Marcin Karwiñski

Marcin Karwiński
Kreowanie i pomnażanie zasobów rozwojowych miasta. Wykorzystanie
instytucji i imprez sportowych1.
1. Zasoby rozwojowe miasta.
Każde
miasto
czy
region
posiada
pewne
zasoby
które
efektywnie
wykorzystane wpływają dodatnie na jego rozwój i pozycję w kraju. Właściwe ich
rozpoznanie pozwala na opracowanie efektywnej strategii rozwoju i maksymalne
wykorzystanie zalet regionu. Zasoby te mogą być różnie klasyfikowane, ponadto, te
same elementy (np. zabytki, czy istnienie silnego środowiska naukowego) mogą być
rozważane jako zasoby w więcej niż jednej kategorii.. Na pewno bardzo ważnym
elementem przy planowaniu rozwoju miasta jest jego lokalizacja – jak daleko
położone jest ono od innych ważnych ośrodków miejskich, czy znajduje się w pobliżu
ważnych szlaków komunikacyjnych, jak daleko jest do granicy państwa, czy w
pobliżu są jakieś atrakcje turystyczne. Oczywiście w dobie „kurczenia się świata”
zmienia się pojęcie lokalizacji. Z jednej strony rozwój nowoczesnych środków
porozumiewania się i przesyłania informacji (telefonia komórkowa, INTERNET, itp.)
tworzy sieć połączeń, praktycznie nieograniczoną przestrzennie, z drugiej zaś, dzięki
szybkim sposobom transportu potrafimy się przemieszczać coraz szybciej i odległość i
dostępność komunikacyjna ma trochę mniejsze znaczenie choć oczywiście zupełnie
go nie traci. Współczesny sens pojęcia lokalizacja wiąże się natomiast z
unikatowością okolicy, walorami krajobrazu przyrodniczego, atrakcyjnością klimatu
czy ukształtowania terenu. Oczywiście bliskość szlaków komunikacyjnych wpływa w
dalszym ciągu na lokalizację inwestycji w danej miejscowości – przykładem może być
miasto Janki pod Warszawą które stało się miejscem wielkich inwestycji handlowych i
usługowych dzięki położeniu u zbiegu dwóch dróg łączących Warszawę z Krakowem i
Katowicami. Patrząc wstecz, możemy powiedzieć, że lokalizacja to czynnik który od
zawsze determinował rozwój miasta. Wystarczy przyjrzeć się położeniu starych miast
1
Artykuł opracowany na podstawie pracy magisterskiej ;”Sport jako narzędzie w promocji miasta”
napisanej pod kierunkiem prof. dr hab. Jerzego Mikułowskiego Pomorskiego.
w całej Europie które w większości usytuowane są nad brzegami dużych rzek
stanowiących od dawna najważniejsze szlaki komunikacyjne. Drugim bardzo ważnym
zasobem miasta jest jego dziedzictwo kulturowe można tu zaliczyć dobra kultury,
historię, tradycje miejskie, ale także budowle historyczne, artystyczne. Zrozumiałym
jest że miasto o 1000 – letniej tradycji ma zdecydowanie łatwiejszą drogę rozwoju od
miejscowości 200 – letniej. Dzięki wykorzystaniu tradycji, historii można przyciągnąć
do siebie turystów, kapitał a także uwagę mediów Jeśli przyjrzymy się wiadomościom
emitowanym na antenie polskiej telewizji zauważymy że większość informacji
kulturalnych pochodzi z Warszawy ew. z Krakowa, to wynika z faktu ugruntowanej
pozycji tych dwóch miast w polskiej kulturze i przekonania że jeśli coś się w nich
dzieje to jest to na pewno godne uwagi. Ciągłość historyczna miasta „owocuje”
również dużą ilością atrakcji turystycznych - zabytków, pomników, miejsc pamięci.
Właściwe ich eksponowanie pozwala na zatrzymanie gości z całego świata u siebie a
przez to zapewnienie dopływu nowych pieniędzy. Tu posłużmy się przykładem
Krakowa, który to ma bardzo duże zasoby historyczne
- wielkie ilości zabytków,
tradycje, imprezy cykliczne (Lajkonik, święto ulicy Krupniczej i Kanoniczej imprezy
osiedlowe) to wszystko sprawia że miasto postrzegane jest jako ciekawe do
odwiedzenia i spędzenia w nim trochę czasu. Dziedzictwo jest podstawą pozycji
(sławy) miejscowości, miasta o bogatych tradycjach zyskują pozycję ponadregionalną
– międzynarodową, a mniej znane, co oczywiste, mają słabszą pozycję. Dzięki temu
miasta „najsilniejsze” mają łatwiejszy dostęp do środków pieniężnych z budżetu
państwa, mogą
tworzyć grupy nacisku dbające o ich interesy we władzach
centralnych. Oczywiście nie zawsze wysoka pozycja związana jest z samymi
profitami, często prowadzi do rywalizacji między silnym ośrodkami tak jak np. w
Polsce mamy do czynienia z rywalizacją Krakowa i Warszawy w efekcie której, a
także pewnego niezdecydowania władz Krakowa, miasto otrzymuje mniejsze środki
inwestycyjne, a jego własne inicjatywy (np. „Nowe Miasto”) są blokowane przez
władze centralne. Rywalizacja ta wynika z odwiecznego konfliktu „dwóch stolic”
między Krakowem i Warszawą, przejawiającym się nie tylko w polityce, ale także w
sporcie (mecze Legii i Wisły wywołują zainteresowanie w całym kraju2), kulturze3, czy
2
Paradoksalnie symbolami tych miast są raczej inne kluby Krakowa – Cracovia a Warszawy –
Polonia...
nawet w dowcipach o „Warszawskich snobach” czy Krakowskich centusiach”.
„Wysoka”, czy „niska” pozycja miasta, decydująca o możliwościach zajmowania
znaczącego miejsca zarówno na skali „zamożność”, jak i na skali „prestiż” czy
wreszcie „władza” jest , oczywiście wypadkową wielu różnych czynników, szeroko
rozumianych zasobów miasta, umiejętności ich wykorzystania i pomnażania,
sprawności w uprawianiu polityki lokalnej i kontaktami z ośrodkiem centralnym, siłą
nacisku w Sejmie i innych instytucjach. Ważną role odgrywa tu specyficzna atmosfera
miasta - jego klimat. Wiele ośrodków, zarówno wielkich miast jak i małych ma
swoją specyficzną atmosferę. Przykładowo : Kraków to
miasto kafejek, kawiarni,
ostatnio pubów, gdzie ludzie spędzają czas na rozmowach o kulturze, sztuce, żyją
wolno spokojnie, Warszawa z kolei to raczej „miejsce robienia kariery”, czy „punkt
startu
do wielkiego świata”, z jej tempem życia, zatłoczonymi ulicami, „city”,
wzrastającą wielokulturowością , wielkimi i małymi interesami. Patrząc na miasta w
innych krajach przywołajmy Berlin z jego liberalizmem, dekadencją, wielkim
rozmachem budowlanym, Amsterdam z rozluźnieniem obyczajów – „dzielnicą
czerwonych świateł” i coffe-shopami (gdzie można legalnie zakupić marihuanę),
Paryż miasto kabaretów i mody. Przykłady można oczywiście mnożyć ale i w tym
krótkim wyliczeniu widać odmienności,
każde z tych miejsc ma ten specyficzny
rozpoznawalny „klimat”. Owa specyfika, niepowtarzalność decyduje o wyborze
miejsca
zamieszkania,
okresowej
pracy,
wakacji.
Wzrastająca
ruchliwość
przestrzenna i społeczna, wzrost poziomu życia umożliwiają podróże często
specjalnie dla poznawania, poczucia tej atmosfery danego miejsca. Tak reklamuje
się np. Amsterdam gdzie
w każdym sklepie z pamiątkami znajdziemy upominki
świadczące o dużym liberalizmie panującym w mieście – są tam kartki ze zdjęciami
pornograficznymi, zestawy zapałki plus „skręt” z marihuany itp. Na tym przykładzie
widać jak władze miejskie a także drobni przedsiębiorcy wykorzystują powszechny
wizerunek miejsca do jego promocji do przyciągnięcia turystów. W tworzeniu klimatu
uczestniczą, co zrozumiałe przede wszystkim ludzie, można więc stwierdzić, że
mieszkańcy stanowią bardzo ważny „zasób” miasta. To oni tworzą atmosferę w
3
Jak wspomina Agnieszka Osiecka „... Kontakty ludzkie szły mi z początku jak z kamienia (...) cała
nasza bowiem warszawska oficjalność, ten ołóweczek dziennikarski, to pewne stołeczne napuszenie,
ta nawet punktualność – wydawały się im [Krakowianom – przyp. mój - M.K.] ponure i bez sensu.”
[Osiecka 1985 s.204]
mieście, to oni uczestniczą aktywnie w jego rozwoju. Ludzie mieszkający w danym
mieście reprezentują przecież potencjał naukowy, artystyczny, sportowy, czy
biznesowy ośrodka. Na potencjał naukowy na pewno ma wpływ ilość i jakość
instytucji edukacyjnych a więc szkół, uczelni, a także instytutów naukowych. Szkoły
wyższe tworzą w mieście ośrodek akademicki który przyciąga
studentów i
naukowców z innych rejonów kraju a nawet z zagranicy, ludzi wychowanych w
innych systemach wartości, reprezentujący odmienna mentalność i sposób myślenia..
Wzrasta w ten sposób różnorodność i wielokulturowość miasta , które staje się
swoistym „tyglem” stapiającym różne światopoglądy, idee, pomysły. Taka atmosfera
sprzyja rozwojowi intelektualnemu miasta i jego mieszkańców. Z drugiej strony
obecność takich instytucji jak teatry, kina, galerie, filharmonia, opera, operetka i
innych obiektów artystycznych, sprzyja rozwojowi „duchowej” części atmosfery
miasta. Pojawiają się artyści, rozważane są wysokie idee, ludność obcuje ze sztuką, z
pięknem, estetyką, co niewątpliwie wpływa później na kształtowanie własnej
przestrzeni życiowej. Równie ważny jest dla każdego ośrodka potencjał „biznesowy” mali i więksi przedsiębiorcy prowadzący działalność biznesową w mieście. Dzięki nim
rozwija się
kolejna
sferę życia miejskiego – biznes, z jego tempem specyficzną
kulturą bycia. Kolejnym zasobem rozwojowym jest
Aktywizacja
społeczności
lokalnych,
kapitał polityczny miasta.
samorządów,
powstawanie
organizacji
pozarządowych powoduje powstanie świadomości społecznej wśród obywateli, którzy
w większym stopniu mają wpływ na to co dzieje się w ich okolicy, dzięki temu
traktują swoją „małą ojczyznę” jak coś swojego i większym stopniu się z nią
identyfikują. Lokalne oddziały partii politycznych stymulują życie polityczne w
mieście, dzięki politykom pochodzącym z danego okręgu a zasiadającym we
władzach w Warszawie tworzy się lobby na rzecz danego regionu, dbające o jego
interesy „w stolicy”. W dalszej części rozdziału, z uwagi na przedmiot niniejszej
pracy, chciałbym zająć się bliżej sportowymi zasobami miasta.
2. Specyfika zasobów rozwojowych miasta związanych ze sportem.
Wśród zasobów miasta niedostatecznie docenianych można wymienić moim
zdaniem sport, pełniący przecież ważne funkcje społeczne, i który może być
wykorzystywany w działaniach wychowawczo - edukacyjnych , promocyjnych, czy
zaspokajaniu potrzeb związanych z rozrywką i wypoczynkiem.
Sportowe zasoby rozwojowe są przeróżne – spróbujmy przyjrzeć się niektórym
z nich:
1. Dziedzictwo historyczne sportu w mieście – Sport w każdym mieście rozwijał
się w inny sposób w jednych regionach szybciej w innych wolniej, niektóre miasta
mają tradycje sięgające zamierzchłych czasów, inne dopiero od niedawna istnieją na
tej potocznie nazywanej „sportowej mapie kraju”. Ta historia rozwoju sportu
miejskiego, jego osiągnięć, sukcesów, porażek, ludzi z nim związanych składa się na
sportowe dziedzictwo historyczne. Stąd biorą się później określenia takie jak: Preston
– kolebka światowego piłkarstwa. Często też dzięki trenerom pracującym w danym
mieście powstaje rozpoznawalna w całym kraju maniera czy sposób gry, stąd np.
„krakowska szkoła piłkarstwa”. To dziedzictwo sportowe może być także rozważane
w kategoriach ważnej podstawy kształtowania się tożsamości lokalnej i/lub
regionalnej mieszkańców.
2. Zawodowe kluby sportowe – kluby sportowe decydują o sukcesach
sportowych na arenach całego świata, to one sławią imię swojego regionu.
Sportowcy stają się wzorami do naśladowania przez młodzież, klub przyczynia się do
zintegrowania społeczności lokalnej. Duży sprawnie funkcjonujący klub sportowy to
także miejsca pracy4, Zwykle przy klubach prowadzone są szkółki dla młodych
adeptów sportu przez co spełniają także rolę wychowawczą. Wraz z sukcesami na
arenie ogólnokrajowej czy też nawet europejskiej rośnie zainteresowanie mediów,
kibiców regionem z którego dana drużyna pochodzi. Warto podkreślić także że
istnienie
silnej
drużyny
sportowej
stymuluje
inicjatyw
–
powstają
kluby,
stowarzyszenia sympatyków, rozwija się biznes – produkcja pamiątek, (w okolicach
4
Każdy klub zatrudnia całą „armię” od zarządu przez administrację, aż po porządkowych i
pracowników technicznych.
stadionów czy hal powstają zwykle punkty gastronomiczne dla kibiców5. Widać więc
że klub sportowy to nie tylko drużyna to cala otoczka atmosfera wokół niego.
Przypatrzmy się na przykład Wronek – do niedawna nikomu nie znanego miasteczka
w Wielkopolsce a obecnie znanego ośrodka przemysłowego (Fabryka Kuchenek
„Amica” i sportowego (pozostający w symbiozie z Fabryką klub piłkarski Amica
Wronki). Wszystko zaczęło się w 1992 kiedy to powstaje we Wronkach klub Amica
Wronki patronat nad nim obejmuj Fabryka Kuchenek „Amica” (dawniej „Wromet”).
Zespół błyskawicznie awansuje do pierwszej ligi gdzie odnosi sukcesy do dnia
dzisiejszego. Klub rozbudowuje infrastrukturę m.in. piękny kameralny stadion
(pojemność 3500 widzów)
spełniający wszelkie wymogi UEFA. W budowie
(planowane zakończenie inwestycji – koniec maja) jest hotelik klubowy z którego
będzie również korzystać Fabryka. Rozbudowywane jest także zaplecze rekreacyjne
stadionu co daje korzyści zarówno miastu, klubowi i firmie „Amica”. Dzięki sukcesom
wronieckich piłkarzy Wronki przestały być kojarzone tylko i wyłącznie z więzieniem i
kuchenkami, miasto zaczęto kojarzyć również ze sportem i to nie tylko w Polsce ale w
całej Europie dzięki grze drużyny w pucharach europejskich. Klub kilkakrotnie
zdobywał nagrody „Fair – Play” na najlepszą publiczność w Polsce. Rozwijana jest
koncepcja stadionu rodzinnego na którym zasiadają całe rodziny, bez obawy o swoje
życie czy zdrowie. W klubie obecnie trenuje 7 grup młodzieżowych dostarczając
rozrywki i wypełniając czas młodzieży z miasteczka i okolic, klub pełni więc nie tylko
rolę dostarczyciela „rozrywki dla mas” ale także wychowuje i szkoli młodzież. To
wszystko pozwala stwierdzić że rozwój klubu sportowego miał bardzo pozytywny
wpływ na miasto Wronki. Drugą rzeczą poza rozwojem materialnym (stadion. hotel),
jest większe identyfikowanie się lokalnej społeczności z regionem. Na mecze we
Wronkach zjeżdżają się ludzie z całej okolicy traktują oni klub jako swoją dumę.
Oczywiście przykład Wronek nie ma zastosowania wszędzie, tam był dość szczęśliwy
zbieg okoliczności, małe miasto duża bogata dobrze zarządzana fabryka i jej zarząd
który chciał inwestować w sport. Sukcesy przyszły szybko więc się nie zniechęcili. W
dużych miastach z jednej strony jest więcej sponsorów z drugiej strony jest trudniej
ich pozyskać do swojej działalności.
5
Przykładem może być na przykład kawiarnia „Hokejowa” przy lodowisku w Nowym Targu
Zdjęcie 1
Stadion Amici Wronki (źródło www.amica.com.pl)
Ewenementem na skalę kraju jest też wroniecka publiczność – nigdy nie
wszczynająca burd kulturalnie dopingująca swoją drużynę, niestety w większych
miastach trudniej jest do takiego stopnia zapanować nad widownią. Ogólnie
podsumowując Amica Wronki to klub który wykorzystał swoją szansę z pożytkiem dla
siebie, sponsora a także miasta które z nikomu nie znanej „dziury” stało się jednym z
najsilniejszych ośrodków piłkarskich w Polsce.
3. Amatorskie kluby sportowe – Obok klubów zawodowych z ambicjami w
każdym mieście rozwijają działalność małe klubiki których głównym celem jest miłe,
aktywne spędzenie wolnego czasu po pracy, nauce. Przykładem mogą tu być
wszelkiego rodzaju kluby osiedlowe tworzone zwykle przez grupy zapaleńców, czy też
takie powstające przy innych instytucjach takich jak parafie czy domy kultury. Warto
tu wspomnieć o klubie parafialnym „Jadwiga” prowadzonym przez ks. Pawła
Łukaszkę (byłego reprezentanta Polski w hokeju na lodzie, olimpijczyka) przy parafii
św. Jadwigi w Krakowie. Klub prowadzi zajęcia dla dzieci i młodzieży w wielu
dyscyplinach sportu organizując im czas po lekcjach. Organizacje takie odgrywają
bardzo ważną społecznie rolę, wychowawczą, dostarczają zajęcia ludziom a także
przyczyniają się do integracji w obrębie osiedla, czy dzielnicy.
4. Akademickie Związki Sportowe – Jest to bardzo specyficzny rodzaj
amatorskich klubów. Organizują one całe życie sportowe na uczelniach a przez
współpracę ze sobą dla całego środowiska akademickiego w mieście. Poprzez
Akademickie mistrzostwa Polski przyczyniają się do nawiązywania znajomości przez
studentów z różnych miast, ostatnio w Krakowie można też zauważyć że AZS zaczyna
organizować imprezy dla wszystkich nie tylko studentów, przez co staje się ważnym
elementem w życiu miasta. Warto też zauważyć że część zawodników, a także
działaczy AZS po skończeniu studiów pozostaje przy sporcie i działa już w jego
interesie na nieco wyższym szczeblu.
5.Obiekty sportowe – są niezwykle ważnym elementem zasobów sportowych
miasta, żadna nawet najciekawsza impreza sportowa nie odniesie sukcesu jeśli nie
będzie rozgrywana w odpowiednich warunkach a widzowie nie będą mieli
zapewnionego komfortu jej oglądania. Na całym świecie stadiony hale i inne obiekty
stają się często wizytówkami miast. W Polsce niestety nie wygląda to najlepiej,
stadiony w dużej mierze są w ruinie większość miasta cierpi na brak hal, lodowisk
basenów. Stadion czy hala nie musi być wykorzystywany tylko i wyłącznie do celów
sportowych – często odbywają się tam koncerty czy wystawy. Przykładowo hala
„Bercy” w Paryżu gości najróżniejsze imprezy od meczów koszykówki przez wystawy
psów, koncerty aż po zawody w halowym windsurfingu. Istnieją różne źródła
finansowania budowy i utrzymania obiektów sportowych po pierwsze same kluby
często dokonują takich inwestycji, po drugie zdarza często przeznacza się na taki cel
pieniądze z centrali w Polsce takie decyzje podejmuje Urząd Kultury Fizycznej i
Sportu, po trzecie często takie inwestycje finansują władze lokalne. Dla gminy czy
miasta jest to inwestycja mająca na celu stymulowanie rozwoju lokalnego. Powstanie
nowoczesnego stadionu czy hali zmienia oblicze okolicy6, powstają nowe punkty
gastronomiczne, poprawia się komunikacja często przez dodania np.. dodatkowych
autobusów, czy tramwajów, czy dużego parkingu. Zaczyna rosnąć „małe centrum”.
Obiekt sportowy może też stać się atrakcją turystyczną w przypadku gdy stadion czy
hala jest wyjątkowy np. architektonicznie (np. Maracana w Brazylii – największy
stadion świata), czy też był miejscem jakiegoś ważnego wydarzenia (np. Stade de
France – miejsce finału mistrzostw świata 1998), są owiane legendą (nieistniejący już
stadion Wembley w Londynie – świątynia futbolu), czy też rozgrywa na nim mecze
jakaś
słynna
drużyna
(np..
Old
Trafford
w
Manchesterze
–
stadion
najpopularniejszego klubu świata Manchesteru United). Przy obsłudze obiektów także
powstają nowe miejsca pracy bo na utrzymanie stadionu czy hali pracuje wielu ludzi
od dyrektora aż po sprzątających.
6. Kapitał ludzki – sport to przede wszystkim ludzie a raczej cztery grupy
a) Zawodnicy
b) Działacze
c) Trenerzy
d) i najważniejsi – odbiorcy czyli kibice
a) Zawodnicy to Ci którzy są najważniejszymi aktorami widowiska oni są
uwielbiani przez kibiców, im się przypisuje sukcesy, ich się obarcza winą za porażki,
Ci wybitni stają się wzorem do naśladowania, wielkie indywidualności często
wykorzystują swoją sławę do promowania idei aktywnego życia wśród innych – tak
jak na przykład Robert Korzeniowski nasz słynny chodziarz, który poprzez
organizowanie zawodów „na rynek marsz” propaguje swoją dyscyplinę sportu a także
na stale wprowadził do kalendarza imprez w Krakowie ciekawe i interesujące
widowisko.
b) Działacze – ludzie którzy czasem społecznie a czasem płatnie zajmują się
wszystkimi sprawami klubu, oni załatwiają transfery, rozmawiają ze sponsorami,
6
Często budowa obiektów sportowych stanowi też wyzwanie dla miejscowych i zagranicznych
architektów, a przez swoją konstrukcję wyznaczają nowe trendy w architekturze.
zarządzają mieniem klubu. Dzięki nim kluby rozwijają się, młodzież ma gdzie
trenować, a ludzie co oglądać. Są niezbędni do poprawnego funkcjonowania
organizacji sportowych.
c) Trenerzy – Zarówno Ci którzy trenują drużyny seniorskie stając się
niejednokrotnie gwiazdami traktowanymi na równi ze sportowcami jak i Ci którzy
pracują z młodzieżą. Ci ostatni spełniają istotna rolę w kształtowaniu młodych ludzi
którzy są przyszłością miasta czy regionu. Często ludzie Ci nie są tylko i wyłącznie
trenerami sportowymi ale także wychowawcami, którzy poprzez sport rozwijają u
dzieci i młodzieży nie tylko tężyznę fizyczną ale także dbają o ich rozwój społeczny i
psychiczny.
d) Kibice – odbiorcy widowisk sportowych, to oni kupują bilety, pamiątki,
tworzą atmosferę wokół klubu. Ci prawdziwi kibice zakochani w swojej drużynie
identyfikują się z nią z jej barwami, a przez to także ze swoim regionem. Stąd hasło
kibiców Śląska przytaczane przez mnie jako motto pracy :”Wrocław moim miastem,
Śląsk moim życiem”. Kibicowanie klubowi może przyjmować różne formy od biernej
czyli po prostu przychodzenie na mecze, czytanie relacji prasowych, po aktywną –
interesowanie się działalnością bieżącą klubu działanie w kole sympatyków etc.
Zdarza się że kibice przejmują władzę w klubie stając się de facto działaczami (tak
jak np. w Lechu Poznań czy Cracovii Kraków). Oczywiście istnieje pewien margines, o
którym jednak trzeba wspomnieć, kibiców, którzy pod
sztandarami klubów
sportowych dopuszczają się czynów chuligańskich., jednak powoli zmienia się skład
społeczny grupy kibiców sportowych. Być może jest to efekt „europeizacji” wzorów
zachowań czy stylów życia i swoistej mody wzmacnianej przez swobodny przepływ
informacji
(Internet). W wielu krajach Europy na stadionach bywają koronowane
głowy (np. król Hiszpanii Juan Carlos bywa na meczach Realu, a książę Albert na
spotkaniach AS Monaco) prezydenci, premierzy, przedstawiciele władz lokalnych,
finansjery. W Prestwich koło Manchesteru istnieje pub w którym spotykają się
pracownicy naukowi pobliskiego uniwersytetu, przedstawiciele lokalnych władz,
biznesmeni, a także zwykli mieszkańcy miasteczka których łączy kibicowanie drużynie
Manchesteru City i przy piwie oglądają wspólnie mecze komentując je i zażarcie
dyskutując, jest to „ważne centrum” życia lokalnego7.
7. Szkoły sportowe – przybierają różne formy od zwykłych podstawówek aż po
Szkoły Mistrzostwa Sportowego. SMS –y pełnia często ważną rolę w rozwoju miasta
np. SMS hokejowy w Sosnowcu przyczynił się do odrodzenia hokeja w tym mieście
dzięki czemu „Stadion Zimowy” nie stał nie używany i w dalszym ciągu był
wykorzystywany w swoim pierwotnym celu. W małych miejscowościach powstanie
szkół mistrzostwa sportowego powoduje napływ młodzieży z całej Polski, co w
naturalny sposób powoduje rozwój społeczności lokalnej a także ubarwia życie
miejskie. Region może liczyć tez na dodatkowe pieniądze z budżetu na rozwój
obiektów. Zwykłe szkoły sportowe stanowią zaplecze dla sportu zawodowego w
danym mieście, a także pełnią ważną rolę w sportowym wychowaniu młodzieży.
8. Siedziby władz sportowych – zarówno centralnych jak i lokalnych, takie miasto
staje się centrum sportowym danej dyscypliny, przyjmuje działaczy z całego regionu,
czy kraju. Łatwiej jest też takiemu ośrodkowi pozyskać środki na inwestycje.
9. Wielkie imprezy sportowe.
Wielkie imprezy sportowe, ich organizacja w danym miejscu w znaczący
sposób wpływa na rozwój miasta czy regionu. Dlatego też walka o organizację np.
Igrzysk Olimpijskich – które są największą imprezą sportową na świecie jest tak
zażarta. Już w 1896 grecy odkryli komercyjny potencjał igrzysk proponując żeby
igrzyska odbywały się rokrocznie w ich mieście. W analizie wpływu Igrzysk
Olimpijskich posłużę się przykładem miasta XXVI Olimpiady z 1996 – Atlanty. Jest to
bardzo ciekawy przykład jako że, amerykanie potrafią zawsze maksymalnie
wykorzystać komercyjne atuty każdego przedsięwzięcia.
W 1990 roku Atlanta w stanie Georgia otrzymała prawo do organizacji Igrzysk
XXVI Olimpiady, było to bardzo ważne wydarzenie w historii miasta. Sport dziś idzie
nieodłącznie w parze z ekonomią, a igrzyska to najważniejsze wydarzenie, dlatego
też Olimpiada w Atlancie przyciągnęła do miasta kapitał który pozwolił zamknąć
budżet na poziomie 1,6 miliarda dolarów. Wszystkie większe korporacje ameryki
7
Tę informację zawdzięczam doktorowi Vicowi Duke’owi bywalcowi tego klubu a także pracownikowi
naukowemu Football Industry Group, School of Management, University of Liverpool – autorowi wielu
publikacji poświęconych piłce nożnej i jej społecznych funkcji.
wyraziły chęć udziału w budżecie olimpijskim (m.in. Coca - Cola, General Motors,
McDonald’s). Władze Atlanty i stanu liczyły że ta impreza stanie się punktem
zwrotnym w historii miasta i regionu. Olimpiada skupiła uwagę całego świata na 12tej metropolii Stanów Zjednoczonych. Po przyznaniu organizacji igrzysk rozpoczyna
się zazwyczaj dynamiczny rozwój miasta. Powstają nowe obiekty sportowe,
następuje rozbudowa istniejących, inwestuje się w infrastrukturę miejską (drogi, baza
noclegowa). W przypadku Atlanty sama tylko budowa nowych obiektów olimpijskich
pochłonęła 600 milionów dolarów. To wszystko powoduje że Igrzyska stają się
znaczącą siłą napędową ekonomii regionu
8
Ogólny wpływ Olimpiady na gospodarkę
stanu w
latach 1991 – 1997 oblicza się na 5,1 miliarda dolarów9. W dalszych latach już
„poolimpijskich” miasto w dalszym ciągu odczuwa pozytywne skutki olimpiady, już na
zawsze pozostając miastem XXVI Igrzysk Olimpijskich zorganizowanych w stulecie I
Igrzysk w Atenach.
Olimpiada w Atlancie oprócz wymiaru ekonomicznego miała także wymiar
społeczny. Miasto uważane za nieoficjalną stolicę południowego – wschodu Stanów
Zjednoczonych od wielu lat znajdowało się w dołku – osiągnięcia sportowe,
przyznanie organizacji Olimpiady, a także mistrzostwo ligi baseballowej zdobyte przez
drużynę Atlanta Braves w 1995 pozwoliło odzyskać mieszkańcom miasta dumę i
wiarę w siebie. Organizacja igrzysk postawiła miasto wśród najważniejszych na
świecie. W czasie szesnastu dni trwania Olimpiady do Atlanty zjechały się miliony
ludzi z całego świata – zawodników, trenerów, działaczy, kibiców i turystów,
jednocześnie ok. 3 miliardy ludzi śledziło wydarzenia na ekranach telewizorów. W
tym okresie mieszkańcy Atlanty mogli czuć że ich miasto jest „stolicą świata”.
Wraz z wielkimi arenami sportowymi potrzebne jest również powstanie
zaplecza treningowego, a więc bocznych boisk, salek treningowych, siłowni,
basenów. Obiekty takie mają dużą wartość dla okolicy bo w odróżnieniu od
profesjonalnych boisk czy hal mogą być wykorzystywane także przez młodzież i
8
w 1994 (a więc dwa lata przed Igrzyskami) dynamika wzrostu w stanie Georgia wzrosła o 5,2%, a w
następnych dwóch po pięć procent
9
Wchodzą w to zarówno bezpośrednie wydatki Atlanta Comitee for the Olympic Games (komitetu
przygotowawczego do olimpiady, wydającego na inwestycje pieniądze sponsorów), wydatki gości w
miejscowych hotelach, restauracjach, usługach i w sklepach z olimpijskimi pamiątkami oraz powtórny
obieg zarobionego w ten sposób pieniądza. Władze stanowe liczą też na wpływy z podatków od
obrotów olimpijskich w wysokości 176 milionów dolarów.
amatorów do uprawiania sportu. To pozwala propagować zdrowy styl życia wśród
mieszkańców danego miasta czy regionu. Obserwując przykłady płynące z zachodniej
Europy czy z Ameryki Północnej można stwierdzić że w tych krajach bardzo dużą
wagę przywiązuje się do kultury fizycznej i sportu masowego. Dla przykładu małe
(15000) miasto Montaigu w północno – zachodniej Francji w dość biednym regionie
Vandee posiada duży i funkcjonalny ośrodek sportowy z halą sportową czterema
pełnowymiarowymi boiskami do piłki nożnej, tyleż samo do rugby, a także boiska do
koszykówki, siatkówki i place zabaw dla dzieci. Z tego obiektu korzystają okoliczne
szkoły, a także drużyny młodzieżowe i „zwykli” obywatele chcący zaznać trochę
ruchu. Oczywiście władze lokalne dbają o to żeby wszystkie urządzenia pozostawały
w dobrym stanie. Takimi ośrodkami, tak utrzymanymi może pochwalić się większość
miast europejskich – nawet tych najmniejszych. Dzięki temu dbają one o rozwój
fizyczny swoich obywateli, a także prezentują się jako dbające o zdrowie i promujące
zdrowy styl życia.
Ostatni element czyli opinia jaką ma dany region we władzach podejmujących
decyzję gdzie odbędą się zawody jest godzien aby bliżej mu się przyjrzeć. Ten
element jest warunkowany przez działania będące przedmiotem tej pracy czyli przez
promocję. Region czy miasto aby liczyć na to że, zostanie mu powierzona organizacja
jakiejś imprezy i w konsekwencji czerpać z tego profity opisane wyżej, musi
udowodnić że jest gotowy na to aby spełnić wszystkie wymogi stawiane względem
organizatora.
Władze lokalne muszą zatem zaprezentować jakiś plan przeprowadzenia
imprez, określić miejsce rozgrywania zawodów, pokazać rozwiązania komunikacyjne i
noclegowe. Muszą również zaprezentować bądź to istniejącą bazę sportową bądź
realne plany jej rozwoju.
Z drugiej strony władze lokalne powinny legitymować się również
jakimś doświadczeniem przy organizacji tego typu imprez, np. kiedy Zakopane
ubiegało się o organizację olimpiady mogło się pochwalić doświadczeniami i
pozytywnymi opiniami zebranymi podczas organizacji uniwersjady zimowej w 1993
roku. Dlatego ważnym jest żeby wejść w ten swoisty „obieg” np. organizować
corocznie zawody pucharu świata. Jak można zauważyć szczególnie w dyscyplinach
zimowych nazwy organizatorów przewijają się stale te same, dzięki właśnie
imprezom tam rozgrywanym takie miejscowości jak Trondheim, Falun, Oberstdorf
mogą liczyć na rzesze turystów. Ludzie przybywają do takich miejsc by móc później
powiedzieć na przykład – „zjeżdżałem po tym samym stoku co Alberto Tomba”.
Gwiazdy sportu i wielkie imprezy zawsze przyciągają uwagę.
3. Podsumowanie.
Strategie rozwoju regionalnego
w Polsce zazwyczaj marginesowo traktują
problematykę rozwoju sportu nadając mu mniejszą wagę w porównaniu z
problemami bezrobocia, szkolnictwa czy rozwoju i poprawy działania
służby
zdrowia.10 Takie podejście można oczywiście uznać za zrozumiałe w kontekście
społecznej percepcji ważności problemów do rozwiązania. Można jednak zastanawiać
się czy inwestowanie w rozwój sportu nie mogłoby być połączone z podejmowaniem
działań naprawczych czy stymulacyjnych w innych dziedzinach życia społecznego.
Jakie zatem można dostrzec powiązania między rozwojem sportu w mieście
(regionie) i rozwiązywaniem innych problemów społecznych?.
a. Bezrobocie
Rozwój profesjonalnych klubów sportowych oznacza powstawanie nowych
miejsc pracy, budowa obiektów także. Dlatego tez można zaryzykować stwierdzenie
że inwestując w sport inwestujemy w nowych pracodawców – nie tylko dla
sportowców ale dla rzeszy innych ludzi.
b. Szkolnictwo
Sport stanowi istotny element wychowania. Chodzi tu zarówno o zdrowotne
walory uprawiania sportu jak i znaczenie tej sfery działania dla
budowania
pozytywnych wzorców osobowych, uczenia się konkurowania w oparciu o ścisłe
normy i nakazy kulturowe, czy kształtowania postaw wobec sukcesu i porażki .
c. Służba Zdrowia
Wraz z budową nowoczesnych ośrodków sportowych potrzebne jest również
odpowiednie zaplecza medyczne, dlatego inwestycje w działalność sportową są
10
Takie tendencje zauważył Autor w trakcie odbywania praktyki w Małopolskim Instytucie
Samorządności Terytorialnej i Administracji uczestnicząc w tworzeniu strategii rozwojowych dla
regionów.
nierozerwalnie związane z inwestowaniem również i w tą dziedzinę. Oczywiście
ważnym również jest że poprzez propagowanie sportu masowego poprawia się
kondycja fizyczna społeczeństwa a co za tym idzie zdrowie.
d. zapobieganie przestępczości
Sport w ostatnich latach kojarzy się także z chuligańskimi wybrykami na
stadionach co często odstrasza potencjalnych sponsorów od inwestycji. Należy
jednak zauważyć że połączone siły policji i działaczy sportowych powoli lecz stale
porządkują tę niechcianą „otoczkę” sportu. Nadal zdarzają się oczywiście, szeroko
zazwyczaj opisywane w mediach zajścia na stadionach czy w różnych punktach
miasta, jednak coraz bardziej upowszechniają się wzory alternatywne - kibicowanie
rodzinne,
należących
wzrost
do
zainteresowania
środowisk
aktywnością
intelektualnych
czy
w
klubach
sportowych
artystycznych,
także
osób
wzrasta
zainteresowanie studentów. Jest zatem szansa, że agresywni kibice znajdą się w
mniejszości i przestaną dominować. Warto przy okazji pamiętać że rozwój sportu
szczególnie w jego masowym wydaniu zapewnia
wielu młodym ludziom zajęcie,
ukierunkowuje ich zainteresowania, dostarcza społecznie aprobowanych sposobów
na wykazywanie swojej siły fizycznej czy dążenia do sukcesów.
Te i inne przykłady uzasadniają tezę o bardzo istotnym miejscu sportu w życiu
społeczności lokalnej. Nie tylko dostarcza środków pozwalających
ponad przeciętność”
11
jej „wybić się
, ale także ma pozytywny wpływ na inne dziedziny życia.
Warto zatem zabiegać o szersze uwzględnianie tego zagadnienia w gminnych
strategiach rozwoju.
11
Hasło Zbigniewa Drzymały – twórcy sukcesu drużyny Groclin – Dyskobolia w Grzodzisku
Wielkopolskim