2009 02 I część 3 - Zielone Wydarzenia

Zostań przyjacielem drzew!
Praktyczny poradnik,
jak skutecznie zadrzewiać otoczenie
Wydawca: Fundacja Aeris Futuro
Siedziba: Ul. Ułanów 54/93, 31-455 Kraków
Biuro: Ul. Garbarska 4/2, 31-131 Kraków
Tel./Fax 012 430 08 22
e-mail: [email protected], www. aeris.eko.org.pl
Instytucje i osoby chcące wesprzeć działalność Fundacji
mogą dokonywać wpłat na konto:
Nordea Bank Polska, O/Kraków
92 1440 1127 0000 0000 0474 5396
Publikacja powstała dzięki dotacjom Funduszu Partnerstwa oraz
Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki
Wodnej w Krakowie na realizację projektu "Zazieleńmy Gminę"
Wydrukowano na papierze ekologicznym pochodzącym
w 100% z makulatury
"Zostań przyjacielem drzew! Praktyczny poradnik, jak skutecznie
zadrzewiać otoczenie"
© Copyright by Fundacja Aeris Futuro, Kraków 2008
Wydanie I, Kraków 2008
Redakcja: Ewa Krawczyk, Joanna Mieszkowicz, Jakub Szymoński
Autorzy:
Joanna Mieszkowicz, Ewa Krawczyk (Wstęp)
Ewa Krawczyk, współpraca Joanna Mieszkowicz (rozdział 1)
Przemysław Kurek, Marzena Suchocka, współpraca Joanna Mieszkowicz
(rozdział 2)
Ewa Krawczyk, Joanna Mieszkowicz (rozdział 3)
Łukasz Piechnik, Przemysław Kurek (rozdział 4)
Redakcja graficzna i projekt okładki: Jakub Szymoński
Ryciny, mapy: Łukasz Piechnik
Zdjęcia: Przemysław Kurek, Marek Neupauer, archiwalia
Korekta: Mirosława Kuczkowska
Druk: Studio Oktopus
ISBN: 978-83-927492-0-2
Spis treści:
Wstęp .................................................................................................................. 7
ZADRZEWIENIA I ROLA GMINY W ICH
ZAKŁADANIU I UTRZYMYWANIU ........................................... 10
- podstawowe definicje
- podmioty odpowiedzialne za kwestie zadrzewień
1
1.1 Definicje zadrzewienia ............................................................................. 10
1.1.1 Pojęcie zadrzewienia
1.1.2 Definicje prawne zadrzewienia i terenów zieleni
1.1.3 Definicja lasu i odrębne zasady prawne dla upraw leśnych
1.2 Rodzaje zadrzewień .................................................................................. 12
1.3 Zakładanie i utrzymywanie zadrzewień i terenów zieleni
w świetle prawa ........................................................................................ 13
KORZYŚCI Z ZADRZEWIEŃ ........................................................... 17
2
- szeroko rozumiana rola zadrzewień dla
zrównoważonego rozwoju
2.1 Ekonomiczne korzyści z zadrzewień ..................................................... 17
2.2 Społeczne korzyści z zadrzewień ........................................................... 20
2.3 Ekologiczne korzyści z zadrzewień ....................................................... 21
2.3.1 Perspektywa globalna
2.3.2 Perspektywa lokalna
JAK SKUTECZNIE ZADRZEWIAĆ OTOCZENIE ?
ZOSTAŃ PRZYJACIELEM DRZEW I WŁĄCZ SIĘ
WE WSPÓŁPRACĘ PARTNERSKĄ ............................................... 30
3
- mechanizm partnerstwa międzysektorowego
- informacje o programie dotacyjnym Fundacji
- zrealizowane projekty jako przykłady dobrych
praktyk
3.1 Zrównoważony rozwój .......................................................................... 30
3.2 Partnerstwo .............................................................................................. 31
3.3 Rola organizacji pozarządowej .............................................................. 31
3.4 Modele partnerstwa międzysektorowego na przykładzie
projektu dotyczącego sadzenia drzew ................................................. 34
3.4.1 Relacja: organizacja pozarządowa ― partner z sektora
publicznego (społeczność lokalna, samorządowa)
3.4.2 Relacja: organizacja pozarządowa ― partner z sektora
biznesu
3.4.3 Czynniki sukcesu współpracy partnerskiej
3.5 Korzyści z partnerstwa ........................................................................... 40
3.6 Dobre przykłady partnerskich projektów zadrzewieniowych
i zalesieniowych ....................................................................................... 41
3.7 Program CZAS NA LAS i program dotacyjny Fundacji Aeris
Futuro "Zostań przyjacielem drzew".................................................... 53
3.8 Możliwość wykorzystania nieużytkowanych gruntów ....................... 55
POMOCNE INFORMACJE ................................................................ 57
4
- pomocne informacje, wymogi i porady
- zestawienie i opis gatunków polecanych do
zadrzewień
- podstawowe akty prawne
4.1 Planowanie i zakładanie zadrzewień. Wymogi i porady ...................... 57
4.2 Zakładanie zadrzewienia ― krok po kroku .......................................... 61
4.3 Zakładanie zadrzewienia na wybranych przykładach: ........................ 62
4.3.1 Zadrzewienia wiatrochronne
4.3.2 Zadrzewienia nadwodne
4.3.3 Zadrzewienia śródpolne
4.3.4 Zadrzewienie śródpolne na granicy trzech działek
4.4 Gatunki zalecane do zadrzewień ........................................................... 66
4.5 Przegląd wybranych gatunków drzew i krzewów stosowanych
w zadrzewieniach ..................................................................................... 67
4.6 Mapy przedstawiające ograniczone zasięgi występowania
wybranych drzew i krzewów na terenie Polski .................................... 76
4.7 Akty prawne dotyczące zadrzewień i inne wymieniane
w publikacji ............................................................................................... 78
Przypisy .............................................................................................................. 78
Bibliografia ...................................................................................................... 81
3
Jak z sukcesem zadrzewiać otoczenie?
Zostań przyjacielem drzew
i włącz się we współpracę partnerską
Na bazie kilkuletnich doświadczeń Fundacja Aeris
Futuro wypracowała model współpracy międzysektorowej
trzech partnerów: organizacji pozarządowych, sektora biznesu
i społeczności lokalnych w zakresie wspólnych działań na rzecz
zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska naturalnego.
3.1 ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ
Pojęcie sustainable development rozumie się w języku polskim
jako "zrównoważony rozwój", "ekorozwój", a w ostatnim czasie
"trwały i harmonijny rozwój". Zostało ono po raz pierwszy
zdefiniowane przez Organizację
Narodów Zjednoczonych jako
taki rozwój, który zaspokaja
SPOŁECZEŃSTWO
potrzeby obecnego pokolenia
bez pozbawiania przyszłych
SPRAWIEAKCEPTOpokoleń możliwości do
DLIWOŚĆ
WALNOŚĆ
zaspokojenia swoich
1
potrzeb.
O
ISK
OW
OD
ŚR
Schemat rozwoju
zrównoważonego2
ZDOLNOŚĆ DO
PRZETRWANIA
EK
ON
OM
IA
ZRÓWNOWAŻENIE
Zrównoważony rozwój oparty jest na trzech głównych
filarach, którymi są społeczeństwo, środowisko i gospodarka. Dla
jego wdrożenia niezbędne jest wytyczenie celów realnych pod
względem ekonomicznym, społecznie pożądanych i uwzględniających ochronę środowiska naturalnego i kulturowego. Jedynie w sytuacji, kiedy wszystkie te warunki zostaną spełnione, możemy mówić
30
3
o zrównoważonym rozwoju. Aby osiągnąć trwały i harmonijny
rozwój, konieczne jest nawiązanie partnerstwa, a więc współpracy
podmiotów (partnerów) reprezentujących sektor społeczny,
ekologiczny i ekonomiczny.
3.2 PARTNERSTWO
Partnerstwo jest powszechnie rozumiane jako "dobrowolna
i kooperacyjna relacja pomiędzy różnymi stronami, w której wszyscy
uczestnicy («partnerzy») zgadzają się pracować razem, aby osiągnąć
wspólny cel lub podjąć specyficzne zadanie i dzielić ryzyko,
4
odpowiedzialność, zasoby, kompetencje i korzyści" . Inna definicja
podaje, że "partnerstwo" to dobrowolne i zorganizowane
współdziałanie różnorodnych podmiotów na rzecz określonej
sprawy, w danym środowisku lokalnym, przy zachowaniu pełnej
otwartości i przejrzystości działania oraz równoprawności wszystkich
uczestników.5
W partnerstwie międzysektorowym (wspólne działanie
organizacji pozarządowej wraz z partnerami z sektora publicznego
oraz biznesowego) to organizacja pozarządowa jest najczęściej
ogniwem łączącym ― zapewnia bezstronność, właściwy przepływ
informacji, a przede wszystkim motywuje do działania realizując
własną misję, którą jest budowanie społeczeństwa obywatelskiego.
Społeczeństwo obywatelskie można rozumieć jako przestrzeń rozciągającą się między rodziną, państwem i rynkiem, w której
działają oddolne organizacje społeczne. Społeczeństwo obywatelskie
pojawia się za każdym razem, gdy jednostki wychodzą poza swoją
prywatność, i prowadząc wolną debatę, dążą do osiągnięcia celów
6
wspólnych dla jakiejś zbiorowości.
We wzorcowym społeczeństwie obywatelskim, jak i partnerstwie niezbędny jest kapitał społeczny, czyli zaufanie, odpowiedzialność, zasady postępowania i wola współpracy. Poszczególni
partnerzy mogą różnić się poglądami i przekonaniami, ale szanują się
7
nawzajem .
3.3 ROLA ORGANIZACJI POZARZĄDOWEJ (NGO)
Zarówno w procesie budowania, jak i realizacji partnerstwa
międzysektorowego to organizacja pozarządowa (NGO) jest
31
ogniwem łączącym. Integrując partnerów i poszczególne etapy
partnerstwa, nie tyle motywuje do działania czy wspiera merytorycznie i organizacyjnie przedsięwzięcie, ale przede wszystkim
zapewnia bezstronność, przepływ zasobów i informacji czy kontakt
pomiędzy dwoma pozostałymi parterami.
Organizacja pozarządowa nie jest organizacją nastawioną na
zysk, jednak, jak każdemu innemu podmiotowi realizującemu jakieś
działanie, tak i organizacji pozarządowej realizującej swoją misję na
rzecz dobra wspólnego, do prawidłowego funkcjonowania i wypełniania misji niezbędne są zasoby ludzkie, finansowe i rzeczowe.
Dlatego niezmiernie ważne podczas planowania i realizacji projektów,
a możliwe dzięki partnerstwu, jest korzystanie ze wsparcia
finansowego, ludzkiego i rzeczowego oferowanego przez
poszczególnych partnerów. Więcej o zaangażowaniu poszczególnych
partnerów dysponującymi różnorodnymi zasobami, co pozwala
skutecznie zrealizować dane działanie przeczytać można w pkt. 3.4.3.
W przypadku Fundacji Aeris Futuro, aby zrealizować cel
w postaci partnerstwa na rzecz sadzenia drzew i edukacji ekologicznej,
konieczne jest nawiązanie współpracy z partnerami z sektorów:
lokalnego (samorządowego i społeczności lokalnych) oraz
biznesowego.
Partnerzy zalesieniowi i zadrzewieniowi (sektor
samorządowy i społeczności lokalnych). Fundacja przyjęła za swój cel
dotrzeć nie tylko do miejsc, gdzie istnieje potrzeba realizacji
projektów zadrzewieniowych czy zalesieniowych, ale także znaleźć
takich partnerów, których pomoc i zaangażowanie pozwoli skutecznie
realizować projekt.
Partnerzy z tej grupy mogą sami dysponować terenami bądź
mieć wiedzę na temat terenów spełniających kryteria do realizacji
projektów sadzenia drzew, tj. miejsc o niskim stopniu zalesienia,
zadrzewienia czy obszarów wymagających szczególnej ochrony, bądź
zaniedbanych, zdegradowanych i koniecznych do poddania
procesowi rekultywacji (szerzej o powyższych kryteriach w pkt. 3.7).
Obok kryteriów przyrodniczych niezmiernie ważne jest
jednak i to, aby projekt był realizowany nie tylko przy wsparciu władz
lokalnych (które to najczęściej są dysponentami terenów), ale przy
32
aktywności i zaangażowaniu społeczności lokalnej. Zatem konieczne
jest, aby realizacja projektu zyskała, obok przyrodniczoekologicznego, także społeczny wymiar. Społeczność lokalna
powinna wziąć odpowiedzialność za projekt i opiekować się nowo
posadzonymi drzewami.
Dlatego świadomość istnienia korzyści płynących z projektu
sadzenia drzew w trzech wymiarach (ekologicznych, ekonomicznych,
społecznych), które przekładają się na lepsze warunki życia danej
społeczności przez organizację, która przychodzi "z zewnątrz" nie
jest wystarczająca. Taką świadomość muszą mieć lokalni decydenci
i mieszkańcy danego terenu.
Stąd wynika kolejna ważna funkcja Fundacji Aeris Futuro ―
edukowanie o roli drzew i ochronie środowiska, promowanie działań,
podejmowanych przez tych, którzy są już przekonani co do potrzeby
zadrzewiania, wśród tych, którzy wątpią w ich sens, oraz inspirowanie
do działania poprzez szeroką ofertę możliwości współpracy
partnerskiej.
Fundacja, umożliwiając wsparcie finansowe i merytoryczne
projektom sadzenia drzew, aktywizuje do działania, edukuje, stara się
odpowiedzieć na potrzeby ekologiczne, społeczne i ekonomiczne.
Partner lokalny natomiast, obok udostępnienia terenu, wspiera
projekt zaangażowaniem swoim i danej społeczności lokalnej,
udzielając wkładu rzeczowego czy osobowego.
Partnerzy biznesowi czy instytucjonalni. Fundacja Aeris
Futuro stwarza możliwości włączenia się tych grup partnerów
w działania na rzecz ochrony środowiska naturalnego, jednocześnie
pozyskując środki finansowe, rzeczowe i osobowe (pomoc wolontariuszy) do realizacji tych działań.
Korzystanie ze środowiska naturalnego to element
prowadzenia działalności gospodarczej. Świadomość wpływu firmy,
instytucji na środowisko jak też chęć budowania pozytywnych relacji
z otoczeniem firmy (klienci, pracownicy, lokalna społeczność)
zachęca do angażowania się w działalność na rzecz zrównoważonego
rozwoju. Partnerzy biznesowi czy instytucjonalni dzięki współpracy
z Fundacja mogą w łatwy sposób uświadomić sobie, rozpoznać te potrzeby. Więcej o motywach i potrzebach związanych z angażowaniem
biznesu na rzecz zrównoważonego rozwoju w pkt. 3.3.2.
33
PODSUMOWANIE:
Każdy z wyżej wymienionych partnerów ma swoje potrzeby, cele
i oczekiwania, uczestniczy w innym aspekcie całego projektu i współpraca z nim przebiega odmiennie i ma swoje cechy szczególne. Na
styku uświadomienia potrzeb każdej ze stron, za porozumieniem
i przy chęci wspólnego działania powstaje możliwość skutecznej
realizacji projektów ― model partnerstwa trójsektorowego.
3.4 MODELE PARTNERSTWA MIEDZYSEKTOROWEGO
NA PRZYKŁADZIE PROJEKTU DOTYCZĄCEGO
SADZENIA DRZEW I EDUKACJI EKOLOGICZNEJ
Model został opracowany na przykładzie dwóch dwustronnych relacji: organizacja pozarządowa - partner lokalny oraz organizacja pozarządowa - partner biznesowy. Obie relacje powinny być
prowadzone równolegle.
3.4.1 Relacja: organizacja pozarządowa - partner z sektora
publicznego (społeczność lokalna, samorządowa)
Celem Fundacji Aeris Futuro jest sadzenie drzew
w miejscach, gdzie występuje potrzeba nie tylko przyrodnicza, ale
i społeczna, tj. na terenach ogólnie dostępnych dla danej
społeczności, a także w miejscach publicznych tak, aby mogły z nich
korzystać społeczności lokalne. Sadzenie powinno przebiegać we
współpracy z partnerami, którzy w realizacji przyrodniczych i społecznych potrzeb widzą swój cel.
Schemat współpracy z partnerem lokalnym ― beneficjentem
programu dotacyjnego :
1. Inicjatywa wychodzi najczęściej ze strony partnera lokalnego.
2. Konieczne elementy wstępne:
― dysponowanie terenem nadającym się pod sadzenie drzew
(w ocenie potencjalnego beneficjenta programu),
― zapoznanie się z regulaminem programu dotacyjnego,
― zgłoszenie do programu dotacyjnego za pomocą formularza
zgłoszeniowego, (możliwe jest także zgłoszenie telefoniczne bądź za
pośrednictwem przedstawiciela Fundacji, jednak zawsze powinno być
34
ono potwierdzone formularzem zgłoszeniowym).
3. Weryfikacja przez Fundację nadesłanego formularza - sprawdzenie
poprawności formalnej i merytorycznej wniosku, kontakty z potencjalnym beneficjentem, wizytacja terenu.
4. Omówienie warunków i szczegółów współpracy - uzgodnienie
postanowień umowy, która zawiera m.in. zobowiązanie do opieki nad
posadzonymi drzewami.
5. Podpisanie umowy.
6. Zaangażowanie społeczności lokalnej w projekt (dzieci i młodzież
zachęcana jest do wzięcia udziału w akcjach edukacyjnych oraz
licznych atrakcjach towarzyszących sadzeniu drzew).
7. Działania promocyjne.
8. Ewaluacja współpracy.
Dotychczasowe doświadczenia pozwalają wyszczególnić pewne
mocne i słabe strony współpracy8:
MOCNE STRONY
PARTNERSTWA
SŁABE STRONY
PARTNERSTWA
potencjał do działania
niechęć do robienia dodatkowych zadań ponad wyznaczone wcześniej działania
możliwość
sprawnego zorganizowania się
brak komunikacji z innymi
komórkami w urzędzie gminy
może być przyczyną niezrealizowania lub nieprawidłowego
zrealizowania projektu, np. brak
wiedzy o planach budowy czy
rozbudowy na terenie, który
został zgłoszony do zadrzewienia
stosunkowo szybki proces
podejmowania decyzji
i działania
brak czasu na realne przygotowanie projektu, głównie spowodowany tym, iż nie ma oddzielnej
komórki w urzędzie gminy często
projektem zajmuje się urzędnik
oddelegowany „z przypadku"
35
dysponowanie terenami nadającymi się do sadzenia drzew,
na których takie działania są
podejmowane z poszanowaniem
zarówno uwarunkowań
przyrodniczo-ekologicznych,
jak i społecznych
brak merytorycznej wiedzy
i przygotowania w zakresie
planowania zadrzewień szczególnie przy określeniu składu
gatunkowego i rozstawu drzew
rola władzy lokalnej, autorytetu
lokalnego czy wsparcie lokalnych
organizacji pozwala uwiarygodnić
przedsięwzięcie i przekonać
do niego lokalną opinię publiczną
sceptyczne nastawienie
do organizacji przychodzącej
z zewnątrz,
wygórowane oczekiwania
brak umiejętności budowania
i realizacji partnerstwa
3.4.2 Relacja: organizacja pozarządowa ― partner z sektora
biznesu
Społeczna odpowiedzialność biznesu (z ang. Corporate
Social Responsibility, często korzysta się ze skrótu CSR), to koncepcja,
według której przedsiębiorstwo budując strategię, dobrowolnie
uwzględnia społeczne, etyczne i ekologiczne aspekty w działalności
gospodarczej oraz w kontaktach z interesariuszami. Interesariuszem
jest każdy, na kogo firma wpływa swoją działalnością i kto wpływa na
firmę. Tradycyjnie do interesariuszy zalicza się udziałowców,
pracowników, dostawców, klientów, społeczność lokalną i środowisko
naturalne.9
Projekty odpowiedzialnego biznesu charakteryzują się10:
― trwałością - nie kończy się na jednym projekcie
― przejrzystością - są łatwe do kontroli
― relacyjnością - są to interakcje, działania dwukierunkowe ze
wszystkimi interesariuszami
Cechy CSR:
― dobrowolność
― wykraczanie poza obowiązki nakładane przez prawo, w ekologii
np. poza obowiązki nałożone Ustawą o ochronie środowiska
― osiągnięcie przewagi konkurencyjnej w długim okresie
― instytucjonalizacja etyki ― kodeksy etyczne
― strategia win-win (osiąganie obopólnych korzyści).
36
Udział w programie Fundacji Aeris Futuro CZAS NA LAS
umożliwia partnerom biznesowym uwzględnienie w swych
strategiach CSR działania na rzecz dobra ogólnego i zrównoważonego rozwoju. Partnerskie projekty zadrzewieniowe i zalesieniowe
doskonale mogą wpisywać się w CSR rozumiany jako wkład biznesu
w realizację polityki zrównoważonego rozwoju gospodarczego, gdzie
celem priorytetowym jest osiągnięcie równowagi między jej
efektywnością i dochodowością a interesem społecznym11.
WSPÓŁPRACA BIZNES ― NGO12
ZA
PRZECIW
― obowiązek „rehabilitacji" i ponoszenia odpowiedzialności za eksploatowanie zasobów naturalnych,
― wykorzystanie własnych zasobów
(kapitał, specjaliści, produkty, usługi) na cele społeczne (np. edukacja),
― poprawa wizerunku firmy,
― wzrost konkurencyjności firmy,
― dostosowanie się do wymogów
i potrzeb społeczeństwa,
― odciążenie państwa od ustalania
działań w obszarze społecznym,
― możliwość ukazania postępowania etycznego.
― zysk jedyny cel przedsiębiorstwa,
― ukryte koszty odpowiedzialnej
działalności przedsiębiorstw,
― zbyt wielka władza w rękach
przedsiębiorców,
― brak „umiejętności" społecznych,
― przedsiębiorstwo nie jest
podmiotem moralnym - nie
musi ponosić odpowiedzialności,
― konkurencja cenowa
„nieodpowiedzialnych firm".
Schemat współpracy z partnerem biznesowym:
1. W zależności od sytuacji inicjatywa współpracy wychodzi ze strony
organizacji pozarządowej (przesłanie oferty i zaproszenia do współpracy) albo ze strony potencjalnego partnera biznesowego (zapytanie
o warunki i możliwości współpracy).
2. Kontakty z potencjalnym partnerem biznesowym rozpoznanie
potrzeb i możliwości wspólnego działania.
3. Konieczne ustalenia wstępne dotyczące celu, typu i wielkości
projektu [wyliczenie śladu klimatycznego (patrz pkt 6, poniżej),
ufundowanie określonej liczby drzew za dostępne fundusze, inne
działania akcja sadzenia drzew w ramach wolontariatu pracowniczego, miejsce i termin realizacji projektu].
37
4. Uzgodnienie podejmowanego działania.
5. Podpisanie umowy.
6. Obliczenie śladu klimatycznego, tj. ilości wyemitowanego dwutlenku węgla w wyniku zużycia energii, transportu, organizacji wydarzenia
oraz liczby drzew, które tę ilość zneutralizują w określonym czasie.
7. Przeprowadzenie projektu sadzenia drzew we współpracy z partnerem publicznym (patrz pkt 3.4.1).
8. Wręczenie specjalnego Certyfikatu partnerom projektu.
9. Działania promocyjne - poinformowanie opinii publicznej, w tym
mediów o wspólnym działaniu.
10. Ewaluacja współpracy i planowanie kolejnych działań.
Dotychczasowe doświadczenia pozwalają wyszczególnić pewne
mocne i słabe strony współpracy13:
MOCNE STRONY
PARTNERSTWA
SŁABE STRONY
PARTNERSTWA
wsparcie finansowe projektów
długi proces decyzyjny, często
decyzja o wsparciu projektu
sadzenia drzew zapada na tyle
późno, że brakuje niezbędnego
czasu na przygotowanie projektu
(względy przyrodnicze)
chęć włączenia się do działań na
rzecz ochrony środowiska
promocja wspólnych działań
błędne przekonanie, że przygotowanie projektu sadzenia drzew od
strony logistycznej jest nieskomplikowane, (niezbędny czas nie
tylko na zaplanowanie i przygotowanie projektu (wymogi
przyrodnicze), ale i konieczne
uzgodnienia z partnerem
lokalnym (dysponentem terenu)
chęć włączenia do projektu i
aktywizacji innych grup, np.
dzieci i młodzieży ze środowisk
lokalnych
czasem brak zrozumienia potrzeby
aktywnego udziału partnera
lokalnego oraz społeczności
lokalnej w akcji sadzenia drzew
chęć aktywnego udziału w projekcie - udział pracowników
i kadry zarządzającej
(wolontariat pracowniczy)
38
3.4.3 Czynniki sukcesu współpracy partnerskiej
Idea inicjatywy partnerskiej oparta jest na założeniu, że tylko
szeroko rozumiana i pełna współpraca różnych sektorów może
zaowocować inicjatywami rozwoju zrównoważonego, które
umożliwią poszukiwanie spójnych, śmiałych i nowatorskich
rozwiązań trudnych problemów. Samodzielne próby rozwiązywania
problemów przez poszczególne sektory najczęściej okazują się
nieskuteczne. Działając w izolacji, poszczególne sektory często ze
sobą konkurują lub powielają prowadzone działania, co prowadzi do
złego i nieefektywnego wykorzystania posiadanych przez nie
zasobów. Takie działanie prowadzi też do powstania "kultury
obwiniania innych", opartej na przekonaniu, że za istniejące problemy,
14
chaos i zaniedbania odpowiedzialny jest ktoś inny.
CZYNNIKI SUKCESU WSPÓŁPRACY PARTNERSKIEJ
1. Każdy z partnerów jest świadomy wspólnego celu i dąży do jego
realizacji.
2. Każdy z partnerów korzysta ze swoich najmocniejszych stron
wykorzystuje swoje zasoby oraz korzysta z zasobów pozostałych
partnerów, tak, aby w najefektywniejszy sposób zrealizować cel
wspólnego działania. Jako zasoby rozumiemy:
― zasoby ludzkie ― kompetencja, wiedza, doświadczenie,
― zasoby finansowe,
― zasoby rzeczowe.
Przykładowy podział zadań:
― Partner lokalny (urząd gminy) ― odpowiada za wskazanie terenu,
konieczne pozwolenia, wsparcie rzeczowe.
― Partner pozarządowy [organizacja pozarządowa, współpracujące
społeczności i instytucje lokalne, np. GOK (Gminny Ośrodek
Kultury), MOPS (Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej)] tworzy ideę,
zaraża zapałem, odpowiada za wsparcie merytoryczne i edukację.
― Partner biznesowy ― odpowiada za wsparcie finansowe, rzeczowe
i promocyjne projektu.
39
― Udział wolantariuszy w realizacji projektu ― powinni pochodzić
z wszystkich trzech grup partnerów.
3. Niezbędnymi elementami w realizacji projektu są: stworzenie
zespołu projektowego, komunikacja, przepływ wiedzy i informacji
oraz właściwy podział zadań między partnerami.
Pożądana jest sprawna komunikacja zarówno pozioma (pomiędzy
partnerami), jak i pionowa (od kierownika do wykonawcy).
4. Spisywanie poczynionych ustaleń, najlepiej z podpisami osób
odpowiedzialnych i decyzyjnych.
Złożoność projektu sadzenia drzew wymaga nakładu
czasu i zaangażowania wielu osób.
Podczas realizacji dotychczasowych projektów dały się zauważyć
następujące słabości współpracy:
― niezharmonizowanie etapów współpracy z partnerem lokalnymi
i partnerem biznesowym,
― przedłużające się negocjacje z partnerem biznesowym, nagłe
zmiany ustaleń dotyczących wyboru terenu do obsadzenia i liczby
drzew powodują utrudnienia w przygotowaniu profesjonalnego planu
zadrzewienia oraz prowadzenie rozmów z parterem lokalnym
dysponentem terenu,
― ograniczenia czasowe związane ze specyfiką projektów zadrzewieniowych sadzonki z odkrytym systemem korzeniowym sadzi się dwa
razy w roku, dlatego trzeba odpowiednio wcześniej uzgodnić
lokalizację terenu tak, aby zaplanować zadrzewienie odpowiednie do
warunków przyrodniczych i siedliska.
3.5 KORZYŚCI Z PARTNERSTWA
Korzyści dla biznesu
― pracownicy i kadra zarządzająca firmy mają możliwość
uczestniczyć w działaniach zwiększających ich świadomość i wrażliwość ekologiczną oraz społeczną (edukacja ekologiczna),
― pracownicy nabierają przekonania, że pracują w firmie, która dba
zarówno o środowisko naturalne, jak i społeczność lokalną, przez co
40
wzrasta ich zaangażowanie i lojalność wobec pracodawcy,
― w opinii społecznej utrwalony zostaje wizerunek firmy społecznie
odpowiedzialnej.
Korzyści dla środowiska naturalnego
― ograniczenie gazów cieplarnianych w atmosferze,
― zwiększenie różnorodności gatunkowej i krajobrazowej,
― ochrona gleb i wód przed zanieczyszczeniem i degradacją.
Więcej informacji o korzyściach przyrodniczych znajduje się w części
2. poradnika: Korzyści lokalne i przyrodnicze.
Korzyści dla społeczeństwa, partnerów ze społeczności
lokalnych
― aktywny udział społeczności lokalnej w projekcie pozwala stworzyć
wspólnotę,
― dzięki projektowi powstaje nie tylko nowy teren zielony czy leśny,
ale również miejsce służące zarówno rekreacji, jak i edukacji
ekologicznej,
― edukacja ekologiczno-kulturalna,
― umożliwienie wzięcia udziału w innowacyjnym projekcie
różnorodnym grupom społecznym (dzieci i młodzież ze środowiska
lokalnego, osoby zagrożone wykluczeniem społecznym, pracownicy
firm, kadra zarządzająca),
― promocja gminy jako przyjaznej dla środowiska, aktywnego
wypoczynku i ekoturystyki ― więcej informacji na ten temat znajduje
się w części 2. poradnika: Korzyści ekonomiczne.
3.6 DOBRE PRZYKŁADY PARTNERSKICH PROJEKTÓW
15
ZADRZEWIENIOWYCH I ZALESIENIOWYCH
3.6.1 Współpraca ze stałym partnerem lokalnym
Odnawianie beskidzkich lasów w okolicy gminy Zawoja
w województwie małopolskim.
Aspekt przyrodniczy: Założone na przełomie XIX i XX
wieku jednogatunkowe lasy świerkowe (monokulury) z nasion
pochodzących z Austrii są słabiej przystosowane do lokalnych
41
beskidzkich warunków a w obecnej sytuacji ocieplania się klimatu są
niszczone przez szkodniki owadzie i grzyby. Obecnie odnawianie lasu
w Beskidzie Śląskim i Żywieckim polega na sadzeniu w miejscu
usuniętych chorych świerków, rodzimych gatunków drzew bardziej
odpornych na miejscowe warunki klimatyczne. Należą do nich m.in.
buk, jodła, rodzimy świerk, a także klon jawor i modrzew europejski.
Proces ten nazywamy przebudową drzewostanu.
Aspekt partnerstwa: Zawojskie Stowarzyszenie Właścicieli
Lasów Prywatnych (ZSWLP) jest stałym partnerem zalesieniowym
Fundacji Aeris Futuro. Dotychczas we współpracy z ZSWLP
Fundacja przeprowadziła ponad 10 projektów zalesieniowych,
współpracując z rozmaitymi partnerami z sektora biznesu i organizacji (m. in. Ikea Kraków, Gazeta Prawna, Fortis Bank, Fortis
Foundation Polska, Stowarzyszenie Willa Decjusza, Liga
Odpowiedzialnego Biznesu). Ponadto właśnie w Zawoi powstał Las
16
Zakochanych (w ramach projektu Zadedykuj Drzewko ). W Zawoi
została nawiązana współpraca również z Urzędem Gminy,
Nadleśnictwem Sucha Beskidzka, Babiogórskim Parkiem Narodowym oraz Starostwem w Suchej Beskidzkiej (Rada ds. projektu).
3.6.2 Zestawienie wybranych projektów realizowanych z par17
tnerami lokalnymi i biznesowymi w różnych regionach kraju .
1. Posadźmy Las" ― we współpracy z Ikea Kraków (wiosna 2007),
Podczas akcji klienci sklepu mieli możliwość fundowania drzew
poprzez indywidualne datki, a sklep Ikea Kraków przekazał
dodatkowo na ten cel kwotę równą sumie zebranej dzięki wsparciu
klientów sklepu. Akcja stanowi dobry przykład na jednoczesne
angażowanie biznesu i osób indywidualnych, a dzięki niej posadzono
w Zawoi 900 sadzonek drzew.
2. "Letnia Szkoła Wyszehradzka18 ― CO2 neutralna". Międzynarodowa grupa słuchaczy Letniej Szkoły uczestniczyła w wyjeździe
do Zawoi zorganizowanym przez Fundację Aeris Futuro,
podsadzono 210 drzew, które pozwolą zneutralizować emisje CO2
powstałe podczas przygotowań i przebiegu Szkoły.
42
Aspekt partnerski: Fundacja współpracowała zarówno
z partnerami lokalnymi: ZSWLP, Babiogórskim Parkiem
Narodowym, jak i partnerem z zewnątrz zapewniającym wsparcie
finansowe projektu Stowarzyszeniem Willa Decjusza (organizatorem
Szkoły).
Aspekt edukacyjny: uczestnicy wzięli udział w szkoleniu
z sadzenia drzew oraz zajęciach z edukacji ekologicznej ― odwiedzili
Babiogórski Park Narodowy, gdzie poznawali florę i faunę "królowej
Beskidów". Częścią akcji był również ekologiczny piknik połączony
z warsztatami garncarskimi i tanecznymi oraz występem lokalnego
zespołu ludowego.
3. "Więcej tlenu dzięki Fortis Bank Polska i Fortis Foundation
Polska" akcje w Zawoi (woj. małopolskie) i powiecie płockim (woj.
mazowieckie).
Zorganizowano cztery wyjazdy edukacyjno-integracyjne,
które miały na celu nie tylko sadzenie drzew, aby neutralizowały
dwutlenek węgla, ale także integrację i aktywizację społeczną
(przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu) poprzez edukację
ekologiczną. W sadzeniu drzew oraz w zajęciach z edukacji
ekologicznej wzięli udział zarówno pracownicy Banku i ich rodziny,
jak i podopieczni Fundacji Fortis dzieci ze świetlic środowiskowych
i domów dziecka.
Akcje Fortis Bank i Fortis Foundation Polska na
Mazowszu we współpracy z gminą Staroźreby. Dwie akcje
przeprowadzone zostały w maju 2008 r. we współpracy podpłocką
gminą Staroźreby. Akcje te miały na celu nie tylko rekompensatę
emisji dwutlenku węgla spowodowaną działalnością Fortis Banku
oraz wspólną integrację i aktywizację społeczną na polu ekologicznym. Dodatkowym celem było wypracowanie mechanizmu
trójstronnej współpracy między organizacją pozarządową, partnerem
biznesowym, a społecznością lokalną na płaszczyźnie wspólnych
działań na rzecz środowiska naturalnego.
Aspekt współpracy partnerskiej: istotne jest, że w akcjach
sadzenia drzew i edukacji ekologicznej, obok uczestników
z Warszawy, czyli pracowników Banku i ich rodzin, oraz
zaproszonych przez Fortis Foundation Polska dzieci i młodzieży
43
― podopiecznych świetlic środowiskowych Towarzystwa Przyjaciół
Dzieci i Domu Dziecka, aktywny udział w projekcie wzięła również
społeczność lokalna ― dzieci i młodzież z miejscowych szkół wraz
z nauczycielami. Pomagali oni w akcji jako gospodarze terenów
i przyszli opiekunowie nowo posadzonych drzew. Akcja nie mogła by
się odbyć także bez pomocy ze strony Urzędu Gminy i Gminnego
Centrum Kultury (wsparcie organizacyjne i osobowe).
Aspekt edukacyjny: przed akcją sadzenia uczestnicy
obejrzeli prezentację multimedialną na temat roli zadrzewień oraz
uczestniczyli w szkoleniu z sadzenia drzew. Natomiast po pikniku
miały miejsce dodatkowe atrakcje: warsztaty artystyczne ( malowanie
drewnianych figurek i robienie kwiatków z bibuły) czy też rozgrywki
sportowe. Wiedzę zdobytą podczas prezentacji i szkolenia można
było sprawdzić podczas konkursu z wiedzy ekologicznej.
W wyniku współpracy partnerskiej zazieleniły się gminne
tereny przy obiektach użyteczności publicznej (trzech szkołach
i stadionie sportowym) oraz przy zrekultywowanym składowisku
odpadów i oczyszczalni ścieków. Wspólnie posadzozono 830
sadzonek różnorodnych gatunków drzew.
4. Zeroemisyjne edycje kursu "Wyzwania zrównoważonego
rozwoju w Polsce" ("Challenges of Sustainables Developement in
Poland"). Emisje CO2 towarzyszące trzem kolejnym edycjom kursu
organizowanego przez Fundację Sendzimira (2005, 2006 i 2007 r.),
a pochodzące z transportu uczestników i organizatorów zostały
zneutralizowane przez posadzenie drzew w Zawoi.
Edycja kursu z 2008 r. również została zneutralizowana, co
więcej brane były pod uwagę nie tylko emisje CO2 wynikające
z transportu uczestników i organizatorów, ale także pochodzące
z energii i wody zużytych podczas kursu. Wielkość emisji przeliczono
na liczbę drzew i w październiku 2008 r. w Czeladzi we współpracy
z miastem Czeladź posadzono ponad 200 sadzonek na terenie
zrekultywowanej hałdy po górnictwie węgla kamiennego.
Przyrodniczy aspekt projektu: zastosowanie różnorodnych gatunków dobranych do specyficznych warunków istniejących
na hałdzie. Olsza szara i olsza czarna to drzewa, które wzbogacą
powstającą na obiekcie pogórniczym glebę w azot, ponadto oba wyżej
44
Fot. 1. Drzewka sadzone na terenie po zrekultywownej hałdzie
w Nadleśnictwie Rybnik - projekt "Podarujemy Wam drzewko
szczęścia" organizowany w ramach współpracy z firmą Vattenfall,
22 października 2008 (fot. arch. Fundacji Aeris Futuro)
Fot. 2. Szkolenie z sadzenia drzew podczas akcji z Fortis Bankiem
i Fortis Foundation Polska; Staroźreby, 10 maja 2008
(fot. arch. Fundacji Aeris Futuro)
45
wymienione gatunki drzew współżyją w symbiozie z promieniowcami
gromadzącymi azot atmosferyczny w obrębie systemów korzeniowych drzew. Rokitnik, natomiast doskonale wzrasta na terenach
kamienistych i szybko przesychających. Ponadto posadzono
modrzewie europejskie, które szybko rosną i są odporne na immisje
przemysłowe oraz dostarczające dużej ilości ściółki buki, dęby
i klony.
Partnerski aspekt projektu: działanie na terenie Czeladzi
było możliwe dzięki nawiązaniu współpracy z tamtejszym
samorządem. Urząd miasta zapewnił nie tylko wsparcie rzeczowe dla
projektu, wkład własny w postaci przygotowania terenu po hałdzie
pod akcję sadzenia, ale także wsparcie osobowe (udział w akcji wziął
Burmistrz, wolontariuszami sadzącymi drzewa byli pracownicy
urzędu). Ponadto drzewka sadzili uczestnicy kursu "Wyzwania
zrównoważonego rozwoju" oraz młodzież z miejscowej szkoły.
W planach jest ustawienie tablicy pamiątkowej na miejscu akcji
podkreślającej aspekt partnerski współpracy.
5. Zadedykuj Drzewko i Las Zakochanych. Zadedykuj Drzewko
to projekt, w którym można ufundować drzewko jako prezent. Osoba
obdarowana otrzymuje pamiątkową kartkę z dedykacją, zdjęcie
posadzonego drzewka i mapę z jego lokalizacją. Fundacja Aeris
Futuro gwarantuje posadzenie i opiekę nad drzewkiem. Do sadzenia
drzew można również włączyć się osobiście.
W ramach projektu w Zawoi u stóp Babiej Góry powstał
jedyny w swoim rodzaju las, zwany Lasem Zakochanych. Posadzono
go nie tylko w trosce o środowisko, ale i dzięki miłości do drugiego
człowieka, ponieważ każde drzewko jest komuś z wyjątkowej okazji
zadedykowane.
Dzięki udziałowi w projekcie osób indywidualnych
(chcących neutralizować emisje pochodzące z podróżowania czy
dedykujących drzewa z różnych okazji) udało się, począwszy od 2006
r., posadzić 5209 sadzonek (579 docelowych drzew).
6. Zadedykuj Drzewko przy szlaku Greenways KrakówMorawy- Wiedeń. Szlak dziedzictwa kulturowo-przyrodniczego
koordynowany jest przez Fundację Partnerstwo dla Środowiska
46
i organizacje lokalne z terenów leżących przy szlaku. W ramach
projektu Zadedykuj Drzewko na szlaku Greenways Kraków-MorawyWiedeń planujemy we współpracy Fundacji Partnerstwo dla
Środowiska i Fundacji Aeris Futuro oraz przy aktywnym
zaangażowaniu społeczności lokalnych stworzyć Najdłuższą Aleję
Drzew w Europie.
I etap odbył się jesienią 2007 i wiosną 2008 r. W akcji wzięli
udział zarówno partnerzy biznesowi: Radisson SAS Kraków, Ikea
Kraków, Hewitt Associates, Zakład Usług Energetycznych
i Komunikacyjnych ZUE S.A., WS Atkins Polska, jak i partnerzy
lokalni z danego terenu: stowarzyszenia, szkoły, firmy prywatne oraz
osoby indywidualne. Wspólnie posadzono łącznie 222 drzew. W Krakowie utworzono aleję z 12 reprezentacyjnych, ponad 2-metro-wych
klonów oraz zadrzewiono jeden z przedszkolnych ogródków a resztę
drzew posadzono w Kryspinowie, Alwerni i Tomicach.
Akcja jest kontynuowana i dzięki wsparciu osób indywidualnych (Zadedykuj Drzewko) oraz wpływom Fundacji Partnerstwo
dla Środowiska z 1% przekazanego podatku dochodowego chcemy
posadzić następne kilkaset drzew wzdłuż szlaku Greenways KrakówMorawy-Wiedeń.
7. Stworzenie ścieżki ekologiczno-edukacyjnej przy przedszkolu w Białej Rawskiej (woj. łódzkie) we współpracy z Gminą
Biała Rawska i firmą SC Johnson
Na terenie miejskiego przedszkola utworzono pierwszą
w tym rejonie ścieżkę ekologiczno-edukacyjną stworzoną przez pracowników i kadrę zarządzającą firmy SC Johnson (jeden z elementów
wyjazdu integracyjnego). Fundacja Aeris Futuro we współpracy
z Gminą Biała Rawska przygotowała i koordynowała cały projekt.
Tworząc ścieżkę ekologiczno-edukacyjną wspólnie posadzono 500
różnorodnych drzew i krzewów reprezentujących aż 40 gatunków
(m.in. buki, świerki, brzozy, złotokapy, kłokoczki, rokitniki oraz
jałowce). Wymiar edukacyjny ścieżki poświadcza 15 ustawionych
tablic, które opisują najpopularniejsze z rosnących wokół przedszkola
gatunki. Posadzone drzewa i krzewy zmniejszą koncentrację
obecnego w atmosferze dwutlenku węgla, urozmaicą różnorodność
biologiczną i krajobrazową regionu oraz przyczynią się do wzrostu
wiedzy o rodzimych gatunkach roślin.
47
Fot. 3. Wspólne zdjęcie po akcji sadzenia drzew; Staroźreby, 10 maja 2008
(fot. arch. Fundacji Aeris Futuro)
Fot. 4. Partnerstwo trójsektorowe:
Fundacja Aeris Futuro - firma SC Johnson - Gmina Biała Rawska
zaowocowało posadzeniem prawie 500 drzew i krzewów;
Biała Rawska, 24 lipca 2008 (fot. arch. Fundacji Aeris Futuro)
48
Fot. 5. Pracownicy Dell sadzą drzewa pod Łodzią; 4 października 2008
(fot. Marek Neupauer)
49
8. Urządzanie parku leśnego Lublinek19 w Łodzi we współpracy
z firmą DELL i Leśnictwem Miejskim Łódź
Park leśny Lublinek jest obszarem porolnym położonym na północ od lasu komunalnego Lublinek i zajmuje
powierzchnię blisko 53 ha. Teren parku stanowiły wieloletnie
odłogi i nieużytki rolne pozostawione od początku lat 90. XX
wieku bez uprawy w zarządzie Agencji Nieruchomości Rolnych.
Przekazane zostały w marcu 2005 r. na własność Miasta Łodzi,
z przeznaczeniem na urządzenie parku leśnego. Leśnictwo
Miejskie Łódź opracowało koncepcję założenia parku w stylu
angielskim. Pozostawiono brzeźniaki, tj. brzozowe zagajniki
pochodzące z naturalnych odnowień wraz z łąkami, pastwiskami
i murawami stanowiącymi urozmaicenie otwartego rolniczego
krajobrazu.
Koncepcja utworzenia parku leśnego Lublinek objęła
także wyposażenie tworzonego obszaru zieleni komunalnej
w elementy zagospodarowania turystycznego, wytyczenie
szlaków spacerowych i ścieżek rowerowych.
Całość projektu realizowana była w latach 2005 - 2007
i finansowana z czterech źródeł: budżetu Miasta Łodzi, Gminnego
Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Łodzi,
programu dotacyjnego Fundacji Aeris Futuro ― dzięki wsparciu
finansowemu firmy Dell, Wojewódzkiego Funduszu Ochrony
Środowiska i Gospodarki Wodnej w Łodzi.
Za główny cel współpracy z Fundacją Aeris Futuro oraz
firmą Dell przyjęto przeciwdziałanie globalnym zmianom klimatu
oraz ochronę i zwiększenie różnorodności biologicznej. W ramach
projektu posadzono 16 144 drzew, z których 5000 posadzili pracownicy Dell oraz zaproszeni goście. Wszystkie sadzonki ufundował Dell,
a Fundacja oszacowała ilość zakumulowanego dzięki posadzonym
drzewom CO2 oraz koordynowała przebieg akcji. W miejscu realizacji
projektu odsłonięto pamiątkowy kamień.
50
Spodziewane efekty ekologiczno-przyrodnicze:
1. Najważniejszym celem projektu jest akumulacja węgla w biomasie.
Fundacja Aeris Futuro ― wykorzystując metodologię opartą na publikacji Fińskiego Instytutu Badawczego Leśnictwa, tabel zasobności
oraz wytycznych IPCC (Międzynarodowego Zespołu do spraw
Zmian Klimatu) ― oszacowała potencjał redukcji emisji dwutlenku
węgla poprzez akumulację węgla zarówno przez części naziemną, jak
i podziemną drzewa. Obliczono, że przez 100 lat ― jest to uśredniony
wiek dojrzałego już drzewa ― zostanie zakumulowanych 1250 t CO2.
a) Ze względu na przekształcenie gruntów porolnych w las zwiększyła się ilość węgla wiązana przez glebę. Trwałe wiązanie węgla
w glebie zapewni utrzymywanie łąk, pastwisk i terenów zalesionych, przy możliwie niewielkich zabiegach agrotechnicznych,
b)Nasadzenia lasotwórczych, głównie liściastych gatunków charakterystycznych dla flory polskiej drzew np. buk, lipa, dąb, sosna, modrzew, w liczbie 16 166 zapewni trwałe wiązanie węgla w biomasie.
2. Wyremontowanie stawu Bielice polegające na: oczyszczeniu wody,
zwiększeniu powierzchni lustra częściowo zeutrofizowanego
zbiornika wodnego poprzez jego odmulenie i renaturyzację, co
zabezpieczy go przed wyschnięciem. Prace te zmniejszyły emisję
metanu do atmosfery (wielkość tego efektu nie została oszacowana).
Prócz ww. pozytywnych skutków dla ochrony klimatu,
realizacja projektu przyniosła także m.in. następujące korzystne
przyrodniczo skutki:
1. Ochronę cennych przyrodniczo siedlisk.
2. Pozostawienie w otwartym polnym krajobrazie typowych
drzewostanów i młodników brzozowych powstałych w wyniku
naturalnej sukcesji.
3. Nasadzenie dawnych odmian drzew i krzewów owocowych (np.
jabłonie: antonówki, jaśniepańskie, kosztele, renety szare i złote,
malinówki; grusze: klapsy, Generał Leclerc, Faworytka; śliwy węgierki,
wiśnie: łutówki i szklanki; agrest, czereśnie, porzeczki: białe,
czerwone, czarne), co sprzyja ochronie różnorodności gatunków
uprawnych.
4. Utrwalenie walorów krajobrazowych i eksponowanie krajobrazu
otwartych łąk i pastwisk.
51
Fot. 6.
Aleja przydrożna
złożona z wierzb
kruchych;
okolice Łomży,
maj 2008
(fot. Przemysław
Kurek)
Fot. 7. Integralną częścią akcji
jest często piknik ekologiczny
z warsztatami i tańcami
przy ludowej muzyce.
Akcja sadzenia drzew z Letnią
Szkołą Wyszehradzką;
Zawoja, 12 lipca 2008
(fot. arch. Fundacji
Aeris Futuro)
52
Efekty społeczne
1. Lokalizacja parku w strefie buforowej pomiędzy obszarami
zurbanizowanymi a lasem, zróżnicowana rzeźba terenu i przyjemna
wilgotność powietrza sprawiły, że park stał się miejscem masowego
wypoczynku i rekreacji.
2. Teren ten podobnie jak obszary leśne jest ogólnie dostępny.
3. Wprowadzenie tablic edukacyjnych, które służą podniesieniu
świadomości ekologicznej.
3.7. PROGRAM CZAS NA LAS I PROGRAM DOTACYJNY
"ZOSTAŃ PRZYJACIELEM DRZEW" FUNDACJI AERIS
FUTURO
Pogram dotacyjny Fundacji Aeris Futuro jest częścią
programu CZAS NA LAS, którego celem jest neutralizacja CO2
poprzez sadzenie drzew oraz prowadzenie działań informacyjnoedukacyjnych na temat zmian klimatu i sposobów przeciwdziałania
temu procesowi.
Fundacja z uwagi na chęć współpracy z partnerami lokalnymi
(partnerami zalesieniowymi, zadrzewieniowymi) uruchomiła
ogólnopolski program dotacyjny.
Celem programu dotacyjnego "Zostań przyjacielem
drzew" jest zachęcenie społeczności lokalnych do planowania
i realizacji projektów sadzenia i ochrony drzew jako elementu trwałego i zrównoważonego rozwoju. Natomiast jego założeniem jest
możliwość ubiegania się o pozyskanie funduszy na realizację projektów zadrzewieniowych bądź zalesieniowych oraz uzyskanie wsparcie
rzeczowego lub merytorycznego na ich realizację.
Inicjatywy mogą mieć różną skalę (kilkadziesiąt lub kilka
tysięcy drzew) oraz formę, np. zalesienia, odnowienia, zadrzewienia,
rekultywacja hałd pogórniczych, zadrzewienia śródpolne czy
tworzenie korytarzy ekologicznych.
Beneficjentami programu mogą być: jednostki samorządu
terytorialnego, organizacje pozarządowe (społeczności mające
osobowość prawną) oraz inne podmioty publiczne, np. placówki
53
oświatowe, parki narodowe, nadleśnictwa. Muszą one dysponować
terenami, na których mogłyby zostać przeprowadzone sadzenia
drzew bądź, wskazując właściciela takiego terenu, koordynować
i nadzorować przebieg przedsięwzięcia.
Projekty muszą spełniać określone warunki:
1. Gwarancja długofalowości przeznaczony teren musi nadawać się
do posadzenia na nim drzew, które będą akumulowały węgiel i obniżały przez długi okres czasu koncentrację CO2 w powietrzu.
2. Dobór odpowiednich gatunków drzew oraz ustalenie właściwego,
ze względów przyrodniczych, terminu przygotowania i realizacji
projektu.
3. Akceptacja celów projektu przez daną społeczność lokalną, która
chce aktywnie włączyć się w jego realizację oraz zapewnia opiekę nad
nowo posadzonymi drzewami względy społeczne.
4. Odpowiednie wsparcie finansowe, merytoryczne bądź rzeczowe
projektu. Jednocześnie społeczność lokalna musi zapewnić swój
wkład własny, np. posadzenie czy gwarancja finansowania pielęgnacji
drzew względy ekonomiczne.
5. Prawidłowo uregulowane kwestie własności terenu (beneficjent jest
właścicielem terenu lub uzyskał zgodę właściciela na planowane
działanie).
Podmioty zainteresowane udziałem w programie i uzyskaniem dotacji, po zapoznaniu się z regulaminem programu
dotacyjnego, mogą aplikować do programu poprzez wypełnienie
formularza zgłoszeniowego (oba dostępne na stronie internetowej
Fundacji www.aeris.eko.org.pl). W przypadku problemów z wypełnieniem dokumentów pomocni mogą być specjaliści ds. gospodarki leśnej i zadrzewień, o pomoc do nich można zwrócić się także
za pośrednictwem Fundacji. Z wnioskodawcami poprawnych pod
względem formalnym i najciekawszych pod względem merytorycznym zgłoszeń przedstawiciele Fundacji skontaktują się w celu
dalszej weryfikacji zgłoszenia (m.in. wizji terenu).
darki leśnej i zadrzewień, o pomoc do nich można zwrócić się także
za pośrednictwem Fundacji. Z wnioskodawcami poprawnych pod
względem formalnym i najciekawszych pod względem meryto54
rycznym zgłoszeń przedstawiciele Fundacji skontaktują się w celu
dalszej weryfikacji zgłoszenia (m.in. wizji terenu).
Program dotacyjny jest programem ciągłym, zgłoszenia są
przyjmowane przez cały rok, jednak z uwagi na zasady gospodarki
leśnej i zadrzewieniowej termin realizacji projektów przypada głównie
wiosną lub jesienią danego roku wówczas sadzone są sadzonki
z otwartym systemem korzeniowym. Natomiast praktycznie przez
cały rok można sadzić sadzonki z zakrytym systemem korzeniowym.
Z pomocy Fundacji Aeris Futuro i jej darczyńców
skorzystały (do końca 2008 r.) instytucje z województw:
małopolskiego, łódzkiego, lubuskiego i mazowieckiego.
Zapraszamy do współpracy kolejne.
Beneficjenci programu, których projekty będą kompleksowe,
tzn. z założenia będą łączyć korzyści społeczne, ekonomiczne i przyrodnicze, oraz będę przeprowadzone z sukcesem, mają możliwość
uzyskania tytułu PRZYJACIELA DRZEW przyznawanego przez
Fundację.
3.8 MOŻLIWOŚĆ WYKORZYSTANIA NIEUŻYTKOWANYCH GRUNTÓW20
W Polsce występuje sporo gruntów rolnych niskiej jakości.
Zalesienie podniosłoby ich wartość ekonomiczną przy równoczesnym zwiększeniu bioróżnorodności, oczywiście pod warunkiem
stosowania się do zaleceń dotyczących zakładania upraw leśnych.
W każdym mieście bądź w każdej gminie znajduje się wiele
hektarów gruntów nieużytkowanych rolniczo i od wielu lat leżących
odłogiem, przez co błędnie uważanych za niemające właściciela.
Tymczasem prawda okazuje się zupełnie inna. Niejednokrotnie
właścicielem tych obszarów jest Skarb Państwa, a administrujące na
tym terenie organ samorządowy czy administracja rządowa nie
wiedzą, jakie kroki poczynić, by móc zagospodarować tereny często
straszące nielegalnymi wysypiskami śmieci, i uczynić je przyjemnymi
55
dla oka i przyjaznymi dla środowiska.
tym terenie organ samorządowy czy administracja rządowa nie
wiedzą, jakie kroki poczynić, by móc zagospodarować tereny często
straszące nielegalnymi wysypiskami śmieci, i uczynić je przyjemnymi
dla oka i przyjaznymi dla środowiska.
Pierwszym krokiem, jaki należałoby uczynić, to uregulować
kwestię prawa własności terenu. Następnym elementem jest
stworzenie planu zagospodarowania terenu w sposób najbardziej
przyjazny klimatowi, przyrodzie i krajobrazowi, który zakłada
zachowanie roślinności z sukcesji naturalnej, pozostawienie lub
stworzenie oczek wodnych, wprowadzenie zadrzewień lub zalesień,
oraz zapewnieni harmonijną kompozycję przestrzenną. Ostatnim
krokiem jest realizacja założeń.
Niezbędnymi zadaniami są także: określenie instytucji, która
będzie prowadziła nadzór oraz zadba o dany teren oraz zapewnienie
środków finansowych na właściwe wykonywanie zadania.
56
Przypisy
Rozdział 3
1) Raport Światowej Komisji do spraw Środowiska i Rozwoju ONZ,
Nasza wspólna przyszłość (tzw. Raport Brudtland) z 1987, Our common
future. Report of the World Commission on Environment and Development,
wersja angielska dostępna na: http://www.worldinbalance.net/
agreements/1987-brundtland.php (2008).
2) Opracowanie za: Zrównoważony plan zagospodarowania przestrzennego
dla gminy Zawoja, http://www.sendzimir.org.pl/course/materialy
/Zawoja/2006/PROJEKT%20006.pdf.
3) Zrównoważony plan zagospodarowania przestrzennego dla gminy Zawoja,
ibidem.
4) Definicja używana przez Organizację Narodów Zjednoczonych
w raporcie przygotowanym na Zgromadzenie Ogólne w 2003 r.
Podana za: Wybrane definicje partnerstwa międzysektorowego,
www.parasol.info.pl /plik.aspx?id=221 (2008).
5) J. Boczoń, za: Partnerstwo jako nowy model pracy w jps, http://
www.dops.wroc.pl/projekty/partnerstwa2.htm (2008).
6) Na podstawie: http://www.mps.gov.pl/index.php?gid=634 (2008)
oraz http://civicpedia.ngo.pl/x/321916 (2008).
7) http://civicpedia.ngo.pl/x/321916 (2008).
8) Nie stanowią jednak generalizacji ani nie są standardowym działaniem
9) za: http://www.csrinfo.org/content/view/45/38/lang,pl/ (2008).
10) J. Greser, CSR Corporate Social Responsibility, czyli Społeczna
Odpowiedzialność Biznesu, Fundacja Innowacyjnych Przedsięwzięć
Społecznych.
11) Z definicji podanej przez Forum Odpowiedzialnego Biznesu:
www.fob.org.pl.
12) J. Greser, ibidem.
13) Nie stanowią jednak generalizacji ani nie są standardowym
działaniem.
14) R. Tennyson, Poradnik parterstwa, tł. Marta Serafin, Fundacja
Partnerstwo dla Środowiska, Kraków, 2006.
15) Jako dobre praktyki opisujemy tez projekty zalesieniowe, choć
poradnik praktyczny odnosi się tylko do zakładania zadrzewień, gdyż
zamierzeniem jest przedstawienie różnorodnych przykładów
partnerstwa NGO-partner lokalny-biznes. Fundacja od momentu
założenia (luty 2006 r.) do listopada 2008 r. posadziła prawie 240
tys. sadzonek drzew realizując współpracę partnerską z kilkunastoma parterami biznesowymi, lokalnymi czy instytucjonalnymi.
16) Więcej o Lesie Zakochanych i projekcie Zadedykuj Drzewko
w pkt. 5 podrozdziału 3.4.
17) Projekty, w których mowa o akcjach w Zawoi realizowano we
współpracy z ZSWLP.
18) Letnia Szkoła Wyszehradzka, organizowana przez
Stowarzyszenie Willa Decjusza, więcej http://www.villa.org.pl
/p._letnia.php.
19) J. Mieszkowicz we współpracy z Leśnictwem Miejskim Łódź
[w]: Jak chronić klimat na poziomie lokalnym? Poradnik dla beneficjentów
funduszy UE, A. Arcipowska, Z. Karaczan (red.), Warszawa 2008.
20) Na podstawie J. Mieszkowicz, ibidem.
Bibliografia
Literatura:
Arcipowska Aleksandra, Zbigniew Karaczun (red.), Jak chronić
klimat na poziomie lokalnym? Poradnik dla beneficjentów funduszy UE,
Instytut na rzecz Ekorozwoju, Warszawa 2008.
De Bruin D., Komfort życia a zieleń. Wielopłaszczyznowe rozwiązanie
proble-mów w "trudnych" dzielnicach Rotterdamu [w:] Materiały na
sympozjum pt. Zielone Miasto, 10 listopada, Warszawa, Plant
Publicity Holland, Ambasada Królestwa Niderlandów oraz
Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Ogrodnictwa NOT,
Warszawa 2005.
Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Ogrodnictwa NOT,
Warszawa 2005.
Chełmicki Wojciech, Degradacja i ochrona wód. Zasoby, Instytut
Geogra-fii UJ, Kraków 1999.
Czerwieniec Marek, Lewińska Janina, Zieleń w mieście, Instytut
Gospodar-ki Przestrzennej i Komunalnej, Kraków 2000.
Gajda Marcin (red.), Zalecenia dotyczące realizacji terenów zieleni, Polskie
Stowarzyszenie Wykonawców Terenów Zieleni i Architektów Krajobrazu "Zieleń Polska", Kraków 2007.
Gruszecki Krzysztof, Ustawa o ochronie przyrody. Komentarz, Zakamycze
Kantor Wydawniczy 2005.
Jaworski Andrzej, Charakterystyka hodowlana drzew leśnych, Wydawnictwo Gutenberg Kraków 1994.
Krzymowska-Kostrowicka Alicja, Zarys geoekologii rekreacji. Tom I Oddziaływanie środowiska przyrodniczego na organizm człowieka, Uniwersytet
Warszawski Wydział Geografii i Studiów Regionalnych, Warszawa
1991.
Łukaszewicz Aleksander, Łukaszewicz Szymon, Rola i kształtowanie
zieleni miejskiej, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2006.
Oleszkiewicz Jadwiga (red.) Zadrzewienia śródpolne, Fundacja Green
Park, Warszawa 1994.
Orzeszek-Gajewska Barbara, Kształtowanie terenów zieleni w miastach,
Instytut Urbanistyki i Planowania Przestrzennego PWN, Warszawa
1982.
Suchocka Marzena, Ile zarabiają drzewa w mieście? [w:] Materiały
seminaryjne i poseminaryjne konferencji pt. Drzewa w mieście, Polski
Klub Ekologiczny Okręg Górnośląski Koło Miejskie w Tychach.,
Tychy 2007, str.79-83,
Szczepanowska Halina B., Zieleń w mieście, Hortpress, Warszawa 2001.
Szczepanowska Halina B., Wycena wartości drzew na terenach zurbanizowanych, Instytut Gospodarki Przestrzennej i Mieszkalnictwa, Warszawa 2007.
Tennyson Ros, Poradnik partnerstwa, tł. Marta Serafin, Fundacja
Partnerstwo dla Środowiska, Kraków, 2006.
J. Tomanek, Botanika leśna, Państwowe Wydawnictwa Rolnicze
i Leśne, Warszawa 1997.
Zajączkowski Kazimierz, Dobór drzew i krzewów do zadrzewień na zy
Leśnictwa, Warszawa 2001.
obszarach wiejskich, Instytut Nadawczy Leśnictwa, Warszawa 2001.
Zajączkowski Kazimierz, Regionalizacja potrzeb zadrzewieniowych
w Polsce, Prace Instytutu Badawczego Leśnictwa, Warszawa 2005.
Zajączkowski Kazimierz, Dobór drzew i krzewów do zadrzewień
towarzyszących autostradom przebiegającym przez tereny rolnicze,
[w: Materiały z Międzynarodowego Sympozjum zorganizowanego
przez Katedrę Ekologicznych Podstaw Inżynierii Środowiska AR
w Krakowie], Kraków 7-10 IX 1999.
Internet:
Nicholas Stern, Stern Review on the Economics of Climate Change,
http://www.hm-treasury.gov.uk/stern_review_final_report.htm
(2008).
Krajowy Program Zwiększania Lesistości. Aktualizacja 2003 r.
Ministerstwo Środowiska, Warszawa, 2003r., Http://www.mos.gov.pl
/2materialy_informacyjne/raporty_opracowania/kpzl/tekst.pdf
(2008).
Raport Światowej Komisji do spraw Środowiska i Rozwoju ONZ,
Nasza wspólna przyszłość, (tzw. Raport Brudtland) z 1987, Our common
future. Report of the World Commission on Environment and Development,
wersja angielska dostępna na:
http://www.worldinbalance.net/agreements/1987-brundtland.php
(2008).
Plan zagospodarowania przestrzennego dla gminy Zawoja, http://
www.sendzimir.org.pl/course/materialy/Zawoja/2006/PROJEKT
%20006.pdf.
Wybrane definicje partnerstwa międzysektorowego, www.parasol.info.pl
/plik.aspx?id=221 (2008).
J. Boczoń, za: Partnerstwo jako nowy model pracy w jps,
http://www.dops.wroc.pl/projekty/partnerstwa2.htm (2008).
http://www.mps.gov.pl/index.php?gid=634 (2008).
http://civicpedia.ngo.pl/x/321916 (2008).
Definicja odpowiedzialnego biznesu - www.fob.org.pl (2008).
http://www.csrinfo.org/content/view/45/38/lang,pl/ (2008).