docWpływ przystąpienia do strefy euro na sytuację makroekonomiczną
download 
Reklamacja Transkrypt
Wpływ przystąpienia do strefy euro na sytuację makroekonomiczną
WYDZIAŁ EKONOMICZO - SOCJOLOGICZNY Studia podyplomowe Mechanizmy Funkcjonowania Strefy Euro Projekt realizowany z Narodowym Bankiem Polskim w ramach programu edukacji ekonomicznej Daniel Pawelczyk Paweł Świętosławski Wpływ przystąpienia do strefy euro na sytuację makroekonomiczną krajów Beneluksu Praca podyplomowa napisana pod kierunkiem dr hab. Małgorzaty Janickiej, prof. nadzw. UŁ w Katedrze Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych Łódź 2016 Spis treści Wstęp………………………………………………………………………..3 Rozdział 1. Uwarunkowania historyczne………………………………...4 1.1 Geneza strefy euro…………………………………………………………4 1.2 Kraje Beneluksu…………………………………………………………...4 1.3 Kryzys finansowy roku 2008……………………………………………...5 Rozdział 2. Utworzenie strefy euro……………………………………….7 2.1 Kryteria konwergencji……………………………………………………..7 2.2 Stopień wypełniania kryteriów przez kraje członkowskie………………...8 Rozdział 3. Sytuacja makroekonomiczna Belgii ………………………...11 3.1 Charakterystyka gospodarki………………………………………………11 3.2 Wskaźniki makroekonomiczne przed wejściem do strefy euro…………..12 3.3 Wskaźniki makroekonomiczne po wejściu do strefy euro………………..13 Rozdział 4. Sytuacja makroekonomiczna Holandii……………………...17 4.1 Charakterystyka gospodarki……………………………………………….17 4.2 Wskaźniki makroekonomiczne przed wejściem do strefy euro…………...18 4.3 Wskaźniki makroekonomiczne po wejściu do strefy euro………………...18 Rozdział 5. Sytuacja makroekonomiczna Luksemburga………………..23 5.1 Charakterystyka gospodarki……………………………………………….23 5.2 Wskaźniki makroekonomiczne przed wejściem do strefy euro…………...24 5.3 Wskaźniki makroekonomiczne po wejściu do strefy euro………………...24 Podsumowanie……………………………………………………………...28 Bibliografia…………………………………………………………………30 Spis tabel…………………………………………………………………....30 Spis wykresów……………………………………………………………...31 Wstęp Beneluks to obszar Europy Zachodniej, składający się z trzech graniczących ze sobą państw: Belgii, Holandii i Luksemburga. Nazwa ugrupowania wywodzi się od pierwszych liter angielskich nazw tych krajów (BElgium, NEderland, LUXembourg). Kraje Beneluksu jako członkowie Unii Europejskiej stale pogłębiają wzajemną integrację, a decyzja o przystąpieniu do unii walutowej w 1999 roku była jednym z kroków ku dalszej integracji wspomnianych państw. Wejście do strefy euro wiąże się uzyskaniem wielu dodatkowych korzyści ekonomicznych. Głównymi są: brak kosztów wymiany walut, eliminacja ryzyka kursowego, zwiększenie przejrzystości cen oraz obniżka poziomu stóp procentowych, które ma swoje odzwierciedlenie we wzroście inwestycji. Przedmiotem niniejszej pracy jest analiza gospodarek Belgii, Holandii i Luksemburga przed oraz po wejściu do strefy euro, omówienie uzyskanych korzyści oraz określenie wpływu, jaki wywarła decyzja o wejściu do Unii Gospodarczej i Walutowej, na gospodarki wspomnianych trzech krajów. Zakres analizy dotyczy porównanie danych makroekonomicznych omawianych państw, charakteryzujących ich gospodarki, zwłaszcza wymienionych w kryteriach konwergencji oraz porównanie ich ze średnim poziomem w całej Unii Europejskiej. W rozdziale pierwszym opisana została geneza powstania unii gospodarczej i walutowej, tworzenia instytucjonalnych powiązań państw Beneluksu oraz uwarunkowania wybuchu kryzysu gospodarczego 2008 roku. Rozdział drugi poświęcony został przedstawieniu warunków przystąpienia państw do strefy euro oraz omówieniu różnic pomiędzy konwergencją nominalną i realną, a także znaczenia, jakie ich spełnienie ma zarówno dla nich samych, jak i stabilności całej UGW. W kolejnych trzech rozdziałach zaprezentowano analizę danych makroekonomicznych wspomnianych państw w okresach od roku 1990 do roku 1998 oraz od roku 2006 do roku 2014. W ostatnim, szóstym rozdziale przedstawiono wnioski na temat bilansu kosztów i korzyści, wynikających dla krajów Beneluksu z przystąpienia do strefy euro. Rozdział 1. Uwarunkowania historyczne 1.1 Geneza strefy euro Unia Gospodarcza i Walutowa została ustanowiona na mocy Traktatu z Maastricht, noszącego miano Traktatu o Unii Europejskiej (TUE), podpisanego 7 lutego 1992 r., który wszedł w życie 1 listopada 1993 roku. W Artykule 3 ust. 4 TUE stwierdza się, że Unia ustanawia unię gospodarczą i walutową, której walutą jest euro. Szczegółowe kryteria konwergencji, którymi Unia ma się kierować przy podejmowaniu decyzji o uchyleniu derogacji w stosunku do Państw Członkowskich objętych derogacją, czyli włączaniu ich do strefy Euro, zostały określone w Artykule 140 oraz w Protokole 13 do Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE), obowiązującego od 1 grudnia 2009 r., kiedy to wszedł w życie Traktat z Lizbony. Zgodnie z tekstem preambuły do TFUE jednym z powodów jego zawarcia było między innymi zapewnienie postępu gospodarczego i społecznego tworzących ją państw. Na mocy wspomnianych powyżej aktów prawnych, od 1 stycznia 1999 roku w formie rozliczeń bezgotówkowych, a od 1 stycznia 2002 roku w formie gotówkowej, wprowadzone zostało euro, jako wspólna waluta zastępująca waluty narodowe. Dzięki temu urzeczywistniła się europejska unia walutowa. Strefę euro tworzy 19 państw członkowskich Unii Europejskiej. Na początku objęła ona 11 krajów: Austrię, Belgię, Francję, Finlandią, Hiszpanię, Holandię, Irlandię, Luksemburg, Niemcy, Portugalię i Włochy. W 2001roku dołączyła Grecja, która również na początku wprowadziła euro tylko w transakcjach bezgotówkowych, a dopiero później w gotówce. W 2007 strefa rozszerzyła się o Słowenię. W kolejnym roku przystąpiły Malta i Cypr, a w roku 2009 Słowacja. Ostatnimi krajami, które przystąpiły do strefy euro były trzy kraje nadbałtyckie: Estonia w roku 2011 roku, Łotwa w roku 2014 oraz Litwa w roku 2015. Ponadto euro jest walutą oficjalnie obowiązująca w krajach związanych z krajami członkowskimi unią walutową, tj. w Monako (z Francją), San Marino i Watykanie (z Włochami) oraz Andorze (z Hiszpanią). 1.2 Kraje Beneluksu Wśród państw sygnatariuszy powyższych traktatów, były między innymi Belgia, Holandia i Luksemburg. Należy podkreślić, że kraje Beneluksu były współzałożycielami Unii Europejskiej i uczestniczyły w procesie integracji europejskiej od samego początku, tj. od podpisania Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Węgla i Stali w 1951 roku i Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Gospodarczą i Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (Traktatów rzymskich) w roku 1957. Warto również zauważyć, że już wcześniej podejmowały one działania w kierunku zacieśnienia wzajemnej współpracy. Integracja gospodarcza regionu rozpoczęła się 25 lipca 1921 r. podpisaniem Konwencji Brukselskiej o utworzeniu Unii Ekonomicznej między Belgią a Luksemburgiem. Umowa nabrała mocy prawnej 1 maja 1922 r. i miała obowiązywać 50 lat. Konwencja Brukselska miała wszystkie cechy unii gospodarczej, a więc zakładała „swobodny przepływ kapitału, siły roboczej, towarów i usług, a także zniesienie ceł w obrocie wewnętrznym, utworzenie wspólnej zewnętrznej taryfy celnej, koordynację polityki gospodarczej, socjalnej i finansowej obu państw oraz wspólne występowanie, (jako strona) w kontaktach z krajami trzecimi na różnego rodzaju forach międzynarodowych”1.. Już od początku lat 30. XX w. trwały prace nad przyłączeniem do tej dwójki Holandii. Starania te zostały uwieńczone dopiero 3 września 1944 r. podpisaniem w Londynie Unii Celnej Krajów Beneluksu przez rządy tych państw przebywających na uchodźctwie. Akt prawny wszedł w życie w 1947 i obowiązywał do 1960 roku, kiedy na mocy traktatu podpisanego w roku 1958, unia celna została zastąpiona Unią Ekonomiczną Krajów Beneluksu. Na mocy nowego traktatu, podpisanego w Hadze w 2008 roku, zmieniła ona nazwę na Unię Beneluksu. Tym samym mimo, że kraje Beneluksu w roku 1999 przystąpiły do strefy euro, czyli do Unii Gospodarczej i Walutowej, nadal utrzymują „lokalną unię”, całkowicie odrębną od Unii Europejskiej. 1.3 Kryzys finansowy roku 2008 Podstawowym katalizatorem wybuchu kryzysu zadłużeniowego w Europie były kłopoty amerykańskiego sektora bankowego. Osłabienie koniunktury w USA odbiło się negatywnie na możliwości spłaty kredytów hipotecznych przez tamtejszych nadmiernie zadłużonych obywateli. Inwestycje powiązane z tymi kredytami stawały się nierentowne, a co za tym idzie banki finansując te inwestycje zaczęły odnotowywać straty. Czwarty największy bank inwestycyjny w USA Lehman Brothers zbankrutował wskutek swoich nietrafionych inwestycji. Wywołało to panikę wśród innych banków oraz inwestorów. Strach przed bankructwem zmuszał kolejne banki do niezwykłej ostrożności. Banki przestały udzielać sobie nawzajem pożyczek, przez co uzależnione od takich kredytów instytucje finansowe znalazły się w ciężkich tarapatach. 1 A. Zygierewicz„Współpraca Państw Beneluksu”, Biuro Studiów i Ekspertyz Warszawa 2005 r. Europejskie banki mocno zaangażowane finansowo w amerykański rynek hipoteczny zostały bardzo silnie uderzone przez postępujący kryzys. W wielu krajach UE, np. w Niemczech, Francji, Wielkiej Brytanii, Irlandii, Danii, Holandii i Belgii, rządy starały się ratować niektóre banki przed upadłością. Niekiedy cena takiego postępowania była bardzo wysoka, np. Irlandia ratując swoje banki niemalże zbankrutowała, przed czym ostatecznie uchroniła ją pomoc finansowa innych państw UE. Po roku 2009 Unia Europejska wkroczyła w fazę recesji. Problemy banków wpływały coraz bardziej na kondycję finansową państw członkowskich. Widmo upadających banków uzmysłowiło wagę zdrowych finansów publicznych. Rządy przyzwyczajone do zaciągania wysokich pożyczek służących finansowaniu wydatków budżetowych, zostały postawione w sytuacji, w której instytucje finansowe coraz niechętne udzielały im dalszych kredytów. Było to główny impuls przerodzenia się kryzysu bankowego w kryzys zadłużenia państwowego. Rozdział 2. Utworzenie strefy euro 2.1 Kryteria konwergencji Jak już wspomniano, kryteria, które powinno spełnić państwo członkowskie UE chcąc przystąpić do strefy euro, zostały określone w Artykule 140 TFUE i Protokole 13, stanowiącym załącznik do wspomnianego Traktatu. Warunkiem podstawowym jest stwierdzenie zgodności prawa krajowego z prawem wspólnotowym, w tym zgodności celów krajowego banku centralnego z celami Europejskiego Systemu Banków Centralnych (ESBC), jego niezależności oraz integracji z ESBC. Ponadto dane państwo winno spełnić następujące kryteria: Kryterium stabilności cen oznacza, że państwo ma trwały poziom stabilności cen, a średnia stopa inflacji w danym państwie nie może przekroczyć o więcej niż 1,5 punktu procentowego inflacji trzech państw członkowskich UE o najbardziej stabilnych cenach. Inflacja mierzona jest zharmonizowanym indeksem cen konsumpcyjnych (HICP). Kryterium fiskalne stanowi, iż w momencie oceny dane państwo członkowskie nie może być objęte procedurą nadmiernego deficytu czyli, że deficyt budżetowy w relacji do produktu krajowego brutto nie może przekroczyć 3%, a poziom zadłużenie publicznego nie może przekroczyć 60% PKB. Ocenie podlega również trwałość występowania deficytu i zadłużenia i czy ma ono charakter tymczasowy czy wyjątkowy. Kryterium stóp procentowych stanowi, że poziom długoterminowych stóp procentowych w okresie jednego roku przed badaniem poprzedzającym wejście do strefy euro nie może być wyższy o więcej niż o 2 punkty procentowe od średniej długookresowej stopy procentowej w trzech państwach członkowskich o najbardziej stabilnych cenach. Kryterium kursu walutowego określa wymóg uczestnictwa krajowej waluty w Europejskim Mechanizmie Kursowym (ERM II) przez co najmniej przez 2 lata bez występowania poważnych napięć. Mechanizm ERM II zabrania samowolnej dewaluacji waluty względem euro i określa maksymalny przedział wahań kursu waluty do euro w granicach (+/-15%) wokół kursu centralnego. Spełnienie kryteriów konwergencji świadczy o osiągnięciu przez państwo poziomu konwergencji nominalnej. Natomiast o szansach odniesienia realnych korzyści z członkostwa w strefie euro decyduje stopień konwergencji realnej, określającej stopień podobieństwa struktury gospodarki danego państwa do gospodarek strefy oraz zbliżonego przebiegu cykli koniunkturalnych. Tabela 1. Poziom realizacji kryteriów fiskalnych przez kraje członkowskie strefy euro w 1999 r. Poziom 1999 r. Saldo Budżetowe Deficyt poniżej 3% PKB Austria, Hiszpania, Belgia, Holandia, Francja, Portugalia, Włochy Nadwyżka budżetowa Luksemburg, Irlandia, Finlandia Deficyt równy lub powyżej niż 3% PKB Dług Publiczny Równy lub poniżej 60% PKB Luksemburg, Holandia, Finlandia, Francja, Irlandia, Hiszpania, Portugalia 60 – 100% Niemcy, Austria Powyżej 100% Belgia, Włochy Źródło: „Rynek papierów wartościowych strefy euro” pod redakcją W.Przybylskiej-Kapuścińskiej, Oficyna Wolters Kluver Business, Kraków 2007. 2.2 Stopień wypełniania kryteriów przez kraje członkowskie Zaraz po przyjęciu Traktatu z Maastricht państwa Unii podjęły zintensyfikowane działania w celu spełnienia wyżej wymienionych warunków. Najtrudniejszym było spełnienie kryteriów fiskalnych, a przede wszystkim ograniczenie udziału długu publicznego do poziomu referencyjnego, tj. 60% PKB. Jak widać na Rysunku 1 w 1999 roku nie spełniała go Belgia (114,4% PKB)2, a jeszcze rok wcześniej także Holandia. Jednakże nie było to w Unii niczym nadzwyczajnym, gdyż w 1999 roku warunku tego nie spełniały również Austria, Niemcy oraz Włochy (tabela 1). Dlatego też, w obliczu możliwości długoletniego pozostawania tych krajów poza strefą euro, kryterium to zostało „złagodzone”. Natomiast kryterium deficytu budżetowego zostało wypełnione przez wszystkie trzy kraje, choć w przypadku Belgii, w której dług publiczny niemal dwukrotnie przekroczył dopuszczalny poziom, można podejrzenia mieć wątpliwości, czy kryterium to nie zostało spełnione dzięki zabiegom kreatywnej księgowości. Równie istotną rzeczą było obniżenie poziomu inflacji i tutaj kraje Beneluksu systematycznie od początku lat 90-tych XX w. starały się ustabilizować poziom cen. W okresie poprzedzającym wprowadzenie euro średnia stopa inflacji dla krajów UE i strefy euro utrzymywała się na poziomie nieco ponad 2% z minimum w roku 1999, kiedy spadła nieco poniżej 1%, do maksimum wynoszącym ok. 2,5% w roku 2001. Mimo to, omawiane kraje zanotowały w tym okresie znaczne wahania cen. 2 http://ec.europa.eu/eurostat/tgm/table Wykres 1. Zadłużenie publiczne krajów Beneluksu w latach 1995 - 2005 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z http://ec.europa.eu/eurostat W roku 1999 Luksemburg odnotował nawet krótkotrwałą deflację na poziomie -1,4%, w roku 2000 stopa inflacji wzrosła do ok. 4,5%, aby na początku 2002 roku znów spaść poniżej 1%, a pod koniec zanotować poziom niemal 3%. W tym samym okresie Holandia najniższą stopę inflacji odnotowała w roku 1997, w roku 2001 osiągając maksimum wynoszące niemal 5,5%, aby rok później spaść do poziomu nieco powyżej 3%. Najstabilniej wyglądają stopy inflacji dla Belgii, które z poziomu ok. 2% w roku 1997 systematycznie spadały i przez dwa następne lata utrzymywały się poniżej 1% w roku 2001, aby w roku 2000 zanotować maksimum wynoszące 2,6% i w roku 2002 ponownie spaść do poziomu nieco powyżej 1%. Wykres 2. Poziom inflacji w krajach Beneluksu w porównaniu z UE i strefą euro w latach 1997-2002 6,0 5,0 4,0 3,0 [%] 2,0 1,0 20 02 20 01 20 00 19 99 19 98 19 97 0,0 -1,0 -2,0 [rok / m iesiąc] Unia Europejska (EU12-1994, EU15-2004) Strefa Euro (19 krajów) Belgia Luksemburg Holandia Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z http://ec.europa.eu/eurostat Analizując stan gospodarek trzech omawianych państw pod względem wielkości produktu krajowego brutto (PKB) per capita da się zauważyć, iż wskaźnik ten kształtował się na podobnym poziomie w Belgii (29842 EUR) i Holandii (33555 EUR), natomiast znacznie odstawał od nich Luksemburg (54300 EUR). Taki stan potwierdzają także badania stopnia zsynchronizowania cyklu koniunkturalnego, mierzonego współczynnikiem korelacji tempa wzrostu PKB danego kraju z tempem wzrostu PKB strefy euro w okresie od pierwszego kwartału 1991 r. do drugiego kwartału 2005 r., spośród analizowanych krajów osiągnęła Belgia (0,847)3. Trochę gorszy wynik zanotowała natomiast Holandia (0,815)4. Powyższe wyniki wskazują na wysoki i stabilny w czasie związek korelacyjny pomiędzy cyklem koniunkturalnym strefy euro i cyklami gospodarek belgijskiej i holenderskiej. Niestety brak danych dotyczących Luksemburga. 3 „Analiza cykli koniunkturalnych w strefie euro” P. Skrzypczyński, Materiały i Studia NBP - Warszawa 2006 r. str. 15 4 Ibidem Rozdział 3. Sytuacja makroekonomiczna Belgii 3.1 Charakterystyka gospodarki Królestwo Belgii jest państwem federacyjnym leżącym w zachodniej Europie w południowych Niderlandach. Stolicą Belgii jest Bruksela. Kraj ma powierzchnię 30 528 m², a na koniec 2014 roku liczył 11 1575 tysięcy obywateli. Jego populacja składa się głównie z Flamandów, Walonów, mieszkańców Brukseli, grupy niemieckojęzycznej oraz grup imigracyjnych różnego pochodzenia. Belgia jest państwem w głównej mierze nizinnym, położonym nad Morzem Północnym. Należy do grupy najbardziej rozwiniętych gospodarek świata, a położenie geograficzne kraju czyni z niego jeden z głównych szlaków tranzytowych zachodniej Europy. Tranzytowy charakter państwa jest czołowym bodźcem do rozwoju infrastruktury transportowej co skutkuje w bardzo dużej jakości oferowanych usług przewozu towarów. Najważniejszymi sektorami belgijskiej gospodarki biorąc pod uwagę wartość dodaną brutto są usługi, przemysł i budownictwo odpowiednio 19,2% i po 5%. Najważniejszymi gałęziami przemysłu belgijskiego są: chemia, przemysł metalurgiczny, elektro-maszynowy (w tym produkcja samochodów) oraz branże spożywcza i tekstylna. Dobrze wyszkolona oraz wielojęzyczna siła robocza pozwala Belgii pozostawać jedną z najbardziej wydajnych gospodarek Europy i Świata. Wewnętrzna struktura kraju jednak podzielona jest na znacznie lepiej rozwiniętą Flandrię wytwarzającą około 60% PKB i cierpiącą na syndrom deindustrializacji Walonię. Belgia jest krajem współzałożycielem Unii Europejskiej, członkiem OECD (Organisation for Economic Co-operation and Development) od momentu jej powstania czyli od 13 września 1961 roku, a od 1 stycznia 1995 jest członkiem WTO (World Trade Organisation). W pierwszym roku członkostwa Belgii w Unii Gospodarczej i Walutowej kraj ten charakteryzował się przyrostem produktu krajowego brutto na poziomie 3,54%, stopą bezrobocia na poziomie 8,4 %, stopa inflacji wyniosła 1.13%, a relacja salda wymiany z zagranicą do PKB utrzymywała się na poziomie 7,88%. 5 http://ec.europa.eu/eurostat 3.2 Wskaźniki makroekonomiczne przed wejściem do strefy euro. W tabelach 2 i 3 przedstawiono dane makroekonomiczne charakteryzujące gospodarkę Belgii: tempo wzrostu produktu krajowego brutto (PKB), poziom produktu krajowego brutto na mieszkańca (PKB per capita), stopę bezrobocia (Bezrobocie) , poziom inflacji (Inflacja), bilans obrotów bieżących (BOB) poziom oszczędności narodowych, jako % PKB (PON). Tabela 2. Podstawowe wskaźniki rozwoju gospodarczego Belgii w latach 1990-1998 Belgia 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 PKB (%) 3,137 1,833 1,531 -0,962 3,227 2,385 1,424 3,736 1,929 PKB Per 25,497 Capita (EUR) 25,862 26,167 25,796 26,543 27,096 27,448 28,397 28,882 B (%) 6,55 6,442 7,092 8,625 9,758 9,692 9,55 9,225 9,342 I (%) 3,495 2,785 2,184 2,464 1,988 1,227 2,14 0,884 0,692 BOB (%PKB) 1,84 2,348 2,949 5,207 5,345 5,404 5,015 5,535 5,179 PON(%) 23,938 23,017 23,34 24,71 25,944 26,087 25,559 26,521 26,385 Źródło: Opracowanie własne na podstawie http://www.economywatch.com/economic-statistics/country/Belgium Stan gospodarki Belgii w latach dziewięćdziesiątych XX w. był zadowalający, a jedynym problemem był powiększający się poziom bezrobocia, zwłaszcza po roku 1993, w którym zanotowano redukcję poziomu zatrudnienia o ponad 1,5 pkt. proc. Warto zauważyć, że wzrost ten był głównie wynikiem blisko 1% recesji. W następnym roku wystąpiło dalsze pogorszenie stanu zatrudnienia i to pomimo sporego wzrostu gospodarczego, które utrzymywało się na podobnym poziomie przez następne lata. Odmiennie niż bezrobocie kształtowały się wskaźniki poziomu cen oraz oszczędności narodowych. Już od początku tego dziesięciolecia następowała systematyczna stabilizacja cen uwieńczona w roku 1997 zejściem poniżej poziomu 1%. Bardzo przyzwoicie wyglądał również wzrost oszczędności, których poziom, z wyjątkiem poszczególnych lat, nieustannie rósł. Analizując dane zawarte w tabeli 2 można zauważyć, że po roku 1993 poziom stabilizacji makroekonomicznej Belgii rósł i w 1998 roku, oprócz kształtowania się poziomu zatrudnienia, był znacznie wyższy niż w 1990 r. Był to głównie skutek wzrostu PKB, spadku inflacji oraz wzrostu nadwyżki bilansu obrotów bieżących. 3.3 Wskaźniki makroekonomiczne po wejściu do strefy euro Sytuacja makroekonomiczna Belgii po przyłączeniu do UGW była bardzo zadowalająca. Podstawowe wskaźniki gospodarcze charakteryzował trend wzrostowy, w tym malejąca inflacja. Sytuację zmienił kryzys z 2008 roku. Tabela 3. Podstawowe wskaźniki rozwoju gospodarczego Belgii w latach 2006-2014 Belgia 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 PKB (%) 2,666 2,884 0,985 -2,801 2,338 1,754 -0,144 0,196 0,981 PKB Per 33,405 Capita (EUR) 34,130 34,201 32,976 33,477 33,566 33,234 33,100 33,337 B (%) 8,2 7,492 7,092 7,875 8,267 7,25 7,675 8,433 8,5 I (%) 2,335 1,815 4,492 -0,009 2,332 3,355 2,624 1,196 0,736 BOB (%PKB) 1,86 1,892 -1,315 -0,639 1,925 -1,115 -1,941 -1,896 -1,322 PON(%) 24,311 24,87 22,689 19,166 22,589 20,916 18,963 18,227 18,948 Źródło: Opracowanie własne na podstawie http://www.economywatch.com/economic-statistics/country/Belgium Światowe problemy sektora finansowego, podobnie jak w innych krajach, zaraziły całość belgijskiej gospodarki. Tylko dzięki szybkiej reakcji władz zarówno na rynku finansowym, jak i rynku pracy, kosztem wielomilionowych nakładów i działań redukujących wzrost bezrobocia udało się uratować bankrutujące banki i miejsca pracy obywateli. Belgia, jako jeden z pierwszych krajów, podjęła zdecydowane działania dotyczące uregulowania nadzoru finansowego. Regulacje te polegały na: zwiększeniu kontroli nad sektorem finansowym ze strony instytucji publicznych, rozłożeniu w czasie płatność dywidend i uzależnieniu ich wielkość i wypłat od długoterminowych wyników banków. Recesja światowa miała ogromny wpływ na kształtowanie się gospodarki Belgii. Rok 2008 został zaznaczony spadkiem PKB do poziomu nieprzekraczającego 1% (w latach poprzednich blisko 3%), choć w ostatnim kwartale tego roku Belgia ponownie weszła na ścieżkę wzrostu gospodarczego (+ 0,5%), tak jak inne państwa strefy euro. Mimo, że na koniec 2008 roku zauważalne były objawy ożywienia gospodarczego, to w całym 2009 r. wzrost był ujemny (blisko -3%). Również w tym roku możemy zaobserwować duży spadek oszczędności narodowych związany z wielomilionowymi nakładami finansowymi, mającymi na celu stabilizację gospodarczą kraju. W latach 2010 i 2011 tempo wzrostu PKB wyniosło, odpowiednio 2,34% i 1,75%, rok 2012 charakteryzował się minimalnym spadkiem, a w latach 2013 i 2014 Belgia odnotowała lekkie przyrosty PKB. Poziom cen w Belgii jest względnie stabilny. Oprócz 2008 roku, kiedy to inflacja wzrosła do 4,5%, w pozostałych latach możemy zaobserwować niewielki wzrost cen pomiędzy 1,5% a 3,6%. Daje to stabilne podstawy do rozwoju gospodarki. W 2009 r. Belgia odnotowała drastyczny spadek inflacji, która w rzeczywistości praktycznie nie istniała. Było to spowodowane reakcją przedsiębiorstw na kryzys i brakiem zwyżki cen. Dzięki temu klienci mogli nabywać dobra po niezmienionych cenach, a ich zdolność nabywcza pozostała na tym samym poziomie. W belgijskiej gospodarce głównymi czynnikami wpływającymi na spadek lub wzrost inflacji są ruchy cen produktów energetycznych, owoców i warzyw oraz w sektorze usług. Na przestrzeni lat od 2006 r. do 2014 r. bezrobocie wahało się między 7% (2008 r.) a 8,5% (w 2014 r.). Duże spadki zatrudnienia w tym kraju zanotowano w latach 2009, 2010 i 2013 r. Co ciekawe, gdy w roku 2009 wzrostowi stopy bezrobocia towarzyszyło zmniejszenia się PKB o 2,8% punku procentowego, to spadki zatrudnienia w latach 2010 i 2013 r. wystąpiły pomimo wzrostu PKB, choć faktyczny wzrost w 2013 r. był niewielki. To wskazuje, że gospodarka Belgii posiada także inne mechanizmy wpływające na korelację tych dwóch wskaźników. Belgia jest krajem goszczącym wiele instytucji UE, co również wpływa na poziom zatrudnienia w tym kraju. Wykres 3. Deficyt budżetowy Belgii w porównaniu ze średnią dla 28 krajów UE w latach 2006 - 2014 1 0 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 -1 -2 -3 -4 -5 -6 -7 -8 Źródło: http://ec.europa.eu/eurostat Belgia Liniowa (Belgia) EU 28 Countries Liniowa (EU 28 Countries) Tabela 4. Deficyt budżetowy średnia dla Unii oraz Belgia, % PKB % / PKB 2006 2007 2008 2009 2010 2011 UE 28 krajów -1,6 -0,9 -2,5 -6,7 -6,4 -4,5 Belgia 0,3 0,1 -1,1 -5,4 -4,0 -4,1 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z http://ec.europa.eu/eurostat 2012 2013 2014 -4,3 -3,3 -3,0 -4,1 -2,9 -3,1 Analizując wykres 3 oraz tabelę 4 bardzo łatwo zauważyć korelację między stanem deficytu budżetowego Belgii i średniej europejskiej. Początkowo Belgia posiadała niewielkie nadwyżki budżetowe, które z roku na rok kurczyły się. Na skutek światowego kryzysu finansowego i poczynionych przez rząd tego państwa kroków w celu zniwelowania efektów kryzysu, deficyt znacznie się pogłębił osiągając maksymalny poziom w 2009 r. 5,4% przy średniej europejskiej 6,7%. Od 2010 roku stopniowo zaczęła się poprawa w zakresie finansów publicznych, spada deficyt budżetowy i następuje jego stabilizacja. Warto zauważyć, iż średnio deficyt państw UE również malał, a w latach 2010 – 2011 nieporównywalnie szybciej niż w Królestwie Belgii. Wykres 4. Dług publiczny Belgii w porównaniu ze średnią dla 28 krajów UE w latach 2006 - 2014 Źródło: http://ec.europa.eu/eurostat W latach 2007-2014 występował stale powtarzający się wzrost zadłużenia publicznego, które pod koniec wspomnianego okresu kształtowało się znacznie powyżej średniej europejskiej (2014 r. - 86,8%) i wynosiło 106,7%. Było to głównie spowodowane ukierunkowaniem Belgii na współpracę gospodarczą i wymianę handlową z zagranicą, co skutkowało bardzo dużą czułością na zmiany handlu światowego oraz uzależnieniem stanu gospodarki od rozwoju sytuacji na światowych rynkach. Tabela 5. Dług publiczny, średnia dla UE oraz Belgia, % PKB % PKB 2006 2007 2008 2009 2010 UE 28 krajów 60,4 57,8 61,0 73,0 78,4 2011 2012 2013 2014 81,0 83,8 85,5 86,8 90,9 86,9 92,4 99,5 99,6 102,2 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z http://ec.europa.eu/eurostat 104,1 105,0 106,7 Belgia Przywołane dane statystyczne świadczą, że przed wejściem do strefy euro gospodarka Belgii znajdowała się w dość dobrej kondycji. Tempo wzrostu było stabilne, choć nie był on zbyt dynamiczny, co nie dziwi przy tak wysokim PKB, zapewniającym także znaczny poziom oszczędności. Tym niemniej, niemal co 10 mieszkaniec kraju w wieku produkcyjnym nie miał pracy, co odbijało na poziomie zadłużenia publicznego, znacznie przekraczającego wartość PKB, a zwłaszcza wartość referencyjną. Wejście do strefy euro początkowo przyniosło poprawę wskaźników ekonomicznych, które przerwał kryzys roku 2008. Warto jednak zauważyć, że jego negatywne konsekwencje najbardziej odbiły się na budżecie państwa, z którego wyasygnowano znaczne środki na finansowanie działań osłonowych, a który w latach poprzedzających był już znacznie obciążony. Tym niemniej, mimo znacznego spadku tempa rozwoju, efektywność gospodarki utrzymała się na bardzo wysokim poziomie, zapewniając, przy bardzo niskiej stopie inflacji, PKB per capita znaczne wyższy niż przed akcesją do strefy euro. Rozdział 4. Sytuacja makroekonomiczna Holandii 4.1 Charakterystyka gospodarki Holandia jest monarchią konstytucyjną, stanowiącą główną częścią składową Królestwa Niderlandów (KN), w którego skład wchodzą także Aruba, Curaçao i Sint Maarten, należące do dawnych Antyli Holenderskich. Forma Holandia jest właściwie nazwą dwóch zachodnich prowincji nadmorskich, Noord i Zuid-Holland. Holandia jest państwem położonym w zachodniej Europie nad morzem północnym, które oblewa ją od zachodu i północy. Kraj charakteryzuje się nizinnym krajobrazem, a prawie jedna czwarta powierzchni państwa leży poniżej poziomu morza na terenie depresji. Stolicą konstytucyjną Holandii jest Amsterdam natomiast stolicą administracyjną jest Haga. Kraj ma powierzchnię 41 526 m² , a na koniec roku 2014 liczył 16 864 tysięcy mieszkańców6. Holandia jest państwem z wysoko rozwiniętą i otwartą gospodarką w szczególności ukierunkowaną na handel zagraniczny, który wytwarza ponad połowę niderlandzkiego PKB. Struktura gospodarki Królestwa Niderlandów jest charakterystyczna dla kraju wysokorozwiniętego z istotną rolą sektora usług. Sektory usługowe (w tym handel) wytwarzają 74% wartości dodanej Holandii, a przemysł 26%. Głównymi branżami działalności przemysłowej są produkcja chemiczna, przetwórstwo spożywcze praz produkcja maszyn elektrycznych. Holandia jest krajem współzałożycielem Unii Europejskiej, członkiem OECD od momentu jej powstania 13 września 1961 roku, a od 1 stycznia 1995 jest członkiem WTO (World Trade Organisation). W pierwszym roku członkostwa w Unii Gospodarczej i Walutowej kraj ten charakteryzował się przyrostem produktu krajowego brutto na poziomie 4,68% i stopą bezrobocia na poziomie 3,54 %. Stopa inflacji wyniosła 1,92 %, a relacja salda wymiany z zagranicą do PKB utrzymywała się na poziomie 3,68%. 4.2 Wskaźniki makroekonomiczne przed wejściem do strefy euro Sytuacja makroekonomiczna Królestwa Niderlandów miała się w latach 90-tych XX w. całkiem nieźle, zwłaszcza druga połowa tego dziesięciolecia charakteryzowała się stałym wzrostem gospodarczym oscylującym w granicach 3% oraz bardzo przyzwoitym poziomem PKB per capita. 6 http://ec.europa.eu/eurostat Tabela 6. Podstawowe wskaźniki rozwoju gospodarczego Holandii w latach 1990-1998 Holandia 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 PKB (%) 4,182 2,44 1,706 1,256 2,96 3,117 3,404 4,278 3,925 PKB Per 27,007 Capita (EUR) 27,449 27,708 27,861 28,513 29,257 30,115 31,240 32,268 B (%) 5,112 4,799 4,865 5,53 6,193 7,064 6,44 5,46 4,304 I (%) 2,644 3,675 2,29 2,612 2,636 0,894 1,929 2,191 1,462 BOB (%PKB) 2,562 2,322 1,91 3,81 4,777 5,942 4,943 6,205 3,068 29,929 27,308 PON(%) 27,542 26,377 25,947 25,78 26,965 28,352 28,08 Źródło: http://www.economywatch.com/economic-statistics/country/Netherlands Głównymi czynnikami decydującymi o takim stanie była względnie stabilna inflacja, która, raz malejąc raz rosnąc, przez okres całej dekady utrzymywała się w przedziale pomiędzy 0,9% a 3,7%. Na taki stan miała wpływ także ciągła poprawa bilansu obrotów bieżących, a więc wzrost eksportu. Od 1995 r. następował również stały spadek zadłużenia publicznego, stabilizując się w 2001 roku (wykres 1.). Trochę gorzej prezentowało się w tym zestawieniu bezrobocie, które począwszy od 1991 roku rosło, osiągając poziom 7% w 1995 roku. Po tym okresie w Holandii udział osób bez zatrudnienia z roku na rok systematycznie malał. 4.3 Kształtowanie się wskaźników makroekonomicznych po wejściu do strefy euro W latach 2006 – 2008 wskaźniki makroekonomiczne Holandii prezentowały się bardzo obiecująco. Rósł PKB, malało bezrobocie, odpowiednio z 4,4% do 3%, utrzymywało się umiarkowane tempo wzrostu cen. W wyniku wybuchu światowego kryzysu ekonomicznego gospodarka Holandii znalazła się w okresie spowolnienia rozwoju gospodarczego i niewykluczone, że jest to najgłębsza recesja gospodarcza w historii tego państwa. Królestwo Niderlandów zanotowało największy wzrost PKB w roku 2007 (4,2%), w roku 2009 natomiast odnotowano największy spadek PKB Holandii zmniejszył się o 3,3%. Również rok 2012 nie był łaskawy dla tego państwa, gdyż PKB zmniejszyło się o niemal 1,6% punktu procentowego. Tabela 7. Podstawowe wskaźniki rozwoju gospodarczego Holandii w latach 2006-2014 Holandia 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 PKB (%) 3,823 4,197 2,087 -3,303 1,069 1,664 -1,586 -0,724 0,598 PKB Per 37,163 Capita (EUR) 38,637 39,290 37,799 38,008 38,460 37,712 37,332 37,449 B (%) 4,364 3,576 3,066 3,728 4,458 4,448 5,283 6,727 7,251 I (%) 1,651 1,583 2,21 0,974 0,93 2,477 2,822 2,564 0,521 BOB (%PKB) 8,796 6,312 4,01 4,804 6,859 8,458 8,922 10,204 9,877 PON(%) 30,353 28,384 26,295 25,491 27,28 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z statistics/country/Netherlands 28,978 28,3 28,493 27,993 http://www.economywatch.com/economic- Pomimo wszelkich przeciwności gospodarka Holandii pozostaje jedną z najbardziej prężnych gospodarek Unii Europejskiej. Głównymi bodźcami wzrostu gospodarczego KN pozostają handel oraz działania podejmowane od 2008 r. w celu umniejszania efektów kryzysu, które skupiły się przede wszystkim na: pomocy dla sektora finansowego, intensyfikacji inwestycji publicznych, głównie w infrastrukturę, wsparciu dla małych i średnich przedsiębiorstw. Tempo wzrostu cen w Holandii w analizowanym okresie, poza rokiem 2008 oraz w latach 2011–2013, gdzie można było zauważyć trochę wyższy wskaźnik, było niewielkie i wynosiło poniżej 2%. Utrzymywanie się inflacji na tak niewysokim poziomie ma bardzo duży wpływ na rozwój gospodarki KN. Liczba miejsc pracy w Holandii podlega dużym wahaniom. Kraj ten w okresie od roku 2007 do 2009 mógł się poszczycić najniższym poziomem bezrobocia w całej Unii Europejskiej. Holandia jest dużym eksporterem, co uzależnia jej popyt na pracowników od zamówień zewnętrznych. Przedsiębiorstwa działające na terenie Holandii zatrudniają dużą ilość pracowników tymczasowych. Pracownicy ci są zatrudniani na sezon, a potem powracają do swoich krajów. Tym niemniej na skutek globalnego spowolnienia koniunkturalnego odnotowano systematyczny wzrost bezrobocia, choć nie uległo ono aż tak znacznemu wzrostowi, co jest dużym sukcesem tego państwa. Wykres 5. Deficyt budżetowy Holandii w porównaniu ze średnią dla 28 krajów UE w latach 2006 - 2014 1 0 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 -1 -2 Holandia Liniowa (Holandia) EU 28 Countries Liniowa (EU 28 Countries) -3 -4 -5 -6 -7 -8 Źródło: http://ec.europa.eu/eurostat Podobnie jak w przypadku Belgii, tak i tu istnieje bardzo silne podobieństwo kształtowania się deficytu budżetowego w stosunku do średniej dla 28 krajów Unii. Również i tutaj wskutek światowego kryzysu 2008 roku początkowe niewielkie (0,2%) nadwyżki budżetowe drastycznie stopniały do poziomu -5,4% PKB w 2009 r. W 2011 r. KN odnotowało deficyt budżetowy na poziomie 4,3 % PKB, nieco niższym niż rok wcześniej (5% w 2010 r.). W kolejnych latach deficyt również ulegał systematycznemu spadkowi, aby w latach 2013 i 2014 ustabilizować się na poziomie 2,4 %. Tabela 8. Deficyt budżetowy średnia dla UE oraz Holandia, % PKB. %/PKB 2006 2007 2008 2009 2010 2011 UE 28 krajów -0,9 -2,5 -6,7 -6,4 2013 2014 -4,5 -4,3 -3,3 -3,0 0,2 0,2 0,2 -5,4 -5,0 -4,3 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z http://ec.europa.eu/eurostat -3,9 -2,4 -2,4 Holandia -1,6 2012 Wykres 6. Dług publiczny Holandii w porównaniu ze średnią dla 28 krajów UE w latach 2006 - 2014 100 90 80 70 60 Holandia Liniowa (Holandia) EU 28 Countries Liniowa (EU 28 Countries) 50 40 30 20 10 0 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Źródło: http://ec.europa.eu/eurostat Wykres 6 obrazuje stały wzrost zadłużenia publicznego Holandii w analizowanym okresie, jednakże kształtuje się ono na znacznie niższym poziomie niż średnia dla wszystkich krajów Unii. Dług publiczny w 2011 roku wyniósł 61,7 %, rok później wzrósł do 66,4% PKB, aby w następnych latach sięgnąć poziomu ok. 68%. Głównymi przyczynami pogarszania się sytuacji budżetowej Holandii są: wydatki ponoszone na podejmowanie działań antykryzysowych, wzrastające koszty, wynikające z rosnącego bezrobocia lub przeciwdziałania jego powiększaniu się, zmniejszone wpływy budżetowe, wynikające ze spowolnienia gospodarczego. Tabela 9. Dług publiczny- średnia dla Unii oraz Holandia, wyrażony w % PKB %/PKB 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 UE 28 krajów 60,4 57,8 73,0 78,4 2014 81,0 83,8 85,5 86,8 44,5 42,4 54,5 56,5 59,0 61,7 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z http://ec.europa.eu/eurostat 66,4 67,9 68,2 Holandia 61,0 2013 Przedstawione dane ekonomiczne pozwalają stwierdzić, że Holandia wchodząc do strefy euro posiadała bardzo konkurencyjną, nastawioną na eksport i wydajną oraz wciąż intensywnie się rozwijającą gospodarkę, zwłaszcza jak na tak wysoko rozwinięty kraj. Zapewniała, tym samym niską stopę bezrobocia, a co za tym idzie nie generowała znacznych obciążeń dla budżetu państwa. Przynależność do strefy euro początkowo zaowocowała utrzymaniem się korzystnych trendów gospodarczych. Niestety, skutki kryzysu, który przyniósł ogólnoświatowe zahamowanie rozwoju, dla tak “rozpędzonego” organizmu gospodarczego były bardzo bolesne. Co prawda nastąpił znaczny wzrost stopy bezrobocia, jednak, podobnie jak w przypadku Belgii, najbardziej pogorszyły się wskaźniki odzwierciedlające obciążenie budżetu państwa kosztami walki ze skutkami kryzysu. Jednak konkurencyjność gospodarki, na którą wskazuje m.in. bilans obrotów bieżących, szybko uległa poprawie, a nawet znacznie przekroczyła wartości sprzed kryzysu. Korzystny trend, mimo niewielkiego tempa wzrostu, potwierdza także utrzymywanie się PKB per capita na poziomie zbliżonym do wartości sprzed 2008 r. Rozdział 5. Sytuacja makroekonomiczna Luksemburga 5.1 Charakterystyka gospodarki Wielkie Księstwo Luksemburga (WKL) leży w samym centrum Europy Zachodniej pomiędzy Belgią, Francją i Niemcami, jest jednym z najmniejszych państw Europy i świata. Luksemburg jest w głównej mierze krajem wyżynnym z umiarkowanym klimatem. Kraj ma powierzchnię 2 586 m², a w roku 2014 r. liczył 558 tysięcy mieszkańców7. Państwo wysoko rozwinięte z kluczową rolą sektora usług, a zwłaszcza sektora finansowego generującego 70% PKB. Umiejscowienie Luksemburga między jednymi z najbardziej uprzemysłowionych gospodarek Europejskich skutkowało również dynamicznym rozwojem sektora logistyki, teleinformatyki, nauk biologicznych, sektora satelitarnego. Od początku lat 60-tych XX wieku nadrzędnym zadaniem rządu Luksemburga była dywersyfikacja gałęzi przemysłu i odejście od wytwórstwa hutniczego, a przejście do wytwarzania produkcji high-tech oraz bankowości. W Wielkim Księstwie Luksemburga swoje siedziby posiadają takie firmy jak Arcelor Mittal (największy producent stali na świecie) SES Astra (największa firma satelitarna w Europie) i wiele innych globalnych firm zaawansowanych technologicznie jak Amazon, Microsoft, Skype oraz Ebay. Lokalizacja światowych potentatów na rynku odzwierciedla się w wielkości eksportu, który w odniesieniu do PKB w 2014 r. wynosił 203,3%. Luksemburg jest krajem współzałożycielem Unii Europejskiej od 25 marca 1957 r., a od 1949 r. jest członkiem NATO. Luksemburg jest członkiem strefy EURO od 1 stycznia 1999 r. W pierwszym roku członkostwa w Unii Gospodarczej i Walutowej kraj ten charakteryzował się przyrostem produktu krajowego brutto na poziomie 8,42%, stopy bezrobocia na poziomie 2,89 %, stopa inflacji wyniosła 2,36 %, a relacja salda wymiany z zagranicą do PKB utrzymywała się na poziomie 10,71%. 7 http://ec.europa.eu/eurostat 5.2 Wskaźniki makroekonomiczne przed wejściem do strefy euro Spoglądając na wskaźniki makroekonomiczne Luksemburga w latach 90-tych XX w. przede wszystkim rzuca się w oczy tempo wzrostu PKB i PKB per capita, które od roku 1990 do roku 1998 uległo zwiększeniu o 10 tys. euro przy średnim wzroście PKB 4,2%. Żadne z pozostałych państw tego regionu nie mogło poszczycić się tak imponującym wzrostem. Poziom cen w Luksemburgu przed przystąpieniem do strefy euro był dość stabilny. Pierwsza połowa dekady charakteryzowała się wzrostem cen na poziomie średnio około 3,4%, natomiast druga połowa to spadki inflacji i utrzymywanie jej na poziomie zbliżonym do 1%. Wskaźnik bezrobocia w wyżej wymienionym okresie stopniowo rósł pomimo ciągłej poprawy wyników gospodarczych. Przez całe dziesięciolecie Luksemburg odnotowywał niewielki wzrost liczby osób bezrobotnych osiągając maksimum 3,3 % w roku 1997. Tabela 10. Podstawowe wskaźniki rozwoju gospodarczego Luksemburga w latach 1990-1998 Luksemburg 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 PKB (%) 5,32 8,645 1,819 4,201 3,821 1,432 1,515 5,937 6,492 PKB Per Capita 40,606 (EUR) 43,524 43,718 44,913 45,959 46,059 46,193 48,318 50,801 B (%) 1,256 1,38 1,634 2,105 2,732 2,961 3,241 3,302 3,057 I (%) 4,359 2,599 2,904 3,608 1,803 1,258 1,312 1,494 0,338 BOB (%PKB) Brak danych Brak danych Brak danych Brak danych Brak danych 11,951 11,497 9,919 8,506 PON(%) 33,817 35,036 35,473 35,435 33,636 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z statistics/country/Luxembourg 31,527 31,663 32,135 31,816 http://www.economywatch.com/economic- 5.3 Kształtowanie się wskaźników makroekonomicznych po wejściu do strefy euro Stan gospodarki WKL po przystąpieniu do Unii Gospodarczej i Walutowej prezentował się znakomicie. W latach 2006-2007 utrzymywał się bardzo wysoki stan oszczędności narodowych (powyżej 30% PKB), oraz poziom bilansu obrotów bieżących (10% PKB). Wybitnie przedstawiał się produkt krajowy brutto osiągając w 2007 roku wielkość 70 tys. EUR na osobę. Bezrobocie zahamowało, a inflacja nie przekraczała 5%. Luksemburg był z pewnością na drodze do jeszcze większego dobrobyty gospodarczego, jednakże jego dalszy tak szybki rozwój został zastopowany przez rozwijający się kryzys finansowy. Tabela 11. Podstawowe wskaźniki rozwoju gospodarczego Luksemburga w latach 2006-2014 Luksemburg 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 PKB (%) 4,933 6,589 -0,735 -5,556 3,101 1,905 -0,176 2,14 2,688 PKB Per Capita 67,165 (EUR) 70,429 68,696 63,707 64,479 64,202 62,631 63,311 63,766 B (%) 4,3 4,2 4,2 5,5 5,8 5,7 6,116 6,857 7,059 I (%) 2,349 4,358 0,739 2,458 3,052 3,327 2,455 1,493 0,976 BOB (%PKB) 10,368 10,091 5,357 7,263 7,699 6,645 5,821 5,191 5,145 PON(%) 30,655 31,054 26,878 24,087 27,532 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z statistics/country/Luxembourg 27,778 27,249 23,704 23,898 http://www.economywatch.com/economic- Luksemburg, analogicznie do pozostałych członków UE, odczuł skutki światowego kryzysu gospodarczego, który rozpoczął się pod koniec 2008 roku. Spadek popytu globalnego oraz zamęt na światowych rynkach finansowych w okresie 2008 - 2009 nakłonił rząd tego kraju do dokapitalizowania sektora bankowego i implementacji stymulantów w celu pobudzenia gospodarki. Działania rządu odniosły skutek w postaci utrzymywania się bezrobocia poniżej średniej UE. Po silnych wzrostach w latach 2006 - 2007, gospodarka Luksemburga w 2009 roku skurczyła się o 5,5% co jest jednym z najgorszych wyników całej UE. Tak duży spadek PKB związany jest z kluczową rolą sektora finansowego w gospodarce Luksemburga. Jednakże jak pokazuje tabela nr 11 kraj ten może sobie swobodnie pozwolić na spadki poziomu PKB, gdyż mimo odnotowanych redukcji, wciąż jest on jednym z najwyższych w Unii Europejskiej. Środki stymulacyjne i pomoc państwa dla sektora bankowego doprowadziły do 0,5 % deficytu budżetu państwa w 2009 roku, który powtórzył się w roku 2010, aby w latach następnych ponownie odnotowywać nadwyżki budżetowe. Dług publiczny w WKL jest jednym z najniższych w Unii, jednakże od 2007 roku w relacji do PKB wzrósł on ponad dwukrotnie. Utrzymujący się słaby trend wzrostu w strefie euro po 2012 roku skutkował w powolnym wzroście gospodarki Luksemburga, było to głównie spowodowane działaniami banków zagranicznych, które narzuciły władzom wzmocnienie nadzoru nad bankami krajowymi. Tabela 12. Deficyt budżetowy średnia dla UE oraz Luksemburga, % PKB %/PKB 2006 2007 2008 2009 2010 2011 UE 28 krajów -0,9 -2,5 -6,7 -6,4 2013 2014 -4,5 -4,3 -3,3 -3,0 1,4 4,2 3,3 -0,5 -0,5 0,5 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z http://ec.europa.eu/eurostat 0,2 0,7 1,4 Luksemburg -1,6 2012 Wykres 7. Deficyt budżetowy w latach 2006 - 2014 Luksemburga w porównaniu ze średnią dla 28 krajów UE Źródło: http://ec.europa.eu/eurostat Wykres 8. Dług publiczny Luksemburga w porównaniu ze średnią dla 28 krajów UE w latach 2006 - 2014 Źródło: http://ec.europa.eu/eurostat Tabela 13. Dług publiczny średnia dla UE oraz Luksemburga, % PKB %/PKB 2006 2007 2008 2009 2010 2011 UE 28 krajów 60,4 57,8 61,0 73,0 78,4 2012 2013 2014 81,0 83,8 85,5 86,8 7,0 7,2 14,4 15,5 19,6 19,2 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z http://ec.europa.eu/eurostat 22,1 23,4 23,0 Luksemburg Wielkie Księstwo Luksemburga pomimo kryzysu finansowego i jego skutków bardzo optymistycznie patrzy w przyszłość. Przystąpienie do strefy euro pozwoliło temu Państwu na jeszcze szybszy rozwój, głównie dzięki ukierunkowaniu gospodarki na obsługę finansową różnego rodzaju instytucji. Sektor finansowy w tym kraju to głównie ubezpieczyciele, banki i fundusze inwestycyjne. Sektor zarządzania funduszami jest drugim co do wielkości na świecie a bańkowość jest najbardziej rozwinięta w Europie8 Dzięki dotychczasowym doświadczeniom i wyrobionej renomie pewnym jest że Luksemburg utrzyma swoja atrakcyjność jako centrum finansowego. Potwierdza to ranking stworzony przez Światowe Forum Ekonomiczne w Davos dot. globalnej konkurencyjności. Wg „Global Competitiveness Report 2014-2015” Luksemburg plasuje się na stosunkowo wysokiej 19. pozycji spośród 144 ocenianych krajów. 8 http://www.informatorekonomiczny.msz.gov.pl/pl/europa/luksemburg Podsumowanie Jak pokazuje historia działań podejmowanych przez rządy Belgii, Holandii i Luksemburga od lat 20-tych XX wieku, wejście do Unii Gospodarczej i Walutowej było logiczną konsekwencją wcześniejszych decyzji, a te były podyktowane głównie uwarunkowaniami geopolitycznymi. Kraje Beneluksu należą, nawet jak na Europę, do państw o stosunkowo małej powierzchni, z niewielką liczbą mieszkańców, choć o bardzo wysokiej gęstości zaludnienia. Jednocześnie są położenie pomiędzy Francją a Niemcami, największymi gospodarkami Europy. Kraje Beneluksu zawsze były bardzo uzależnione od obu wielkich sąsiadów, zarówno gospodarczo, jak i politycznie. Każde z osobna odgrywałoby dużą mniejszą rolę, a tym samym miało znacznie mniejsze możliwości prowadzenia skutecznej polityki, mającej na celu zapewnienie jak najlepszych warunków dla ich gospodarczego rozwoju. Natomiast strategiczne, tranzytowe położenie oraz stworzenie organizacyjnych ram do wypracowywania wspólnego stanowiska i prowadzenia skoordynowanych działań na forum międzynarodowym zapewniło państwom Beneluksu znaczną pozycję, a tym samym większą siłę oddziaływania. Świadczy o tym choćby fakt zlokalizowania na ich terenie tak dużej ilości instytucji międzynarodowych, z siedzibami Parlamentu Europejskiego, Komisji Europejskiej, NATO, czy Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości na czele. Członkostwo w Unii Europejskiej, a zwłaszcza w Unii Gospodarczej i Walutowej daje możliwości swobodnego, pozbawionego wszelkich barier celnych i administracyjnych, przepływu kapitału, usług, osób i towarów. Daje także możliwość korzystania z potencjału gospodarczego całej zjednoczonej Europy co, w przypadku krajów o tak „ograniczonych” możliwościach, wynikających np. z wielkości rynków wewnętrznych, pozwala na znaczne rozszerzenie obszaru prowadzenia działalności gospodarczej także o rynki pozostałych krajów członkowskich. Trudno sobie wyobrazić, żeby Luksemburg zdobył tak silną pozycję w usługach finansowych bez przystąpienia do strefy euro. Tak silne ukierunkowanie tego kraju na obsługę finansową różnego rodzaju instytucji oraz z punktu widzenia kraju gospodarza wszelkiego rodzaju podmiotów finansowych przystąpienie do Unii Walutowej i Gospodarczej było niezbędne. W innym przypadku instytucje te nie byłyby zainteresowane ulokowaniem się właśnie w tym kraju. Wejście do UGW, które uwolniło handel pomiędzy krajami strefy euro od ryzyka kursowego i barier celnych dla Holandii, jednego z największych eksporterów i „spedytorów” Europy, stanowiło ważny bodziec do dalszego rozwoju. Z analizy danych, zarówno za okres sprzed przystąpienia do UGW, jak i po tym fakcie wynika, że poziom PKB per capita w Belgii i Holandii było zawsze nieco wyższy niż średnia dla 28 krajów członkowskich UE, natomiast w przypadku Luksemburga przewyższał go ponad dwukrotnie. Jednocześnie tempo wzrostu gospodarczego krajów Beneluksu, choć zbliżone do poziomu dla całej Unii Europejskiej, niekiedy nawet bywało wolniejsze. Należy jednak zadać pytanie, czy tak wysoki poziom PKB per capita mógłby zostać utrzymany bez przytępienia tych krajów do obszaru jednowalutowego? Trudno udzielić na powyższe pytanie jednoznacznej odpowiedzi. Natomiast wszelkie dostępne dane wskazują, że bilans członkostwa krajów Beneluksu w strefie euro jest jednoznacznie dodatni. Bibliografia Biuro Studiów i Ekspertyz „Współpraca Państw Beneluksu” Anna Zygierewicz, Warszawa 2005 r. „Rynek papierów wartościowych strefy euro” pod redakcją Wiesławy PrzybylskiejKapuścińskiej, Oficyna Wolters Kluver Business, Kraków 2007. „Analiza cykli koniunkturalnych w strefie euro” Paweł Skrzypczyński, Materiały i studia NBP- Warszawa 2006 r. World Economic Forum „The Global Competitiveness Report 2014-2015”, Davos 2014 Źródła internetowe: 1. http://ec.europa.eu/eurostat/tgm/table, 2. http://www.economywatch.com/economic-statistics/country/Belgium, 3. http://www.economywatch.com/economic-statistics/country/Netherlands, 4. http://www.economywatch.com/economic-statistics/country/Luxemburg. 5. http://www.informatorekonomiczny.msz.gov.pl/pl/europa/luksemburg Spis tabel Tabela 1. Poziom realizacji kryteriów fiskalnych przez kraje członkowskie strefy euro w 1999 r. ………..……………………………………………….………… str.8 Tabela 2. Podstawowe wskaźniki rozwoju gospodarczego Belgii w latach 1990-1998 ……............................................................................................................. str.12 Tabela 3. Podstawowe wskaźniki rozwoju gospodarczego Belgii w latach 2006-2014 …………………………………………………………………………… str. 13 Tabela 4. Deficyt budżetowy średnia dla Unii oraz Belgia, wyrażony w % PKB…. str. 15 Tabela 5. Dług publiczny średnia dla Unii oraz Belgia, wyrażony w % PKB……... str. 16 Tabela 6. Podstawowe wskaźniki rozwoju gospodarczego Holandii w latach 1990-1998 …………………………………………………………………………… str. 18 Tabela 7. Podstawowe wskaźniki rozwoju gospodarczego Holandii w latach 2006-2014 ………………………………………………………………………….... str. 19 Tabela 8. Deficyt budżetowy średnia dla Unii oraz Holandia, wyrażony w % PKB …………………………………………………………………………… str. 20 Tabela 9. Dług publiczny średnia dla Unii oraz Holandia, wyrażony w % PKB .… str. 21 Tabela 10. Podstawowe wskaźniki rozwoju gospodarczego Luksemburga w latach 19901998 ……………………………………………………………………... str. 24 Tabela 11.Podstawowe wskaźniki rozwoju gospodarczego Luksemburga w latach 20062014 …………………………………………………………………....... str. 25 Tabela 12. Deficyt budżetowy średnia dla Unii oraz Luksemburg, wyrażony w % PKB …………………………………………………………………………… str. 25 Tabela 13. Dług publiczny średnia dla Unii oraz Luksemburga, wyrażony w % PKB ………………………………………………………..………………..… str. 27 Spis wykresów Wykres 1. Zadłużenie publiczne krajów Beneluksu w latach 1995 – 2005 ………… str. 9 Wykres 2. Poziom inflacji w krajach Beneluksu w porównaniu z UE i strefą euro w latach 1997-2002 ………………………………………………………………. str. 10 Wykres 3. Deficyt budżetowy Belgii w porównaniu ze średnią dla 28 krajów UE w latach 2006 – 2014 …………………………………………………………….. str. 14 Wykres 4. Dług publiczny Belgii w porównaniu ze średnią dla 28 krajów UE w latach 2006 – 2014 …………………………………………………………….. str. 15 Wykres 5. Deficyt budżetowy Holandii w porównaniu ze średnią dla 28 krajów UE w latach 2006 – 2014 ………………………………………………....... str. 20 Wykres 6. Dług publiczny Holandii w porównaniu ze średnią dla 28 krajów UE w latach 2006 – 2014……………………........………………………………...... str. 21 Wykres 7. Deficyt budżetowy Luksemburga w porównaniu ze średnią dla 28 krajów UE w latach 2006 – 2014………………………………………………….... str. 26 Wykres 8. Dług publiczny Luksemburga w porównaniu ze średnią dla 28 krajów UE w latach 2006 – 2014………………………………………………….... str. 26
