EH_Energia - Rynek Elektryczny

Analiza
Ekonomiczna
Europejski rynek energii elektrycznej pod silną presją
Streszczenie
Lipiec 2014 r.
■
Elektryczność jest, ze swojej natury produktem nie dającym się
składować, co zmusza podaż do ciągłego podążania za popytem.
■
W Europie popyt jest ograniczony z dwóch powodów: w efekcie słabej
dynamiki gospodarczej oraz przez budzące niepokój producentów energii
nowe regulacje co do efektywności energetycznej (skutkujące
stopniowym zmniejszaniem jej zużycia); do 2020 r. przewiduje się łączny
wzrost produkcji o jedynie +0,4%.
■
Na cenę bieżącą sektora energii elektrycznej oraz rentowność
tradycyjnych dostawców energii wpływa również ruch ku energii
odnawialnej, który wspierany jest z różnych stron (marża zysku
tradycyjnych dostawców energii spadła o -4 pp w ciągu ostatnich 10
lat).
■
Niezależnie od powyższych czynników, rachunki elektryczne wciąż
rosną, szczególnie w branżach wymagających znacznych nakładów
energii, które znajdują się pod presją zmniejszania kosztów i
zwiększania wydajności.
Niski wzrost popytu na elektryczność w skali
europejskiej - a w rezultacie podaży, z
wyjątkiem
wzrostu netto produkcji energii
odnawialnej.
Elektryczność jest ze swojej natury produktem nie
dającym się składować. Z tego też powodu, produkcja
elektryczności w danym regionie jest równa jego
zużyciu. Popyt z kolei reaguje na trendy gospodarcze
(Wykres 1). Siła tej relacji słabnie wraz z rozwojem
technologii energooszczędnych i coraz wyższą
efektywnością energetyczną przemysłu. Analizując
sytuację całej Unii Europejskiej, przewidujemy że
miejsce będzie mieć jedynie niewielki wzrost do 2020
r. z rocznymi przyrostami na poziomie około +0,4%.
Będzie to znaczącą zmianą względem wzrostu o 49
TWh co roku w okresie 2000-2007 i spadku o 113
TWh (łącznie) w okresie 2008-2013, by finalnie
osiągnąć poziom -3,3% poniżej szczytowej produkcji
w 2008 r. (3380 TWh).
'
Ten trend ukrywa jednak dwa przeciwstawne prądy,
przedstawione na Wykresie 2:
(i) Znaczący spadek podaży energii z tzw. "źródeł
konwencjonalnych" (-288 TWh w okresie 2008-2013)
(ii) Wzrost produkcji energii "ze źródeł odnawialnych"
(+176 TWh w tym samym okresie).
Wykres 1: Coroczny wzrost PKB i produkcja en. elektrycznej
Globalnie/UE (27), wartości rzeczywiste
Światowa prod. prądu
Światowe PKB
Europejska prod. prądu
PKB UE
Źródła: BP, prognozy Euler Hermes
Wzrost energii odnawialnej wynika z hojnych
systemów wsparcia, finansowanych przez UE.
Europejskie prawo wymusza na każdym kraju
członkowskim, by zwiększało udział energii ze źródeł
odnawialnych (np. z wiatru i słonecznej), w celu
osiągnięcia 20% w 2020 r dla całej Unii. Niestety,
koszt produkcji odnawialnej energii elektrycznej wciąż
znacząco przekracza cenę, po jakiej może być ona
sprzedana.
We Francji państwo subsydiuje ten rozwój, wymagając
od krajowego dostawcy elektryczności EDF by
nabywał energię pochodzącą ze źródeł odnawialnych
po cenach zamrożonych na wiele lat (od 15 do 20). Z
racji wysokich kosztów produkcji, ta zamrożona cena
jest o wiele wyższa niż cena bieżąca. Finansowanie tej
różnicy cenowej jest realizowane za pomocą
specjalnego podatku CSPE, który doliczany jest do
wszystkich rachunków za elektryczność. W rezultacie,
wraz ze wzrostem udziału energii odnawialnej w
łącznej produkcji energii, podatek CPSE powoduje
ciągły wzrost wydatków na elektryczność, łączne
koszty elektryczności wzrosły z 560 milionów euro do
3 miliardów euro w okresie 2009-2013, a do 2017 r.
spodziewany jest wzrost do 5 miliardów euro.
Najgorsza jest sytuacja w Niemczech. Podatek CPSE
wynosi średnio 10% każdego rachunku za
elektryczność we Francji, jego niemiecki ekwiwalent
(EEG) wynosi ponad 30%. Wynika z tego, że im
większa różnica między ceną gwarantowaną a ceną
bieżącą, tym większy będzie podatek CPSE. Z tego
właśnie powodu administracja Kanclerz Merkel
zapewnia
klientom
przemysłowym
dodatkowe
subsydia, które obniżają finalne rachunki za
elektryczności.
Przy braku
tego
rozwiązania,
niemiecka konkurencyjność ucierpiałaby.
Te różne systemy wsparcia w znaczący sposób
wpłynęły na rynek przez
redukcję hurtowej ceny elektryczności (-8% od
Tabela 2: Wzrost Europejskiej produkcji energii w czasie (w TWh)
Średni roczny wzrost (UE)
2013 2020 (p)
2000 - 2007 2008 - 2012
Światowa produkcja prądu
1,5%
-0,7%
0,4%
Produkcja prądu ze źródeł
odnawialnych
3%
7%
5%
,
Źródła: IHS Global Insight prognozy Euler Hermes
Wykres 3: Zmiany w hurtowej (bieżącej) cenie elektryczności w
EUR/MWh
Niemcy
Francja
Hiszpania
Zjednoczone Królestwo
Źródła: Bloomberg, Euler Hermes
2008 r.) prowadząc do nadwyżki mocy u
dostawców energii.
Europejski rynek elektryczności działa według tak
zwanego systemu "rankingu cenowego": w odpowiedzi
na popyt na elektryczność, dostawcy wybierani są na
podstawie najniższych kosztów.
W teorii, ten proces powinien faworyzować elektrownie
wodne i atomowe, następnie węglowe, a na końcu
gazowe. Dlatego też Europejski rynek elektryczności
jest ograniczony przez dwa główne czynniki:
- konieczna jest stała podaż energii, gdzie sieć
dostawcza musi być w stanie natychmiastowo
zastępować brakujące źródła energii.
- koszt energii dla dostaw energii pochodzących od
konwencjonalnych dostawców. Wynika to z faktu, że
dostawcy
energii
odnawialnej
korzystają
z
priorytetowego
dostępu
do
rynku
wraz
z
gwarantowaną stałą ceną sprzedaży
W
rezultacie
nadwyżki
produkcji
energii
spowodowanej erozją popytu, wspartej ponadto
konkurencją ze strony silnie subsydiowanych
odnawialnych źródeł energii nastąpił silny nacisk na
bieżące ceny energii elektrycznej (wykres nr.3)
Tabela 4: Najwięksi unijni dostawcy (1), według kraju i obrotu
Obrót (miliony
euro)
2002
2013
Średni
trend
(2)
Niemcy
79,180
173,840
7%
Francja
62,905
164,890
9%
Włochy
28,415
77,260
10 %
33,220
12 %
Hiszpania
9,700
(1) E.ON, RWE, EDF, GDF-SUEZ, ENEL i IBERDROLA
(2) Roczna średnia stopa wzrostu w omawianym okresie
Źródła: Bloomberg, Euler Hermes
Załóżmy że przy stałym popycie na elektryczność w
Europie zaczynają wiać silne wiatry: w rezultacie cena
hurtowa spada z racji zwiększonej podaży. W celu
zwiększenia ceny, firmy energetyczne ograniczają
podaż: zatrzymują produkcję w części elektrowni, na
początku w gazowych, potem w jądrowych a na końcu
węglowych (cena gazu jest wyższa niż węgla).
Działania
te
odbywają
się
kosztem
firm
energetycznych, które produkują energię wyłącznie
(lub głównie) z gazu. Z braku obrotów firmy te są
coraz mniej rentowne w długim okresie (o ile w ogóle
zachowują rentowność). W tym samym czasie firmy
zajmujące się energią odnawialną, gdzie cena nie
zależy od rynku, wciąż mogą dostarczać elektryczność
na rynek, nie będąc w żaden sposób kontrolowane
przez rynek. Producenci energii konwencjonalnej
znajdują się w sytuacji w której ich głównym celem
staje się "zniszczenie" nadmiaru energii (której nie da
się składować), zamiast skupiania się na rozbudowie
bądź odnawianiu swoich europejskich elektrowni.
Czasowe zatrzymanie produkcji energii w elektrowni
gazowej jest bardzo drogie, tak więc firmy
energetyczne postanowiły o zaprzestaniu produkcji 38
z 330 GW wytwarzanych w tego typach elektrowni w
UE. Zagrożona jest produkcja kolejnych 100 GW.
Wykres 5: Cena emisji CO2 na rynku Europejskim
Źródło: Bloomberg
Wykres 6: Rentowność operacyjna (= operacyjny
dochód/obrót) głównych Europejskich dostawców energii
Niemcy
Francja
W łochy
Nacisk na hurtowe ceny energii jest zwiększany
przez inne słabości Europy: niepowodzenie
stworzenia rynku kwot CO2 i różnice między
politykami
krajów.
energetycznymi
Hiszpania
poszczególnych
Pierwszą słabością rynku jest brak wspólnej wizji
wśród krajów UE co do ujednolicenia źródeł produkcji
elektrycznej. Niemcy, dla przykładu, chcą przejść z
energii jądrowej na węgiel, który powoduje znacznie
więcej zanieczyszczeń, podczas gdy Francja chce
działać w odwrotnym kierunku.
Druga słabość wynika z Europejskiego rynku kwot
CO2. Niezgodnie z zobowiązaniami UE z 2008r.,
emisje CO2 w kilku Europejskich krajach rosną,
podczas gdy cena za emisje spadła z 22 eur/tonę CO2
w 2008 r. do 5 EUR/tonę CO2 w 2013 r. (Wykres 5).
System kwotowy jest więc daleki od wypromowania
stawianego przed nim celu redukcji emisji CO2 z
powodu niemożliwych do pokonania cen. Innymi
słowy, wybór pomiędzy produkcją energii z gazu a z
węgla stał się prostszy. Dodatkowo trend ten jest
wspierany przez spadek ceny węgla importowanego z
USA oraz Rosji, przez co ten typ działalności staje się
coraz bardziej opłacalny. Na dzisiejszym rynku cena
kwot CO2 musiałaby ustabilizować się na poziomie
około 50 euro/tCO2, by więksi dostawcy przestawili
się z węgla na gaz ziemny.
Źródła: Eurostat, Euler Hermes
Wykres 7: Zmiana wypłacalności (gearing - zadłużenie
finansowe w stosunku do kapitału) głównych europejskich
dostawców energii
Niemcy
Francja
Włochy
Hiszpania
Największe
Europejskie
przedsiębiorstwa
energetyczne muszą zmierzyć się z ryzykiem
niemożliwości
realizacji
przyszłych
(koniecznych) inwestycji z racji obniżającej się
marży zysku (-4 pp w ciągu ostatnich 10 lat).
Rentowność
dużych
przedsiębiorstw
wykazała
ostatnio znaczącą degradację (Wykres 6), szczególnie
od 2008 r. co widać w miliardach euro alokowanych w
amortyzację gazowych elektrowni, która znajduje się
w sprawozdaniach finansowych firm takich jak CDFSuez. Od 2007 do 2013r., marża operacyjna
dostawców energii zmalała we Francji o 5 pp, w
Niemczech o 7pp i o 11 pp w Hiszpani. Te słabe
wyniki nie stabilizują ich pozycji finansowej (Wykres
7),
Źródło: Bloomberg
które i tak cierpią z powodu znacznego zadłużenia
(>80%) przy jednoczesnej konieczności rozpoczęcia
rundy nowych (drogich) inwestycji by jeszcze bardzie
ograniczyć emisję tlenków węgla przez europejski
przemysł. W rzeczywistości europejski sektor
energetyczny wymaga znaczących inwestycji
optymalizujących
produkcję
energii
przez
najbliższe 30 lat (50 miliardów euro rokrocznie),
których finansowanie jest niepewne z racji
spadającej
rentowności
(i
przepływów
finansowych) największych graczy rynkowych.
oraz efektów coraz bardziej wymagających
regulacji
dotyczących
obniżenia
energochłonności gospodarki (czyli zmniejszania
się popytu, kurczenia rynku co także podkopuje
ekonomiczny wymiar takich inwestycji).
Wykres 8: Indeks cen detalicznych energii elektrycznej w
euro/MWh w UE (100 = 2005)
Presja na obniżanie hurtowych bieżących cen
elektryczności nie przekłada się na korzyści dla
użytkowników
finalnych.
Jest
wprost
przeciwnie a ceny detaliczne rosną (+5% od
2008 r.), co osłabia sektory wymagające
dużych ilości energii.
Europejskie detaliczne ceny energii (Wykres 8)
wykazują wrażliwość na zmiany cen hurtowych. W
teorii, konsumenci powinni uzyskiwać korzyści z
większości lub wszystkich subsydiów w dostawców
energii odnawialnej. Jednakże, wpływ tych subsydiów
jest silnie zróżnicowany w poszczególnych sektorach,
jako że energia jest najczęściej 2-gim lub 3-cim
najwyższym składnikiem kosztów produkcji (tuż po
surowcach). Udział energii w łącznych kosztach
produkcji wynosi od mniej niż 5% do ponad 30% w
zależności od sektora.
Wykres 9: Udział kosztu elektryczności w łącznych
kosztach produkcji (%)
Inne
Aluminium Elektronika
Elektryczność
Cement
Papier
Stal
Źródła: Roland Berger, Euler Hermes
OŚWIADCZENIE
Powyższe oceny i komentarze są zawsze przedmiotem poniższego oświadczenia.
Niniejsze materiały zostały opublikowane przez Euler Hermes SA, firmę należącą do grupy Allianz, wyłącznie w celach informacyjnych i nie mają na celu przekazania żadnych
szczegółowych porad. Ich odbiorcy powinni dokonać własnej niezależnej oceny przedstawionych informacji i nie powinni podejmować żadnych działań tylko na podstawie tych
informacji. Informacje te nie mogą być powielana ani ujawniane bez naszej zgody. Niniejsza publikacja nie jest przeznaczona do dystrybucji w żadnej jurysdykcji, gdzie byłoby to
zabronione. Choć podane informacje uznawane są za wiarygodne, nie zostały one niezależnie zweryfikowane przez Euler Hermes i Euler Hermes nie składa żadnych oświadczeń i
gwarancji (bezpośrednich czy domniemanych) co do dokładności czy kompletności tych informacji, ani też nie przyjmuje żadnej odpowiedzialności za straty wynikające z
jakiegokolwiek użycia tych informacji ub kierowania się nimi. O ile nie zaznaczono inaczej, wszelkie poglądy, prognozy czy szacunki są poglądami wyłącznie Działu Gospodarczego
Euler Hermes na dzień publikacji i mogą być zmieniane bez powiadomienia. Euler Hermes SA jest firmą autoryzowaną i regulowaną przez Francuzki urząd ds. rynków
finansowych.
© Copyright 2014 Euler Hermes. Wszystkie prawa zastrzeżone.
Autor: Marc Livinec (specjalista ds. branży w Euler Hermes)
Kontakt: Grzegorz Błachnio, e-mail: [email protected] , tel. 601-056-830