czasu na prawym brzegu Wisły
(kina, teatry, Lunapark, imprezy plenerowe; sport – aktywności, kluby, infrastruktura);
2 poł. XX w., (dobór materiału pod kątem uwypuklenia różnorodności sposobów spędzania wolnego czasu itp.;
Antoni Uniechowski, Scena w restauracji. Raki, rys. tusz , XX w.;
Afisze teatralne, programy, druki;
Animacja: Tradycje sportowe prawego brzegu (aut. R. Kucharczuk - gotowe);
Narty, łyżwy (używane na obiektach w Parku Skaryszewskim);
Materiały dźwiękowe i filmowe: wspomnienia dotyczące rozrywek (Lunapark, kina, ZOO itp.), sportu,
wydarzeń kulturalnych, sposobów spędzania wolnego czasu;
Propozycje tematyczne do realizacji: Lunapark w Parku Praskim (lata 20-30. XX w.) - wykorzystanie
archiwalnych fotografii, reklam i dokumentów; Wizyta w ZOO - do wykorzystania cykl fotografii H.
Poddębskiego (lata 30. XX w.) oraz archiwalia (plan ogrodu i spis akcjonariuszy);
1
3

Życie codzienne: opowieść o życiu kamienicy i ulicy (struktura społeczna, sąsiedztwo,
realia życia, sceny uliczne (uwaga: akcent na relacje mieszkańców i życie zachowane
w pamięci ludzkiej);
Księga meldunkowa kamienicy Kępna 15 – pocz. XX w.;
Materiał dźwiękowy: wspomnienia mieszkańców o życiu w kamienicy (sąsiedztwo, gospodarz domu itp.);
Animacja „Dom na Świeżej” („drewniana kamienica”) na podst. wspomnień M. Gajdy – J. Rusiński;
Realia: przedmioty życia codziennego (np. dzwonek do drzwi z ul. Ząbkowskiej z k. XIX w., balia, tary,
maglownica do prania, przedmioty użytkowe jak: szkło stołowe/użytkowe, porcelana, garnki, rondle (m.in.
rondle wyprawowe); maszynka spirytusowa do parzenia kawy, pojemnik do lodów, żelazka, froterka;
przedmioty takie jak: karbówki do włosów, wachlarz, szydełka, bielizna wyprawowa; zabawki (np. lalki,
instrument-zabawka, 56x45 cm,);
2 poł. XX w., (dobór materiału pod kątem uwypuklenia klimatu dawnych podwórek kamienic i ulic)
Archiwalia: dokumenty, druki: zaświadczenia, dokumenty osobiste, prasa;
Materiały dźwiękowe i filmowe: wspomnienia mieszkańców z różnych części miasta, sceny filmowe z życia
ulicy itp.;
Meble, k. XIX w.-1 poł. XX w. – wybór;
 Folklor i gwara miejska jako przejaw życia codziennego – życie podwórka (handlarze
obwoźni, muzykanci, artyści, kuglarze) i bazaru (targowanie się, gry hazardowe);
Album typów ulicznych – cykl rysunków Rapackiego, 8 szt. - 50 x 35 każda;
Harmonia pedałowa lub akordeon (odniesienie do kapeli podwórkowej);
Cykl akwareli S. Grudkowskiego dot. Bazaru Różyckiego, Pragi, scen ulicznych: 8 x (ok.42x50/60);
2 poł. XX w. (dobór materiału pod kątem pokazania życia podwórka i targowiska);
Materiały dźwiękowe i filmowe: wspomnienia dotyczące tego, co działo się na podwórkach, jak się targowało
itp., czytane fragm. literackie (Wiech), kroniki i inne materiały filmowe – fragmenty itp.; nagrania: np.
Rozmowa ze Stefanem Wiecheckim "Wiechem" - satyrykiem - na temat jego pracy literackiej - obserwacji
dzieci miejskich i gwar jakimi się posługiwały. Wspomnienia na temat zainteresowań dziennikarstwem oraz
teatrem. Wypowiedzi na temat pracy w teatrach warszawskich na Pradze i Teatrze Popularnym – 1963 r. – 18
min; NAC syg 33-T-408
1
4
III. WSPÓŁCZESNE MIASTO / FASCYNACJA PRZESZŁOŚCIĄ – opowieść
o mieście którego nie zniszczyła wojna, ale wieloletnie zaniedbania, które
zostało na nowo odkryte i poszukuje swojej tożsamości
1. II wojna i okupacja – główny akcent na różnicę w losach obu części miasta,
odwrócenie dotychczasowej prawidłowości – zniszczenie lewobrzeżnej Warszawy,
zachowanie ciągłości zamieszkania, istnienia miasta na prawym brzegu (aczkolwiek także
przy pewnym stopniu zniszczeń);
 Działania wojenne 1939, 1944 (powstanie warszawskie, wkroczenie Armii Czerwonej
i Wojska Polskiego na prawy brzeg);
 Codzienność okupacyjna – przetrwanie;
Eksponaty do wyboru:
Drobne pamiątki z lat okupacji (np. kosz używany do pakowania opatrunków z punktu na Ząbkowskiej 42,
lalka, lampka z łuski od pocisku, chusteczka ze spadochronu);
Fragmenty (drobne) Liberatora rozbitego na Pradze, opaski powstańcze;
Archiwalia: plakaty, afisze, dokumenty (np. kenkarty, zaświadczenia), druki, zarządzenia, prasa z epoki;
Ikonografia – wybór fotografii dokumentujących rzeczywistość okupacyjną;
Materiały dźwiękowe i filmowe: wspomnienia mieszkańców dot. okupacji i powstania ze zb. MP i własnych,
materiały archiwalne np. fragm. materiałów archiwalnych dot. lat okupacji;
2. Chwilowa stołeczność – opowieść o tym, jak Praga staje się centrum miasta
i jak tę funkcję traci.
 Lokalizacja i funkcjonowanie głównych instytucji i urzędów miejskich i państwowych
na prawym brzegu;
 Ożywienie społeczne i gospodarcze;
 Przemiany ustrojowe – miejsca represji,
Eksponaty konieczne:
Pierwsze numery „Życia Warszawy” „Biuletynu Informacyjnego” „Biuletynu Praskiego”, 1944-1945 wydawane
na Pradze); plakaty, afisze,
Dokumenty wydawane przez urzędy funkcjonujące na Pradze (np. zaświadczenia, rozporządzenia,
korespondencja), druki, karki żywnościowe z lat 1944-1949;
Eksponaty do wyboru:
Realia: drzwi do pomieszczeń więziennych służby bezpieczeństwa w podziemiach budynku przy ul. 11
Listopada 66 (200x70),
Ikonografia – np. fot. Chomętowskiej (rzesza ludzi idących przez most na Pragę, widoczna zniszczona
Warszawa w tle);
Materiały dźwiękowe i filmowe, np.:
1
5
wspomnienia – np. J. Borowskiej pracującej w życiu Warszawy, inne dotyczące tego czasu: sytuacja na Pradze,
otwieranie na nowo szkół, pierwsze pokazy filmowe i teatralne, atmosfera itp.;
kroniki i materiały filmowe;
reportaże dźwiękowe: Wołanie wozaków warszawskich: "na Pragię". Odgłosy ulicy warszawskiej bezpośrednio
po wyzwoleniu – 1945 – 2 min; sygn.: 33-P-1495; NAC syg 33-P-1495;
3. Przemiany przestrzeni – opowieść o degradacji tego co przetrwało i próbach
zmiany struktur miejskich;
 Degradacja starej tkanki miejskiej
 Nowe osiedla i pomysły na reorganizację przestrzeni
 Stadion Dziesięciolecia – nowa inwestycja, soczewka wydarzeń politycznych
i społecznych (odniesienie do Stadionu Narodowego)
Kroniki PKF – wymowa kontrastująca kapitalistyczną zabudowę miasta przełomu XIX/XX wieku z nowymi
realizacjami mieszkaniowymi oraz innymi inwestycjami, materiał filmowy „Stara zabudowa warszawskiej
Pragi” – dokumentacja przed planowaną modernizacją;
Stadion X-lecia:
Realia: fragment barierki ze Stadionu Dziesięciolecia; element oznakowania sektora;
Archiwalia: programy, druki związane z wydarzeniami na Stadionie;
Materiały dźwiękowe i filmowe: kroniki – wydarzenia na Stadionie, wspomnienia, reportaże – np. fragmenty:
Przemówienie Władysława Gomułki - I sekretarza KC PZPR - wygłoszone na Centralnych Dożynkach
w Warszawie – 1968 r. – 27 min; NAC syg 33-T-4372; Druga pielgrzymka Ojca św. Jana Pawła II do Polski.
Homilia Ojca św. wygłoszona w czasie Mszy św. odprawianej na Stadionie X-lecia w Warszawie – 1983 r. – 18
min; NAC syg 33-T-4606;
Ikonografia – fotografie (wybór) dokumentujące budowę i wydarzenia związane ze Stadionem Dziesięciolecia
(odniesienie do budowy Stadionu Narodowego);
Ikonografia – wybór przedstawień starej i nowej zabudowy;
Plany, rysunki - przykłady realizacji przestrzennych (np. Osiedle Praga I, Praga II, Praga III, Kolonia Hansenów,
przykłady realizacji z wielkiej płyty), przykłady projektów (np. projekty modernizacji ul. Targowej B. i H.
Chylińskich z l. 1972-1989 dot. realizacji projektu zagospodarowania centrum Pragi (zbiór Chylińskich);
Materiały dźwiękowe i filmowe: kroniki PKF – nowe inwestycje mieszkaniowe, przemysłowe, handlowe itp.;
wspomnienia mieszkańców (różne: przeprowadzki na nowe osiedla, degradacja tkanki miejskiej, negatywny
stereotyp Pragi itp.);
4. Nowe zainteresowanie – opowieść o odkryciu zdegradowanych obszarów
miasta i nadaniu im nowej wartości:
 Kolonie artystyczne, „odkrywanie Pragi”, inspiracje („ginące zawody”, folklor, przestrzeń
miejska);
 Działania/programy społeczne ożywiające dzielnice i ich społeczności – przykłady;
 Projekty rewitalizacyjne – przykłady;
1
6
 Nowe inwestycje – zmiana charakteru przestrzeni, ścieranie się koncepcji i systemów
wartości;
Ikonografia (dokumentacje imprez plenerowych i innych projektów z terenu prawobrzeżnej Warszawy: np.
Święto ulicy Ząbkowskiej, Święto Saskiej Kępy, Sąsiedzi dla Sąsiadów);
Plany, rysunki, fotografie - przykłady projektów rewitalizacyjnych (ul. Okrzei-Chylińscy?, Ząbkowska, Fabryka
Trzciny, SWPS Szpotański, Koneser?); przykłady wizualizacji projektów zagospodarowania rejonów i obiektów,
np. Portu Praskiego, Stalowni;
Znikanie starej zabudowy – przykłady wyburzeń z terenu Pragi, Kamionka, Bródna (fotografie, dokumentacje
konserwatorskie);
Materiały dźwiękowe i filmowe: przykłady projektów artystycznych inspirowanych Pragą: np. projekt Joanny
Warszy: Podróż do Azji; prezentacja Laboratorium reportażu dot. Bazaru Różyckiego (w tym: materiały
dźwiękowe i filmowe); dokumentacje: np. Althamer na Bródnie, na Pradze (pan Guma) itp.
Do realizacji jako odniesienie do układu problemowego:
Oś czasu – najważniejsze wydarzenia w dziejach prawobrzeżnej Warszawy
***
UWAGA: Dopełnienie opowieści ekspozycji stałej dziejów prawobrzeżnej
Warszawy mają stanowić także:

Sala „ginących zawodów” – wydzielona przestrzeń: prezentacja
rzemiosła

Sale dawnych modlitewni żydowskich - oficyna w podwórzu
1
7

(do konsultacji) PDF - Muzeum Warszawskiej Pragi

Transkrypt

Podobne dokumenty

Wycieczka do Pragi (1)

Pragnę Pragi - WIRTUALNA PRAGA

Majowy weekend "Złotej Pradze"