spis treści
Transkrypt
spis treści
SPIS TREŚCI WYKAZ SKRÓTÓW .......................................................................................................................................... 9 WSTĘP (Jadwiga Jośko) .................................................................................................................................... 13 1. POJĘCIE I ZAKRES ZDROWIA PUBLICZNEGO (Janusz Kasperczyk) ............................................. 17 1.1. Wprowadzenie ....................................................................................................................................... 17 1.2. Historia zdrowia publicznego ................................................................................................................ 18 1.3. Definicje i terminy ................................................................................................................................. 20 1.4. Zdrowie publiczne jako nauka ............................................................................................................... 22 1.5. Funkcje zdrowia publicznego ................................................................................................................ 22 1.6. Zakończenie ........................................................................................................................................... 24 2. STRES (Jadwiga Jośko) .............................................................................................................................. 26 2.1. Wprowadzenie ....................................................................................................................................... 26 2.2. Fazy stresu ............................................................................................................................................. 27 2.3. Podział stresorów ................................................................................................................................... 27 2.4. Podział stresu i jego następstwa ............................................................................................................. 28 2.5. Biochemiczne efekty stresu .................................................................................................................... 29 2.6. Stres kontrolowany i niekontrolowany .................................................................................................. 30 2.7. Najsilniejsze stresory i zespół stresu pourazowego (PTSD) .................................................................. 31 2.8. Molestowanie moralne ........................................................................................................................... 32 2.9. Zespół wypalenia zawodowego ............................................................................................................. 33 3. STRES JAKO CZYNNIK RYZYKA ZDROWOTNEGO (Janusz Kasperczyk) .................................... 35 3.1. Wprowadzenie ....................................................................................................................................... 35 3.2. Wpływ stresu na choroby układu krążenia ............................................................................................. 36 3.3. Choroba niedokrwienna serca ................................................................................................................ 39 3.4. Nadciśnienie tętnicze ............................................................................................................................. 40 3.5. Wpływ stresu na układ pokarmowy ....................................................................................................... 42 3.6. Zaparcia .................................................................................................................................................. 45 3.7. Wrzodziejące zapalenie jelita grubego (Colitis ulcerosa) ...................................................................... 46 3.8. Zespół jelita drażliwego ......................................................................................................................... 48 3.9. Zakończenie ........................................................................................................................................... 48 4. SPOSOBY RADZENIA SOBIE ZE STRESEM (Jadwiga Jośko) ........................................................... 50 4.1. Wprowadzenie ....................................................................................................................................... 50 4.2. Aktywność fizyczna ............................................................................................................................. 50 4.3. Masaż ................................................................................................................................................... 51 4.4. Muzykoterapia ...................................................................................................................................... 51 4.5. Koloroterapia ........................................................................................................................................ 53 4.6. Aromaterapia ........................................................................................................................................ 53 4.7. Medytacja ............................................................................................................................................. 55 4.8. Metoda Silvy ........................................................................................................................................ 55 4.9. Dieta antystresowa ............................................................................................................................... 55 4.10. Gelotologia – leczenie śmiechem ......................................................................................................... 56 4.11. Animaloterapia ..................................................................................................................................... 57 5. NARKOMANIA (Jadwiga Jośko) ............................................................................................................... 59 5.1. Narkomania – choroba braku miłości i poczucia bezpieczeństwa ......................................................... 59 5.2. Podstawowe definicje ............................................................................................................................ 60 5 5.3. Rodzaje substancji psychoaktywnych .................................................................................................... 61 6. ALKOHOLIZM (Jadwiga Jośko) .............................................................................................................. 69 6.1. Wprowadzenie ....................................................................................................................................... 69 6.2. Dziecko – ofiara matki pijącej alkohol w ciąży ..................................................................................... 71 6.3. Dziecko – ofiara rodziców pijących alkohol .......................................................................................... 72 6.4. Dorosłe dzieci alkoholików (DDA) ........................................................................................................ 72 6.5. Dziecko – samo pije alkohol .................................................................................................................. 72 6.6. Choroba alkoholowa ............................................................................................................................... 73 7. NIKOTYNIZM (Jadwiga Jośko) ............................................................................................................... 77 7.1. Wprowadzenie ....................................................................................................................................... 77 7.2. Skład dymu tytoniowego ....................................................................................................................... 78 7.3. Skutki palenia tytoniu ............................................................................................................................ 80 7.4. Palenie bierne a palenie czynne ............................................................................................................. 82 7.5. Wpływ palenia na procesy reprodukcyjne ............................................................................................. 82 7.6. Uzależnienie fizyczne i psychiczne od nikotyny ................................................................................... 83 8. NOWY WYMIAR UZALEŻNIEŃ (Urszula Marcinkowska) .................................................................. 84 8.1. Wprowadzenie ....................................................................................................................................... 84 8.2. Uzależnienie od hazardu ........................................................................................................................ 85 8.3. Zakupoholizm ........................................................................................................................................ 87 8.4. Zakupofobia ........................................................................................................................................... 89 8.5. Uzależnienie od komputera/Internetu/gier komputerowych .................................................................. 89 8.6. Seksoholizm (erotomania) ..................................................................................................................... 91 8.7. Pracoholizm ........................................................................................................................................... 92 9. ZASADY ŻYWIENIA CZŁOWIEKA ZDROWEGO (Urszula Marcinkowska) ................................... 94 9.1. Wprowadzenie ....................................................................................................................................... 94 9.2. Żywienie dzieci w pierwszym roku życia .............................................................................................. 95 9.3. Żywienie dzieci małych ......................................................................................................................... 97 9.4. Żywienie dzieci starszych i nastolatków ................................................................................................ 97 9.5. Żywienie kobiet w ciąży ........................................................................................................................ 98 9.6. Żywienie osób starszych ...................................................................................................................... 100 9.7. Woda jako niezbędny element optymalnego żywienia ........................................................................ 102 10. ZABURZENIA ODŻYWIANIA (Urszula Marcinkowska) ..................................................................... 105 10.1. Specyficzne zaburzenia odżywiania ................................................................................................... 105 10.2. Niespecyficzne zaburzenia odżywiania ujęte w klasyfikacji DSM-IV ............................................... 110 10.3. Niespecyficzne zaburzenia odżywiania nie ujęte w klasyfikacji DSM-IV ............................................ 111 11. FIZYCZNE CZYNNIKI RYZYKA ZDROWOTNEGO (Karolina Lau) ............................................ 115 11.1. Wprowadzenie .................................................................................................................................... 115 11.2. Mikroklimat ........................................................................................................................................ 115 11.3. Hałas .................................................................................................................................................... 116 11.4. Wibracje ............................................................................................................................................. 117 11.5. Pole elektromagnetyczne (EM) .......................................................................................................... 118 11.6. Promieniowanie .................................................................................................................................. 119 11.7. Prąd elektryczny ................................................................................................................................. 121 11.8. Oświetlenie ......................................................................................................................................... 122 12. ŚRODOWISKOWE CHEMICZNE CZYNNIKI RYZYKA ZDROWOTNEGO (Karolina Lau) ...... 124 12.1. Wprowadzenie .................................................................................................................................... 124 12.2. Rozpuszczalniki organiczne ............................................................................................................... 125 12.3. Halogenowe pochodne węglowodorów .............................................................................................. 125 12.4. Dioksyny – polichlorodibenzo-p-dioksyny (PCDD) .......................................................................... 126 12.5. Polichlorowane bifenyle (PCB) .......................................................................................................... 127 6 12.6. Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA) ................................................................... 127 12.7. Pestycydy fosforoorganiczne ............................................................................................................... 127 12.8. Tlenek węgla (CO) .............................................................................................................................. 128 12.9. Dwutlenek węgla (CO2) ....................................................................................................................... 128 12.10. Trudności w oszacowaniu faktycznego poziomu narażenia na szkodliwe substancje chemiczne ..... 129 12.11. Zapobieganie zagrożeniom i ograniczanie emisji szkodliwych substancji chemicznych .................. 130 13. METALE CIĘŻKIE (Karolina Lau) ........................................................................................................ 135 13.1. Wprowadzenie .................................................................................................................................... 135 13.2. Ołów (Pb) ........................................................................................................................................... 135 13.3. Kadm (Cd) .......................................................................................................................................... 137 13.4. Chrom (Cr) ......................................................................................................................................... 137 13.5. Arsen (As) .......................................................................................................................................... 138 13.6. Rtęć (Hg) ............................................................................................................................................ 139 13.7. Nikiel (Ni) .......................................................................................................................................... 140 13.8. Glin (Al) ............................................................................................................................................. 141 13.9. Dopuszczalne pobranie i ocena narażenia .......................................................................................... 141 13.10. Sposoby ograniczania narażenia środowiskowego na metale ciężkie .............................................. 142 14. EPIDEMIOLOGIA WSPÓŁCZESNA (Urszula Marcinkowska) ........................................................... 145 14.1. Epidemiologia jako nauka .................................................................................................................. 145 14.2. Związek epidemiologii z innymi dziedzinami nauki .......................................................................... 145 14.3. Badania epidemiologiczne .................................................................................................................. 146 14.4. Badania opisowe ................................................................................................................................. 147 14.5. Badania analityczne ............................................................................................................................ 149 14.6. Badania eksperymentalne ................................................................................................................... 151 15. EPIDEMIOLOGIA CHORÓB ZAKAŹNYCH (Jadwiga Jośko) ........................................................... 153 15.1. Epidemie, które zmieniły bieg historii ............................................................................................... 153 15.2. Współczesne problemy epidemiologiczne chorób zakaźnych ............................................................ 155 15.3. Wybrane nowe choroby zakaźne ........................................................................................................ 155 15.4. Choroby zakaźne – powracające problemy ........................................................................................ 158 16. EPIDEMIOLOGIA I PROFILAKTYKA CHORÓB NIEZAKAŹNYCH (Janusz Kasperczyk) ....... 161 16.1. Wprowadzenie .................................................................................................................................... 161 16.2. Definicja ............................................................................................................................................. 162 16.3. Profilaktyka ........................................................................................................................................ 163 16.4. Część szczegółowa ............................................................................................................................. 163 17. NOWE ZAGROŻENIA EPIDEMIOLOGICZNE W XXI WIEKU – NOWE CHOROBY, BIOTERRORYZM (Janusz Kasperczyk) ................................................................................................. 173 17.1. Wprowadzenie .................................................................................................................................... 173 17.2. Źródła nowych zagrożeń .................................................................................................................... 173 17.3. Strach przed nieznanym ..................................................................................................................... 175 17.4. Bioterroryzm ...................................................................................................................................... 176 17.5. Zasady postępowania z nową, nieznaną chorobą/atakiem bioterrorystycznym .................................. 178 17.6. Część szczegółowa ............................................................................................................................. 180 18. EPIDEMIOLOGIA I PROFILAKTYKA WYPADKÓW, URAZÓW I ZATRUĆ (Janusz Kasperczyk) ................................................................................................................................................. 187 18.1. Wprowadzenie .................................................................................................................................... 187 18.2. Epidemiologia .................................................................................................................................... 187 18.3. Kontrola i profilaktyka ....................................................................................................................... 188 18.4. Urazy chemiczne (zatrucia) ................................................................................................................ 189 18.5. Wypadki komunikacyjne .................................................................................................................... 191 18.6. Wypadki, katastrofy lotnicze .............................................................................................................. 192 7 18.7. Wypadki i katastrofy kolejowe ........................................................................................................... 193 18.8. Katastrofy i wypadki w ruchu wodnym ............................................................................................. 194 19. PROFILAKTYKA CHORÓB NOWOTWOROWYCH (Jadwiga Jośko, Janusz Kasperczyk, Karolina Lau, Urszula Marcinkowska) ................................................................................. 195 19.1. Epidemiologia chorób nowotworowych w Polsce i na świecie .......................................................... 195 19.2. Stres a profilaktyka raka ..................................................................................................................... 200 19.3. Narkomania, alkoholizm i nikotynizm jako czynniki ryzyka chorób nowotworowych – możliwości zapobiegania ....................................................................................................................................... 204 19.4. Badania profilaktyczne stosowane w onkologii ................................................................................. 206 20. SZPITALNE CZYNNIKI RYZYKA ZDROWOTNEGO (Karolina Lau) ............................................ 212 20.1. Wprowadzenie .................................................................................................................................... 212 20.2. Czynniki zwiększające ryzyko zakażeń szpitalnych .......................................................................... 213 20.3. Zakażenia szpitalne noworodków ...................................................................................................... 214 20.4. Zatrucia i zakażenia pokarmowe ........................................................................................................ 215 20.5. Zakażenia wodopochodne .................................................................................................................. 215 20.6. Jakość powietrza wewnątrz pomieszczeń szpitalnych ........................................................................ 216 20.7. Bielizna szpitalna i łóżko pacjenta ..................................................................................................... 218 20.8. Dezynfekcja i sterylizacja ................................................................................................................... 218 20.9. Czynniki zakaźne przenoszone przez krew ........................................................................................ 219 20.10. Ryzyko zakażenia wirusowymi zapaleniami wątroby pracowników służby zdrowia ...................... 221 21. ZAPOBIEGANIE I PRZYCZYNY ZAKAŻEŃ W GABINETACH STOMATOLOGICZNYCH. GABINET STOMATOLOGICZNY JAKO OGNIWO ŁAŃCUCHA EPIDEMIOLOGICZNEGO (Karolina Lau) ..................................................................................................................................... 222 21.1. Wprowadzenie .................................................................................................................................... 222 21.2. Podział gabinetu stomatologicznego na strefy zagrożenia zakażeniem .............................................. 222 21.3. Podstawy prawne zapobiegania zakażeniom w gabinecie stomatologicznym ................................... 223 22. HIGIENA KOMUNALNA (Karolina Lau) .............................................................................................. 226 22.1. Wprowadzenie .................................................................................................................................... 226 22.2. Nadzór i kontrola stanu wód, gleb i powietrza atmosferycznego ....................................................... 227 22.3. Powietrze atmosferyczne .................................................................................................................... 227 22.4. Woda .................................................................................................................................................. 229 22.5. Gleba .................................................................................................................................................. 231 23. HIGIENA SZKOLNA I HIGIENA ŚRODOWISKA PRACY (Urszula Marcinkowska) ..................... 234 23.1. Higiena szkolna .................................................................................................................................. 234 23.2. Higiena pracy ..................................................................................................................................... 237 23.3. Choroby zawodowe – rodzaje, przyczyny, sposób orzekania ............................................................ 237 24. WYKAZ RYCIN I TABEL ....................................................................................................................... 240 8