Untitled - GABINET LEKARSKI MAREK PLESKOT

NIEMOWLĘ
2016
Pielęgnacja
Szczepienia ochronne
Karmienie
Choroby
MAREK PLESKOT
Autor poradnika jest pediatrą od 30 lat.
Przez 14 lat uczył studentów oraz specjalizujących się lekarzy
w Warszawskiej Akademii Medycznej, od 20 lat prowadzi
gabinet pediatryczny w Podkowie Leśnej. Wie, czego
potrzebują dzieci, ale wie także, z czym sobie często nie radzą
rodzice i czego zwykle nie zdążą wytłumaczyć lekarze.
W rozdziale:
CHOROBY
Zamiast wstępu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
Odbieramy dziecko ze szpitala. . . . . . . . . . . . . . . . 7
Pierwsze chwile w domu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
Witaj służbo zdrowia, czyli badania bilansowe. . . 9
SZCZEPIENIA
Święty spokój . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
Odpowiedni klimat. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
Zdrowy sen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
Bezpieczna noc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
Sport od kołyski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
KARMIENIE
Pieluszka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
Kąpiel. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
Pępek. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
PIELĘGNACJA
6
15
CHOROBY
SZCZEPIENIA
W ostatnich latach coraz więcej dzieci w przedszkolu i szkole
ma problemy z koncentracją, nie radzi sobie ze stresem i z własnymi emocjami. Coraz częściej rodzice zmuszeni są szukać pomocy
u specjalistów. Nie wszyscy jednak mają na to czas i pieniądze, nie
do końca wiadomo też, co jeszcze jest normą, a co już nie.
A zaczyna się tak wcześnie. Specjaliści od mechanizmów
neurorozwojowych uważają, że, poza czynnikami dziedzicznymi
i ewentualnymi zaburzeniami okołoporodowymi, na rozwój człowieka największy wpływ mają pierwsze tygodnie życia. Noworodki
są ciekawe świata, ale ich możliwości poznawania otoczenia są
ograniczone. Mózg dopiero się rozwija, niedojrzały układ nerwowy bardzo szybko reaguje na nadmiar bodźców stresem, co może
się objawiać niepokojem, bólami brzucha, nieregularnymi wypróżnieniami czy też wzmożonym napięciem mięśniowym. Dlatego nie
wolno traktować noworodków i niemowląt jak „małych dorosłych”. To wykracza poza ich możliwości i w konsekwencji niekorzystnie wpływa na rozwój.
KARMIENIE
Święty spokój
PIELĘGNACJA
najmniejszych wątpliwościach dziecko powinien zbadać specjalista
ortopeda.
Uzupełnieniem badania klinicznego jest badanie ultrasonograficzne (USG) stawów biodrowych, które wykonuje się w 6–8 tygodniu życia, a następnie około 4. miesiąca życia. W badaniu USG
nie tylko potwierdza się podejrzewaną nieprawidłowość, lecz także
można rozpoznać tzw. niemą dysplazję, czyli wadę bez objawów
klinicznych (częstość występowania: 6–8%).
CHOROBY
−−trudności w czasie karmienia (leniwe ssanie, męczenie się,
ulewanie obfite pokarmu),
−−wybitnie wzmożona potliwość,
−−wydłużone okresy snu lub trudności w budzeniu się z niego,
−−opóźnienie rozwoju psychomotorycznego. Sport od kołyski
SZCZEPIENIA
KARMIENIE
PIELĘGNACJA
Dzieci do snu należy kłaść na plecach, wykazano jednak, że
rozwój motoryczny niemowląt układanych wyłącznie w ten sposób
jest opóźniony w porównaniu z rówieśnikami układanymi także na
brzuchu. Dobrze jest więc układać niemowlę na brzuchu – kiedy nie śpi. Wysiłek związany z unoszeniem głowy wzmacnia mięśnie. Wymuszone w tej pozycji przenoszenie ciężaru ciała na prawą
i lewą stronę jest umiejętnością konieczną do następnych etapów
rozwoju.
Wskazane są ćwiczenia z rodzicami. Gimnastyka polegająca
na delikatnym kilkakrotnym poruszaniu wszystkimi stawami pobudza funkcje całego ciała. Powolne ostrożne przetaczanie z boku
na bok utrwala świadomość środka ciężkości i środkowej linii ciała. Naprzemienne łączenie prawej rączki z lewą nóżką i odwrotnie
stymuluje współpracę obu półkul mózgowych i wspiera rozwój
sprawności ruchowej z kontrolą obu stron ciała. Dzieci uwielbiają
gimnastykę i w ten sposób przygotowują się do raczkowania, które
z kolei jest niezbędne do dalszego prawidłowego rozwoju.
Okresowym przeciwwskazaniem do układania na brzuchu
jest nadmierne łukowate wyginanie ciała z głową i nogami powyżej
brzucha. Takie niemowlęta należy często nosić w lekkim wygięciu
30
CHOROBY
SZCZEPIENIA
KARMIENIE
PIELĘGNACJA
odpadnięcia kikuta i wygojenia pępka należy to miejsce chronić
przed zamoczeniem i osłaniać płatkami jałowej gazy; trzeba też
odwijać brzeg pieluszki, żeby zapewnić dostęp powietrza. Szczelne
opatrunki na pępku utrudniają naturalne wysuszanie kikuta pępowiny i zwiększają ryzyko zakażenia.
Do czasu odpadnięcia kikuta pępowiny należy kąpać noworodka w wanience z niewielka ilością wody, aby nie moczyć pępowiny. Zalecana sucha pielęgnacja pępka polega na umyciu kikuta
pępowiny wodą z mydłem jeśli zostanie zabrudzony kałem lub
moczem oraz jego dokładnym osuszeniu. Kikut trzeba przemywać
na przewijaku, nie podczas kąpieli. Unosimy go lekko w górę, czyszcząc skórę w najbliższej okolicy. Do osuszania najwygodniej używać
jednorazowych gazików i patyczków higienicznych.
Nie przecieramy kikuta alkoholem ani gencjaną czy jodyną; to
pierwsze może wydłużyć czas jego odpadnięcia, a drugie powoduje
zabarwienie, które utrudnia ocenę procesu gojenia. Jeżeli dojdzie
do masywnego zabrudzenia kałem, pępek i skórę wokół niego, po
umyciu, można dodatkowo odkazić Octeniseptem. Ten sam preparat odkażający bywa zalecany do pielęgnacji kikuta pępowiny, ale
tylko w przypadku złych warunków higienicznych w miejscu pobytu dziecka.
Kiedy do lekarza? Natychmiast, jeśli okolica pępka będzie
obrzęknięta i zaczerwieniona, a z pępowiny zacznie się sączyć ropna wydzielina. Może to być zapalenie okołopępkowe, które zwykle
wymaga leczenia antybiotykami w szpitalu.
Obfite krwawienie z pępowiny wskazuje na zaburzenia krzepnięcia i wymaga pilnych badań laboratoryjnych i leczenia.
36
W rozdziale:
CHOROBY
Żywienie niemowlęcia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
Co powinna jeść karmiąca mama . . . . . . . . . . . . . 45
Leki podczas karmienia piersią . . . . . . . . . . . . . . . 48
Problemy z karmieniem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
Czy dziecko się najada?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
SZCZEPIENIA
Kłopoty karmiących mam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
Przechowywanie mleka matki . . . . . . . . . . . . . . . 63
Karmienie mieszanką mleczną . . . . . . . . . . . . . . . 64
Nie samym mlekiem… . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70
Warto zapamiętać . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82
KARMIENIE
O zachowaniu przy stole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83
PIELĘGNACJA
40
Zalecenia żywieniowe
CHOROBY
SZCZEPIENIA
Niestety, połowa matek Polek nie słyszała, że istnieją jakieś
schematy żywienia. Nieprawidłowe odżywianie prowadzi do otyłości, ale zarazem nawet nadmiernie puszyste bobasy mogą być
niedożywione.
W tabeli poniżej przedstawiono schemat żywienia niemowląt. We wszystkich miesiącach, przez cały rok, zalecane jest karmienie piersią. Przez trzy miesiące karmimy na żądanie, w następnych
trzech staramy się „wyregulować” karmienia – do sześciu dziennie.
W drugim półroczu pokarmy uzupełniające częściowo zastępują
mleczne. Ewentualne podanie mleka mamy po posiłkach stałych
należy traktować jako popicie jednego z nich. Usilnie się staramy,
aby nie karmić dziecka więcej niż sześć razy na dobę.
KARMIENIE
Wiek
(mies.)
6
7–9
Pokarmy uzupełniające u niemowląt karmionych naturalnie
Autor zaleca w 6 miesiącu „miesięczne smakowanie”, jak wyżej.
PIELĘGNACJA
Posiłki uzupełniające (początkowo 1, pod koniec 9 miesiąca 2–3)
1 x 150–180 g zupy jarzynowej lub przecieru jarzynowego z gotowanym mięsem, w ilości 10–15 g. Mięso zastępujemy rybą
1–2 x w tygodniu. Do zupek dodajemy codziennie kleik zbożowy
(1–2 łyżeczki) i 1/2 żółtka co drugi dzień. Zupki wzbogacamy tłuszczem wysokiej jakości (masło, niskoerukowy olej rzepakowy, oliwa)
w ilości ok. 1 łyżeczka na porcję.
1 x ok. 150 g kaszki lub kleiku bezglutenowego (na mleku mamy
lub modyfikowanym, albo dodany do przecieru warzywnego lub
owocowego),
1 x przecier owocowy lub sok owocowy (najlepiej przecierowy, nieklarowany) nie więcej niż 150 g/dobę.
74
CHOROBY
SZCZEPIENIA
Podana wielkość porcji jest średnią, jaką zjada dziecko w danym wieku, ale zależnie od łaknienia i zapotrzebowania może być
modyfikowana. Różnice mogą również dotyczyć liczby posiłków,
szczególnie ze wskazań lekarskich.
Starszym niemowlętom, niezależnie od karmienia naturalnego czy sztucznego, można zaproponować jedną lub dwie
przekąski. Przekąskami są niewielkie porcje pokarmów, zwykle samodzielne spożywane przez dziecko miedzy posiłkami głównymi,
np. cząstka warzywa lub owocu, kawałek chleba lub kilka chrupek
kukurydzianych.
W jakim wieku – jakie warzywa
wiek dziecka
w mies.
warzywa
KARMIENIE
5–6
marchew, dynia, ziemniak, pietruszka, brokuł
7–8
kukurydza, kalafior, fasolka szparagowa, pomidor, seler, por,
cukinia, buraczek, szpinak, kalarepka
9–10
soczewica, zielony groszek, cebula, brukselka, kabaczek
11–12
bakłażan, papryka, pieczarki, drobna fasolka, szczaw
PIELĘGNACJA
Owoce – na początku rozszerzania diety wprowadzamy
jabłko gotowane (miesięczne smakowanie). Później możemy je
zastąpić skrobanym, do 3 łyżeczek dziennie. W 7 miesiącu można
także podać przetarte przez sitko maliny, winogrona, jeżyny, jagody
i porzeczki. Nowe pokarmy wprowadzamy ostrożnie, początkowo
w mniejszych ilościach, ale już bez takich ograniczeń jak podczas
„miesięcznego smakowania”.
78
CHOROBY
Dla dzieci musimy mieć tylko naturalne produkty wysokiej
jakości, bez konserwantów, barwników, aromatów. Nie wolno używać warzyw z puszek.
Najlepsze mięso na początku to: indyk, kurczak, królik
i jagnięcina.
83
KARMIENIE
PIELĘGNACJA
Od pierwszych dni uczymy dziecko, jak zachowywać się podczas jedzenia. Początkowo tłumaczymy, że pierś jest tylko wtedy,
gdy jest ssanie. Wyjaśniamy, że sutek to nie smoczek i po najedzeniu każde grzeczne maleństwo jest odstawiane od piersi. Niemowlę
powinno być karmione wtedy, kiedy sygnalizuje głód, do momentu,
kiedy okazuje sytość; dlatego tak istotna jest umiejętność prawidłowego odczytywania z zachowań dziecka sygnałów głodu i sytości.
Opiekunowie mogą być spokojni – karmienie dzieci nie jest
wielką sztuką. Tylko w wyjątkowych sytuacjach potrzeba wsparcia,
jeśli nie rodziny, to psychologa. Jeśli są podejrzenia, że matka ma
depresję lub zaburzenia lękowe, konieczna jest konsultacja psychiatry. Nieprawidłowe relacje, szczególnie matka–dziecko, mogą
niestety stwarzać problemy już w okresie niemowlęcym. Również
psychospołeczne zaburzenia funkcji rodziny bywają przyczyną
niejedzenia.
Kolejne miesiące, to kolejne dobre przykłady i rady.
Maluch powinien jeść w cichym pomieszczeniu, przy stole,
posadzony na wysokim krześle, z którego za szybko nie ucieknie.
Pora karmienia dzieci powinna odpowiadać porze posiłków dorosłych. Porcje muszą być odpowiednie do wieku.
SZCZEPIENIA
O zachowaniu przy stole
CHOROBY
Ministerstwo Zdrowia. Rodzice, po rozmowie z lekarzem, mogą
zdecydować się na odpłatne szczepionki skojarzone lub szczepienia
dodatkowe. Zalecane u niemowląt szczepienia odpłatne, to szczepienia przeciw pneumokokom (dla dzieci z grupy ryzyka 3 dawki
refundowane) przeciw meningokokom oraz przeciw rotawirusom.
Wybór szczepionek należy do rodziców. Muszą rozważyć ich przydatność oraz cenę.
DTP
Hib
3–4 miesiąc
DTP
Hib
IPV
5–6 miesiąc
DTP
Hib
IPV
Gruźlica
1 doba
BCG
WZW B
2 miesiąc
7 miesiąc
WZW B
Nagminne
porażenie
dziecięce
WZW B
Skróty nazw szczepionek:
−−BCG – szczepionka przeciwko gruźlicy,
−−WZW B – szczepionka przeciwko wirusowemu zapaleniu
wątroby typu b,
−−DTP – szczepionka przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi,
−−IPV – szczepionka przeciwko nagminnemu porażeniu dziecięcemu.,
87
KARMIENIE
Zakażenie pałeczką hemofilną typu b
Wiek
PIELĘGNACJA
Błonica,
tężec,
krztusiec
WZW
typu b
SZCZEPIENIA
Szczepienia obowiązkowe (nieodpłatne) w pierwszym roku życia
CHOROBY
SZCZEPIENIA
KARMIENIE
Skrót symbolizujący szczepionkę w odpowiedniej kolumnie
wskazuje optymalny wiek proponowany w programie szczepień. Ze
wskazań medycznych możliwe mogą być inne terminy.
Szacuje się, że dzięki wprowadzeniu przez WHO programu szczepień masowych liczba zgonów dzieci zmniejszyła się
o o 3–4 miliony rocznie. Kolejny milion dzieci nie dozna dzięki
szczepieniom trwałego uszczerbku na zdrowiu.
Masowe stosowanie szczepień przyczyniło się do znaczącego ograniczenia chorób zakaźnych wieku dziecięcego, ale choroby
te nie zostały całkowicie wyeliminowane i nadal są bardzo groźne.
Tymczasem, paradoksalnie, wśród rodziców obawę przed chorobami zakaźnymi i ich powikłaniami, ze zgonem włącznie, obecnie
zastępuje lęk przed ubocznymi skutkami szczepień.
Oczywiście nawet w XXI wieku szczepionki nie są idealne
i wyraźnie o ich niedoskonałościach trzeba informować, ale ze
świadomością, że nie znamy innych skutecznych metod ochrony
przed chorobami zakaźnymi. Co wiemy o szczepieniach?
Co naprawdę daje szczepienie BCG?
PIELĘGNACJA
Wiemy, że szczepienie BCG hamuje rozsiew prątków przez
krew i chroni niemowlęta i dzieci przed gruźlicą rozsianą oraz gruźliczym zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych. Wpływ szczepienia
BCG na gruźlicę płuc jest mniej pewny. Nie ma też jednoznacznych
dowodów, że chroni ono przed zakażeniem prątkiem gruźlicy.
Obecnie wiadomo, że pomimo szczepienia można na gruźlicę
zachorować, ale stosowane szczepienie BCG zmniejsza ryzyko ciężkich postaci gruźlicy u najmłodszych dzieci.
88
Co robić w przypadku niepożądanej reakcji?
Dramatyczne objawy ciężkiej reakcji występują w ciągu 30 minut, czyli (teoretycznie) dziecko powinno jeszcze przebywać na terenie ośrodka, w którym wykonano szczepienie i w którym może
95
CHOROBY
SZCZEPIENIA
KARMIENIE
PIELĘGNACJA
pokrzywka, świszczący oddech, obrzęk w obrębie jamy ustnej i gardła, trudności w oddychaniu, wymioty, spadek ciśnienia tętniczego,
zaburzenia przytomności. Te objawy pojawiają się w ciągu 30 minut po szczepieniu i świadczą o ciężkiej, natychmiastowej reakcji
uczuleniowej
Na poważny NOP wskazują również następujące objawy:
−−omdlenie lub zaburzenia przytomności, bąble pokrzywkowe lub uogólnione zaczerwienienie skóry, kłopoty z oddychaniem (świsty w klatce piersiowej, świst podczas wdechu),
−−wysoka gorączka (ponad 40,5°C) w ciągu 2 dni po szczepieniu,
−−trudny do uspokojenia płacz (krzyk) trwający co najmniej
3 godziny w ciągu 2 dni po szczepieniu,
−−znacznie zmniejszone napięcie mięśni (dziecko staje się
wiotkie) oraz utrudniony kontakt z dzieckiem lub bladość
skóry w ciągu 2 dni po szczepieniu,
−−drgawki (zazwyczaj w ciągu 2 dni po szczepieniu),
−−zaburzenia przytomności lub wyraźna, niepokojąca zmiana
zachowania dziecka (apatia, brak kontaktu) w ciągu 7 dni
po szczepieniu,
−−krew w stolcu lub wymioty zawierające żółć w ciągu miesiąca (zwykle w ciągu 7 dni) po podaniu szczepionki doustnej.
W rozdziale:
CHOROBY
Dziecko płacze. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
Choroba przeziębieniowa niemowląt . . . . . . . . . . 106
Gorączka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112
Kolka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117
SZCZEPIENIA
Alergia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122
Atopowe zapalenie skóry (AZS). . . . . . . . . . . . . . . 127
Skórna uroda czy choroba? . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136
Problemy z urodą, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
czyli choroby skóry niemowląt. . . . . . . . . . . . . . . . 144
KARMIENIE
Oczy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152
Usta. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161
Uszy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168
Nos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168
Paznokcie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169
PIELĘGNACJA
Brzuszek i jego problemy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169
Kupka „zdrowa i niezdrowa” . . . . . . . . . . . . . . . . . 174
Intymne problemy dziewczynek i chłopczyków. . 184
100
103
CHOROBY
SZCZEPIENIA
KARMIENIE
PIELĘGNACJA
Rodzice, widząc, jak dziecko w pierwszych miesiącach pozwala się nosić obcym, a nawet odwzajemnia uśmiech, sądzą, że
maleństwo niczego się nie boi. Ale to nieprawda. Niepokój dziecka
jest znacznie większy, niż dorosłym się wydaje i może przemieniać się w paniczny strach.
W drugim półroczu dziecko boi się i płacze, gdy ktoś obcy
dla niego próbuje wziąć je na ręce. Takie zachowanie jest objawem
tzw. lęku przed rozłąką. To naturalny etap rozwoju emocjonalnego,
dziecko uczy się wtedy odróżniać obcych od swoich. Niemowlak
najlepiej czuje się z rodzicami, niepotrzebne mu spotkania towarzyskie w licznym gronie. Będzie mu znacznie lepiej we właściwej domowej atmosferze, ze spokojnymi rodzicami. Dzieci niespokojnych
rodziców i babć płaczą znacznie częściej.
Niemowlę może wystraszyć nadmiar światła czy dźwięków,
a nawet zapach. Niemowlęta mają wyjątkowo wrażliwy węch;
w ten sposób rozpoznają osoby oraz pomieszczenia. Nowy intensywny zapach może im w tym przeszkadzać i stać się przyczyną
płaczu.
Dziecko może się wystraszyć nie tylko na jawie, lecz także
w czasie snu. Zaczyna w nocy szlochać i nie potrafi się wybudzić,
albo odwrotnie – budzi się z głośnym krzykiem. Pewnie śniło mu się
coś złego. Dziecko zaraz po obudzeniu często ma problemy z odróżnieniem snu od jawy, dlatego może płakać nawet kilkanaście minut.
Należy zachować maksimum spokoju i opanowania.
Niezależnie od przyczyny płaczu, staramy się maleństwo
uspokoić. Pierwszym odruchem jest przytulenie dziecka do piersi, najlepiej natychmiast – może to być męczące, ale obserwacje wskazują, że dzieci matek, które szybciej reagowały na ich
107
CHOROBY
SZCZEPIENIA
KARMIENIE
PIELĘGNACJA
mogą być wydzielane z dróg oddechowych chorego nawet przez
3 tygodnie.
Dziecka w pierwszych miesiącach życia lepiej jednak nie zarazić, ze względu na zbyt duże ryzyko rozprzestrzeniania się choroby do oskrzeli, płuc, czy też uszu. Szczególnie niebezpieczny jest
2–3 miesiąc życia dziecka. Ten okres nazywamy „dołkiem odpornościowym” – zanikają przeciwciała z okresu życia płodowego,
a własne są wytwarzane w śladowych ilościach. Często rodzice
błędnie sądzą, że katar jest taką samą łagodną chorobą dla małego
dziecka, jak dla dorosłego. Tymczasem to, co jest banalną dolegliwością u dorosłego albo u starszego dziecka, może być poważne
dla młodszego brata czy siostry.
Jeśli w domu pojawi się choroba, wskazane jest zachowanie
odpowiedniego reżimu sanitarnego. Do zakażenia dochodzi drogą
kropelkową oraz przez styczność z wydzieliną nosa i gardła osoby
chorej, a także przez zakażone przedmioty. Tak więc, przeziębione rodzeństwo lub ojciec nie powinni przebywać w jednym pokoju
z niemowlęciem i jego matką. Chorych należy izolować przez cały
czas choroby i jeszcze 3 dni po ustąpieniu gorączki, kataru i męczącego kaszlu. Warto rozważyć wysłanie chorego do rodziny, gdzie
nie mieszkają niemowlęta.
Przeziębiony podczas kaszlu i kichania powinien zasłaniać
usta jednorazową chusteczką, a następnie wyrzucić ją do kosza
i dokładnie umyć ręce (w razie braku chusteczki zaleca się zasłanianie ust przedramieniem, a nie dłonią); po oczyszczeniu nosa
też trzeba wyrzucić chusteczkę do kosza i dokładnie umyć ręce;
unikać kontaktu twarzą w twarz z innymi osobami; unikać dotykania niemytymi rękami ust, nosa i oczu; często dokładnie wietrzyć
CHOROBY
SZCZEPIENIA
doodbytniczo, w dawce 5–7mg/kg (na zlecenie lekarza do ­10 ­mg­/kg)
masy ciała dziecka i taką dawkę, w razie konieczności, powtórzyć
po 6 godzinach. Obecnie na polskim rynku dostępne są: zawiesina doustna zawierająca 20 mg ibuprofenu w 1 ml, w postaci forte
(dla starszych dzieci) – 40 mg w 1 ml, oraz czopki 60 mg.
Po podaniu leku przeciwgorączkowego:
−−ubierz dziecko w lekkie i przewiewne rzeczy, nie opatulaj go
ciepłą kołdrą,
−−utrzymuj temperaturę pomieszczenia na poziomie około
20°C, pamiętaj jednak, aby dziecko nie przebywało w przeciągu,
−−podawaj dziecku więcej płynów do picia. Jest to szczególnie ważne, gdyż podczas gorączki zwiększa się utrata wody
przez skórę i wzrasta ryzyko odwodnienia.
KARMIENIE
Drgawki gorączkowe
PIELĘGNACJA
U niemowląt podczas gorączki mogą wystąpić drgawki. Opiekunowie mogą je pomylić z drżeniem lub dreszczami.
Noworodki i niemowlęta często reagują na bodźce nagłymi kilkusekundowymi drżącymi ruchami. Drżenie może być powstrzymane
przez unieruchomienie kończyny. W przeciwieństwie do drżenia
lub dreszczy, podczas drgawek występują gwałtowne skurcze ręki,
nogi, a czasami wszystkich czterech kończyn. Aktywność ruchowa
jest wyczuwalna, pomimo powstrzymywania drgających nóg lub
rąk. Dziecko nawet traci przytomność. Napady drgawek gorączkowych zwykle nie są groźne, ustępują samoistnie po kilku minutach.
W razie napadu drgawek u dziecka wykonaj następujące czynności:
116
CHOROBY
SZCZEPIENIA
KARMIENIE
PIELĘGNACJA
łapczywie, połykając duże ilości powietrza. Po chwilowym krótkotrwałym uspokojeniu dochodzi do skurczów jelitowych, objawiających się bólem i silny płacz przerywa karmienie.
Jeśli dziecko uspokaja się podczas karmienia, to nie jest
kolka.
Przyczyny kolki jelitowej mogą być różne. Podejrzewane są:
−−naturalna niedojrzałość układu nerwowego i przewodu pokarmowego,
−−nieodpowiednie techniki karmienia,
−−alergia na białka mleka krowiego,
−−nietolerancja laktozy,
−−nieprawidłowe relacje między rodzicami, dziadkami i dzieckiem, a szczególnie stany lękowe matki i stres w rodzinie.
Szczególnie ważny, ale niedoceniany jest lęk dziecka.
Pojawienie się bólów kolkowych ma bardzo silny związek ze sferą
emocji. Dziecko może mieć zbyt dużo bodźców w otoczeniu i w ten
sposób sygnalizuje potrzebę wyciszenia. Nie bez znaczenia są także
nerwowa atmosfera w domu, zestresowana mama, głośny telewizor, nieprzyjemne rozmowy – to wszystko wzbudza niepokój i napięcie u dziecka.
Uważa się, że kolkę mogą nasilać niektóre składniki diety karmiącej matki – być może: produkty mleczne, orzechy, ryby, pszenica, soja i jaja. Mogą to być silne alergeny. Usunięcie ich z jadłospisu
przynosi poprawę – w postaci krótszego płaczu – u co trzeciego niemowlęcia. Ważne jest, żeby karmiąca jadła sześć niezbyt obfitych
posiłków dziennie. Dobrym pomysłem byłaby rezygnacja z warzyw
kapustowatych, cebuli i czekolady – wykazano, że nasilają kolkę
118
125
CHOROBY
SZCZEPIENIA
KARMIENIE
PIELĘGNACJA
wprowadzać go przed ukończeniem przez dziecko 9 miesiąca życia. Można mieć nadzieję, że „dojrzewający” przewód pokarmowy
niemowlęcia zacznie lepiej tolerować mleko w mleku mamy. Dieta
może być wydłużona do 12 miesięcy, jeśli obserwowane objawy
są nasilone lub występują dodatkowe – objawy nadwrażliwości na
pokarm (np. zmiany skórne).
Jeśli po 10 dniach stosowania diety bezmlecznej nie widzimy
poprawy, wskazane jest dodatkowe wyeliminowanie z diety matki karmiącej innych pokarmów mogących mieć istotne właściwości alergizujące: jaj, cytrusów, soi, orzechów, orzeszków ziemnych,
pszenicy, kukurydzy, truskawek. W trakcie stosowania diety eliminacyjnej trzeba uważnie czytać skład spożywanych produktów, aby
się upewnić, że nie zawierają alergenów nawet w śladowej ilości.
Taką dietę należy stosować do 4 tygodni, kontrolując przyrost wagi.
Jeżeli nadal nie ma poprawy, należy dokładnie zapisywać wszystkie
spożywane pokarmy przez co najmniej 2 dni robocze i weekend.
Dokładna analiza listy pokarmów może pomóc lekarzowi w identyfikacji alergenu.
Przed wprowadzeniem bardziej restrykcyjnej diety lekarz powinien przeprowadzić bilans korzyści dla dziecka i ryzyka dla matki. Eliminacja pokarmów, takich jak ryby lub produkty zawierające
gluten, wymaga konsultacji dietetyka, aby zapewnić matce spożycie odpowiedniej ilości substancji odżywczych. Jeśli jednak objawy
alergii u dziecka są bardzo nasilone, alergolog może zalecić matce
skrajnie hipoalergenową dietę, złożoną na przykład z jagnięciny,
gruszek, musów owocowych i ryżu. Ciężkie postacie alergii powinny być leczone w ośrodkach specjalistycznych. Do czasu konsultacji
CHOROBY
SZCZEPIENIA
KARMIENIE
PIELĘGNACJA
inne nieszczęścia, jak ząbkowanie, infekcje, pora roku czy też suche
powietrze. Może to być zbyt wiele złego jak na jedną skórę maleństwa. Dopiero skóra dziecka powyżej trzeciego roku życia przypomina skórę dorosłego.
W praktyce spotykam bardzo dużą nadrozpoznawalność AZS.
Dyskretne zmiany odpowiadają jedynie kontaktowemu zapaleniu
skóry (wypryskowi), ale nie spełniają kryteriów AZS. Często AZS
jest mylone z łojotokowymi zmianami zapalnymi związanymi z zaburzeniami wydzielania łoju.
Skóra nawet małego człowieka stanowi barierę zwykle skutecznie zapobiegającą wnikaniu alergenów do wnętrza organizmu.
Tylko u niektórych nadwrażliwych maleństw z suchą skórą, w wyniku kontaktu z uczulającymi alergenami dochodzi do stanu zapalnego zwanego atopowym zapaleniem skóry (inaczej wypryskiem
atopowym, dawniej egzemą).
Kontakt z alergenem powoduje powstanie zmian skórnych –
zaczerwienień, grudek, a nawet małych ranek. Typowy jest silny
świąd suchej skóry zmuszający chorego do stałego drapania, co
jeszcze bardziej ją uszkadza. Ewentualna alergia kontaktowa ma
znacznie większe znaczenie niż ewentualna pokarmowa, która nie
musi występować.
Na przebieg AZS mają wpływ kontaktowe zapalenie skóry (tarcie), wiek i ogólny stan dziecka, współistniejące zakażenia
oraz bardzo wiele czynników środowiskowych. Zmiany skórne nie
są tylko i wyłącznie prostą reakcją na zjedzony pokarm, jak wielu
sądzi.
128
Intymne problemy dziewczynek i chłopczyków
CHOROBY
Sklejone wargi sromowe
SZCZEPIENIA
KARMIENIE
PIELĘGNACJA
Sklejenie warg sromowych mniejszych u dziewczynek w wieku niemowlęcym występuje stosunkowo często, ale na szczęście
zwykle można je leczyć w sposób zachowawczy. Takie leczenie jest
wskazane, jeśli nie występują trudności w oddawaniu moczu.
Postępowanie zachowawcze polega na miejscowym stosowaniu kremu z estrogenami (hormonami). Skuteczność takiego
leczenia jest wysoka. W większości przypadków zrost ustępuje
po 2–4 tygodniach. Leczenie można przedłużyć do 8–12 tygodni.
Istotnym ograniczeniem takiego postępowania jest wystąpienie
dolegliwości niepożądanych (jak powiększenie gruczołów piersiowych czy krwawienie z dróg rodnych). Alternatywną metodą
leczenia zachowawczego jest miejscowe stosowanie preparatów
sterydowych. W badaniu porównującym skuteczność obu metod
wykazano, że po zastosowaniu sterydu betametazon szybciej obserwuje się ustępowanie zrostów, a nawroty i skutki uboczne są
rzadsze. Potwierdzenie tego wymaga jednak dalszych badań.
Leczenie zachowawcze może prowadzić lekarz pierwszego
kontaktu (rodzinny, pediatra lub ginekolog). Regularna okresowa
kontrola jest konieczna do oceny efektu leczenia i wykrycia ewentualnych działań niepożądanych stosowanej kuracji.
Ręczne rozdzielenie warg sromowych wykonuje się, gdy występują dolegliwości, jak wspomniane trudności w oddawaniu moczu, oraz gdy leczenie zachowawcze nie przynosi oczekiwanego
184
INDEX
alergeny 66, 73, 118, 124–128, 130, 135
alergia 44, 48, 57, 66, 79, 118, 119, 122–132, 135, 136, 172, 176, 182
anizokoria 153, 154
asymetria ułożeniowa 31
atopowe zapalenie skóry 124, 127, 128, 133, 135, 136, 144, 145
badania bilansowe 9
badanie okulistyczne 10–12, 152
badanie przesiewowe słuchu 12
bezdech 26, 28, 29, 105, 172
biała źrenica 157
bruzda międzypośladkowa 141
cholestaza 42
choroba krwotoczna 41, 42
ciemiączko 10, 143, 153, 155
ciemieniucha 22, 144
dokarmianie 64, 65
dołek odpornościowy 107
drgawki 28, 49, 94, 95, 96, 116, 173, 179
egzema 128
emoilenty 32, 34, 132, 133, 140
gluten 72, 74, 75, 76, 79, 80, 125
gorączka 59, 94–96, 107, 109, 111–116, 122, 143, 163, 173, 177, 179
ibuprofen 49, 58, 96, 115, 116
jaskra 150, 152, 156
kanaliki łzowe 11, 152, 159–161
karmiąca mama 43, 45–49, 52, 53, 57, 58, 68, 93, 108, 118, 125, 126,
131, 135, 167, 168
karmienie piersią 25, 28, 41–46, 48–65, 68–74, 79, 81, 83, 93, 104,
119, 120, 123, 124, 126, 137, 162, 167, 168, 171, 175, 176, 182
kąpiel 22, 33, 34, 36, 60, 64, 104, 132, 133, 148, 149, 168, 169, 186
kolka 44, 68, 101, 102, 117–122, 188
189