wartość nawozowa osadów ściekowych z niektórych oczyszczalni

R O C Z N IK I G L E B O Z N A W C Z E T. X X X V III. NR 3. S. 93— 102. W AR SZAW A 1987
E L IG IU S Z R O S Z Y K . S T E F A N I A R O S Z Y K . Z O F IA S P IA K
W ARTOŚĆ NAW OZOW A OSADÓW ŚCIEKOW YCH Z N IEK TÓ R Y C H
OCZYSZCZALNI PO ŁU D N IO W O -ZA CH O D N IEJ POLSKI
CZĘŚĆ I. SKŁAD CH EM IC ZN Y OSADÓW
K atedra C hem ii R oln czei A k ad em ii R oln iczej w e W rocław iu
Nierozwiązany dotychczas problem utylizacji osadów ściekowych w kraju
budzi coraz większe zainteresowanie. Dowodem tego może być wzrasta­
jąca ilość opublikowanych w ostatnich latach prac na ten temat [1, 2, 6, 8, 10].
Nagromadzenie tych odpadów przy oczyszczalniach krajowych wynosiło
w 1984 roku 4851 tys. ton [1], przy czym uzyskane w omawianym
roku osady z oczyszczalni przemysłowych i komunalno-przemysłowych zo­
stały wykorzystane gospodarczo w 40,4%, unieszkodliwione w 3,8%, nato­
miast reszta uległa zdeponowaniu na składowiskach. Z uwagi na brak
możliwości w naszych warunkach innego zagospodarowania najczęściej uważa
się, że osady powinny być wykorzystane do nawożenia gleb uprawnych.
Należy zaznaczyć, że w wielu krajach zachodnich zagospodarowanie
osadów urasta również do rangi problem u i że dotychczas nie znalazł
on akceptowanego rozwiązania z uwagi na zagrożenia stąd wynikające.
W N R D opracowano [15] normę traktującą głównie o wymaganiach bio­
logicznych, natom iast we Francji [14] wydano normę eksperymentalną,
traktującą o przygotowaniu osadów jako produktu handlowego do celów
nawozowych. W innych krajach dopuszczenie bądź dyskwalifikacja osadów
do nawożenia gleb regulowane są przepisami urzędów podległych mini­
sterstwu zdrowia [7 ,8] lub gospodarki rolnej i leśnej [3]. Wielu jednak
autorów sugeruje niezbędność ustalenia ujednoliconych norm urzędowych
dla tego rodzaju odpadów stosowanych w rolnictwie [9, 11, 12].
Przeprowadzone badania miały na celu wzbogacenie m ateriału poznaw­
czego nad składem chemicznym i działaniem nawozowym osadów pocho­
dzących z niektórych oczyszczalni południowo-zachodniej Polski.
94
E. R oszyk i in.
B A D A N IA W Ł A S N E
Do badań pobrano osady z 11 oczyszczalni, a mianowicie:
— w Brzegu Dolnym — osady pochodzące ze ścieków przemysłowych
z niewielką domieszką ścieków bytowych. Osady w całości są depono­
wane na nieużytkach,
— w Rokitkach — odwodnione odchody z fermy tuczu trzody chlewnej,
wykorzystywane w całości przez miejscowy PG R do nawożenia p ó l
— w Legnicy — ścieki komunalne i małego przemysłu, składowane na
hałdach,
— w Sycowie — ścieki przemysłu spożywczego; zalegające na terenie
oczyszczalni,
— w Świdnicy — osady ze ścieków przemysłowo-komunalnych, częścio­
wo składowane na terenie oczyszczalni, częściowo stosowane do nawożenia
pól i ogrodów,
— w Opolu — w przeważającej mierze osady pochodzą ze ścieków ko­
munalnych z domieszką przemysłowych. Składowane na terenie oczyszczalni,
niekiedy stosowane przez miejscowych ogrodników,
— w Świebodzicach — osady ze ścieków komunalno-przemysłowych,
w części składowane na terenie oczyszczalni, częściowo zabierane przez
okolicznych rolników do nawożenia pól,
— we W rocławiu-Leśnicy — osady przemysłowo-komunalne składowane
na terenie oczyszczalni,
— we W rocławiu-Osobowicach — osady przemysłowo-komunalne czę­
ściowo składowane, częściowo stosowane na polach miejscowego PG R,
— w Lądku Zdroju — osady ze ścieków komunalnych stosowane w ca­
łości przez rolników do nawożenia,— w Głogowie — osady komunalno-przemysłowe składowane na terenie
oczyszczalni.
Tak więc zebrane próbki osadów pochodziły w trzech przypadkach
z oczyszczalni ścieków komunalnych (bytowych), w czterech — z oczysz­
czalni o wyraźnej przewadze ścieków komunalnych nad przemysłowymi,
w trzech — o przewadze ścieków przemysłowych, w jednym przypadku
z oczyszczalni ścieków przemysłowych.
W próbkach tych, po ich uprzednim przygotowaniu w laboratorium ,
oznaczono ogólnie stosowanymi metodami zawartość materii organicznej,
odczyn oraz szereg właściwości chemicznych (tab. 1 i 2).
Zawartość materii organicznej wahała się od 22,2 do 87,1%, średnio
wynosiła 51,9%. Spośród 11 aż 6 próbek zawierało poniżej 50% materii
organicznej.
Odczyn osadów oznaczony w zawiesinie wodnej i 1 M JCC1 wahał się
w szerokich granicach od bardzo kwaśnego do zasadowego. Większość jednak
próbek miała odczyn w interwale od lekko kwaśnego do zasadowego.
T a b e la 1
O d czyn oraz zaw artość m aterii organicznej i m ak roelem en tów w n iek tórych o sa d a ch ściek ow ych z oczyszczaln i p ołu d n io w o -za ch o d n iej P o lsk i
(zaw artość w suchej m asie)
R eaction s and con ten t of organ ie m atter and m acroelem en ts in som e slu d ges from sew age treatm ent p lan ts o f sou th -w estern P o la n d
(content in dry m atter)
M ateria
P o ch o d z en ie osad u
P
pH
organiczna
Sludge from
O rganie
treatm ent plant
m atter
N całk.
N total
н 2о
KCl
8,4
8,3
4
N -N 0 3
m g /100 g
m g /100 g
n
-
n h
К
Ca
Mg
0,27
2,64
0,23
°/
/0
°/
/о
Syców
28,2
2,33
1060,0
117,6
0,59
Lądek Zdrój
33,5
5,0
4,7
1,45
13,6
96,0
0,38
0,25
0,10
0,45
R okitki
87,1
6,7
6,5
1,50
26,1
54,6
1,55.
0,09
1,23
0,21
Legnica
72,5
7,2
7,3
0,73
24,6
23,1
0,14
0,17
1,46
0,21
Ś w ieb od zice
43,8
6,6
6,5 '
1,80
9,7
220,0
0,98
0,37
0,66
0,33
G ło g ó w
22,2
7,0
6,8
0,75
16,8
112,5
0,39
0,18
1,32
0,48
O p o le
57,5
6,7
6,5
1,81
14,2
34,3
1,11
0,24
4,04
0,38
Św idnica
68,8
5,1
4,9
1,07
133,6
48,9
5,01
0,15
1,54
0,2 6
W rocław -L eśn ica
37,1
6,1
5,9
1,50
16,4
20,7
0,91
0,09
1,62
0,27
W ro cła w -O so b o w ice
34,0
5,7
5,5
1,00
14,6
16,5
0,44
0,08
4 ,9 0 '
1,20
Brzeg D o ln y
86,4
7,2
7,5
0,28
5,2
25,3
0,13
0,13
5,13
0,80
E. R oszyk i in.
96
T a b e la
2
C a łk o w ita za w a rto ść m etali (w ppm s.m .) w n iek tórych o sad ach ściek ow ych
z oczyszczaln i p o łu d n io w o -za ch o d n iej P olsk i
T o ta l
co n ten t
o f m etals
P o ch o d z en ie osad u
S lu d g e from
(in
ppm d .m .) in som e slu d ges
o f sou th -w estern P olan d
Fe
Mn
Zn
from
Cr
sew age
treatm en t
p lants
Cu
Ni
Pb
treatm en t plant
S y có w
L ądek Zdrój
1130
150
900
10
30
15
100
25500
210
1750
60
60
25
300
R ok itk i
3000
210
220
10
35
10
10
L egnica
12700
130
1080
40
320
110
35
Ś w ieb o d zice
22500
510
4700
230
450
65
130
G ło g ó w
24000
670
1400
20
350
20
175
4900
310
2070
110
80
110
150
O p ole
Ś w id n ica
10200
720
34800
4000
3300
1500
110
W ro cła w -L eśn ica
17500
180
5700
8500
1650
30
140
W rocław -O so b o w ice
11400
110
3050
330
500
100
170
Brzeg D o ln y
13600
545
2000
75
175
590
54
co należy uznać za korzystne z punktu widzenia właściwości nawozowych.
Nie stwierdzono zależności odczynu od pochodzenia ścieków.
Zawartość azotu całkowitego była bardzo zróżnicowana — od 0,28 do
2,33% N i wynosiła średnio 1,30%. Nieco bogatsze w ten składnik były
osady komunalne, najuboższy natom iast był osad pochodzący ze ścieków
przemysłowych. Azot amonowy występował w granicach od 5,2 do 133,6 mg
w 100 g (tab. 1), w jednym osadzie zawartość przekroczyła 1000 mg.
Stosunek zawartości N (N H 4): N ( N 0 3) układał się niezależnie od pocho­
dzenia osadu i wynosił odpowiednio: 1:0,1-22,9. Świadczy to o zróżnico­
wanym stopniu rozkładu substancji organicznej, a szczególnie związków
azotowych w badanych osadach.
Koncentracja fosforu wahała się od 0,13 do 5,01%, przy czym w 5
próbkach była mniejsza od 0,5%.
Zawartość potasu wynosiła średnio 0,18% przy wahaniach od 0,08 do
0,37%, przy czym osady przemysłowo-komunalne były najuboższe w ten
składnik.
Pod względem zawartości wapnia osady były zróżnicowane, zawartość
bowiem tego składnika wahała się od 0,10 do 5,13%, wynosząc średnio
2,24% Ca. N atom iast zawartość magnezu nie wykazała większego zróżni­
cowania; przy średniej zawartości 0,44% Mg wyniki oscylowały w gra­
nicach od 0,21 do 1,20%.
W artość n a w o zo w a o sa d ó w ściek ow ych
97
Zawartość mikroelementów, jak należało oczekiwać, w wielu osadach
była bardzo duża. Pomijając występowanie żelaza, którego zawartość kształ­
towała się niezależnie od pochodzenia osadu, oraz manganu występującego
w stosunkowo niewielkich ilościach, pozostałe spośród oznaczanych m ikro­
elementów wykazywały bardzo duże wahania (tab. 2), szczególnie cynk
(od 220 do 34800 ppm), chrom (od 10 do 8500 ppm) i miedź (od 30
do 3300 ppm). Nieco mniejsze różnice stwierdzono w zawartości niklu
i ołowiu. Średnio zawartość mikroelementów w badanym materiale układała
się w malejącym szeregu: żelazo 13 300, cynk 5242, chrom 1216, miedź 632,
mangan 340, nikiel 234 i ołów 125 ppm.
W celu zbadania wpływu okresu składowania osadów na ich skład
chemiczny pobrano próbki osadów z różnych składowisk i z różnych
miejsc na pryzmach w tej samej oczyszczalni, poddając je analizie chemicznej.
Chociaż uzyskane wyniki oznaczeń (tab. 3) wykazują pewne wahania,
nie stwierdzono jednak, aby okres przechowywania osadów do 3 lat wpły­
nął w znaczący sposób na zmianę odczynu oraz zawartość materii orga­
nicznej i makroelementów. Różnice w zawartości składników dowodzą na­
tomiast zmienności wynikającej ze zróżnicowanego składu ścieków podda­
wanych oczyszczeniu.
Podobnie do makroelementów układała się zawartość mikroelementów
(tab. 4). I w tym przypadku mimo pewnych wahań zawartości nie uja­
wnił się wpływ okresu przechowywania na koncentrację mikroelementów.
Najbogatsze w te składniki były osady składowane przez okres 6-8 mie­
sięcy, co świadczyć może o większej ich koncentracji w ściekach poda­
wanych w tym okresie do oczyszczalni.
D Y S K U S J A W Y N IK Ó W
O wartości nawozowej osadów ściekowych decyduje przede wszystkim
zawartość w nich materii organicznej i makroelementów, ponieważ tylko
te właściwości decydują o ekonomicznej opłacalności ich stosowania
w rolnictwie.
Badane osady uznać należy za przeciętnie zasobne, przy czym gdyby
przyjąć proponow aną przez niektórych autorów granicę minimalnej zawar­
tości azotu (0,5%), fosforu (0,5%) i materii organicznej (50%), wówczas
część spośród nich już z tego powodu nie kwalifikowałaby się do celów
nawozowych [16]. Mając to na względzie można by sądzić o nieopłacal­
ności nawożenia osadami pochodzącymi z oczyszczalni w: Lądku-Zdroju,
Głogowie, W rocławiu-Osobowicach i Brzegu Dolnym, a częściowo również
Legnicy i Wrocławiu-Leśnicy.
Powszechnie przyjmuje się jednak [ 1, 5, 10, 16, 18], że o przydatności
osadów w chwili obecnej decyduje koncentracja w nich mikroelementów.
Rocz. G leb.
7
T a b e la 3
O dczyn oraz zaw artość całk ow ita m ak roelem en tów w osad ach p och o d zą cy ch z oczyszczaln i C iernie (zaw artość w suchej m asie)
R eaction and total con ten t m acroelem en ts in slu d ges from the sew age treatm ent plant C iernie (co n ten t in dry m atter)
M ateria
organ iczn a
P o ch o d z en ie próbki
%
próbka ^
KC1
N
P
К
Ca
Mg
6,8
2,45
0,34
0,21
0,52
0,45
58,1
6,2
5,9
3,09
1,04
0,26
0,59
0,14
26,7
6,2
5,6
2,82
0,74
0,24
0,52
0,10
30,3
6,1
6,0
3,12
1,05
0,24
0,56
0,17
30,6
6,2
6,0
3,00
1,07
0,26
0,64
0,15
42,4
6,8
6,0
2,88
0,85
0,31
0,83
0,10
42,4
6,3
5,8
2,98
1,08
0,41
0,96
0,10
37,5
6,3
6,2
3,12
0,75
0,27
0,67
0,10
50,1
6,0
5,9
2,61
0,88
0,30
0,68
0,10
56,4
6,3
6,0
3,19
0,93
0,23
0,71
0,52
próbka 2
sam ple
36,5
6,9
6,6
2,30
0,61
0,21
0,64
0,42
próbka 2
sam ple
64,8
6,4
6,1
3,20
0,57
0,21
0,68
0,46
próbka 2
próbka
sam ple
próbka
sam ple
próbka ^
sam ple
próbka j
sam ple
próbka 2
sareple
próbka
sam ple
próbka ^
sam ple
próbka
sam ple
O sad 2 - 3 -letni
2 -3 years old sludge
2o
7,0
sam ple
6 -8 m on th s old slu d ge
h
54,2
sam ple
O sad 6 -8 -m iesięczn y
% in dry m atter
O rgan ic
m atter
S lu dge sam ple
O sad św ieży
Fresh sludge
P rocen t w suchej m asie
pH
'
T a b e la 4
C ałk ow ita zaw artość m etali (w ppm s.m.) w osa d a ch p o ch o d zą cy ch z oczy szcza ln i C iernie
T otal content o f m etals in slu d ge from sew age treatm ent plant C iernie (con ten t in dry m atter)
P och od zen ie osad u
S ludge sam ple
p róbka
sam ple
p róbka 2
sam ple
O sad św ieży
Fresh sludge
próbka
sam ple
próbka
sam ple
próbka
sam ple
próbka
sam ple
p róbka ^
O sad 6 -8-m iesięczn y
6 -8 m on th s old sludge
sam ple
p róbka 2
sam ple
prób k a ^
sam ple
próbka
sam ple
O sad 2—3-letni
próbka 2
2 -3 years old sludge
sam ple
próbka
sam ple
Fe
Mn
Zn
Cl
Cu
Ni
Pb
Cd
11 900
260
1800
100
270
65
160
10
13 300
550
2700
370
390
160
160
12
9 900
200
1800
250
210
90
110
10
10 900
440
2400
370
310
140
120
12
11 100
330
2300
330
270
100
130
10
12 900
320
3000
400
440
240
180
20
14 500
450
3100
500
600
230
210
15
15 700
470
3100
410
550
200.
200
25
13 Ю0
360
2500
330
280
120
200
12
13 800
430
2500
190
,3 3 0
130
170
30
10 100
170
1600
100
230
60
320
10
10 800
340
1700
150
260
160
120
12
'
100
E. R oszyk i in.
Zawartość tych składników w części badanych osadów była duża. Dotyczy
to w szczególności oczyszczalni w Świebodzicach (cynk), W rocławiu-Leśnicy
(cynk, chrom, miedź), W rocławiu-Osobowicach (cynk) i Brzegu Dolnym
(nikiel). Należy jednak zwrócić uwagę, że osad z Opola wykazywał pod­
wyższoną zawartość cynku i niklu, a z Legnicy tylko niklu. Tak więc
do osadów nie budzących pod tym względem zastrzeżeń zaliczyć można
jedynie osady komunalne z Lądka Zdroju i Głogowa, osad pochodzący
z oczyszczalni ścieków przemysłu rolnego w Sycowie oraz nie przefermentowane części stałe gnojowicy z fermy tuczu trzody chlewnej w Rokitkach.
Na przykładzie wybranej oczyszczalni wykazano zmienność składu che­
micznego osadów różniących się terminem uzyskania i długością okresu
składowania, na co w swych pracach wskazują również inni autorzy [16, 17].
Spośród makroelementów większe różnice stwierdzono w zawartości magnezu,
mniejsze fosforu. Duże natom iast różnice występowały w zawartości mikrowiu trzykrotne. Tak duża zmienność sezonowa zawartości składników,
a przede wszystkim mikroelementów, może mieć miejsce wówczas, gdy
część oczyszczanych ścieków jest pochodzenia przemysłowego.
Z poczynionych obserwacji wynika, że jedynie osady komunalne mogłyby
być bez systematycznej kontroli składu chemicznego udostępnione do celów
•nawozowych. Natomiast osady pochodzące ze ścieków przemysłowo-komu­
nalnych powinny podlegać systematycznej kontroli.
W N IO S K I
Uzyskane wyniki pozwalają na wyciągnięcie następujących wniosków:
— użyte do badań osady z różnych oczyszczalni południowo-zachodniej
Polski wykazały bardzo zróżnicowaną zawartość makro- i mikroelementów,
uniemożliwiającą niekiedy ich wykorzystanie w rolnictwie,
— osady pochodzące z tej samej oczyszczalni ścieków wykazały znaczną
zmienność zawartości składników (mniejszą makroelementów, większą m ikro­
elementów), uwarunkowaną zmiennym stosunkiem ścieków komunalnych
i przemysłowych przyjmowanych przez oczyszczalnię.
L IT E R A T U R A
[1] C e b u l a J.: W pływ zan ieczyszczen ia pierw iastkam i ślad ow ym i na p rzyrod n icze w arunki
roln ictw a. Cz.. I. 215. P uław y 1978.
[2] D r z y m a ł a S., М о с е к A .: W pływ zan ieczyszczen ia pierw iastk am i ślad ow ym i na przy­
rod n icze w arunki roln ictw a. Cz. II. 95, P uław y 1985.
[3] E r tl H ., P a p p W .. S c h w i n g h a m m e r H .: U n d ersu ch u n gen über den S ch w erm etall­
geh alt von K lärschlam m en in der Steierm ark. Ö stereich isch e A b w asser R u n d sch . 1.
1978, 1.
101
W artość n a w o zo w a o sa d ó w ściek ow ych
[4] F a s s b e n d e r H .. S t e i m e r t B.: A n fall und ch em isch e Z u sam m en setzu n g der städ tisch en
A b w ässern
von
W olfsb u rg
und
B raun sch w eig.
Z.
P flan z.
B od en k .
142,
219,
1979.
[5] F u r r e r O. J. : JEinfluss h oh er G ab en an K lärschlam m en und S ch w ein egü lle a u f P flan ­
zenertrag und B od en eigen sch aften . Landw . F orsch ., S on d erh eft 33/1, 1977, 249.
[6] G a ł c z y ń s k a В., L e k a n S.: W pływ za n ieczyszczen ia p ierw iatk am i ślad ow ym i na przy­
ro d n icze w arunki roln ictw a. Cz. II. 29, P uław y 1980.
[7] J o h n s o n
S.:
A b w assersch lam m
auf
1978. 546.
[8] J o h n s o n Ś.: D ie B ehan d lu n g und
A ck erlan d .
D as
B eseitigun g von
T ech n isch e
U m w eltm a g a zin
K lärschlam m en
4,
unter B ericksich-
tigun g ihrer seuchenh ygien isch u n b ed en k lich en V erw ertung im H an d bau . Z F A — M erk ­
blatt 1972.
[9] K o r i e n o w a
T. S.,
G o ld fa r b
tiech n ik a 6, 1979, 4.
[10] M i c h a e l G .. S c h m i d
einer
10-iährigen
R .,
D üngung
L. L.,
B a r d tk e
T u row sk i
D .,
J. S.:
W ilb e r g
m it versch ied en en
E.,
W o d o sn o b żen ije i sanitarnaja
M i t s c h k e C h .:
K lärsch lam m en
A u sw irku n g
a u f Ertrag
und
M in e­
ra lstoffgeh alt von B öd en und P flan zen . Landw . F orsch . 33, 1980, 1, 38.
[11] P a g e
A L.:
F ate
and
effects
o f trace elem en ts in
sew age
slu d ge
agricultural lands. E P A , 6 70/2 — 7 4 -0 0 5 , 1974.
[12] V i i t a s a l o J.: H eavy m etals in soil and cereals fertilized with
w hen
ap p lied
to
sew age slu d ge. Progr.
W at. T ech n o l. 10. 5/6, 309, 1978.
[13] V i i t a s a l o J.: R ocz. statyst. 1985. G łó w n y U rząd statystyczn y, W arszaw a 1985.
[14] V i i t a s a l o J.: N o rm e exp erim en tale, U -44041. P rod u its u tilisés en A grik u ltu re, 1975.
[15] V i i t a s a l o J.: N o rm a N R D , T G L 26056, O sad y ściek ow e, za sto so w a n ie roln icze
i o grod n icze.
[16] V i i t a s a l o J.: M em en to T ech n iq u e de L ’eau, D eg rem o n t, 433, 1981.
[17] V i i t a s a l o
J.: A T V
Bayern 1976.
[18] V i i t a s a l o J.:
M erk b latt v. K lärschlam m
M öglich k eiten
in der L an d w irtsch aft.
und G ren zen der V erw ertung von
L an d esgru p pe
K lärschlam m
in der
L an w irtschaft. In form ation ssch rift L A G A , 1978.
i
Э. РОШ ЫК. C. РОШЫК, 3. С П И А К
УДО БРИ ТЕЛ ЬН О Е КАЧЕСТВО О С А Д К А С ТО Ч Н Ы Х ВОД ИЗ Н ЕКО ТО РЫ Х
С Т А Н Ц И Й О Ч И С Т К И С Т О Ч Н Ы Х В О Д Ю Г О -З А П А Д Н О Й П О Л Ь Ш И
Ч. I. Х И М И Ч Е С К И Й С О С Т А В О С А Д К А
К а ф ед р а агр охи м и и С ел ьск охозя й ств ен н ой ак адем и и во В роц лаве
Р езю м е
Х ар а к тер и зо в а л и 11 о б р а зц о в осадк а сточны х в од, к ом м ун ал ьны х и п р ом ы ш л ен ны х,
в от н о ш ен и и со д ер ж ан и я ряда м ак р о- (табл . 1) и м и к р оэл ем ен т ов (табл . 2). У ст а н о ­
влена значительная диф ф ер ен ц иац и я сод ер ж ан и я эти х эл ем ен т ов и скл ю чаю щ ая в крейних
случаях и сп о л ь зо в а н и е осадк а в сел ьск ом хозяйстве.
А н ал и зи р о в а л и такж е ряд о б р а зц о в осад к ов из о д н о й и той же стан ци и очистки
сточн ы х в о д , но с р азличн ы м п е р и о д о м хранения. У ст ан ов л ен а зн ачительная и зм ен ­
чивость со д ер ж а н и я эл ем ен т о в , м ен ь ш ую в случае м ак р о-, а вы сш ую — м и к р оэл ем ен т ов ,
н еза в и си м о о т п ер и о д а хранения. У казанная сезон н ая и зм ен ч и вость, о с о б е н н о сод ер ж ан и я
м и к р о эл ем ен т о в , о б у сл о в л ен а п р едп ол ож и т ел ь н о п р и т ок ом п р ом ы ш л ен ны х сточ н ы х вод.
102
E. R oszyk i in.
E. RO SZYK
S. RO SZYK
Z. SP1AK
F E R T IL IZ IN G V A L U E O F S E W A G E S L U D G E F R O M S O M E S E W A G E T R E A T M E N T
P L A N T S IN T H E S O U T H -W E S T E R N P A R T O F P O L A N D
P A R T I. C H E M IC A L C O M P O S IT IO N O F S L U D G E S
D ep artm en t o f A gricu ltu ral C h em istry, A gricu ltu ral U n iversity o f W roclaw
Sum m ary
Eleven
sam p les
of
slu d ge
of
m un icip al
and
industrial
relation to the co n ten t o f a num ber o f m acro- (T ab le
A very d ifferen tiated con ten t o f these elem en ts in the
sew age
are
ch aracterized
in
1) and m icroelem en ts (T ab le 2).
slu d ges, d isq u alifyin g in extrem e
cases their su ita b ility for u tilization by agriculture has been fou n d .
A lso a num ber o f sam p les o f slu d ges taken from the sam e treatm ent plan t, but at
differen t storage d u ration w ere an alyzed . A con sid erab le variab ility o f the co n ten t o f
elem en ts, greater o f m acro- and sm aller o f m icroelem en ts, irresp ective o f the storage
d u ration , has been p roved . T h is season al variab ility, particularly o f the con ten t o f m icro­
elem en ts seem s to d ep en d on the in flow o f industrial sew age.
Prof. dr hab. Eligiusz Roszyk
Katedra Chemii Rolniczly A. R.
W roclaw, ul. Grunwaldzka 53
Wpłynęło do redakcji и- czerwcu
986