zDolny Ślązak Gimnazjalista

zDolny Ślązak Gimnazjalista
BLOK HUMANISTYCZNY
XIII DOLNOŚLĄSKI KONKURS DLA UCZNIÓW SZKÓŁ GIMNAZJALNYCH
II ETAP - POWIATOWY
19.11.2012 r., godz. 1200
Czas trwania 90 minut
Przepisz tutaj Twój kod znajdujący się w karcie identyfikacyjnej
TWÓJ KOD
Cz
A
B
C
D
∑
Bezradność ekspertów
Nawet połączone wysiłki historyków muzyki, literatury i sztuki, matematyków, psychologów, neurobiologów,
projektantów i prawników nie przyniosły odpowiedzi na pytanie o wzór piękna.
Najbardziej tajemniczym przepisem na świecie nie jest receptura coca-coli. Ani nie kody potrzebne do
wystrzelenia rakiet atomowych. Prawdziwe zainteresowanie wzbudza wzór na piękno – uniwersalny i niezależny od
mód, gustów, a zwłaszcza opinii felietonistów.
Ludzkość od wieków poszukuje teorii pozwalającej tłumaczyć, tworzyć i racjonalnie oceniać „piękno” w
rozumieniu platońskiej triady, na którą składają się także prawda i dobro.
To, co istnieje (tzn. prawdę), możliwie skrupulatnie badają filozofia i nauki przyrodnicze. Normy moralne, które
powinny obowiązywać w świecie (a więc dobro), w zrozumiały sposób opisują etyka i religia. Jedynie to, co się podoba,
co jawi się jako powabne i harmonijne w tradycyjnym tego słowa znaczeniu, niemal całkowicie wymyka się zgodnej
ocenie. Estetyka, dział filozofii zajmujący się pięknem, do dziś nie zdołała zaproponować jego ponadczasowej i
interkulturowej teorii. Nie licząc gwiazdek, jakie przyznają filmom lub książkom działy kulturalne niektórych gazet.
Bezmiar zuchwalstwa
Również dlatego zapowiedź kolokwium organizowanego w Berlinie już po raz 12 przez Fundację Gottlieba
Daimlera oraz Fundację Karla Benza miała posmak sensacji. Oczekiwano, że wreszcie udzieli ono pozytywnej
odpowiedzi na pytanie, czy piękno da się zmierzyć.
Nie przeprowadzono dotychczas empirycznych badań nad cechami estetycznymi, a więc nie szukano
argumentów, które – jak w przypadku reguł rządzących innymi zjawiskami w naszym świecie – naukowo uzasadniałyby
piękno jakiegoś obiektu – twierdzi językoznawca Wolfgang Klein.
W berlińskiej siedzibie Fundacji Konrada Adenauera zebrało się grono ekspertów z różnych dziedzin –
historyków muzyki, literatury i sztuki, matematyków, psychologów, neurobiologów, projektantów i prawników, by
wyjaśnić, dlaczego podoba nam się jakaś twarz, aria, obraz czy samochód. Cóż za – w dosłownym znaczeniu –
niezmierzone zuchwalstwo! Uprzedzając jednak to, co okazało się najpiękniejsze w tym rzeczywiście zajmującym
kolokwium, trzeba powiedzieć, że we wspaniałym stylu zakończyło się ono niepowodzeniem.
Wzór na piękno nadal bowiem pozostaje tajemnicą, opisać można jedynie tęsknotę za nim. Czyżby przepis ten był
ważniejszy niż ono samo?
Na temat prawideł piękna dyskutowano wprawdzie już od starożytności, wystarczy wspomnieć choćby
renesansową teorię proporcji, złoty podział i inne matematyczne opisy harmonii. Jednak dopiero teraz, w stojącej pod
znakiem ekonomizmu erze konkurencji i rankingów, poszukiwania wzoru na piękno (…) zdają się znów przypominać
szukanie Graala. Na szczęście nie przynoszą one rezultatu, gdyż w przeciwnym razie doszłoby do malowania i pisania
pod dyktando liczb. Przeciwko temu wypowiedział się kiedyś Albert Einstein, podkreślając, że nie wszystko, co da się
policzyć, rzeczywiście się liczy. Nie wszystko też, co się liczy, można policzyć.
Wyobrażenie, że poziom piękna rzeźby, budynku, kwiatu lub myśli można uchwycić za pomocą swego rodzaju
licznika Geigera czy papierka lakmusowego, jest zbyt straszne, by mogło stać się prawdziwe. Poza tym na tej
podstawie nie dałoby się jeszcze ocenić, czy mamy do czynienia z udanym, czy bezwartościowym obiektem.
Wzór na heroin chic*
Nie dowiedzielibyśmy się niczego ani o samym dziele, ani tym bardziej o kulturze. Krytyki literatury, muzyki i
sztuki nie można uprawiać w sposób przypominający porównywanie samochodów (cena, wyposażenie, przyspieszenie
od 0 do 100 km/godz., zużycie paliwa).
Trzeba jednak przyznać, że istnieje potrzeba tego rodzaju racjonalności. De gustibus non est disputandum – o
gustach się nie dyskutuje. Sentencja ta, wyrażająca całkowicie irracjonalne sedno estetyki, opisujące piękno w
rozumieniu kantowskiej „władzy sądzenia” jedynie jako subiektywną interpretację, nie zaś cechę obiektywną, zaczyna
irytować zawsze w samym środku pięknego, bo bardzo zajmującego sporu.
Dyskutanci wymieniają bowiem argumenty, wyciągają wnioski, starają się przekonać adwersarza, po czym
wszystko banalizują, uznając w końcu, że to kwestia gustu i różnych upodobań rozmówców. W takiej sytuacji czasem
chciałoby się mieć pod ręką receptę na powodzenie albo wskaźnik wykrywający piękno.
Ambitne kolokwium berlińskie nic takiego jednak nie zaoferowało, aczkolwiek zajmujący się badaniem mózgu
Manfred Spitzer dowodził, że pojawienie się w przodomózgowiu funkcji wrażliwości na piękno zbiega się w czasie z
pierwszymi dziełami sztuki stworzonymi przez człowieka. – Wydaje się więc, że na to, jak postrzegamy twarze i
krajobrazy, oddziałują raczej mechanizmy biologiczne aniżeli idee, które przyswoiliśmy sobie dzięki kulturze.
Wojewódzka Komisja Konkursowa, zDolny Ślązak Gimnazjalista 2012/2013, blok humanistyczny
str. 1
P
Przepisz tutaj Twój kod znajdujący się w karcie identyfikacyjnej
Na tym właśnie mogłoby się opierać uniwersalne pojęcie piękna. Do myślenia daje jednak już choćby
postrzeganie kobiecej urody. Od bardzo korpulentnej paleolitycznej Wenus z Willendorfu poprzez ciągle jeszcze
powabnie wygiętą Wenus Sandra Botticellego z XV wieku do chudzielców w stylu heroin chic wiedzie długa droga. Na
tym przykładzie widać też, że czas i miejsce należą do zmiennych wartości piękna. Nie można go zatem mierzyć za
pomocą wskaźnika masy ciała (BMI). Według tego kryterium Wenus z Willendorfu musielibyśmy dziś uznać za
brzydką, bo jest tęga. (…).
Piękno bez wyrazu
Analizując cechy, którymi powinna się charakteryzować piękna twarz, Peter Deuflhard z Centrum Technik
Informacyjnych im. Konrada Zusego w Berlinie jeszcze wyraźniej skrytykował iluzję regularnego piękna, które można
wręcz zaprojektować albo stworzyć chirurgicznie. Tym samym wystąpił przeciwko intensywnie rozwijającej się gałęzi
nauki, której przedmiotem zainteresowania jest upiększanie. Niemal z przyjemnością obalił dwie spośród powszechnie
przyjętych hipotez, zgodnie z którymi piękne mogą się wydawać albo symetryczne, albo też zupełnie przeciętne
twarze. Wskazał przy tym na słabe punkty w metodzie przeprowadzania doświadczeń, na podstawie których
sformułowano te hipotezy.
Zagadkowa niepozorność „cyfrowych piękności” zdaje się potwierdzać jego opinię. Wychodząc od określonych
założeń matematycznych, można wprawdzie stworzyć w komputerze wirtualne portrety ludzi odpowiadające
uzgodnionemu pojęciu piękna, które da się precyzyjnie wyliczyć, jednak mimo że wizerunki te właściwie dokładnie
zgadzają się z tym, co powszechnie uchodzi za piękne, niekoniecznie są tak przez wszystkich odbierane. Zupełnie
jakby cyfrowym pięknościom brakowało czegoś przekonującego – być może czegoś takiego jak życie. Piękno nie rodzi
się bowiem w komputerze, lecz przede wszystkim w oczach konkretnego obserwatora i w porozumieniu ze wspólnotą
kulturową. Dlatego właśnie można o nim dyskutować.
I to jest w tym wszystkim piękne.
Gerhard Matzig, Prawda, dobro i tajemnicza reszta, Tygodnik Forum nr 23/2008
*Heroin chic styl w modzie spopularyzowany w połowie lat 90-tych ubiegłego wieku. Jego charakterystycznymi cechami są bladość skóry,
ciemne cienie pod oczami i szczupła, balansująca na granicy anoreksji, sylwetka.
CZĘŚĆ A
Zadania za 1 punkt
1. Wymień elementy składające się na platońską
triadę.
……………………………………………….………………
1
A
B
C
D
2
A
B
C
D
3
A
B
C
D
4
A
B
C
D
5
A
B
C
D
6
A
B
C
D
7
A
B
C
D
8
A
B
C
D
9
A
B
C
D
10
A
B
C
D
11
A
B
C
D
12
A
B
C
D
13
A
B
C
D
14
A
B
C
D
15
A
B
C
D
2. Podaj antonim przymiotnika subiektywny.
………………………………………………………....……
SUMA
3. W jakiej epoce Sandro Botticelli namalował Wenus?
………………………………………………………………...……
4. Na czym polegało zuchwalstwo naukowców, którzy zebrali się na kolokwium w Berlinie?
………………………………………………………………………………………………………………………………………
5. Grecki kanon piękna związany był z pojęciem idealnych proporcji opartych na modułach. Według rzeźbiarza
Polikleta proporcjonalnie zbudowany człowiek ma 8 modułów, z czego każdy z nich ma wysokość głowy. Zasada
ta została zrealizowana w jego słynnej rzeźbie
A. Zeus Olimpijski. B. Nike z Samotraki.
C. Doryforos.
D. Wenus z Willendorfu.
6. Katedry gotyckie, budowane od końca XII wieku, mające być obrazem bożego miasta na ziemi, do dziś
zachwycają swym ogromem i pięknem. Które z poniżej wymienionych pojęć nie pasuje do opisu tych budowli?
A. przypora.
B. rozeta.
C. portal.
D. attyka.
7.
A.
B.
C.
D.
Wybierz odpowiedź, w której wybitni artyści wymienieni są w kolejności chronologicznej.
Leonardo da Vinci, Rembrandt van Rijn, Fidiasz, Pablo Picasso, Claude Monet
Fidiasz, Leonardo da Vinci, Rembrandt van Rijn, Claude Monet, Pablo Picasso
Rembrandt van Rijn, Leonardo da Vinci, Fidiasz, Pablo Picasso, Claude Monet
Claude Monet, Leonardo da Vinci, Rembrandt van Rijn, Fidiasz, Pablo Picasso
8. „Naprzeciw zaś zamku krakowskiego, za Wisłą, około kościoła, który zowie się Skałka, wybudował miasto,
które od imienia swego nazwał Kazimierzem”. Ten cytat odnosi się do miasta założonego przez Kazimierza
Wielkiego, które z czasem stało się jednym z najważniejszych w Królestwie Polskim ośrodków kultury
A. niemieckiej.
B. ukraińskiej.
C. czeskiej.
D. żydowskiej.
Wojewódzka Komisja Konkursowa, zDolny Ślązak Gimnazjalista 2012/2013, blok humanistyczny
str. 2
Przepisz tutaj Twój kod znajdujący się w karcie identyfikacyjnej
9. Traktat polityczny „Głos wolny wolność ubezpieczający”, w którym zawarte zostały postulaty reform
Rzeczypospolitej został ogłoszony przez
A. Hugona Kołłątaja.
B. Adama Jerzego Czartoryskiego.
C. Stanisława Leszczyńskiego. D. Piotra Skargę.
10. W II połowie XIX wieku Śląsk należał do państwa, w którym panowała dynastia
A. Habsburgów.
B. Hohenzollernów.
C. Romanowów
D. Burbonów.
11.
A.
B.
C.
D.
Zaznacz zdanie, które zawiera fałszywą informację.
Francuskie Zgromadzenie Narodowe, obradujące od 1789 r., nazwane zostało Konstytuantą.
Największy wzrost produkcji przemysłowej w I poł. XIX w. miał miejsce w Anglii.
Jednym z najważniejszych skutków rządów Olivera Cromwella były narodziny angielskiego parlamentu.
Zgodnie z zasadami polityki merkantylistycznej ograniczano wywóz surowców z Francji.
12. Nazwij typ zdania: Im człowiek starszy, tym więcej ma doświadczenia.
…………………………………………………………………………………………………………………………………….….
13. Wymień dwie cechy renesansowego piękna.
...........................................................................................................................................................................
14. Wymień dwóch znanych ci, poza Platonem, filozofów starożytnej Grecji.
........................................................................................................................................................................................
15. Dlaczego autor tekstu wątpi w cyfrowe piękno?
………………………………………………………………………………………………………………………………………..
CZĘŚĆ B
Zadania za 2 punkty
16. Podaj synonimy słów:
A. racjonalny - ……………………………………
B. empiryczny - …………………………..………….
17. Dlaczego według autora tekstu kolokwium we wspaniałym stylu zakończyło się niepowodzeniem.
...........................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................
18. Wyjaśnij stwierdzenie autora, że sentencja „O gustach się nie dyskutuje” wyraża całkowicie
irracjonalne sedno estetyki.
16
A
B
17
1
2
18
P
P
P
1
2
19
P
………………………………………………………………………………………………………………………………
1
………………………………………………………………………………………………………………………………
2
20
P
1
2
21
P
19. Z jakimi dwoma cechami kojarzysz styl heroin chic?
...........................................................................................................................................................................
20. Jakie dwie hipotezy obalił Peter Derfhard z CTI?
…………………………………………………………………………………………………………………………….…
1
2
…………………………………………………………………………………………………………………………….…
21. Uzasadnij tytuł tekstu.
……………………………………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………………………………….
Wojewódzka Komisja Konkursowa, zDolny Ślązak Gimnazjalista 2012/2013, blok humanistyczny
str. 3
Przepisz tutaj Twój kod znajdujący się w karcie identyfikacyjnej
22. W jakim celu przywołał autor przekonanie Alberta Einsteina, że nie wszystko, co da się policzyć,
rzeczywiście się liczy.
22
…………………………………………………………………………………………………………………………………
1
2
…………………………………………………………………………………………………………………………………
23
23. Dopisz właściwą nazwę pojęcia.
A
B
A. Pogląd, według którego człowiek stanowi centrum i cel wszechświata.
24
…………………………………………………………………………………………………….…………………
1
B.
Zasada wyboru króla za życia poprzedniego monarchy…………………………………………………
P
P
P
2
24. Uzupełnij luki w tekście. Podaj nazwę budowli oraz organizowanych przez króla spotkań.
Łazienki Królewskie w Warszawie były od 1764 roku rezydencją króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. W okresie
letnim w największym budynku tego kompleksu, czyli ……………….……...……………………, monarcha organizował
spotkania
intelektualistów
polskich
w
formie
popołudniowych
biesiad,
które
nazywano
……………..………………………………………
CZĘŚĆ C Zadania za 3 punkty
25. Wyjaśnij jednym zdaniem złożonym znaczenie każdego z podanych związków frazeologicznych.
A. Płacić pięknym za nadobne……………………………………………………………………………….…………
B. Chodząca dobroć……………………………………………………………………………………………………..
C. Naga prawda…………………………………………………………………………………………………………..
26. Dopasuj odpowiednie wydarzenie do władcy. Odpowiedzi wpisz w wykropkowane miejsca, łącząc
literę z cyfrą.
A. Bolesław Krzywousty
1. Inkorporacja Kijowszczyzny
B. Zygmunt August
2. Pierwsze liberum veto
C. Michał Korybut Wiśniowiecki
3. Bitwa pod Chocimiem
4. Obrona Głogowa
A …
B …
C…
27. Dopisz do dzieła jego twórcę. Podaj pełne imię i nazwisko.
A. Etiuda c-moll Rewolucyjna
………………………………………………………..
B. Traktat o dwóch Sarmacjach
………………………………………………………..
C. Rozstrzelanie powstańców madryckich
……………………………………..………………...
25
A
B
C
26
A
B
C
27
P
P
P
1
2
3
CZĘŚĆ D Zadania za 4 punkty
28. Przyporządkuj odpowiednią postać do miejsca. Odpowiedzi wpisz w wykropkowane miejsca, łącząc
literę z cyfrą.
A. Stanisław Żółkiewski
1. Kircholm
B. Jan Karol Chodkiewicz
2. Warka
C. Stefan Czarniecki
3. Orsza
D. Józef Dwernicki
4. Olszynka Grochowska
5. Kłuszyn
A
29.
A.
B.
C.
D.
Do podanych wydarzeń dopisz datę.
Pierwsza wolna elekcja
Konfederacja targowicka
Początek Wiosny Ludów
Pokój w Augsburgu
……….…
……….…
……….…
………….
Wojewódzka Komisja Konkursowa, zDolny Ślązak Gimnazjalista 2012/2013, blok humanistyczny
…
B
…
C …
D …
28
A
B
C
D
29
A
B
C
D
str. 4
P
P
Przepisz tutaj Twój kod znajdujący się w karcie identyfikacyjnej
Wojewódzka Komisja Konkursowa, zDolny Ślązak Gimnazjalista 2012/2013, blok humanistyczny
str. 5