VADEMECUM GIMNAZJALISTY 11 listopada

VADEMECUM GIMNAZJALISTY
11 listopada- Święto Niepodległości.
11 listopada to symboliczna data -święto odzyskania niepodległości przez Polskę.
W latach 1772,1793,1795 dokonały się trzy rozbiory Rzeczypospolitej. W I i III uczestniczyła
Rosja, Austria i Prusy. W II rozbiorze nie brała udziału Austria.
W okresie zaborów, w XIX wieku, Polacy walczyli z zaborcami zbrojnie:
-w Powstaniu Listopadowym -1830-1831r.- Piotr Wysocki, Józef Chłopicki,(niewiara
przywódców spowodowała upadek powstania listopadowego)
-w Powstaniu Krakowskim -1846r.- Edward Dembowski
-w Powstaniu Wielkopolskim -1848r.- Ludwik Mierosławski,
-w Wiośnie Ludów- 1848-1849r. - Józef Bem
-w Powstaniu Styczniowym -1863-1864r.- Marian Langiewicz, Romuald Traugutt (
przyczyną jego wybuchu była tzw.”branka”),
a także poprzez działania dyplomatyczne i kulturalne:
-Wielka Emigracja – Joachim Lelewel, Adam Jerzy Czartoryski, Adam Mickiewicz, Fryderyk
Chopin ( 1831 r. po upadku powstania listopadowego)
Polacy walczyli również o swobody narodowe (język polski, obyczaje, religię) i o ziemię
podczas okrutnej rusyfikacji i germanizacji (wynaradawiania) Polaków w zaborach rosyjskim
(Jadwiga Dawidowa), i niemieckim (Michał Drzymała).Galicja cieszyła się największą
swobodą ( autonomia).
Zniechęcenie do walk zbrojnych po klęsce Powstania Styczniowego spowodowało na
ziemiach polskich rozwój pracy organicznej i pracy u podstaw, czyli pracy nad rozwojem
oświaty i gospodarki polskiej.
Ożywienie nastrojów niepodległościowych Polaków wywołała I wojna światowa, w której
mocarstwa zaborcze walczyły przeciwko sobie (Niemcy i Austro-Węgry przeciwko
Rosji).Bezpośrednia przyczyna wybuchu I wojny światowej było zabójstwo następcy tronu
Austro-Węgier arcyksięcia Ferdynanda.
Polacy utworzyli jednostki zbrojne, które walczyły czasem nawet po przeciwnych stronach
frontu. Wiązało się to z funkcjonowaniem dwóch ośrodków politycznych skupionych wokół
postaci:
1)Józefa Piłsudskiego (wcześniej działacz Polskiej Partii Socjalistycznej), który początkowo
liczył na współpracę z Austro-Węgrami i Niemcami przeciwko Rosji. Pozwoliło mu to
zorganizować między innymi Kompanię Kadrową, a potem Legiony Polskie. Był dowódcą I
Brygady Legionów i Naczelnikiem państwa polskiego.
2)Romana Dmowskiego (przywódca Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego), który liczył
z kolei na współpracę z Rosją, co umożliwiało mu utworzenie Legionu Puławskiego i
Korpusu Polskiego.
Pomocy w tworzeniu wojska polskiego udzieliła również Francja, gdzie w 1914r. Powstał
Legion Bajończyków, a w 1917 r. tzw. Błękitna armia (dowódca gen. Józef Haller).
Po 123 latach rozbiorów, niewoli, obcego panowania, walk w końcu 1918 roku odradzało się
państwo polskie.
Najpierw tworzono lokalne ośrodki władzy:
-Radę Narodową Śląska Cieszyńskiego w Cieszynie,
-Polską Komisję Likwidacyjną w Krakowie,
-Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej w Lublinie,
-Naczelną Radę Ludową w Poznaniu, a następnie rząd centralny.
Pierwszym premierem tego rządu został Jędrzej Moraczewski, kolejnym. Znany jako patriota
i pianista- Ignacy Paderewski, który rozsławił sprawę polską na arenie miedzynarodowej.
Jednocześnie Polacy rozbrajali wojska zaborców, walczyli z wojskami ukraińskimi o Lwów
(„orlęta lwowskie”), walczyli w Powstaniu Wielkopolskim (XII 1918-II 1919r.- dowódca gen.
Józef Dowbór-Muśnicki), które przyczyniło się do włączenia tej ziemi w granice państwa
polskiego oraz toczyli boje na granicy z Rosją Radziecką.
O granicach przyszłej niepodległej Polski decydowały także mocarstwa (USA, Anglia,
Francja i Włochy) na konferencji pokojowej w Paryżu. 28 VI 1919 roku traktat wersalski
przyznał Polsce Pomorze Gdańskie (bez Gdańska, który zyskał status Wolnego Miasta),
Wielkopolskę, a na Śląsku, Warmii i Mazurach i Powiślu nakazał przeprowadzić plebiscyt
(głosowanie ludności). Oba plebiscyty Polacy przegrali (11 VII 1920r. Na Warmii i
Mazurach, 20 III 1921r. Na Śląsku).
Polacy mieszkający na Śląsku przeprowadzili trzy powstania (1919r., 1920r.,1921r.),dzięki
którym ok. 30% terenów plebiscytowych włączono jednak do Polski( to znaczy cześć
Górnego Śląska)
Część Śląska Cieszyńskiego, Spisza i Orawy została przyznana Polsce decyzją mocarstw w
1920r. (Spaa).
Natomiast granica na wschodzie została wyznaczona dopiero traktatem ryskim (18 III 1921r.)
po zwycięskiej wojnie polsko-bolszewickiej (bitwa warszawska 14-18 VIII 1920r.- „Cud nad
Wisłą”)
Wilno zostało przyłączone do Polski najpierw w wyniku tzw. „buntu gen. Lucjana
Żeligowskiego” (X 1920r.), a następnie decyzją Sejmu Wileńskiego tzw. Litwa Środkowa
została włączona do Polski w 1922 roku.
Tymczasem w czasie walk Polaków i rozmów, które prowadzili przedstawiciele mocarstw
tworzono podstawy demokratycznej Polski:
I 1919r.- Wybory do Sejmu Ustawodawczego,
II 1919r.- Mała Konstytucja,
III 1921r.- konstytucja marcowa,
XII 1922r.- wybory prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej ( I- Gabriel Narutowicz, IIStanisław
Wojciechowski ).
Niekwestionowanym bohaterem wielu z tych wielu wydarzeń był Józef Piłsudski- dowódca I
Brygady, a następnie Naczelnik Państwa. To właśnie Józefowi Piłsudskiemu- symbolowi
bojownika o niepodległość Polski Rada Regencyjna w Warszawie (utworzona w 1917r. przez
Niemcy jako przedstawicielstwo Polaków) przekazała władzę wojskową 11XI 1918r, później
także cywilną. Tego dnia, 11 listopada, rozbrojono niemiecki garnizon w Warszawie, co
stanowiło symbol uwolnienia Polski od znienawidzonej okupacji. W tym dniu także w
Compiegne pod Paryżem zostało podpisane zawieszenie broni między Niemcami a
mocarstwami zachodnimi- symbol zakończenia I wojny światowej.
Dlatego zapewne, zakładając, iż w długim procesie tworzenia niepodległego państwa
polskiego każda data może mieć tylko znaczenie symboliczne- dzień 11 XI został uznany za
Święto Niepodległości Polski.