Marek Gumkowski XV Konferencja Teoretycznoliteracka

Marek Gumkowski XV Konferencja Teoretycznoliteracka

Marek Gumkowski
XV Konferencja Teoretycznoliteracka
Biuletyn Polonistyczny 19/3 (61), 39-42
1976
-
39
-
fan ii S k w a rc z y ń sk ie j, Jana M u k afo v sk y ’ ego i - p rz e d e w szystkim - M i­
ch ała B ach tin a. W naw iązan iu do p ra c wymienionych badaczy próbow ano
form ułow ać m niej lub b a rd z ie j daleko id ące w nioski i p o stu laty pod a d r e ­
sem w sp ó łc z e sn e j p o lsk ie j nauki o li te r a tu r z e , w sz cze g ó ln o ści zaś pod
ad resem p oetyki i te o r ii lite r a tu r y . P o ru sz a n o m .in . problem y w ew n ętrz­
nego zdialogizow ania p o szczeg ó ln y ch utw orów , form alnych i zn aczen io ­
wych w yznaczników d ialo g o w o ści, w ielkich układów dialogow ych, w k tó­
ry c h jako " re p lik i" tłum aczą się całe u tw o ry , dialogow ego nacechow ania
u jętej całościow o tw ó rc z o śc i p is a r z a i poszczególnych gatunków lite r a c ­
k ic h . P oszukiw ano znamion dialogu w d zied zin ie stosunków pom iędzy p i­
sarzem a czy teln ik am i. S ta ra n o się sp recyzow ać na konkretnych p rz y k ła ­
dach m ożliw ości i o g ra n ic z e n ia , jakie n a rz u c a ją dialogow i konkretne
s tru k tu ry gatunkow e ( lir y k a , p o w ieść, e s e j, aforyzm , poemat p ro z ą ).
W pow iązaniu z zagadnieniam i teo rety czn y m i podejmowano dy sk u sję nad
in te r p r e ta c ją dialo g u w tw ó rc z o ś c i L em a, L e c a , N orw ida, T om asza M an­
n a i innych p is a r z y . W tra k c ie K o n feren cji pojaw iło się rów nież sym pto­
m atyczne p ytanie d o ty czące m ożliw ości zbudowania o p a rte j na dialogu
t e o r ii d z ie ła lite ra c k ie g o i zasto so w an ia k a te g o rii dialogow ych do in te r ­
p r e ta c ji zjaw isk i p ro c e só w h is to ry c z n o lite ra c k ic h , związków m iędzy l i ­
t e r a tu r ą a id eo lo g ią i życiem społecznym . T oteż jednym z w iodących mo­
tywów d y sk u sji konferen cy jn y ch s ta ł się sp ó r o g ra n ic e zastosow ań k a te ­
g o rii dialogu w n auce o lite r a tu r z e m iędzy zwolennikami posługiw ania się
tą k a te g o rią w zn aczen iu b ard zc szero k im , ogólnom etodologicznym ,
a zw olennikam i n adaw ania je j w ym iernego sen su h isto ry c z n e g o .
D r E dw ard K a sp e rsk i
XV K O N F E R E N C J A T E O R E T Y C Z N O L I T E R A C K A
W d niach 21 sty c z n ia - 3 lu teg o 1976 r . odbyła się w P uław ach XV
K o nferencja T e o re ty c z n o lite ra c k a , zorganizow ana p rz e z Insty tu t F ilo lo g ii
P o lsk ie j U n iw ersy tetu im. M a rii C u rie -S k ło d o w sk ie j w L ublinie i In sty ­
tut B adań L ite ra c k ic h PA N . W o b rad ach w zięło udział ok. 50 lite r a tu r o -
-
40
-
znawców z w ię k sz o śc i p o lsk ich ośrodków naukowych o ra z kilku z a p ro s z o ­
nych g o ści z W yższej Szkoły P ed ag o g icznej w N itrz e na S łow acji
V
(C S R S ). Jako tem at sp otkania o rg a n iz a to rz y
zaproponow ali "M etodolo­
giczne problem y lite ra tu ro z n a w c z e j in te r p r e ta c ji" .
Specyficzne m ie jsc e , jakie zajm uje problem atyka in te r p r e ta c ji w c a ­
ło ś c i zagadnień h is to ry c z n o lite ra c k ic h , d ecyduje, że na tym w łaśn ie ob­
s z a rz e dokonują się w ielo rak ie p r z e jś c ia pom iędzy różnym i sek to ra m i b a ­
dań lite ra tu ro z n a w c z y c h - p o d k re ś lił we w prow adzeniu do K o n feren cji
d oc. Janusz S ł a w i ń s k i
(1BL) - w ym ieniając i c h a ra k te ry z u ją c sz e ść
ta k ic h -re je s tró w p o śre d n ic tw a : 1) pom iędzy działaniam i badaw czym i
a zwykłą p rak ty k ą c z y te ln ic z ą ; 2) m iędzy h is to r ią lite r a tu r y a domeną
k ry ty k i lite r a c k ie j; 3) m iędzy nauką o lite r a tu r z e a lite r a tu r ą sam ą;
ń) m iędzy h is to r ią l i t e r a t u r y a p o z a lite rack im i dziedzinam i w iedzy;
5) m iędzy dwoma podstawowym i typam i z a in tereso w ań h is to r ii lite r a tu r y
(p ierw szy m , trak tu jący m sto su n ek d z ie ła do ko n tek stu jako re la c ję c z ę ś c i
do c a ło ś c i, i drugim , u stalający m tę re la c ję jako p r z e jś c ie od p o te n cja ł n o ś c i do a k tu a liz a c ji); na koniec — 6) pom iędzy różnym i stylam i m yśli
lite ra tu ro z n a w c z e j.
W ielość zagadnień w prow adzonych w pole z a in te re so w ań lite r a tu r o ­
znaw stw a p o p rz e z problem atykę in te r p r e ta c ji - o czym mówił a u to r w pro­
w adzenia - potw ierd zo n a z o sta ła ró ż n o ro d n o śc ią poszukiw ań badaw czych
prezen to w an y ch w poszczeg ó ln y ch r e f e r a ta c h . M ożliw ościom , jak ie p rz e d
problem atyką in te r p r e ta c ji o tw ie ra ją n a rz ę d z ia lite ra tu ro z n a w s tw a s tru k ­
tu ra ln o -se m io ty c z n e go, p o św ięcili uwagę a u to rz y dwóch w ypow iedzi: W ła­
dysław P a n a s
( KUL) w r e f e r a c ie "Z zagadnień in te r p r e ta c ji s tru k tu ­
ra ln o - sem iotycznej" z a ją ł się zagadnieniem sem iotycznej in te r p r e ta c ji
d z ie ła lite ra c k ie g o w zw iązku z te o r ią o istn ie n iu dwóch sensów każdego
utw oru: jaw nego i u k ry teg o ; K ry sty n a F a l i c k a
(U M CS) w r e f e r a c ie
"P rz y d a tn o ść fra n c u sk ic h p ro p o z y c ji sem iotycznych dla in te r p r e ta c ji utw o­
rów fab u larn y ch " mówiła o zasto so w an iu te o r ii G re im a sa , d o ty cz ąc ej
m .in . s tru k tu ry pow ierzchniow ej i głębokiej d z ie ła , do in te r p r e ta c ji utw o­
r u n a rra c y jn e g o .
Z agadnienie u ż y teczn o ści badań nad poetyką dla in te r p r e ta c ji d z ie ła
lite ra c k ie g o nie o g ra n ic z a się jedynie do w y k o rzy stan ia o siąg n ięć lite r a -
-
41
tu ro znaw stw a s tru k tu ra ln o - sem io ty czn eg o. Przypom nieli o tym au to rzy
dw óch re fe ra tó w pośw ięconych re to r y c e : d r A lek san d e r L a b u d a
(UWr.)
dokonał h isto ry c z n e g o p rz e g lą d u te o r ii re to ry c z n y c h w r e f e r a c ie "R eto­
ry k a w k u ltu rz e e u ro p e js k ie j" , a doc. K azim ierz B a r t o s z y ń s k i
(IBL)
w w ypow iedzi "Dawność i d z is ie js z o ś ć r e to r y k i" mówił o m ożliw ościach
zasto so w a n ia dośw iad czeń re to r y k i we w spółczesnym lite ra tu ro z n a w s tw ie .
R o lę, jak ą w in te r p r e ta c ji daw nej lite r a tu r y może pełnić znajom ość daw ­
n e j p o e ty k i, p o d k re ś liła d o c. T e r e s a M i c h a ł o w s k a
(IB L ) w r e f e r a ­
cie p t. "P o ety k a a p o e z ja . Z agadnienie in te r p r e ta c ji dawnej lite ra tu ry " .
W ypowiedź d oc. E dw arda B a l c e r z a n a
(UAM) p t. " In te rp re ta c ja
jako p ró b a c a ło ś c i (n a m a te ria le p o lsk ie j lir y k i pow ojennej)" w sk azała
z k o le i n a wagę innego o b s z a ru p o śre d n ic z e n ia - pomiędzy in te rp r e ta c ją
a zagadnieniam i h is to r ii l ite r a tu r y . A utor dow odził, że o k re śle n ie ta k iej
c a ło ś c i, jak ą je s t p o lsk a liry k a pow ojenna, m usi odwoływać się do k a te ­
g o rii o d b io rc z o -in te rp re ta c y jn y c h : zak resó w dośw iadczenia poetyckiego
re a ln y c h i p o ten cjaln y ch użytkowników lite r a tu r y .
K ilka re fe ra tó w pośw ięcono różnorodnym relacjo m pom iędzy p ro b le ­
mami in te r p r e ta c ji a k ry ty k ą lite r a c k ą . M gr K rz y sz to f D y b c i a k
(IB L)
w w ypow iedzi n t. "P roblem ów in te r p r e ta c ji te k stu k ry ty c z n o lite ra c k ie g o "
z a ry so w a ł w ie lo ra k ie asp ek ty sy tu a c ji kom unikacyjnej re a liz o w a n ej p rz e z
te k s t k ry ty c z n y . Ważne zagadnienia schem atów k ry ty c z n o lite ra c k ic h omó­
w ili H enryk P u s t k o w s k i
i K onrad
Tatarowski
( UL ) w re f e r a c ie
"E ty k ie ta k ry ty c z n o lite ra c k a wobec in te r p re ta c ji te k stu lite ra c k ie g o " . In­
t e r p r e ta c ją zespołu tek stó w k ry ty czn y ch zajął się S tan isław D ą b r o w s k i
( UG) w w ypow iedzi "P o eta - p o ezja - k ry ty k .
P roblem metod (na p rz y ­
k ład zie polem icznej a n a liz y ^ N o ta te k o p o ezji i k ry ty ce 4 J. Kwiatkow­
sk ieg o )".
Związkom pom iędzy zagadnieniam i in te r p r e ta c ji a zjaw iskam i z p o g ra ­
n ic z a l ite r a tu r y z a ję li się tak że a u to rz y innych re fe ra tó w . P ro f . Je rz y
Ziomek
(TJAM) w w ypow iedzi p t. " P rz e k ła d - rozum ienie - in te r p r e ­
ta c ja " z re fe ro w a ł p ro p o zy cje te o re ty c z n eg o u ję c ia r e la c ji między tymi
trz e m a p ro c e s a m i. Rzadko poruszanym
zagadnieniom in te r p r e ta c ji utw o­
rów p a m ię tn ik a rsk ic h p o św ięcił d r A ndrzej C i e ń s k i
" I n te r p r e ta c ja d z ie ł p a m ię tn ik a rsk ic h ". P e te r L i b a
(U W r.) r e f e r a t
(N itra ) p rz e d sta w ił
-
42
-
rozbudow aną typologię utworów b io g raficzn y ch w te k śc ie "B io g ra fia jako
problem m etodologiczny w in te r p r e ta c ji d z ie ła lite ra c k ie g o " . R e fe ra t Dobrochny R a t a j c z a k o w e j
(XJAM) p t. " T e a tr - in te r p r e ta to r d z ie ła l i ­
te ra c k ie g o " p o ru s z a ł zagad n ien ia c z a su i p r z e s tr z e n i sc e n ic z n e j o ra z
te a tra ln e j w zw iązku z problem em r e a liz a c ji te a tra ln e j jako in te rp r e ta c ji
utw oru dram aty czn eg o . N ajdalej od problem ów ś c iś le zw iązanych z in te r ­
p re ta c ją o d e sz ła Zofia M i t o s e k
(UW) om aw iając w 'te k ś c ie "H is to ria
lite r a tu r y a so cjo lo g ia" sy tu a c ję k ry zy so w ą histo ry zm u w X X -w iecznej
h is to r ii lite r a tu r y .
Kilku re fe re n tó w w yb rało za punkt w y jścia in te r p re ta c ję konkretnego
te k s tu . -O prócz om awianej już w ypow iedzi S ta n isła w a D ąbrow skiego, in ­
te r p r e ta c ją d z ie ła nie w ścisły m se n s ie lite ra c k ie g o , le c z - w tym wy­
padku - h isto ry c z n o lite ra c k ie g o , z a ją ł się p ro f. M ichał G ł o w i ń s k i
(1BL), k tó ry w r e f e r a c ie "Studium le k tu ry . S łow acki czytany p rz e z
K le in e ra " z in te rp re to w a ł m onografię K le in era o Słowackim jako pew ien
typ le k tu ry p o ezji ro m an ty czn ej; sposób le k tu ry zakotw iczony w o k re ślo ­
n ej k u ltu rz e lite r a c k ie j. Różne metody in te rp re ta c y jn e re p re zen to w an e by­
ły w r e f e r a t a c h : ‘ d ra Je rz e g o J a r z ę b s k i e g o
tów G om brow icza p rz y pomocy k a te g o rii ^ g r y 4
tywieckiej
(UJ) " In te rp re ta c ja te k s ­
mgr Ewy S z a r y - M a -
(IB L ), k tó ra w r e f e r a c ie "U tw ór lite r a c k i jako in te r p r e ­
ta c ja in n eg o -u tw o ru " p rz e d s ta w iła in te r p re ta c ję now eli M au p assan ta "B ary łe c z k a " ; Danuty M a z u r e k
(U M C S), a n a liz u ją ce j p oezję W isławy
S zym b o rsk iej w w ypow iedzi p t. " S tru k tu ra te k stu jako sposób in te r p r e ­
ta c ji św ia ta ".
T rudne zagadnienia m iejsca i k s z ta łtu in te r p r e ta c ji w c a ło śc i nau cza\n ia lite r a tu r y w szkole były tem atem zam ykającego k o n feren cję re f e r a tu
B ożeny C h r z ą s t o w s k i e j
(UAM) p t. "A utor - d zie ło - poetyka.
P roblem y in te r p r e ta c ji w sz k o le ".
M gr M arek Gumkowski