NaCoBeZu klasa 1

NaCoBeZU geografia klasa pierwsza
Zagadnienie
Geografia jako nauka




Mapa źródłem
informacji
geograficznej





Skala mapy, znaki na
mapie











Język mapy
Zagadnienie –Mapa
świata












Współrzędne
Geograficzne




Szczegółowe wymagania
Wyjaśnisz znaczenie terminu: geografia, środowisko
przyrodnicze i geograficzne.
Wymienisz źródła wiedzy geograficznej.
Wymienisz elementy środowiska przyrodniczego, podasz
przykłady.
Podasz powiązania między elementami środowiska
przyrodniczego i geograficznego.
Podasz definicję mapy, przykłady zastosowania mapy.
Omówisz rodzaje map.
Wymienisz i zdefiniujesz elementy mapy.
Omówisz podstawowe elementy, cechy i rodzaje map.
Przedstawisz rodzaje odwzorowań kartograficznych i ich
zastosowanie.
Podasz definicję skali, porównasz wielkości skał.
Obliczysz odległość rzeczywistą na podstawie mapy.
Przeliczysz odległości na podstawie różnych skał.
Przeliczysz wszystkie rodzaje skał.
Omówisz pojęcie generalizacji i jej roli w tworzeniu map.
Obliczysz skale na podstawie znajomości odległości.
Obliczysz rzeczywiste powierzchnie.
Obliczysz skale na podstawie znajomości powierzchni.
Potrafisz rozpoznać skalę mniejszą i większą.
Posługując się skalą mapy obliczysz odległość w terenie i na
mapie.
Potrafisz obliczyć skalę mapy znając odległość rzeczywistą
i odległość na mapie.
Odczytasz wysokość bezwzględną punktu.
Obliczysz wysokość względną.
Wymienisz nazwy metod kartograficznych.
Rozpoznasz metody kartograficzne prezentacji treści na
mapach.
Odczytasz rzeźbę na podstawie poziomic.
Opiszesz środowisko na podstawie mapy.
Zanalizujesz mapy satelitarne
Wskażesz kontynenty i oceany.
Scharakteryzujesz rzeźbę poszczególnych kontynentów na
podstawie mapy.
Wskażesz główne obiekty geograficzne na poszczególnych
kontynentach.
Wskażesz elementy linii brzegowej poszczególnych
kontynentów.
Opiszesz położenie kontynentów biorąc pod uwagę równik,
południk 0°.
Wyjaśnisz znaczenie terminów: „siatka geograficzna”, „siatka
kartograficzna”, „długość geograficzna”, „szerokość
geograficzna”.
Odczytasz współrzędne geograficzne na mapach i globusie.
Wymienisz cechy południków i równoleżników.
Wskażesz i podpiszesz na mapie konturowej południki: zerowy
1
Zagadnienie



Kształt i ruchy Ziemi





Kształt i rozmiary
Ziemi

Ruch obiegowy Ziemi















Ruch obrotowy Ziemi
Rachuba czasu











Szczegółowe wymagania
i 180 stopni, równik, półkule: wschodnią, zachodnią, północną,
południową, zwrotniki , koła podbiegunowe, bieguny.
Określisz położenie geograficzne punktów i obszarów na mapie.
Podasz zasady działania oraz przykłady zastosowania systemu
nawigacji satelitarnej GPS.
Zlokalizujesz na mapie i globusie obiekty na podstawie
współrzędnych geograficznych.
Podasz definicję planety i gwiazdy.
Wymienisz kolejno planety Układu Słonecznego.
Porównasz cechy planety i gwiazdy.
Wymienisz cechy planet wewnętrznych i zewnętrznych.
Opiszesz i porównasz geocentryczny i heliocentryczny model
budowy Wszechświata.
Podasz nazwę kształtu Ziemi, długość promienia ziemskiego i
równika.
Przedstawisz argumenty potwierdzające kulistość Ziemi.
Porównasz kształt kulisty i elipsoidalny.
Omówisz cechy geoidy.
Podasz zasadę wyznaczania geoidy.
Zdefiniujesz ruch obiegowy Ziemi
Podasz daty astronomicznych pór roku.
Wymienisz daty równonocy wiosennej i jesiennej oraz
przesilenia letniego i zimowego.
Podasz następstwa ruchu obiegowego Ziemi.
Wyjaśnisz znaczenie pojęć: orbita, równonoc wiosenna i
jesienna, przesilenie letnie i zimowe, górowanie, widnokrąg.
Podasz cechy ruchu obiegowego Ziemi.
Wymienisz przyczyny występowania astronomicznych pór roku.
Wskażesz na mapie fizycznej świata i nazwiesz obszary na
których występują dni i noce polarne. Podasz przyczyny
występowania tych zjawisk.
Określisz, kiedy kąt padania promieni słonecznych w Polsce jest
największy i najmniejszy.
Podasz kąt nachylenia osi ziemskiej do płaszczyzny orbity.
Omówisz dzienną wędrówkę Słońca w różnych porach roku, w
umiarkowanych szerokościach geograficznych.
Podasz cechy ruchu obrotowego Ziemi.
Wymienisz i opiszesz następstwa ruchu obrotowego Ziemi w
powiązaniu z jego cechami.
Wyjaśnisz przyczynę występowania dnia i nocy.
Omówisz prędkość liniową i kątową.
Omówisz przyczyny i konsekwencje działania siły Coriolisa.
Wyjaśnisz dlaczego zostały wprowadzone strefy czasowe
i międzynarodowa linia zmiany daty.
Wyjaśnisz znaczenie pojęć: ruch obrotowy Ziemi, doba, czas
słoneczny, czas strefowy, czas urzędowy.
Wymienisz nazwy stref czasowych w obrębie których położona
jest Polska.
Obliczysz czas miejscowy znając różnicę długości geograficznej.
Potrafisz obliczyć czas strefowy.
Uzasadnisz konieczność stosowania czasu strefowego i
2
Zagadnienie


Strefy oświetlenia
Ziemi






Zróżnicowanie
temperatury
powietrza na Ziemi







Cyrkulacja
atmosferyczna - wiatr











Zróżnicowanie
klimatyczne Ziemi




Szczegółowe wymagania
urzędowego.
Wyjaśnisz dlaczego międzynarodowa linia zmiany daty nie
pokrywa się dokładnie z południkiem 180 stopni.
Przedstawisz zmianę czasu przy przekraczaniu południka 180
stopni.
Wymienisz strefy oświetlenia Ziemi.
Podasz nazwę obowiązującego w Polsce kalendarza.
Podasz cechy charakterystyczne, w tym zasięg stref oświetlenia
Ziemi.
Opiszesz oświetlenie Ziemi w ciągu roku w różnych
szerokościach geograficznych.
Obliczysz kąt padania promieni słonecznych w dniach przesileń
i równonocy w strefie umiarkowanej, międzyzwrotnikowej.
Rozpoznasz położenie miejsca po dziennej wędrówce Słońca
w dniach przesileń i równonocy.
Wymienisz czynniki klimatotwórcze wpływające na wartość
temperatury powietrza.
Sporządzisz klimatogram korzystając z danych klimatycznych.
Obliczysz średnią temperaturę powietrza (dobową i roczną),
średnią roczną i dobową amplitudę temperatury powietrza,
roczną sumę opadów atmosferycznych.
Obliczysz zmiany temperatury powietrza wraz ze wzrostem
wysokości nad poziomem morza.
Omówisz zależności temperatury od szerokości geograficznej.
Omówisz przyczyny zróżnicowania temperatury powietrza na kuli
ziemskiej
Przedstawisz mechanizm powstawania efektu cieplarnianego
i problem dziury ozonowej.
Wyjaśnisz znaczenie terminów: ciśnienie atmosferyczne, niż
baryczny, wyż baryczny, izobara.
Wymienisz jednostki ciśnienia atmosferycznego.
Wymienisz przykłady wiatrów stałych i okresowo zmiennych
występujących na kuli ziemskiej.
Scharakteryzujesz rodzaje wiatrów (pasaty, monsuny, bryzę,
fen)
Wyjaśnisz przyczynę powstawania wiatru.
Wskażesz na mapie fizycznej świata obszary występowania
pasatów i monsunów.
Sporządzisz schemat wyżu i niżu barycznego.
Wyjaśnisz zależność między wartością ciśnienia
atmosferycznego a wysokością nad poziomem morza.
Wyjaśnisz w jaki sposób powstają cyklony tropikalne i tornada,
opiszesz je i podasz obszary ich występowania.
Przedstawisz ruch powietrza w układach barycznych na półkuli
północnej.
Scharakteryzujesz cyrkulację powietrza w strefie
międzyzwrotnikowej.
Wyjaśnisz znaczenie terminu: klimat
Opiszesz wpływ czynników klimatotwórczych na klimat.
Wymienisz składniki klimatu.
Wymienisz czynniki klimatotwórcze.
3
Zagadnienie








Hydrosfera





Litosfera






Rzeźbiarze lądów –
procesy kształtujące
powierzchnię Ziemi











Rola wód w
kształtowaniu
krajobrazu



Szczegółowe wymagania
Podasz różnice między klimatem a pogodą.
Wymienisz strefy klimatyczne na kuli ziemskiej i wskażesz ich
zasięg na mapie.
Podasz przykłady wpływu klimatu na życie i działalność
gospodarczą człowieka.
Podasz na podstawie map tematycznych zależności między
strefami oświetlenia Ziemi a strefami klimatycznymi.
Opiszesz klimat górski.
Omówisz wpływ klimatu górskiego na występowanie pięter
roślinnych.
Potrafisz zanalizować wykresy klimatyczne.
Opiszesz na podstawie wykresów i danych liczbowych przebieg
temperatury powietrza i opadów atmosferycznych w ciągu roku
w wybranych stacjach meteorologicznych położonych w różnych
strefach klimatycznych.
Wskażesz na mapie fizycznej i konturowej oceany i podasz ich
nazwy.
Wymienisz rodzaje ruchów wody morskiej.
Podasz przykłady ciepłych i zimnych prądów morskich i
wskażesz na mapie.
Omówisz przyczyny występowania falowania i pływów morskich.
Podasz przykłady gospodarczego wykorzystania wód
podziemnych.
Wyjaśnisz znaczenie pojęć: skała, minerał.
Podasz różnice między minerałem a skałą.
Sklasyfikujesz skały ze względu na ich genezę.
Wymienisz przykłady gospodarczego wykorzystania skał
i minerałów.
Rozpoznasz na podstawie okazów skał wybrane skały i określisz
ich rodzaj ze względu na genezę.
Podasz i zaklasyfikujesz do głównych grup skał przykłady skał
ważnych dla gospodarki.
Podasz główne warstwy wnętrza Ziemi
Wskażesz płyty litosfery.
Omówisz zjawiska na granicach płyt litosfery.
Omówisz przyczynę ruchu płyt litosfery.
Omówisz ruchy epejrogeniczne i izostatyczne.
Wymienisz czynniki kształtujące rzeźbę powierzchni Ziemi.
Wyjaśnisz znaczenie pojęć: lawa, erupcja, wulkan.
Wymienisz przykłady wulkanów i wskażesz je na mapie fizycznej
świata.
Wymienisz i zdefiniujesz elementy budowy wulkanu.
Wykażesz związek pomiędzy płytową budową litosfery
a występowaniem zjawisk wulkanicznych oraz aktywności
sejsmicznej.
Wskażesz na mapie fizycznej świata przebieg Ognistego
Pierścienia Pacyfiku.
Zdefiniujesz obszary sejsmiczne i asejsmiczne.
Podasz przykłady rzeźby terenu ukształtowanej przez wodę.
Wymienisz elementy rzeźby w poszczególnych odcinkach biegu
rzeki.
4
Zagadnienie






Rzeźbotwórcza
działalność wiatru
Rzeźbotwórcza
działalność lodowców















Szczegółowe wymagania
Wyjaśnisz znaczenie terminów: erozja, akumulacja, dorzecze,
źródło, rzeka główna, dopływ, ujście, dział wodny, meander,
starorzecze.
Wymienisz typy ujść rzecznych.
Rozróżnisz wybrzeża erozyjne i akumulacyjne.
Scharakteryzujesz rzeźbotwórczą działalność rzeki
w poszczególnych odcinkach (erozja, akumulacja) .
Wskażesz na mapie fizycznej świata przykłady najdłuższych
rzek.
Omówisz rzeźbotwórczą działalność morza (abrazja,
akumulacja).
Określisz czynniki sprzyjające działalności wiatru.
Zdefiniujesz akumulacyjną i erozyjną działalność wiatru.
Podasz przykłady form eolicznych.
Sklasyfikujesz formy eoliczne.
Rozpoznasz wydmy: paraboliczną i barchan.
Omówisz powstawanie wiatrowych form erozyjnych (wskutek
korazji, deflacji) i form akumulacyjnych.
Podasz przykłady regionów aktywnej działalności wiatru.
Przedstawisz zróżnicowanie wydm na świecie i w Polsce.
Zdefiniujesz lodowiec górski i kontynentalny.
Wymienisz czynniki warunkujące powstawanie lodowców
górskich i lądolodów.
Wymienisz formy rzeźby terenu powstałe w wyniku działalności
lodowców górskich i lądolodów.
Rozpoznasz na ilustracjach formy polodowcowe i podasz ich
nazwy.
Omówisz rzeźbotwórczą rolę lądolodów i lodowców górskich.
Wskażesz na mapie fizycznej świata obszary współcześnie
zlodowacone.
Ocenisz wpływ zmian klimatycznych na grubość pokrywy
lodowej lodowców górskich i lądolodów.
5